2020
ʻOfa ki Tonga
Sepitema 2020


Ngaahi Peesi Fakalotofonuá

ʻOfa ki Tonga

ʻI he taimi ne foki mai ai ʻa Viliami Nofomuli Nyssen Tonga mei heʻene ngāue fakafaifekaú ʻi he 2014, naʻá ne maʻu ha fuʻu ongoʻi lavameʻa moʻoni. Ne toki ʻosi pē ʻene ngāue fakafaifekau he taʻu ʻe ua ʻi he Misiona United States South Carolina Columbia, ʻa ia ʻoku ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e māmaní mei hono fonua tupuʻanga ko Tongá ʻi he ʻotu motu Pasifikí.

ʻI he ngāue fakafaifekau taimi kakato maʻá e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, ʻokú ne manatu fiefia, “ko ha aʻusia ia naʻá ne liliu ʻeku moʻuí.” Ka naʻe ʻikai ʻilo ʻe Viliami ko ha kamataʻanga pē ia ʻo e ʻliliu lahiʼ kuo teuteu ʻe he Tamai Hēvaní maʻaná.

Hili ha taimi nounou ʻene foki ki ʻapí, ne kamata ngāue ʻa Viliami ʻi ha falekai pisa fakalotofonua. Naʻá ne ngāue taʻo pisa kimuʻa pea ko ha ngāue ia naʻá ne fiefia moʻoni ai.

Ne fakakaukau ʻa Viliami, ʻo hangē pē ko e kakai lalahi kei talavou tokolahi ʻi he ʻotu motú ko e sitepu hoko kiate iá mahalo ko e hiki ki ha fonua lahi angé—mahalo pe ko e toe foki pē ki ʻAmelika—ʻo fekumi ki ha moʻui tuʻumālie angé. ʻE tokoni e ngāue ʻi he falekai pisá ke ne tātānaki ki he hiki lahí.

Ka, ne fakamamahi, hili ha māhina pē ʻe fā ʻene foki ki ʻapí, ne mālōlō ʻa e faʻē ʻofeina ʻa Viliamí. Naʻá ne fefaʻuhi mo e ngaahi faingataʻaʻia ʻo e mahaki suká peá ne tuku mai ha fānau ʻe toko fitu, ko e toko fā mei ai ne kei ako.

Ne loto-mamahi ʻaupito ʻa Viliami. ʻI heʻene fāinga mo ʻene mamahí, naʻá ne fakakaukau foki fekauʻaki mo e tamaiki ne iiki ʻiate iá peá ne ʻilo kuo pau ke liliu ʻene taumuʻa hiki ki mulí.

Naʻe fokotuʻu leva ʻe Viliami ha ngaahi taumuʻa foʻou. Te ne nofo pē ʻi Tonga mo fakahoko e ngaahi fatongia lahi ʻene faʻeé ʻi ʻapi. Te ne fekumi foki ki ha ngaahi maʻuʻanga paʻanga kehe koeʻuhí ke ne lava ʻo tauhi lelei ange hono fāmilí mo fakatupulaki ʻene fakafalala pē kiate iá.

Ne fakapapauʻi foki ʻe Viliami, naʻá ne fie fakaava ha falekai pisa pē ʻaʻana ʻi he taʻu ʻe taha mei ai.

Pea naʻá ne fai ia.

ʻI Mē 2015, naʻá ne fakaava ʻa e ʻʻOfa ki Tongáʼ, ko haʻane falekai pisa ʻi he kolomuʻa ʻo Tonga ko Nukuʻalofá. Ko e ʻofá ko e lea faka-Tonga ia ki he love. Ko e hingoa foki ia e faʻē ʻa Viliamí.

ʻI he fakalaulauloto atu ki heʻene moʻui ʻo aʻu mai ki he taimi ní, ʻoku fakaofoofo ʻa Viliami ʻi he fononga kuo hokó. “Kapau naʻá ke ʻiloʻi au kimuʻa ʻeku ngāue fakafaifekaú, te ke ʻohovale he vakai ki he tuʻunga ʻoku ou ʻi ai he taimi ní.

“ʻI he taimi ko iá ne ʻikai ke u maʻu ha palani muimui moʻoni. Ne ʻikai ke u teitei fakakaukau ki he kahaʻú. Naʻe ʻikai ke u ʻosi mei he ako māʻolungá, pea ne ʻi ai ha kakai ʻe niʻihi ne ʻikai ke nau fakakaukau te u lava ʻo ʻosi mei heʻeku ngāue fakafaifekaú. Ne ʻikai ke u fakapapauʻi mo au,” mo ʻene katá.

“Ka naʻe fakahā mai kiate au ʻe he ngāue fakafaifekaú ha māmani kehe, mo ha tōʻonga moʻui kehe. Naʻá ne tokoniʻi au ke fie maʻu ha meʻa ʻoku lahi ange ki heʻeku moʻuí. Naʻá ne akoʻi au ki he meʻa ʻe lava ke aʻusia ʻe he kakaí kapau te nau ngāue mālohi ki ai.

“Naʻá ne fakamālohia foki ʻeku fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí.”

Ko ha folofola naʻá ne fakalotolahia ʻa Viliami ʻi he ngaahi ʻaho faingataʻa hili e mālōlō ʻene fineʻeikí ʻoku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá, Vahe 82:10. “Ko au, ko e ʻEikí, ʻoku ou haʻisia, ʻo ka mou ka fai ʻa e meʻa ʻoku ou lea ʻakí; ka ʻo ka ʻikai te mou fai ʻa ia ʻoku ou lea ʻakí, ʻoku ʻikai hamou talaʻofa.”

Ne hoko ia ko ha fakafiemālie hokohoko te ne lava ʻo aʻusia ʻene ngaahi taumuʻa māʻoniʻoní kotoa kapau te ne talangofua maʻu pē ki he ngaahi fekau ʻa e Tamai Hēvaní . . . pea ko e moʻoni, kuo tāpuekina lahi ia he ʻEikí koeʻuhi ko ia.

Naʻe lava ʻe Viliami ke tauhi hono ngaahi tokouá mo e tuofāfiné ʻi heʻenau fakaʻosi ʻenau akó, ʻaki e paʻanga ne maʻu mei heʻene pisinisi foʻoú mo kumi foki ha konga kelekele ke langa ai ha ʻapi foʻou maʻa hono fāmilí. Hili iá, naʻá ne toe fetuʻutaki mo hano kaungāmeʻa naʻá ne ʻilo talu mei he 2015 peá ne ʻiloʻi ai ko hono ʻofaʻanga ia ʻi he moʻui ní. Naʻá ne sila mo Lupe ki taimi mo ʻitāniti kotoa ʻi he Temipale Nukuʻalofa Tongá ʻi he fakaʻosinga ʻo e 2019.

“ʻOkú ke ʻilo, kapau ne u lava ʻo foki peá u lea kiate au ʻi heʻeku kei siʻi angé, te u pehē, ʻʻOua te ke foʻi neongo e ngaahi ʻahiʻahí. Fakaʻānaua ki ha meʻa lahi. ʻOua ʻe manavahē.ʼ”

ʻOku hoko ʻa Viliami ko ha fakamoʻoni moʻui kapau te tau fakahoko e lelei taha te tau lavá, ʻe fakahoko ʻe he Tamai Hēvaní e toengá.