2022
Falala ki he Kau Palesitenisī ʻo e Kōlomu ʻo e Kaumātuʻá mo e Fineʻofá
Sānuali 2022


PŌPOAKI MEI HE KAU TAKI FAKAʻĒLIÁ

Falala ki he Kau Palesitenisī ʻo e Kōlomu ʻo e Kaumātuʻá mo e Fineʻofá

ʻOku kei hokohoko atu pē ʻa e tupulaki ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, naʻa mo e taimi ko ʻeni ʻoku lolotonga mafola ai ʻa e COVID-19. Koeʻuhi ko e ʻofa ʻa e ʻOtuá kiate kitautolú, ʻokú Ne tataki kitautolu ʻo fakafou ʻi hotau Palōfita moʻui, ko Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní.

ʻOku ʻikai liliu ʻa e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ka kuó u vakai ʻe lava ʻe he ngaahi liliu lahi kehé ʻo ʻomi ha ngaahi tāpuaki lahi kiate kitautolu ʻi he Siasí mo ʻapi. Ko e taha ʻo e ngaahi liliu fakamuimuitahá ko e totonu ko ia ke longomoʻui ange ʻa e kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá mo e Fineʻofá ʻi he ngāue ʻo e fakamoʻuí.

ʻI ha fanongonongo ki he kau taki ʻo e siteikí mo e uōtí ʻi he ʻaho 6 ʻo ʻOkatopa, 2018, naʻe vahe ʻa e ngaahi fatongia ʻo e ngāue fakafaifekau ʻa e mēmipá, mo e ngāue fakatemipale mo e hisitōlia fakafāmili ʻi he uōtí, ki he kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá mo e Fineʻofá. ʻOku totonu foki ke tokangaʻi mo fokotuʻutuʻu ʻe he kau palesitenisī ko ʻení ʻa e ngaahi ngāue fakaetauhí, pea mo tokanga kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.1

Ko ha liliu fakaofo ia! ʻOku ou houngaʻia ʻaupito ʻi he liliu ko ʻení.

Ko e hā hono ʻuhinga ʻo e liliu fakaofo ko ʻení? Kiate au, ʻoku ʻuhinga ia ʻe lava ʻa e kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá mo e Fineʻofá ʻo tokoni ke fakamaʻamaʻa ange e kavenga ʻo e kau pīsopé ʻaki hono ʻunuaki ki muʻa ʻa e ngāue fakafaifekaú, ngāue fakatemipalé mo e hisitōlia fakafāmilí, pea mo e ngaahi meʻa fakauelofeá.

Neongo ʻoku kei tokangaʻi ʻe he pīsopé ʻa e tokoni fakapaʻangá mo hono fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi foaki ʻaukai ʻi he uōtí, ʻoku totonu ke ngāue ʻa e kau palesitenisī ʻo e kaumātuʻá mo e Fineʻofá ki he ngaahi fāmilí ke akoʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e moʻui fakafalala pē kiate kitá, pea ke faleʻi ʻa e kakai lalahí ʻi he ngaahi meʻa fekauʻaki mo e ngāue maʻuʻanga moʻuí, patisetí, pe ngaahi faingataʻa ʻi he ngaahi vā fetuʻutaki fakafāmilí.

Kuopau ke tokanga taha ʻa e kau pīsopé ki hono fakamālohia ʻa e toʻu tupú—ʻa ia ko e kau taki kei tupu hake ʻo e toʻu tangata hoko maí—ke nau nofo maʻu ʻi he hala ʻo e fuakavá.

ʻOku fie maʻu ke mahino ki he kau mēmipa kotoa pē ʻa e liliu lahi ko ʻení. Ka ko e hā te tau lava ʻe kitautolu ko e kau mēmipá ʻo faí?

  1. Ngāue mo e kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá mo e Fineʻofá

Tau muimui ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni maʻongoʻonga ʻo e ʻOfá, Vahevahé mo e Fakaafé ke fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé ke haʻu kia Kalaisi. Tau ngāue fakataha mo e kau faifekaú. Tau maʻu ha lekomeni temipale kei ʻaonga, pea fekumi ki he ngaahi hingoa ʻetau ngaahi kuí ʻo ʻave kinautolu ki he temipalé. Tau kole ki heʻetau kau faifaleʻi ʻi he temipalé mo e hisitōlia fakafāmilí ki ha tokoni.

  1. Falala ki he kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá mo e Fineʻofá

ʻI he taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo e ngaahi palopalema ʻi he ngāue maʻuʻanga moʻuí, paʻangá, ngaahi vā fetuʻutaki fakafāmilí, fānaú pe nofo-malí, ʻoku totonu ke tau ʻalu ki heʻetau kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá mo e Fineʻofá pea kolea ʻenau tokoní. Te nau lava ʻo ʻomai kiate kitautolu ha tokoni fakalaumālie, fakahinohino mo e faleʻi ʻi heʻenau fekumi ki ha tataki fakalaumālie mei he ngaahi folofolá, ko e Tohi Tuʻutuʻuni ʻa e Siasí pea ʻi heʻenau lotu fakaʻahó.

Naʻe faleʻi ʻe Sisitā Sini B. Pingihemi, ko e Palesiteni Lahi ʻo e Fineʻofá: “ʻOku fie maʻu ke ako ʻa e kau mēmipá ke nau kamata mei he kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá mo e Fineʻofá, kae ʻikai kamata mei he pīsopé.”2

  1. Fakahoko faivelenga ʻa e ngāue fakaetauhí.

Fakatatau ki he Tohi Tuʻutuʻuni ʻa e Siasí, ʻoku ʻuhinga ʻa e ngāue fakaetauhí ki hono tokoniʻi e niʻihi kehé ʻo hangē ko ia ne fakahoko ʻe he Fakamoʻuí (vakai, Mātiu 20:26–28). Naʻá Ne ʻofeina, akoʻi, lotua, fakafiemālieʻi, mo tāpuekina ʻa kinautolu naʻá Ne feohi mo iá (vakai, Ngāue 10:38). ʻI heʻetau hoko ko e kau ākonga ʻo Sīsū Kalaisí, ʻoku tau fekumi ke ngāue fakaetauhi ki he fānau ʻa e ʻOtuá.

ʻOku finangalo ʻa e ʻEikí ke maʻu ʻe he kau mēmipa kotoa ʻo Hono Siasí ʻa e tokanga pehē. ʻI he ʻuhinga ko iá, ʻoku vahe ʻa e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí ko ha ngaahi tokoua ngāue fakaetauhi ki he mēmipa takitaha ʻo e fāmilí. ʻOku vahe ʻa e kau fafiné ko ha ngaahi tokoua ngāue fakaetauhi ki he Fineʻofa takitaha. ʻOku tokoni ʻa e ngaahi ngāue ʻoku vahe ko ʻení ke fakapapauʻi ʻoku manatuʻi mo tokangaʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e Siasí (vakai, Molonai 6:4).

Ko e ngāue fakaetauhí ko ha founga mahuʻinga ia ʻoku tau tauhi ai ʻa e ongo fekau ke ʻofa ki he ʻOtuá pea mo ʻofa ki hotau ngaahi kaungāʻapí (vakai, Mātiu 22:36–40). Ko ha founga mātuʻaki mahuʻinga foki ia ke tokoni ki hono fakahoko ʻa e ngāue ʻo e fakamoʻuí mo e hakeakiʻí.

ʻOku tokoni ʻa e kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá mo e Fineʻofá ke ako ʻe he ngaahi tokoua mo e ngaahi tuofāfine/tuongaʻane ʻoku ngāue fakaetauhí, ʻa e founga ke ngāue fakaetauhi ai ki he niʻihi kehé. ʻOku nau ʻoatu foki mo e tataki fakalaumālie, fakahinohino, mo e tokoni. Te nau lava ʻo fai ʻeni ʻi he ngaahi ʻinitaviu ʻo e ngāue fakaetauhí3, ʻi he ngaahi fakataha ʻi he Sāpaté, pea ʻi he ngaahi fepōtalanoaʻaki fakatāutahá.4

Ngaahi tokoua mo e ngaahi tuofāfine, tuku muʻa ke tau fakahoko faivelenga ʻa e ngāue fakaetauhí, ʻo hangē ko ia kuo fakahoko ʻe he Fakamoʻuí.

  1. Falala ki he ngaahi tokoua mo e ngaahi tuofāfine/tuongaʻane ʻoku ngāue fakaetauhi atú.

Naʻe faleʻi ʻe ʻEletā Paula B. Paipa, ko e Fitungofulu Taki Māʻolungá: “ʻOku fie maʻu ke tau falala kuo uiuiʻi mo vahe ʻe he ʻOtuá hotau ngaahi tokoua mo e ngaahi tuofāfine/tuongaʻane ʻoku ngāue fakaetauhi maí ke tokoniʻi kitautolu. Kuo pau ke tau tui ko e ʻuluaki laine tokoni ia ʻa e ʻEikí kia kitautolú. ʻOku fie maʻu ke tau fakaʻaongaʻi kinautolu.

“ʻE lava ke fakamālohia kinaua fakatouʻosi ʻi he ngaahi founga tatau ʻoku fai ki he kau pīsopé ke tokoni ki hono feau e ngaahi fiemaʻu ʻo e kau mēmipá. ʻOku ʻikai fie maʻu ia ke ke ʻalu ki he pīsopé ke maʻu ai ʻa e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ko iá.”5

ʻI heʻetau fetauhiʻaki ko e ngaahi tokoua mo e ngaahi tuofāfine/tuongaʻane ngāue fakaetauhí, te tau lava ai ʻo fokotuʻu ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi hotau feituʻú.

  1. Hokohoko atu ʻa e feinga ʻo fakatefito ʻi ʻapí, mo poupouʻi ʻe he Siasí.

ʻI heʻetau hoko ko e niʻihi fakafoʻituituí mo e fāmilí, ʻoku totonu ke tau hokohoko atu ʻi hono ako ʻo e ongoongoleleí ʻo fakatefito ʻi ʻapí. ʻE fakamālohia ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí mo ʻetau fakamoʻoní, ʻi heʻetau fakahoko ʻa e ako folofola ʻi ʻapí.

ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku ʻofeina mo ʻafioʻi kitautolu ʻe heʻetau Tamai Hēvaní mo Hono ʻalo ʻofaʻanga ko Sīsū Kalaisí. ʻOkú Na tataki kitautolu ʻi he kuongá ni ʻo fakafou ʻi hotau palōfita moʻuí, ko Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní. ʻOku ou houngaʻia ʻaupito ʻi hono tuʻunga fakatakimuʻá mo e tuʻunga fakaākonga fisifisimuʻá. Tuku ke tau falala mo poupouʻi ʻetau kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá mo e Fineʻofá mo ngāue mo kinautolu. ʻI heʻetau fakahoko iá, ʻe faingamālie lahi ange ʻetau pīsopé mo e pīsopelikí ke nau tokoni ki hono fakamālohia ʻetau toʻu tupú ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

Ngaahi Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Vakai Priesthood and Family Department Notice, Oct. 6, 2018.

  2. Kau Pīsope, “ʻOku Mou Ongoʻi Lōmekina?” Ko e Meʻa ʻEni ʻe Lava ke Fakahoko ʻe he Kau Taki ʻo e Uōtí mo e Kau Mēmipá ke Tokoní, 8 Nōvema, 2019.

  3. Vakai Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa: Ko e Ngāue ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, 21.3.

  4. Vakai Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa, 21.0.

  5. Kau Pīsope, ʻOku Mou Ongoʻi Lōmekina? 15.