2023
Ko ha Ngāue ʻo e Lotó
Sānuali 2023


Ngaahi Peesi Fakalotofonua

Ko ha Ngāue ʻo e Lotó

Mei ʻIutā ki Nuʻusila, ko hano fakatahatahaʻi ʻe ha tā valivali ne paaki ha niʻihi fakafoʻituitui, ngaahi fāmili, mo e ngaahi tūkui koló.

Ne takai holo ʻa e fefine Nuʻusila ko ia ko Viki Uihongi ʻi ha fale tohi ʻi ʻIutā, ʻIunaiteti Siteiti ʻo ʻAmeliká ʻi he konga kimuʻa ʻo e taʻu ní ʻo ne fetaulaki ai mo Leiti Teli, ʻa ia naʻe ngāue ai.

Naʻá na kamata talanoa peá ne fakahā ange ko ha tokotaha talēkita ngāue ʻofa ia ʻi he fetuʻutakí ʻi Nuʻusila maʻá e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. Naʻá ne talaange kia Leiti ʻokú ne faʻa maʻu e faingamālie ke feʻiloaki mo ha ngaahi kaungāmeʻa mei he ngaahi tui fakalotu kehé mo ha kakai kehekehe ʻi he komiunitií.

Ne talaange ʻe Leiti kia Viki naʻá ne lotua ha faingamālie ke foaki ha meʻaʻofa ko ha tā valivali makehe kuo fakaʻesia ʻa ia ʻoku hā ai e anga e vakai ʻa ha tokotaha tā valivali ki he toʻukupu ʻo Sīsū Kalaisí.

Ne loto ʻa Viki ke tokoni kia Leiti ʻaki haʻane foki mo e tā valivali kuo pākí ki Nuʻusila, peá na felotoi te na fakatou lotu ke lava ʻa Viki mo hono husepāniti ko Situlení, ʻo ʻiloʻi e tokotaha totonu ke foaki ki ai e meʻaʻofá.

Hili ha ngaahi uike mei ai, ne maʻu ʻe Viki, Situleni mo hono tokoua ko Tuloí e faingamālie ke feʻiloaki mo e palesiteni ne toki fokotuʻu foʻou ʻo e Kautaha ʻa Fisi ʻi Hemilitoní, ko Samisoni Tikoinasau Sipeití. Naʻá na ongoʻi mālohi ko Misa Sipeiti e tokotaha naʻe totonu ke foaki ki ai ʻa e tā valivalí.

ʻOku ʻasi ʻi he tā valivalí e toʻukupu ʻo e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, mo e mataʻifaʻó ʻi Hono ʻaofinimá, ko ha fakamanatu ki Heʻene mamahi ʻi he kolosi ʻo Kalevalé, ʻoku ala mai ki ha nima ʻo ha tokotaha kehe ke tokoniʻi mo hiki hake. ʻOkú ne fakamanatua mai e mahuʻinga ʻo hono fakatou tauhi ki he Fakamoʻuí mo hono tokoniʻi kotoa e fānau ʻa e ʻOtuá, ʻo hangē pē ko e akonaki ʻa e ʻEikí ʻi Heʻene folofola ʻo pehē, “Ko e meʻa ʻi hoʻomou fai ia ki ha taha ʻoku kihiʻi siʻi hifo ʻi hoku kāingá ni, ko hoʻomou fai ia kiate aú” (Mātiu 25:40).

Hili hono foaki ʻo e meʻaʻofá, mo e talanoa mo ha kakai tokolahi ʻoku nau ʻiloʻi lelei ʻa Misa Sipeití, ne toki mahino lelei kia Viki, Situleni mo Tuloi ʻa e mahuʻinga ʻo e fili e tokotaha ke ʻave ki ai e meʻaʻofá.

Ko Samisoni Sipeití, ko ha tangata politikale kimuʻa ʻi Fisi, pea naʻe ngāue ki he kakai hono fonuá he taimi naʻá ne hoko ai ko ha Minisitā ʻi he Kapineti ʻo e fonuá. Talu ʻene hiki mai ki Hemilitoni, mo ʻene ngāue mālohi ke tokoniʻi e komiunitī Fisí pea ʻoku fakamatalaʻi ia ʻe kinautolu ʻoku nau ʻiloʻi lelei iá ʻo pehē ko ha tokotaha muimui ia ʻo Kalaisi ʻokú ne manako ʻi hono tokoniʻi ʻo e niʻihi kehé. Ne tatau pē ia mo hono fakamatalaʻi hono uaifí.

Naʻe pehē ʻe ha kaungāmeʻa ko Seniana Taputulavu, “Ko ha meʻaʻofa lelei moʻoni ʻeni maʻa Semi. ʻOku hoa moʻoni pē ʻa e meʻaʻofá ia mo Semi. ʻOku hangē pē ʻa Semi ia mo hono uaifí ko Sīsuú. ʻOkú na tokoniʻi kimautolu he taimi kotoa pē. ʻOkú ne tokoniʻi maʻu pē homau komiunitī Fisí. ʻOkú ne tuku ha taimi ke tokoniʻi e ngaahi fāmili ʻaki ha meʻakai pe paʻanga pe faʻahinga meʻa pē ʻoku nau fiemaʻú. ʻOku ʻasi ʻi he fakatātaá e toʻukupu ʻo Sīsuú ʻoku mafao mai ke tokoniʻi e kakai kehé. Ko e meʻa ia ʻoku fai ʻe Semí. ʻOkú ne feinga foki ke hikiʻi hake kimautolu, ko e kakai Fisí.”