Seminelí
Lēsoni 31: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24 mo e 26


Lēsoni 31

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24 mo e 26

Talateú

ʻI Sune mo Siulai ʻo e 1830, naʻe fehangahangai ʻa Siosefa Sāmita mo e kau mēmipa kehe ʻo e Siasí mo ha fakatanga lahi. Lolotonga e taimi faingataʻa ko ʻení, naʻe fakamālohia ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele pea fakahinohinoʻi kinaua fekauʻaki mo hona ngaahi fatongiá ʻi he fakahā naʻe maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24. Naʻe toe ʻoange ʻe he ʻEikí mo e fakahinohino ki hono fakahoko e felototahaʻakí ʻi he Siasí, ʻa ia ʻoku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 26.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24:1–12

ʻOku maʻu ʻe Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele ʻa e faleʻi fekauʻaki mo hona ngaahi uiuiʻí

Kimuʻa pea kamata e kalasí, hiki e fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé: Ko e hā ʻokú ke fai ʻi he taimi ʻoku faingataʻa ai e moʻuí?

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha taimi faingataʻa pe fakalotofoʻi ne nau foua pea ki he founga ne nau fehangahangai ai mo e ngaahi faingataʻá. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá. (Fakamanatu ki he kau akó ʻoku fuʻu toputapu pe fakatāutaha ha ngaahi aʻusia ke nau vahevahe.)

Fakamatalaʻi ange naʻe aʻusia ʻe Siosefa Sāmita ha ngaahi taimi faingataʻa lahi ʻi heʻene moʻuí. Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻuluʻi fakamatala ki he vahe 24. Fakaafeʻi e kalasí ke nau muimui ki ai pea ʻiloʻi ʻa e ngaahi tūkunga ʻa ia ne maʻu ai ʻeni mo e ongo fakahā ko ʻení.

Ke fakatātaaʻi ʻa e fakatanga naʻe fehangahangai mo Siosefa Sāmita mo ha niʻihi kehe fakakaukau ke kole ki ha tokotaha ako ke ne fakamatalaʻi fakanounou leʻolahi ʻa e puipuituʻa fakahisitōlia ko ʻení (ʻe ala fie maʻu ke ke fai e fakamatala ko ʻení kimuʻa e kalasí ke tuku ha taimi ke teuteu ai ʻa e tokotaha akó):

ʻI Sune ʻo e 1830, naʻe ō ʻa Siosefa Sāmita mo ha kaungā ngāue toko siʻi ki Kolesivili ʻi Niu ʻIoké, ke ʻaʻahi ki he kakai ne fie papitaisó. Naʻe tānaki ha vai he vaitafé ke teuteu ki he papitaiso ʻi he ʻaho hono hokó (Sāpaté), ka naʻe fakaʻauha ʻe ha kau fakatanga ʻa e tānakiʻanga vaí ʻi he pō ko iá. ʻI he pongipongi Mōnité, naʻe toe langa ʻa e tānakiʻanga vaí pea naʻe papitaiso ha kakai ʻe toko 13, kau ai ʻa ʻEma Sāmita. Ka neongo ia, ʻi he taimi naʻe kakato ai ʻa e papitaisó, naʻe fakataha ha kau fakatanga ko e kau tangata ʻe meimei toko 50, ʻi hono aleaʻi mo fakamanamana ke fakamamahiʻi ʻa e Kāingalotú. ʻI he efiafi ko iá, naʻe fakataha mai e Kāingalotú ke hilifakinima ʻa kinautolu naʻe papitaiso kimuʻa he ʻaho ko iá, ka kimuʻa pea lava ʻo fakahoko e hilifakinimá, naʻe puke pōpula ʻa Siosefa ʻi he ngaahi tukuakiʻi “ko ha taha ʻulungaanga fakamoveuveu, ʻi hono fokotuʻu ʻa e moveuveu ʻi he fonuá ʻi hono malangaʻi e Tohi ʻa Molomoná.” (Vakai, History of the Church, 1:86–88.)

ʻI heʻene fononga ki he hopó, naʻe hola ʻa Siosefa mei ha kau fakatanga ʻi he tokoni ʻa e ʻōfisa polisi angaʻofa ne fakafeʻao kiate iá. Hili ʻa e hopó mo ʻene hao mei he ngaahi tukuakí, ne toe puke pōpula pē ʻa Siosefa ʻi he taimi pē ko iá ʻe ha ʻōfisa polisi mei ha vahefonua kehe. Naʻe lauʻikoviʻi mo ngaohikovia ʻa Siosefa ʻe ha “kau tangata tokolahi”, pea ʻi he pongipongi hono hokó naʻá ne hopo ai. Naʻe toe hao ʻa Siosefa mei he ngaahi tukuakiʻí pea hola mei he kau fakatanga ʻe taha ʻi heʻene fononga ki ʻapí. (Vakai, History of the Church, 1:88–96.)

Naʻe fai ʻe Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele ha toe feinga ke kau fakataha mo e kau mēmipa ne toki papitaisó ʻi Kolesivili, ka naʻe fakataha ha kau fakatanga hili ha taimi nounou ʻena tūʻutá. Naʻe pau ai ke hola ʻa Siosefa mo ʻŌliva, ʻo mālō pē ʻena hao mei hono tuli kinaua ʻe he kau fakatangá ʻi he pō ko iá (vakai, History of the Church, 1:97). Naʻe fakamatala ʻa Siosefa kau ki he taimi faingataʻa ko ʻení, “Neongo ʻa e ʻita kotoa pē ʻa homau filí, ka naʻa mau maʻu ʻa e fuʻu fiemālie lahi, pea naʻe hoko ʻa e ngaahi meʻa lahi ke fakamālohia ai ʻemau tuí mo fakafiefiaʻi homau lotó” (ʻi he History of the Church, 1:101).

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e sētesi fakaʻosi ʻo e ʻuluʻi fakamatala ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e sētesi ko ʻení. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakakaukau ke lolotonga e lēsoní ki he founga ʻe lava ke tokoni foki ai e faleʻi ʻa e ʻEikí kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautelé ʻi heʻena aʻusia ha taimi faingataʻá.

Hiki e meʻa ko ʻení ʻi he palakipoé:

Fakamālohia mo Poupouʻi

Fakahinohino

Vahe ki he kau akó ke nau ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24:1–12 ʻi ha ngaahi hoa. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau fakalongolongo ʻa e veesi ko ʻení, ʻo fekumi ki he ngaahi kupuʻi lea te ne ala fakamālohia mo poupouʻi ʻa e Palōfitá mo ʻŌliva Kautelé. Fakaafeʻi ʻa e tokotaha ako hono uá ke ne lau ʻa e ngaahi vēsí, ʻo fekumi ki he ngaahi fakahinohino naʻe fai ʻe he ʻEikí. Hili ha taimi feʻunga, fakahinohinoʻi e kau akó ke nau vahevahe mo honau ngaahi hoá ʻa e meʻa ne nau ʻiló. Fakaafeʻi ʻa e hoá ke na fili ha kupuʻi lea ʻe taha naʻe mahuʻingamālie kiate kinautolu pea fakakau ʻi heʻenau fealeaʻakí e founga ʻoku nau pehē naʻe mei tokoni ha fakalotolahi pe fakahinohino pau mei he ʻEikí kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautelé.

Hili e fealeaʻaki e hoa takitaha ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24:1–12, fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau lipooti e meʻa ne nau akó. ʻI hono ʻomi ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fakakaukaú, hiki e ngaahi lea fakalotolahi mo e fakahinohino naʻa nau ʻiló ʻi lalo he ʻuluʻi tohi totonú ʻi he palakipoé.

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tau ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24:8 fekauʻaki mo e meʻa ʻe lava ke ne tokoniʻi kitautolu ʻi hotau ngaahi faingataʻaʻiá? (ʻE ala fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ange ko e faingataʻá ko ha tupuʻanga pe tuʻunga ia ʻo e mamahí, hohaʻá, pe faingataʻaʻiá. ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha fakalea kehe, ka ke fakapapauʻi ʻoku nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau faʻa kātaki mo kātakiʻi hotau ngaahi faingataʻaʻiá, ʻe ʻiate kitautolu ʻa e ʻEikí. Tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, kole ange ke nau hiki ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá ha fakamatala nounou pe ʻoku ʻuhinga ki he hā ke faʻa kātaki mo kātakiʻi. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau lau leʻolahi ʻenau fakamatalá. Tānaki atu ki heʻenau ngaahi fakakaukaú ʻaki hano fakamatalaʻi ange ʻe lava ke ʻuhinga e kātakiʻi e ngaahi faingataʻá ʻi he ongoongoleleí, ke faivelenga ki he ʻEikí pea matuʻuaki e ngaahi ʻahiʻahí ʻi he loto-toʻa.

  • Ko e hā ʻe lava ke faingataʻa ai ke faʻa kātaki lolotonga e ngaahi faingataʻá?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke mamata ai ʻoku ngāue ʻaki ʻe he kakaí ʻa e faʻa kātakí mo faivelenga lolotonga e ngaahi faingataʻá?

  • Naʻe fakahā fēfē ʻe he ʻEikí ki he kakai ko iá naʻá Ne ʻiate kinautolú?

Ke tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ha foʻi moʻoni ʻoku felāveʻi mo e tefitoʻi moʻoni kuo hiki he palakipoé, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24:10–12. Kole ki he kalasí ke nau muimui ai pea ʻiloʻi ʻa e tāpuaki naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kia ʻŌliva Kautele kapau te ne hoko atu ke faivelenga ʻi hono uiuiʻi ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí.

  • Ko e hā e ngaahi tāpuaki naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kia ʻŌliva kapau naʻá ne hoko atu ʻo faivelenga ʻi hono fai e meʻa naʻe kole ʻe he ʻEikí? (Tokoni ke sio e kau akó ki he ngaahi talaʻofa ko ʻení: “ʻOku ou ʻiate ia ʻo aʻu ki he ngataʻangá” [veesi 10]. “Te ne maʻu ʻa e lāngilangi ʻiate au” [veesi 11]. “Te u foaki kiate ia ʻa e ivi ʻo hangē koia ʻoku teʻeki ai ke ʻiloa ʻi he lotolotonga ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá” [veesi 12].)

Tohi ʻeni ʻi he palakipoé: Kapau… , ʻe …

Fakaafeʻi e kau akó ke nau talamai ha kupuʻi lea “kapau–ʻe” ʻokú ne fakahaaʻi ha tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24:10–12. (ʻE ala ʻiloʻi ʻe he kau akó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni kehekehe, ka ke fakapapauʻi ke fakamamafaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau faivelenga ʻi hono fakahoko e meʻa ʻoku kole mai ʻe he ʻEikí kiate kitautolú, te Ne fakamālohia leva kitautolu. Fakafonu ʻa e ngaahi ʻatā ʻi he palakipoé ke fakakakato ʻa e tefitoʻi moʻoní.)

  • Kuo faitāpuekina fēfē nai koe ʻe he ʻEikí ʻi hoʻo faivelenga kiate Iá?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau hiki ha meʻa te nau lava ʻo fai ke faʻa kātaki mo faivelenga ai ki he ʻEikí ʻi he fehangahangai mo e ngaahi faingataʻá ʻi heʻenau moʻuí. Fakakaukau ke vahevahe e founga kuo fakamālohia ai pea ʻiate koe ʻa e ʻEikí koeʻuhí ko hoʻo kātaki faivelenga ʻi he ngaahi taimi faingataʻá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24:13–19

ʻOku fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele fekauʻaki mo ʻena ngāué mo kinautolu ʻoku nau fakafepakiʻi kinauá

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24:13–19 ʻaki hano fakamatalaʻi ange naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele fekauʻaki mo e ngaahi mana te nau lava ʻo fakahoko ʻi Hono huafá. Naʻá ne talaange foki kiate kinaua fekauʻaki mo e maluʻi te na lava ʻo maʻu ʻi he taimi ʻoku fakafepakiʻi ai kinaua ʻe he kakaí. Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí kiate kinaua ha ngaahi fakahinohino naʻe kehe mei he ngaahi fakahinohino ʻoku maʻu ʻe he kau faifekaú he ʻaho ní. Hangē ko ʻení, naʻá Ne ʻoange kiate kinaua ʻa e ngofua ke na “[tūtuuʻi] ʻo e efú mei [hona] vaʻé” ko ha fakamoʻoni kiate kinautolu ʻoku ʻikai te nau tali kinauá (T&F 24:15). ʻOku tuku ʻa e meʻá ni ki he ngaahi tūkunga ʻoku fuʻu tōtuʻá. ʻOku ʻikai fakamafaiʻi e kau faifekau taimi kakató ke nau fakahoko eni ʻi he ʻahó ni. Naʻe toe fekau foki ʻa Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele ke “ʻoua [naʻa] ʻave ha kato paʻanga pe kato fononga” (T&F 24:18), ko hono ʻuhingá ke na fononga taʻe paʻanga, ʻo fakafalala ki he angalelei ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí mo e niʻihi kehé ke nau foaki e meʻakaí mo e nofoʻangá. ʻI he ʻaho ní, ʻoku ʻikai fekauʻi ʻa e kau faifekau taimi kakató ke ō taʻe paʻanga pe kato fononga.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 26

ʻOku fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Sāmita, ʻŌliva Kautele, mo Sione Uitemā

Fakamatalaʻi ange ʻoku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 26:1 ha toe fakahinohino kia Siosefa Sāmita, ʻŌliva Kautele, mo Sione Uitemā fekauʻaki mo e ngaahi ngāue fakalaumālie mo fakatuʻasino ne pau ke nau fakahokó. Naʻe toe fakamamafaʻi leva ʻe he ʻEikí ha tefitoʻi moʻoni mahuʻinga fekauʻaki mo hono puleʻi ʻo e Siasí. Ke fakafeʻiloaki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, poupouʻi e kau akó ke nau fakakaukau ʻoku nau ō mo ha kaungāmeʻa ʻo ha tui fakalotu ʻe taha ki ha fakataha ʻa ia ʻoku hikinimaʻi ai ʻa e kau ʻōfisa ʻo e Siasí. Fehuʻi ange e founga te nau fakamatalaʻi ʻaki ki honau kaungāmeʻá hono fakahoko ʻo e hikinimaʻí. (Fakakaukau ke fakaafeʻi ha toko ua ʻo e kau akó ke na fakatātaaʻi ʻa e tūkunga ko ʻení.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 26:2. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki ha kupuʻi lea ʻoku felāveʻi mo hono fakahoko ʻo e hikinimaʻí. Hili hono lau ʻo e vēsí, fehuʻi ki he kau akó e meʻa ne nau ʻiló. Te ke lava ʻo fokotuʻu ange ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi lea ʻoku nau fakahaaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Ko e meʻa kotoa pē ʻi he Siasí kuo pau ke fakahoko ʻi he felototahaʻaki.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e “felototahaʻaki”? (Mahalo e fiema‘u ke ke fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e “felototahaʻakí” ki he kāingalotu ʻo e Siasí ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻenau tauʻatāina ke filí ke fakahaaʻi ʻenau loto fiemālie pe taʻe loto ke poupouʻi ha fokotuʻu mei ha taki ʻo e Siasí. ʻI he ngaahi houalotu sākalamēnití mo e konifelenisi lahí mo fakasiteikí, ʻoku kole mai ke tau fakahā ʻetau loto ki aí ʻaki hono hiki hake hotau nima toʻomataʻú.)

  • Ko e hā ʻa e faikehekehe ʻi hono hikinimaʻi ʻi e felototahaʻakí mo e filí?

Mahalo naʻa fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ʻi he puleʻanga ʻo e ʻEikí, ʻoku faʻa fakahā ʻe he ʻEikí ha ngaahi fili ki Heʻene kau taki kuo filí. Ka neongo ia, ʻi he ngaahi meʻa ʻe niʻihi, ʻokú Ne fakaʻatā e kau takí ke nau fai ha ngaahi fili ʻo fakafou ʻi he mafai naʻe fakafalala mai kiate kinautolú. ʻOku fakapapauʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e ngaahi fili ko iá, pea fakaʻaongaʻi leva ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ʻenau tauʻatāina ke filí ke fakahā ʻa ʻenau loto fiemālie ke poupouʻi ʻa e ngaahi filí. ʻOku fakaʻaongaʻi ʻa e fono ʻo e felototahaʻakí ki he ngaahi uiuiʻi ʻa e Siasí, fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí, mo e ngaahi fakahaá. ʻOku tau kau ki he fono ʻo e felototahaʻakí ʻi he taimi kotoa pē ʻoku tau hiki ai hotau nimá ke poupouʻi ha taha pe ko ha fili ʻi ha fakataha ʻa e Siasí.

Ke tokoni ke mahinoange ki he kau akó e ʻuhinga ʻoku tau hikinimaʻi ai e niʻihi kehé, kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelií. Fakaafeʻi e kalasí ke nau fakafanongo ki he ngaahi meʻa ʻe tolu ʻoku tau tukupā ke fai ʻi he taimi ʻoku tau hikinimaʻi ai e niʻihi kehé ʻi he felototahaʻakí.

ʻĪmisi
Palesiteni Gordon B. Hinckley

“ʻOku mahulu hake ʻa e founga ʻo e hikinimá ʻi ha ouau ʻo hono hiki hake ʻo e nimá. Ko ha tukupā ia ke pukepuke, poupouʻi mo tokoni kiate kinautolu kuo filí” (“This Work Is Concerned with People,” Ensign, May 1995, 51).

  • Ko e hā ʻoku tau tukupā ke fai ʻi heʻetau hiki hotau nimá ke poupouʻi ʻa e niʻihi kehé?

Fehuʻi ki he kau akó pe kuo hikinimaʻi kinautolu ki ha fakanofo, fakalakalaka, pe uiuiʻi.

  • Ko e hā naʻá ke ongoʻi kau ki hono hikinimaʻi koé?

  • Te tau lava fēfē ʻo poupouʻi ha niʻihi kehe ʻi he ngaahi founga ʻe tolu naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Hingikelií? (Hiki e ngaahi tali ʻa e kau akó ʻi he palakipoé.)

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau hiki e hingoa ʻo ha taha kuo nau poupouʻi ʻaki hono hiki honau nimá (hangē ko ʻení, ko e kau palōfitá, kau ʻaposetoló, pīsopé, pe ko e kau taki ʻo e toʻu tupú ). Kole ki he kau akó ke nau hiki ha meʻa ʻe taha te nau fai ke poupouʻi lelei ange ai ʻa e tokotaha ko ʻení. Vahevahe hoʻo fakamoʻoní kau ki he ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻi hono poupouʻi e kau taki ʻo e Siasí.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24:13. Ngaahi maná

Ko e ngaahi mana ne fakamatalaʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24:13 ko e ngaahi fakaʻilonga naʻe folofola e Fakamoʻuí ʻe muimui ʻiate kinautolu ʻoku tuí (vakai, Maʻake 16:17–18). Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo “ko e feituʻu ko ia naʻe ʻi ai e lakanga fakataulaʻeiki [ʻa e ʻEikí] pea maʻu ai e tuí, ʻe ʻi ai e ngaahi fakaʻilonga ʻo e mālohi, ʻo ʻikai ke fakaʻaliʻali ka ko ha tāpuaki ki he kakaí” (“President Kimball Speaks Out on Administration to the Sick,” New Era, Oct. 1981, 45). ʻI hotau kuongá ni, ʻoku maʻu ʻe he kau tuí ʻa e fakamoʻuí mo e ngaahi maná ʻo hangē pē ko ia ne nau faʻa maʻú. Ka neongo ia, ʻoku ʻikai ke tau fanongo ki he ngaahi fakamoʻui mo e mana kotoa pē ʻoku hokó. ʻOku toputapu ʻa e ngaahi aʻusia ko iá. Ko e taimi lahi, ʻoku ongoʻi ʻe he kakai ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi mana peheé ke tauhi kinautolu ke lilo mo fakatāutaha.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24:15. ʻOku ʻuhinga ki he hā ke “[tūtuuʻi] ʻa e efú mei homo vaʻé”?

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Sēmisi E. Talamesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā James E. Talmage

“Naʻe lau ʻe he kau Siú ʻa hono tūtuuʻi ʻo e efú mei he vaʻe ʻo ha taha, ko ha fakamoʻoni ia ke talatalaakiʻi ha taha pea ʻokú ne fakataipe ʻe ia ʻa hono taʻofi ʻo ha feohi pea mo hono fakaʻikaiʻi ʻo e ngaahi fatongia kotoa pē ki ha meʻa ʻe hoko ʻamui. ʻOku hoko leva ia ko ha ouau ʻo e tukuakiʻi mo e fakamoʻoni fakatatau ki he ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e ʻEikí ki Heʻene kau ʻaposetoló. … Kuo tuʻutuʻuni ʻe he ʻEikí ki Heʻene kau tamaioʻeiki kuo fakamafaiʻí ke nau fai ha fakamoʻoni ke fakahalaiaʻi ʻaki ʻa kinautolu ʻoku nau loto fiemālie ke fakafepakiʻi ʻi he loto-taaufehiʻa ʻa e moʻoní ʻi he taimi ʻoku fakahā mai ai ia ʻi he mafai totonú (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24:15; 60:15; 75:20; 84:92; 99:4). Ko e meʻa mamafa ʻaupito ʻa e fatongia ki hono fai ha fakamoʻoni peheni ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí ʻi he founga tukuakiʻi fakataipe ko ʻení, ko ia ʻoku totonu ke toki fai pē ia ʻi ha ngaahi tūkunga makehe mo tōtuʻá, ʻo fakatatau ki he fakahinohino ʻa e Laumālie ʻo e ʻEikí” (Jesus the Christ, 3rd ed. [1916], 345; vakai foki, Doctrine and Covenants Student Manual, 2nd ed. [Church Educational System Manual, 2001], 50).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 26:1. “ʻE toki fakahā atu ʻa e meʻa ke mou faí”

Naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻi ha fakahā kia Siosefa Sāmita, ʻŌliva Kautele, mo Sione Uitemā, “ko e konifelenisi hono hokó … [ʻe] toki fakahā atu ʻa e meʻa [ʻoku totonu ke nau] faí” (T&F 26:1). Naʻe ʻomi ʻa e fakahā ko ʻení ʻi Siulai ʻo e 1830. ʻI ha konifelenisi naʻe fakahoko ʻi Sepitema 1830, “naʻe fokotuʻu [ʻa Siosefa Sāmita] ʻi he leʻo ʻo e Konifelenisi ke ne maʻu pea hiki ʻa e Ngaahi Fakahā & Ngaahi Fekau ki he Siasí ni” (ʻi he Far West Record: Minutes of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, 1830–1844, ed. Donald Q. Cannon mo Lyndon W. Cook [1983], 3).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 26:2. Ko e hā ʻe fai ai ʻe ha taha ha fili ʻoku ʻikai loto-taha?

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita e ngaahi tūkunga ʻe fai ai ha fili ʻoku ʻikai loto-tahá:

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph Fielding Smith

“ʻOku ʻikai te u maʻu ha totonu ke hiki hoku nimá ko e taʻe loto ki ha tangata ʻa ia ʻoku fili ki ha tuʻunga ʻi he Siasí ni, koeʻuhí pē ʻoku ʻikai ke u saiʻia ʻiate ia, pe koeʻuhí ko ha fetaʻemahinoʻaki pe ongo fakatāutaha te u ala maʻu, ka ʻi he ʻuhinga pē ʻokú ne halaia ʻi he fai hala, maumauʻi e ngaahi fono ʻo e Siasí ʻa ia te ne fakataʻefeʻungaʻi ia ki he lakanga ʻa ia ʻoku ui ia ke ne maʻú” (Doctrines of Salvation comp. Bruce R. McConkie, 3 vols. [1954–56], 3:124; vakai foki, Doctrine and Covenants Student Manual, 2nd ed. [Church Educational System manual, 2001], 52).