Seminelí
Lēsoni 37: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30


Lēsoni 37

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30

Talateú

ʻI Sepitema 1830, hili pē ha konifelenisi ʻa e Siasí ʻi Feieti, Niu ʻIoke, naʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmita ha ngaahi fakahā kia Tēvita Uitemā, Pita Uitemā ko e Siʻí, mo Sione Uitemā. Naʻe ʻuluaki pulusi mavahevahe pē ʻa e ngaahi fakahā ko ʻení, ka naʻe fakatahaʻi kinautolu ʻe Siosefa Sāmita ki he vahe pē ʻe taha ʻi he tatau ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ʻo e 1835.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30:1–4

ʻOku valokiʻi ʻe he ʻEikí ʻa Tēvita Uitemā he ʻikai ke tokanga ki he Laumālié mo e kau tamaioʻeiki kuo fakanofó ʻa e ʻEikí

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau fakalongolongo ki he ngaahi tūkunga ko ʻení:

  1. Kuo fanongo ha talavou ki he ngaahi fasi ʻoku ʻikai fenāpasi mo e ngaahi tuʻunga moʻui ʻoku fakamatalaʻi atu ʻi he Ki hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú. Neongo ʻokú ne saiʻia ʻi he fanongo ki he ngaahi hiva ko ʻení, ʻoku kamata ke ne fakatokangaʻi ʻoku fakatupu ʻe hono ngaahi pōpoakí ke mole ʻa e Laumālié meiate ia pea mamaʻo mei hono fāmilí, kaungāmeʻá, pea mo e Siasí.

  2. Hili ha ngaahi teiti mo ha talavou ʻe taha, naʻe kamata ke fakatokangaʻi ʻe ha finemui ʻi he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, ne feinga māmālie ʻa e talavoú ke fakalotoʻi ia ke ne maumauʻi e fono ʻo e angamaʻá.

Fakamahinoʻi ange ʻe fakatokanga mai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he taimi ʻoku tau ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki fakalaumālie aí. Neongo ia, kapau he ʻikai ke tau tokanga ki Heʻene ngaahi fakatokangá, ʻe mavahe e Laumālie ʻo e ʻEikí meiate kitautolu. ʻOku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30 ʻa e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tokoni ke tau teuteu ke maʻu mo muimui ki he ngaahi fakatokanga mei he Laumālié.

Fakamatalaʻi ange ko e konga ʻuluaki ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30 ko ha fakahā ia naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá kia Tēvita Uitemā.

  • Koe hā ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo Tēvita Uitemaá? (ʻE lava ke kau he ngaahi talí naʻá ne foaki mo ʻene mātuʻá ha feituʻu ke liliu ai ʻe Siosefa Sāmita e Tohi ʻa Molomoná, ko e taha ia ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻe Toko Tolu ʻo e Tohi ʻa Molomoná, pea ko e taha ia ʻo e fuofua kāingalotu ʻe toko ono ʻo e Siasí.)

Fakamatalaʻi ange neongo naʻe faivelenga ʻa Tēvita Uitemā ʻi ha ngaahi founga lahi, ka naʻe valokiʻi ia ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo ʻene taʻetokanga ki hono ngaahi fatongia ʻi he Siasí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30:1–2. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo fekumi ki he ngaahi lea valoki ʻa e ʻEikí.

  • Ko e hā ne valokiʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa Tēvita Uitemaá? (Mahalo te ke fie tohi ʻa e tali ʻa e kau akó ʻi he palakipoé. ʻE lava ke kau he ngaahi talí naʻe manavahē ʻa Tēvita ki he tangatá, naʻe ʻikai ke falala ki he ʻEikí ke maʻu ha mālohi, naʻe tuku hono ʻatamaí ʻo lahi ange ʻi he ngaahi meʻa ʻo e māmaní ʻi he meʻa ʻa e ʻEikí, naʻe ʻikai muimui ki he fakahinohino ʻa e Laumālié mo e kau taki ʻo e Siasí, pea kuo fakalotoʻi ʻe he niʻihi naʻe ʻikai ke ui ʻe he ʻEikí.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fokotuʻu mai ha ngaahi tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30:1–2. Te nau lava ʻo fokotuʻu mai ha niʻihi pe kotoa ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení:

ʻOku totonu ke tau falala ki he ʻEikí ke maʻu ha mālohi, kae ʻikai manavahē ki he tangatá.

ʻOku totonu ke tuku hotau ʻatamaí ʻi he ngaahi meʻa ʻo e ʻOtuá ʻo lahi ange ʻi he ngaahi meʻa ʻo e māmaní.

ʻOku totonu ke tau muimui ki he Laumālié mo e faleʻi ʻa e kau taki ʻo e Siasí kae ʻikai fakalotoa ʻe kinautolu ne ʻikai ui ʻe he ʻEikí.

Ke tokoni ke mahino mo ongoʻi ʻe he kau akó ʻa e mahuʻinga ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení, fai ange ha niʻihi pe kotoa ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke manavahē ki he tangatá? (ʻE lava ke kau he ngaahi talí ʻoku ʻuhinga ia ke tuku e ngaahi akonaki ʻa e kakai kehé ke taki kitautolu mei he ngaahi akonaki ʻa e ʻOtuá.)

  • Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa te tau lava ʻo fai ke falala ki he ʻEikí ke maʻu ha mālohi? Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi ai kuo fakamālohia koe ʻe he ʻEikí?

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke ʻai ki hotau ʻatamaí ʻi he ngaahi meʻa ʻo e māmaní ʻo he lahi ange ʻi he ngaahi meʻa ʻo e ʻEikí? Ko e hā ha ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e halaia ʻi he meʻá ni?

  • Kuo tāpuakiʻi fēfē koe ʻi hoʻo muimui ki he Laumālié mo e faleʻi ʻa e kau taki ʻo e Siasí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30:3–4. Poupouʻi e kalasí ke nau fekumi ki he faleʻi ʻa e ʻEikí kia Tēvita Uitemaá.

  • Hili hono valokiʻi ʻa Tēvitá, ko e hā naʻe fekau ʻe he ʻEikí kia Tēvita ke faí? (Ke fakalaulauloto ki he ngaahi meʻa kuó ne maʻú pea fakahoko hono ngaahi fatongia ʻi he Siasí.)

  • ʻE tokoni fēfē ʻa e fakalaulauloto ki he ngaahi meʻa kuo tau maʻu mei he ʻOtuá ke tau kei faivelenga ai pē?

  • ʻOku tākiekina fēfē kitautolu ki he leleí ʻi heʻetau līʻoa ʻi he ngaahi uiuiʻi naʻa tau maʻú?

Poupouʻi e kau akó ke nau toe fakamanatu fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30:1–4, ʻo fekumi ki he faleʻi ʻoku fekauʻaki lelei mo ʻenau moʻuí. Kole ange foki ke nau fakalaulauloto ki he meʻa te nau lava ʻo fai ke muimui ai ki he faleʻi ko iá. Fakaafeʻi kinautolu ke hiki ʻenau ngaahi fakakaukaú ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30:5–8

ʻOku ui ʻa Pita Uitemā ko e Siʻí ke ʻalu mo ʻŌliva Kautele ʻo ngāue fakafaifekau ki he kau Leimaná

ʻOmi ki he kalasí ha faʻahinga meʻa mamafa pe ha kato ʻa ia ʻoku fonu ʻi he ngaahi meʻa mamafá, ʻo hangē ko e ngaahi tohi pe ngaahi foʻi maka. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne puke ʻa e meʻa mamafá ʻi muʻa iate ia. Lolotonga hono pukepuke ʻe he toko taha akó ʻa e meʻa ko iá, fakamatalaʻi ange ʻoku ʻikai ngata pē ʻi he fakahā kia Tēvita Uitemaá, ka ʻoku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30 ha ongo fakahā, ne fakataumuʻa ki he ngaahi tokoua ʻo Tēvitá, ʻa Pita mo Sione. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30:5 ʻiate kinautolu pē pea kumi ʻa e meʻa naʻe ui ʻe he ʻEikí ʻa Pita Uitemā ko e Siʻí ke faí.

  • Ko e hā naʻe ui ʻe he ʻEikí ʻa Pita Uitemā ko e Siʻí ke faí? (Malangaʻi ʻa e ongoongoleleí.) Ko hai ʻe hoko ko e taki ʻo Pita ʻi he ngāué ni? (ʻŌliva Kautele.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako hono ua ke tokoniʻi ʻa e tokotaha ako ʻokú ne pukepuke ʻa e meʻa mamafá. Kole ki he tokotaha ako ʻuluakí ke ne fakamatalaʻi e faikehekehe ko ia ʻokú ne ongoʻi ʻi hono maʻu e poupou ʻa ha taha kehe. Fakamatalaʻi ange ʻoku foaki ʻe he ʻEikí e faleʻi kia Pita, ʻo fakamatalaʻi e founga ke ne tokoni ai kia ʻŌliva Kautelé. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fekumi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30:5–8, ʻo kumi e ngaahi kupuʻi lea ʻokú ne fakamatalaʻi e founga ke poupouʻi ai ʻe Pita ʻa ʻŌlivá. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení.

  • Ko e hā e ngaahi kupuʻi lea naʻá ke maʻú? (Mahalo te ke fie fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne hiki ʻa e ngaahi tali e kau akó ʻi he palakipoé.)

  • ʻOkú ke pehē naʻe ʻuhinga ki he hā ke “mamahi [ʻa Pita] mo [ʻŌliva] ʻi hono ngaahi mamahi kotoa pē”? (Ne pau ke tuʻu fakataha ʻa Pita mo ʻŌlivá, ʻo aʻu ki he ngaahi taimi faingataʻá.)

  • Fakatatau ki he veesi 6, ko e hā e fatongia ʻo e lotú ʻi hono poupouʻi ʻo ʻetau kau taki ʻi he Siasí?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30:9–11

ʻOku ui ʻa Sione Uitemā ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30:9–11 ha fakahā kia Sione Uitemā. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30:9–10. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe ui ʻe he ʻEikí ʻa Sione Uitemā ke faí. (Mahalo ʻe tokoni ke fakamatalaʻi ange ko e uaifi ʻo Filipe Pulosí ko ha mēmipa ʻo e Siasí. Naʻe nofo ʻa e fāmili Pulosí ʻi ha maile nai ʻe fitu ki he fakatokelaú mei he kau Uitemaá, ʻi Seneka Folo, ʻi Niu ʻIoke. Neongo ʻoku ui ʻa Filipe Pulosi ko e “tokoua” ʻi he veesi 10, ka ʻoku ʻikai ha lekooti ne kau ki he Siasí.)

Hili hono lipooti ʻe he kau akó ʻa e meʻa ne nau maʻú, kole ange ke nau fekumi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30:11, ʻo kumi ha tefitoʻi moʻoni fekauʻaki mo e founga ʻoku totonu ke tau ngāue ai maʻá e ʻEikí. Poupouʻi kinautolu ke fakahā e meʻa ne nau akó ʻi ha sētesi “kapau–pea ʻe”.

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni ʻokú ke sio ki ai ʻi he veesi 11? (ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau fakahaaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau tauhi ki he ʻEikí ʻaki hotau laumālié kotoa, te Ne ʻiate kitautolu leva.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe ha aʻusia ne nau maʻu ne nau ongoʻi ai ʻoku ʻiate kinautolu ʻa e ʻEikí ʻi heʻenau ngāue kiate Iá. (Mahalo te ke fie vahevahe foki ho fakamoʻoni ki he tefitoʻi moʻoni ko ʻení.) Poupouʻi ʻa e kau akó ke nau kumi ha ngaahi faingamālie ke ofi ange ai ki he ʻEikí ʻi he tauhi kiate Iá.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30:5–7. Ko ʻŌliva Kautele ko ha tokoni kia Siosefa Sāmita

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph Fielding Smith

“Naʻe fakahā kia Pita [Uitemā ko e Siʻí] naʻe ʻikai fili ha taha ke hoko ko e tokoni ʻa ʻŌliva, tuku kehe pē ʻa Siosefa Sāmita. Ko ia naʻe mahino kia Pita ko hono fatongiá ke tali, kae ʻikai fai, e faleʻi ʻi he fononga ko ʻení. Ko hono moʻoní ne vahevahe ʻe ʻŌliva Kautele mo Siosefa Sāmita hono foaki ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí mo e mafai ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē ne ʻoange kiate ia e mafai ke tuʻu fika ua ʻi he Siasí kia Siosefa Sāmita ʻi hono puleʻi ʻo e Siasí” (Church History and Modern Revelation, 2 vols. [1953], 1:146–47).