Seminelí
Lēsoni 51: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:1–15


Lēsoni 51

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:1–15

Talateú

ʻI Māʻasi 1831, ne hokohoko atu e tupu ʻa e Siasí ʻi Ketilani. Naʻe hokohoko atu foki ʻa e fakafepaki ki he Siasí. Naʻe tohi ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻo pehē: “Kuo lahi ha ngaahi fakamatala hala, loi mo e ngaahi talanoa laulaunoa, kuo pulusi ʻi he ngaahi nusipepá, pea tufaki ʻi he feituʻu kotoa pē, ke taʻofi ʻa e kakaí mei heʻenau fakatotolo ʻi he ngāué, pe tali ʻa e tuí.” ʻI he taimi ko ʻeni ʻo e tupu mo e fakafepakí, ne maʻu ʻe Siosefa Sāmita ha fakahā naʻá ne pehē kimui ne ʻomi “ki he fiefia ʻo e Kāingalotu ʻa ia ne fehangahangai mo e meʻa kotoa pē ne lava fakatupu ʻe he lau lanú mo e angakoví” (ʻi he History of the Church, 1:158). Ne kamata e fakahā ko ʻení, ʻoku lekooti he taimí ni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45, ʻaki e ngaahi fakahā mei he Fakamoʻuí fekauʻaki mo Hono ngaahi fatongia ʻi hotau fakamoʻuí. Ko e lēsoni ʻo e ʻaho ní ko e ʻuluaki ia ʻo e lēsoni ʻe tolu ʻoku nofo taha ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:1–5

ʻOku fakamamafaʻi ʻe Sīsū Kalaisi Hono fatongia ko e Tupuʻangá mo e Taukapó

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukauloto angé ʻoku nau fekumi ki ha fakahinohino fekauʻaki mo ha meʻa ʻoku mahuʻinga kiate kinautolu pea naʻe fie faleʻi kinautolu ʻe ha kakai kehekehe tokolahi.

  • Ko e hā ha ʻulungaanga ʻoku fie maʻu ke maʻu ʻe ha taha kimuʻa peá ke fie fanongo ki heʻene faleʻí? (ʻE ala vahevahe ʻe he kau akó ha ngaahi tali kehekehe ki he fehuʻi ko ʻení. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ʻo ka fie maʻu, mahalo te nau fakafanongo ange ki ha taha ʻokú ne tokanga fakatāutaha kiate kinautolu pea kuó ne lavameʻa ʻi he kaveinga ko ia ʻoku nau faleʻi fekauʻaki mo iá.)

Fakamatalaʻi ange naʻe maʻu ʻa e fakahā ne lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45 ʻi ha taimi ne fanongo ai mo lau ʻe he Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní mo e niʻihi kehe ha ngaahi pōpoaki tuʻu fehangahangai fekauʻaki mo e Siasí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e talateu ki he vahé 45 ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e ngaahi tūkunga naʻe fehangahangai mo e Kāingalotú.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau ʻa e ʻuluaki foʻi lea ʻa e ʻEikí ʻi he fakahaá.

Fakamanatu ange ki he kau akó ʻoku ʻuhinga ʻa e tokangá ke fakafanongo tokanga pea talangofua. ʻI he taimi tokanga moʻoni ki he ʻEikí, te tau muimui ki Heʻene faleʻí mo e ngaahi fekaú. Fakamatalaʻi ange naʻe folofola e ʻEikí ʻi he kamataʻanga ʻo e fakahā ko ʻení, fekauʻaki mo e niʻihi ʻo Hono ngaahi fatongiá pea mo ʻEne ngaahi ngāue ke tokoniʻi kitautolú. ʻI heʻetau lau ʻa e ngaahi leá ni, te tau lava ʻo maʻu ha ngaahi ʻuhinga ke tokanga ai ki Heʻene ngaahi leá. Poupouʻi e kau akó ke nau fekumi ki he ngaahi lea ko e tokanga mo e fanongo ʻi he ngaahi veesi te nau ako he ʻaho ní.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:1 , ʻo kumi e meʻa naʻe folofola ʻaki ʻe Sīsū Kalaisi kau kiate Iá. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ne nau maʻú. ʻI heʻenau talí, hiki ʻa e tokāteline ko ʻení ʻi he palakipoé: Naʻe fakatupu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ngaahi langí mo e māmaní.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:2 . Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi ha ngaahi ʻuhinga ke tokanga ai ki he Fakamoʻuí.

  • Fakatatau ki he veesi ko ʻení, ko e hā ʻoku totonu ke tau tokanga ai ki he Fakamoʻuí? (Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “ʻi ha houa ʻoku ʻikai te mou ʻamanaki ki ai ʻe ʻosi atu ai ʻa e faʻahitaʻu māfaná” ki he fakakaukau ko ia ʻe lava ke hoko ʻa e faʻahitaʻu māfaná ko ha taimi ke ngāue mo teuteu ai ki he ututaʻú ʻi he fakaʻosinga ʻo e faʻahitaʻú. ʻOku akoʻi ʻe he veesi ko ʻení ʻoku fie maʻu ke tau tokanga ki he Fakamoʻuí he taimí ni pea fakatomala mei heʻetau ngaahi angahalá lolotonga ʻetau kei maʻu pē ha taimi ke ngāue ki hono fakamoʻui hotau laumālié.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku kau ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:3 ʻa e foʻi lea ko e taukapo. Ko e taukapó ko ha taha ia ʻokú ne taukaveʻi ha taha kehe. ʻOku faʻa hoko ʻeni ʻi he fakamaauʻangá, ʻa ia ʻoku fakahā ai ʻe ha taha ha fakamoʻoni ki he fakamāú ʻo fakafofongaʻi ha taha kuo fakahalaiaʻi.

Kimuʻa pea kamata e kalasí, teuteuʻi ʻa e ngaahi fakaʻilonga ʻe tolu ko ʻení:

ʻĪmisi
judge, advocate, defendant

Teuteuʻi ʻa e tafaʻaki ki mui ʻo e ngaahi fakaʻilongá ʻo hangē ko ʻení:

ʻĪmisi
Heavenly Father, Jesus Christ, us

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe toko tolu ki muʻa ʻi he loki akó. ʻOange ha fakaʻilonga ki he tokotaha ako takitaha. Kole ange ke nau pukepuke ʻa e ngaahi fakaʻilongá, ʻo fakahaaʻi ʻa e ngaahi lea ko e fakamaau, taukapo, mo e fakaʻiloá. Kole ki he tokotaha ako ʻokú ne pukepuke ʻa e fakaʻilonga ko e taukapó ke tuʻu ʻi he vahaʻa ʻo e ongo tamaiki ako kehé.

Kole ki he kalasí ke nau fakakaukau angé ʻoku nau ʻi ha fale hopo ʻa ia ʻoku ʻi ai ha fakamaau, ha taukapo, mo ha fakaʻiloa ʻa ia kuo tukuakiʻi ia ki ha hia.

  • Ko e hā e fatongia ʻo e fakamāú?

  • ʻE tokoniʻi fēfē nai ʻe ha taukapo ʻa e fakaʻiloá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:3 . Fakaafeʻi e kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he veesi ko ʻení kau ki he Fakamoʻuí.

  • ʻI he veesi ko ʻení, ko hai ʻa e fakamāú? (ʻI he tali ʻe he kau akó ʻa e fehuʻi ko ʻení, kole ki he tokotaha ako ʻokú ne puke ʻa e fakaʻilonga ko e fakamāú ke fulihi hake ʻa e fakaʻilongá.) Ko hai ʻa e fakaʻiloá? (Kole ki he tokotaha ako ʻokú ne puke ʻa e fakaʻilonga ko e fakaʻiloá ke fulihi hake ʻa e fakaʻilongá.) Ko hai ʻa e taukapó? (Kole ki he tokotaha ako ʻokú ne puke ʻa e fakaʻilonga ko e taukapó ke fulihi hake ʻa e fakaʻilongá. Hiki leva ʻa e tokāteline ko ʻení ʻi he palakipoé: Ko Sīsū Kalaisi hotau Taukapo ki he Tamai Hēvaní.)

  • Ko e hā ʻoku tau fie maʻu ai ha taukapo ki he Tamai Hēvaní? (ʻOku tau halaia ʻi he faiangahalá. Fakatatau ki he fakamaau totonu ʻa e ʻOtuá, he ʻikai lava ha meʻa taʻe maʻa ʻo nofo ʻi Hono ʻaó. Ko ia ai, ʻoku tau fie maʻu ha taukapo ke taukapoʻi kitautolu ʻi he ʻao ʻo e Tamaí pea tokoni ke fakalelei kitautolu kiate Ia.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:4–5. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e founga ʻoku taukapoʻi ai ʻe Sīsū Kalaisi kitautolu ʻi he ʻao ʻo e Tamaí.

  • Fakatatau ki he veesi 4, ko e hā ʻoku kole ʻe Sīsū Kalaisí ki he Tamai Hēvaní ke fakakaukau ki aí? (ʻOku fakahā ʻe he Fakamoʻuí ʻa ʻEne moʻui taʻe angahalá mo ʻEne mamahí mo e maté.)

  • Fakatatau ki he veesi 5, ko e hā ha toe meʻa kehe ʻoku kole ʻe he Fakamoʻuí ke fakakaukau ki ai ʻa e Tamaí? (Ko ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí.)

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakalaulauloto ki ha ngaahi founga ʻoku nau fie maʻu ai ʻa Sīsū Kalaisi ke hoko ko honau Taukapo ʻi heʻenau moʻui fakaʻahó. ʻOange ha taimi ke nau tohi ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá ʻenau ngaahi ongo kau ki he hoko ʻa e Fakamoʻuí ko honau Taukapó. Fakaafeʻi foki kinautolu ke nau tohi ʻa e meʻa ʻoku nau ongoʻi te Ne finangalo ke nau fai ke fakahaaʻi ai ʻoku nau tui ki Hono huafá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:6–10

ʻOku fakahā ʻe he Fakamoʻuí ko Ia ʻa e maama mo e moʻui ʻo e māmaní pea kuó Ne tuku mai ʻEne fuakava taʻengatá ki he māmaní

Vahevahe e kau akó ki he ngaahi hoa, pea kole ki he ngaahi hoá ke nau lau fakataha ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:6–10. Hili hono maʻu ʻe he kau akó ha taimi feʻunga ke lau aí, fai e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Fakatatau ki he veesi 6–7, ko e hā e ngaahi ʻuhinga ʻoku ʻomi ʻe he Fakamoʻuí ke tau tokanga ai kiate Iá? Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koe ko Ia “ko e kamataʻangá mo e ngataʻangá”? Ko e hā ha ngaahi founga ʻokú Ne ʻomi ai ʻa e māmá mo e moʻuí ki he māmaní?

Hiki ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻeni ʻo e Fakamoʻuí ʻi he palakipoé:

Ko Sīsū Kalaisi ko e kamataʻangá mo e ngataʻangá.

Ko Sīsū Kalaisi ʻa e maama mo e moʻui ʻo e māmaní.

  • Fakatatau ki he veesi 8, ko e hā ʻoku talaʻofa ʻe he Fakamoʻuí kiate kinautolu ʻoku nau tali Iá?

Fakamahinoʻi ange ʻoku tau lau ʻi he veesi 9, kuo ʻomai ʻe Sīsū Kalaisi ʻEne “fuakava taʻengatá … ke hoko ko ha maama ki he māmaní, pea ke hoko ko ha fuka ki [Hono] kakaí.” ʻI ha fakahā ʻe taha, naʻá Ne folofola ʻo pehē ko ʻEne fuakava taʻengatá ʻa e “kakato ʻo [ʻEne] ongoongoleleí” (T&F 66:2).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ke “fekumi ki he” ongoongoleleí?

  • Ko e hā ha ngaahi founga kuó ke mamata ai ki he hoko ʻa e ongoongoleleí ko ha maama ki he māmaní? Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku hoko ai ʻa e ongoongoleleí ko ha fuka kiate kitautolu ko ia kuo fai ʻa e ngaahi fuakava mo e ʻEikí?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:11–15

ʻOku fakahā ʻe he Fakamoʻuí ko Ia ʻa e ʻOtua ʻo ʻĪnoké

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā Ko Hono ʻAve ʻo e Kolo ko Saioné (Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí [2009] fika. 6; vakai foki, LDS.org). Fakamatalaʻi ange ko ha tā fakatātaaʻi ʻeni ʻe ha tokotaha tā valivali ʻa ʻĪnoke mo hono kakaí. Fakaafeʻi leva ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:11. Fakamahinoʻi ange ʻoku folofola ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, ʻoku ui Ia ʻe ha kakai ʻe niʻihi “ko e ʻOtua ʻo ʻĪnoké.”

ʻĪmisi
City of Zion Is Taken Up

Fakaafeʻi e kau akó ke nau tala ki he kalasí ʻa e meʻa ʻoku nau ʻilo fekauʻaki mo e palōfita ko ʻĪnoké. ʻOange ʻa e fakamatala ko ʻení ʻo ka fie maʻu: Naʻe moʻui ʻa ʻĪnoke kimuʻa ʻi he kuonga ʻo Noá. Naʻe fonu e māmaní ʻi he faiangahalá ʻi he kuonga ʻo ʻĪnoké, ka naʻá ne tataki ha sōsaieti ʻo ha kakai angatonu ne nau nofo ʻi ha kolo naʻe ui ko Saione. Ne faifai pea “fakamavaheʻi atu mei he māmaní” ʻa e kakai ʻo Saioné (T&F 45:12)—ʻo ʻave ki he langí koeʻuhí ko ʻenau angatonú (vakai, Mōsese 7:69).

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:12–14 ʻaki hono fakamatalaʻi ange kuo maʻu hake ʻe he ʻEikí ʻa e kolo ʻo Saioné kiate Ia pea te Ne fakatolonga kinautolu “ki ha ʻaho ʻo e māʻoniʻoni ʻa ia ʻe hoko maí.” ʻI he taimi ko iá, ʻe foki ʻa ʻĪnoke mo hono kakaí ki he māmaní ke feʻiloaki mo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ni faivelenga ʻo e kolo ko Selusalema Foʻoú, ʻa ia ʻe ui foki ko Saione (vakai, Mōsese 7:62–64). Kuo nofo ʻamanaki atu ʻa e kau palōfita kotoa pē ki he ʻaho ko iá. Koeʻuhí ko e faiangahala ʻa e kakai ʻi he māmaní, kuo teʻeki hokosia ʻa e ʻaho ko iá, ka ko kinautolu kuo nofo ʻamanaki atu ki aí te nau mamata ki ai ʻi ha ʻaho.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi e ngaahi fakamatala kuó ke hiki ʻi he palakipoé ʻoku nau fakamatalaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi fatongia mo e ʻulungaanga ʻo Sīsū Kalaisí. Kole ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki he ngaahi lea ko ʻení pea fili ʻa e ʻulungaanga ʻe taha ʻoku mahuʻingamālie kiate kinautolú. Hili hono ʻoange ha taimi feʻungá, fakaafeʻi ha niʻihi ʻa e kau akó ke nau lipooti ʻa e fatongia pe ʻulungaanga kuo nau filí pea fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ia kiate kinautolú. Hili hono fakamatalaʻi ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fakakaukaú, hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻI heʻetau ako fekauʻaki mo e ngaahi fatongia mo e ʻulungaanga ʻo Sīsū Kalaisí, ʻe tupulaki ʻetau loto holi ke muimui kiate Iá.

  • Ko e hā kuó ke ako he ʻahó ni kau ki he Fakamoʻuí, ʻokú ne tokoniʻi koe ke ke tokanga ai kiate Iá?

Mahalo te ke fie vahevahe hoʻo fakakaukau fekauʻaki mo e taha ʻo e ngaahi fatongia pe ʻulungaanga ʻo e Fakamoʻuí pea mo e founga ʻoku tokoniʻi ai koe ʻe hoʻo ʻilo ki he fatongia pe ha ʻulungaanga ko iá ke ke holi ai ke muimui kiate Iá. Fakakaukau ke fakaʻosi ʻaki haʻo fakamoʻoni ki he ngaahi tāpuaki ʻo e fakafanongo kia Sīsū Kalaisí mo e talangofua ki Heʻene faleʻí mo e ngaahi fekaú.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:3–5. Ko Sīsū Kalaisi ʻa hotau Taukapó

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e fatongia ʻo e Fakamoʻuí ko ha fakalaloá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Boyd K. Packer

“ʻOku tau takitaha moʻui ʻi ha faʻahinga moʻua fakalaumālie. ʻE ʻi ai ʻa e ʻaho ʻe tāpuni ai ʻa e ʻakauní, ʻo fie maʻu ha fakamāʻopoʻopo. Neongo he ʻikai ke tau tokanga ki ai he taimí ni, ka ʻi he hokosia ʻa e ʻaho ko iá pea tuʻunuku mai ʻa e ngataʻangá, te tau vakai takai holo ʻi he mamahi ki ha taha, ke tokoniʻi kitautolu.

“Pea, ʻi he lao taʻengatá, he ʻikai lava ke fakahoko ʻa e ʻaloʻofá ki ha taha tuku kehe pē kapau ʻoku ʻi ai ha taha ʻokú ne loto fiemālie pea malava ke ne fua pe totongi hotau moʻuá mo fokotuʻutuʻu ha faʻahinga founga ke huhuʻi ai kitautolu.

“Kapau he ʻikai ke ʻi ai ha fakalaloa, kapau he ʻikai ke tau maʻu ha kaungāmeʻa, kuo pau ke hilifaki kakato mai ʻa e mafatukituki ʻo e fakamaau totonu taʻe fakangatangata, mo taʻe fakaʻatuʻí, kiate kitautolu. ʻE ʻekeʻi meiate kitautolu ʻa e totongi kakato ki he angahala kotoa pē, neongo pe ko e hā hono siʻisiʻi pe loloto, ke aʻu ki he totongi kotoa pē.

“Ka ke ʻiloʻi ʻeni: ʻOku hanga ʻe he moʻoní, ʻa e moʻoni nāunauʻiá, ʻo fakahā mai ʻoku ʻi ai ha Fakalaloa.

“‘He ʻoku taha pē ʻa e ʻOtuá mo e fakalaloa pē taha ʻi he vahaʻa ʻo e ʻOtuá mo e kakaí, ko e tangata ko Kalaisi Sīsuú.’ (1 Timote 2:5.)” (“The Mediator,” Ensign, May 1977, 55–56).

Naʻe fakamamafaʻi ʻe Palesiteni Peeka ʻoku hoko ʻa e ʻEikí ko hotau Taukapo ki he Tamaí ʻi heʻetau moʻui fakaʻahó:

ʻĪmisi
Palesiteni Boyd K. Packer

“ʻOku tau faʻa pehē ʻi ha faʻahinga ʻuhinga, ʻoku ʻaonga ʻa e Fakalelei ʻa Kalaisí ʻi he ngataʻanga ʻo e moʻui matelié ki he huhuʻi mei he Hingá, mei he mate fakalaumālié. ʻOku mahulu hake ia ai. Ko ha mālohi tuʻuloa ia ke kolea ʻi he ʻaho kotoa pē. Te Ne lava ʻo fakamoʻui ʻa kitautolu ʻi hono fakamamahiʻi kitautolu ʻe he loto halaiá pe te tau mafasia ʻi he mamahí. Neongo ʻoku ʻikai mahino kakato kiate kitautolu e founga hono fakahoko ʻo e Fakalelei ʻa Kalaisí, ka ʻoku tau lava ʻo aʻusia ʻa e “melino ʻo e ʻOtuá, ʻa ia ʻoku lahi hake ʻaupito ʻi he faʻa ʻiloá.” [Filipai 4:7.] ” (“The Touch of the Master’s Hand,” Ensign, May 2001, 23).

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa ʻene ngaahi ongo fekauʻaki mo e founga naʻe taukapoʻi ai ia ʻe he Fakamoʻuí pea malava ke hū ki he Tamai Hēvaní:

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

“ʻOku fuʻu mahuʻinga kiate au, ʻa e lava ke u lotu ʻi ha faʻahinga taimi pea ʻi ha faʻahinga tūkunga pē ki he taloni ʻo e ʻaloʻofá, pea ʻe fanongo ʻa ʻeku Tamai Hēvaní ki heʻeku kolé, pea ʻe tautapa maʻaku hoku Taukapó, ʻa ē naʻe ʻikai Haʻane angahalá, pea naʻe lilingi hono taʻataʻá. (Vakai, T&F 45:3–5.) ʻOku ou fakafalala kakato ʻi he hū ko ia ki he ʻOtuá, ʻa ia ʻokú ne foaki ki he kotoa ʻo ʻene fānau, he ʻoku ʻikai te Ne filifilimānako ki he kakaí, pea ko ia ʻe kole kuo pau ke foaki kiate ia” (I Know in Whom I Have Trusted,”Ensign, May 1993, 83).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:11–12. “ʻĪnoke … naʻe fakamavaheʻi atu mei he māmaní”

Naʻe pehē ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá:

ʻĪmisi
Palōfita ko Siosefa Sāmitá

Naʻe fakatolonga heni ʻe he ʻOtuá ʻa Īnoke kiate Ia, ke ʻoua naʻá ne mate ʻi he taimi ko iá, pea fakanofo ia ki ha lakanga tauhi ʻo e ngaahi sino fakatelesitialé, ʻa ia kuo fakahā pē ha meʻa siʻi kau ki ai” (ʻi he History of the Church, 4:209).

Naʻe tānaki atu ki ai ʻa e Palōfitá ʻi ha taimi kehe ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palōfita ko Siosefa Sāmitá

“Naʻá Ne [ʻa e ʻEikí] fili ʻa ʻĪnoke, ʻa ia naʻá Ne fakahinohinoʻi, pea ʻoange ʻEne fonó kiate ia, pea ki he kakai ne fakataha mo iá; pea ʻi he ʻikai talangofua ʻa e māmaní ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá, hili ʻenau ʻaʻeva mo e ʻOtuá, naʻá Ne liliu ʻa ʻĪnoke mo Hono siasí, pea ne ʻave ʻa e Lakanga Fakataulaʻeikí pe ko e puleʻanga ʻo e langí” (ʻi he History of the Church, 5:64).