Seminelí
Lēsoni 114: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108


Lēsoni 114

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108

Talateú

ʻI he ʻaho 26 ʻo Tīsema 1835, naʻe ngāue ʻa Laimani Selamani, ko ha mēmipa faivelenga ʻo e ʻApitanga ʻo Saioné pea mo e taha ʻo e kau Palesiteni ʻe toko fitu ʻo e Kōlomu ʻo e Kau Fitungofulú, ʻi ha ueʻi fakalaumālie ke kole ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha fakahinohino fekauʻaki mo hono fatongiá. ʻOku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108 ʻa e fakahā naʻe fai kia Laimani ʻo fakafou ʻi he Palōfitá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:1–3

ʻOku fakamolemoleʻi ʻe he ʻEikí ʻa Laimani Selamani ʻi heʻene ngaahi angahalá

Kamata e kalasí ʻaki haʻo fai ange ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Kuo ueʻi nai koe ʻe he Laumālié ke fai ha meʻa? Ko e hā e ngaahi tāpuaki naʻá ke maʻu ʻi hoʻo talangofua ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié?

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e talateu ki he vahé ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108, ʻo kumi pe ko hai naʻe haʻu ki he Palōfitá ʻo kole ha fakahaá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e fakamatala ko ʻeni fekauʻaki mo Laimani Selamaní:

Ko ha mēmipa faivelenga ʻa Laimani Selamani ʻo e Siasí ʻa ia naʻe ngāue ʻi he ʻApitanga ʻo Saioné pea naʻe ui ko e taha ʻo e kau Palesiteni ʻe toko fitu ʻo e Kōlomu ʻo e Kau Fitungofulú. Naʻe lekooti ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi heʻene tohinoá ʻi he ʻaho 26 ʻo Tīsema 1835 ʻo pehē, “Ne hū mai ʻa Misa Laimani Selamani, ʻo kole ke ne maʻu ʻa e folofola ʻa e ʻEikí ʻo fakafou ʻiate au ‘he,’ naʻá ne pehē, ‘Kuo ueʻi au ke fakahā atu ʻeku ngaahi ongó mo e ngaahi holí, pea naʻe talaʻofa mai te u maʻu ha fakahā ʻa ia ʻoku totonu ke fakahā ai ʻa hoku fatongiá’” (ʻi he History of the Church, 2:345; vakai foki, Journals, Volume 1: 1832–1839, vol. 1 of the Journals series of The Joseph Smith Papers [2008], 137).

  • ʻOkú ke pehē naʻe ʻuhinga ki he hā ʻa Laimani ʻi heʻene pehē naʻe “ueʻi ia” ke talanoa kia Siosefa Sāmitá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:1. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai pea kumi ʻa e tāpuaki naʻe foaki ʻe he ʻEikí kia Laimani Selamaní koeʻuhí he naʻá ne talangofua ki he ueʻi fakalaumālie ke talanoa mo e Palōfitá. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

  • Makatuʻunga ʻi he meʻa naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia Laimani Selamaní, ko e hā e tāpuaki ʻoku tau fakaafeʻi mai ki heʻetau moʻuí ʻi heʻetau loto fiemālie ke talangofua ki he leʻo ʻo e ʻEikí? (ʻE ala fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau talangofua ki he leʻo ʻo e ʻEikí, ʻoku tau fakaafeʻi ai ʻEne fakamolemolé. Mahalo te ke fie maʻu ke hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fakaafeʻi mai ai ʻe he talangofua ki he ngaahi ueʻi mei he ʻEikí ʻa e fakamolemolé?

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, fakamatalaʻi ange ʻe lava ke ongona ʻa e leʻo ʻo e ʻEikí ʻo fakafou ʻi he ngaahi folofolá, ko e ngaahi lea ʻa ʻEne kau palōfita ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní, pea mo e ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻOku kau ʻi he talangofua ki he ʻOtuá ʻa hono fakafonu ʻetau moʻuí ʻaki e ngaahi ʻekitivitī angatonu ʻa ia ʻokú ne ʻomi e mālohi fakalaumālié. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻení mei he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: “ʻOku ʻomi ʻe he talangofua kakató ʻa e mālohi kakato ʻo e ongoongoleleí ki hoʻo moʻuí, kau ai hono fakalahi e ivi ke ke ikunaʻi ʻaki ho ngaahi vaivaí. ʻOku kau ʻi he talangofua ko ʻení ha ngaahi tōʻonga te ke ala lau ko ha konga ia ʻo e fakatomalá, hangē ko e maʻu lotú, totongi vahehongofulú, ngāue tokoní, mo e fakamolemoleʻi ʻo e niʻihi kehé. Naʻe talaʻofa ʻa e ʻEikí, ‘ʻIlonga ia ʻoku fakatomala pea fai ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí ʻe fakamolemoleʻi ia’ (T&F 1:32Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko ha Huluhulu Ki he Ongoongoleleí [2004], 54).

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:2 pea kumi e faleʻi ʻa e ʻEikí kia Laimani Selamaní hili hono fakahā ange kuo fakamolemoleʻi ʻene ngaahi angahalá. Fakaafeʻi e kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke “tuku ke fiemālie ʻa ho laumālié ʻo kau ki ho tuʻunga fakalaumālié”?

  • ʻOkú ke pehē ʻe tokoni fēfē ʻa e faleʻi ke “ʻoua te ke toe fakafepaki ki [he] leʻo [ʻo e ʻEikí]” ke tuku ʻe ha taha hono laumālié ke fiemālie?

Kole ki he kau akó ke feinga ke ʻiloʻi ha tefitoʻi moʻoni mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:1–2 fekauʻaki mo e meʻa ʻoku ʻomi ʻe he fakamolemole ʻa e ʻEikí. (ʻE ala ʻiloʻi ʻe he kau akó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni kehekehe, ka ke fakapapauʻi ke fakamamafaʻi ʻa e meʻá ni: ʻOku ʻomi ʻe he fakamolemole ʻa e ʻEikí ʻa e fiemālie ki hotau laumālié.)

Fakamahinoʻi ange ʻoku faʻa fifili ʻa e kakai fakatomalá pe kuo fakamolemoleʻi ʻenau ngaahi angahalá ʻi heʻenau kei ongoʻi mafasia ʻiate kinautolú. Kole ki ha tokotaha ako ke lau e lea ko ʻení. Kole ki he kalasí ke fakafanongo ki he faleʻi kiate kinautolu ʻoku ala faingataʻaʻia ke tuku honau laumālié ke fiemālié.

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Palesiteni Boyd K. Packer

“Mahalo he ʻikai haʻu [ʻa e] pongipongi maʻongoʻonga ʻo e fakamolemolé ʻi he taimi pē ko iá. ʻOua ʻe foʻi kapau te ke tō ʻi he kamataʻangá. Ko e faʻa konga faingataʻa taha ʻo e fakatomalá ko e fakamolemoleʻi koé. ʻOku kau ʻa e lotofoʻí ʻi he konga ʻo e sivi ko iá. ʻOua te ke foʻi. ʻE hoko mai ʻa e pongipongi fakaʻofoʻofa ko iá.

“Pea ʻe toe maʻu leva ‘e melino ʻa e ʻOtuá, ʻa ia ʻoku lahi hake … ʻi he faʻa ʻiloá’ ʻi hoʻo moʻuí. [Filipai 4:7.] Pea he ʻikai leva ke ke toe manatuʻi ho ngaahi angahalá, ʻo hangē ko Iá. Te ke ʻiloʻi fēfē nai? Te ke ʻiloʻi pē! [Vakai, Mōsaia 4:1–3.] “The Brilliant Morning of Forgiveness,”Ensign, Nov. 1995, 20).

  • Te ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e ongoʻi ke tuku ke fiemālie ho laumālié?

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:3 pea kumi ha faleʻi lahi ange naʻe fai ʻe he ʻEikí kia Laimani Selamani.

  • Ko e hā e faleʻi naʻe fai ʻe he ʻEikí kia Misa Selamaní? (Ke “tuʻu hake pea tokanga lahi ange ʻo fai atu mei heni ʻi he tauhi [ʻene] ngaahi fuakavá.” ʻOku ʻuhinga heni e foʻi lea ko e tauhi ke talangofua. Ko e fakapapaú ko ha palōmesi pe ko ha fuakava.)

  • Ko e hā ha ngaahi fakapapau ʻoku tau fai?

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki he founga te nau “tokanga lahi ange ʻo fai atu mei heni” ʻi hono tauhi ʻenau ngaahi fakapapaú. Kapau ʻoku maʻu ha taimi feʻunga, fakaafeʻi kinautolu ke hiki ʻa e founga ʻe lava ke nau tauhi tokanga lahi ange ai ʻenau ngaahi fakapapaú.

Kole ki ha niʻihi ʻo e kau akó ke fakamatalaʻi e founga ʻe lava ke fakalotolahiʻi ai ʻe he ngaahi moʻoni kuo nau ʻilo ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:1–3 kinautolu pe ko ha kaungāmeʻa pe ko ha mēmipa ʻo e fāmilí ke talangofua ki he leʻo ʻo e ʻEikí pea maʻu ha fakamolemolé.

Fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto ki he founga te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení mo ongoʻi fiemālie fekauʻaki mo honau tuʻunga fakalaumālie ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:4–8

ʻOku ʻoange ʻe he ʻEikí ha toe faleʻi mo e ngaahi talaʻofa kia Laimani Selamani.

Kole ki he kau akó pe kuo nau fanongo ʻi ha fakatahaʻanga molumalu. Kapau kuo ʻi ai ha taha, kole ange ke fakamatalaʻi ʻene mahino kiate kinautolú. Kapau te nau fie maʻu tokoni, fakamatalaʻi ange ko e fakatahaʻanga molumalú ko ha fakataha makehe ia ki “he fakatapui ʻo e ngaahi temipalé, fakahinohino makehe ki he kau taki lakanga fakataulaʻeikí, mo e hikinimaʻi ha Palesiteni foʻou ʻo e Siasí” (David B. Haight, “Solemn Assemblies,” Ensign, Nov. 1994, 14). ʻI Tīsema 1832, naʻe talaʻofa e ʻEikí ki he Kāingalotú kapau te nau langa ha temipale pea fai ha fakatahaʻanga molumalu, te Ne foaki ha ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga ki he Kāingalotú (vakai, T&F 88:70–75, 117–119). ʻI Tīsema 1835, ʻi hono ʻoange e fakahā naʻe lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108 kia Laimani Selamaní, naʻe māhina pē ʻe tolu ʻa e Temipale Ketilaní mei hono fakatapuí. ʻI he vahaʻa ʻo Sānuali mo Mē 1836, naʻe fakahoko ai ha ngaahi fakataha ʻi Ketilani, ʻa ia naʻe lau e niʻihi ko ha ngaahi fakatahaʻanga molumalu. Lolotonga e uike ʻo e ʻaho 27 ʻo Māʻasi 1836, naʻe fakahoko ʻa e ngaahi fakatahaʻanga molumalú ko ha konga ʻo hono fakatapui ʻo e Temipale Ketilaní, ʻa ia naʻe kau ai ha fakataha molumalu ke fai ʻa e ngaahi fakahinohino makehe ki he kau taki lakanga fakataulaʻeikí naʻe fakahoko ʻi he ʻaho 30 ʻo Māʻasi 1836.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:4–6. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai pea fekumi ki he meʻa naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kia Laimani te ne maʻu ʻi he fakatahaʻanga molumalú.

  • Ko e hā naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia Laimani Selamani te ne maʻú?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:7–8. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo fekumi ki he ngaahi fakahinohino ne ʻoange ʻe he ʻEikí kia Misa Selamaní. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú. ʻE ala fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ange ko e naʻinaʻí ko e ngaahi faleʻi pe fakalotolahi.

  • Ko e hā ha ngaahi founga naʻe finangalo e ʻEikí ke fakamālohia ai ʻe Laimani Selamani hono kāingá?

Kole ki he kau akó ke feinga ke ʻiloʻi e ngaahi moʻoni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:7–8. Te nau ala ʻilo ha ngaahi moʻoni kehekehe kau ai ʻa e meʻá ni: ʻOku totonu ke tau fakamālohia e niʻihi kehé ʻi heʻetau talanoá mo e tōʻonga kotoa pē. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau folofolá.

  • Te ke lava ʻo fakamālohia fēfē ʻa kinautolu ʻoku mou feohí ʻi hoʻomou talanoá? Te ke lava ʻo fakamālohia fēfē ʻa kinautolu ʻoku mou feohí ʻi hoʻo ngaahi tōʻongá?

Kole ki he kau akó ke fakamatalaʻi ha aʻusia ʻi he fakamālohia kinautolu ʻe ha taha ʻi ha founga naʻe faleʻi ʻe he ʻEikí kia Laimani Selamani ʻi he veesi 7.

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki ha taha te nau lava ʻo fakamālohia he ʻahó ni mo ha ngāue pau te nau fai ke fakahoko ai iá.

Fakahā ki he kau akó naʻe tui faivelenga ʻa Laimani Selamani ʻo aʻu ki heʻene mālōloó. Naʻe ui mo fokotuʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá, ʻa ia naʻe ʻi he Fale Fakapōpula Lipetií, ʻa Laimani ke hoko ko ha mēmipa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi he ʻaho 16 ʻo Sānuali, 1839, ka naʻe mate ʻa Laimani kimuʻa pea maʻu ʻa e tohi mei he Palōfitá fekauʻaki mo hono uiuiʻi foʻoú.

Fakaʻosiʻaki hano vahevahe ha aʻusia ʻi he fakamālohia koe ʻe ha taha pe naʻá ke fakamālohia ha taha kehe.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:1–2. “Kuo fakamolemoleʻi ʻa hoʻo ngaahi angahalá … tuku ke fiemālie ʻa ho laumālié”

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Hāloti B. Lī ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Harold B. Lee

“Ka hokosia e taimi kuó ke ʻosi fakahoko ai e meʻa kotoa pē ʻokú ke lavá ke fakatomala mei hoʻo ngaahi angahalá, tatau ai pē pe ko hai koe, pe ha feituʻu pē ʻokú ke ʻi ai, pea kuó ke ʻosi fai ha ngaahi fakalelei mo totongi huhuʻi ki he lelei taha ʻokú ke lavá … , te ke fie maʻu leva ʻa e tali fakamahino ko iá pe kuo tali koe ʻe he ʻEikí pe ʻikaí Kapau te ke feinga peá ke maʻu ha nonga ʻi ho konisēnisí, te ke lava ʻi he fakaʻilonga ko iá ʻo ʻilo kuo tali ʻe he ʻEikí hoʻo fakatomalá” (Stand Ye in Holy Places [1974], 185).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:3. “Pea tokanga lahi ange ʻo fai atu mei heni ʻi he tauhi hoʻo ngaahi fuakava”

Naʻe fakamoʻoni ʻa ʻEletā Lisiate G. Sikoti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ki he ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei hono tauhi e ngaahi fuakavá:

ʻĪmisi
ʻEletā Richard G. Scott

“ʻI hoʻo falala ki [he ʻEikí], fekumi mo muimui ki Hono finangaló, te ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki he ʻikai lava ke mahino ki ho ʻatamai fakamatelié ʻi he māmaní. ʻOku ʻafioʻi lelei ange ʻe Hoʻo Tamai ʻi Hēvaní mo Hono ʻAlo Māʻoniʻoní ʻa e meʻa ʻokú ne ʻomi ʻa e fiefiá ʻiate koe. Kuó Na foaki atu ʻa e palani ʻo e fiefiá. ʻI he mahino ia pea muimui ki aí, ʻe hoko ʻa e fiefiá ko ho tāpuakí. ʻI hoʻo loto fiemālie ke talangofua, maʻu, mo fakaʻapaʻapaʻi ʻa e ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava ʻo e palani māʻoniʻoni ko iá, te ke lava ʻo maʻu ʻa e fiemālie lahi taha ʻi he moʻuí ni. ʻIo, ʻo aʻu ki he taimi ʻo e tōtuʻa ʻa e fiefiá. Te ke teuteuʻi koe ki ha ʻitāniti ʻo ha moʻui nāunauʻia mo ho ngaahi ʻofaʻangá ʻokú ne fakafeʻungaʻi ki he puleʻanga ko iá” (Trust in the Lord,”Ensign, Nov. 1995, 18).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:6. “Te ke maʻu ai ʻa e totonu ke malanga ʻaki ʻa ʻeku ongoongoleleí ʻi he feituʻu kotoa pē te u fekau atu koe ki aí”

Ko Laimani Selamaní ko e taha ia ʻo e Kau Palesiteni ʻe toko fitu ʻo e Kōlomu ʻo e Kau Fitungofulú. Lolotonga hono fakahinohinoʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e Kau Fitungofulú ʻi he ʻaho 30 ʻo Māʻasi 1836, fekauʻaki mo honau uiuiʻi ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí, naʻe pehē ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá:

ʻĪmisi
Palōfita ko Siosefa Sāmitá

“ʻOku tauʻatāina ʻa e Kau Fitungofulú ke ō ki Saione, ʻo kapau te nau loto ki ai pe ki ha feituʻu pē pea malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí. Tuku ʻa e huhuʻi ʻo Saioné ke hoko ko ʻetau taumuʻa, pea feinga ke aʻusia ia ʻi hono ʻave ʻa e mālohinga kotoa pē ʻo e fale ʻo e ʻEikí ʻi ha feituʻu pē ʻoku tau maʻu ai” (Journals, Volume 1: 1832–1839, vol. 1 of the Journals series of The Joseph Smith Papers [2008], 215; spelling, punctuation, and capitalization standardized; vakai foki, History of the Church, 2:432).