Ha’api’ira’a a te mau Peresideni
Pene 23 : Te Peropheta Iosepha Semita


Pene 23

Te Peropheta Iosepha Semita

« Ua ite au e e taata parau-ti‘a o Iosepha Semita, e taata no te parau mau, te tura e te haapa‘o maitai, tei ineine i te faatusia i ta’na mau tao‘a atoa, e tae noa’tu i te oraraa iho, ei faaiteraa papû i to te ra‘i e i to te ao nei e ua faaite oia i te parau mau i te utuafare taata ».

No roto mai i te oraraa o Lorenzo Snow

Ua parau te peresideni Lorenzo Snow i te matahiti1900, « Peneia‘e e mea iti roa te mau taata e ora nei i teie nei tei matau maitai ia Iosepha Semita te Peropheta mai ia’u nei ». « E mea pinepine au i piha‘iho ia’na. Ua farerei au ia’na i roto i to’na utuafare, ua parahi i ta’na iri amuraa maa, ua apiti atu ia’na i roto i te mau huru ohipa atoa, e ua farerei ia’na e o vau ana‘e no te ani i te mana‘o tauturu ».1

Taa ê noa’tu i teie mau auraa to’na e te peropheta, ua faaite o Lorenzo Snow i mua i te taata i to’na iteraa papû no ni‘a ia Iosepha Semita i roto i ta’na taviniraa ei hoa no te Feia Mo‘a e ei Peropheta no te Faaho‘iraahia mai te Evanelia. Ua parau oia no ni‘a i te hoê apooraa ta Iosepha Semita i tae atu i roto i te Hiero no Nauvoo aita i oti roa i te patuhia. Ua haere atu te peropheta i te purupiti, ma te apeehia e te hoê orometua no te tahi atu haapa‘oraa faaroo. E mea « hanahana roa » te orometua « Ia parau-ana‘e-hia te tahi parau o te faatupu i te oaoa e aore râ te ata i rotopu i te taata, e faaea hau noa [oia], ma te faaite ore i te tahi tauiraa i roto i to’na hoho‘a mata ». O Iosepha Semita râ, « e mea maitai roa ïa oia i taua po‘ipo‘i ra » e ua parau oia i te hoê parau « tei faaata i te mau taata » hou te apooraa a haamata ai. Ua haamana‘o o Lorenzo, « I muri a‘e i te haamataraa o te apooraa, ua ti‘a mai te peresideni Semita, e aita â vau i faaroo a‘enei ia’na ia a‘o ma te puai rahi maori râ i taua taime ra. Ua oaoa te mau taata, ua î oia i te Varua o te Atua e ua a‘o oia ma te puai rahi e te aravihi ».2

Noa’tu e ua faahiahia te peresideni Snow i te mau ohipa ta’na i ite i piha‘iho ia Iosepha Semita, aita râ to’na iteraa papû no ni‘a i te misioni a te peropheta i niuhia i ni‘a i taua mau ohipa ra. Ua tamau oia i te parau e ua farii oia i to’na iteraa papû no ô mai i te Varua Maitai ra. Ua parau oia : « Eita vau e aore râ te tahi atu taata tei matau ia’na e uiui, noa’tu no te hoê noa taime, e ua riro anei o [Iosepha Semita] e taata no te parau mau e no te tura. Ia haere ana‘e râ vau e poro i te mau parau tumu no teie Evanelia eita roa’tu vau e ti‘aturi roa i ni‘a i te haamaramaramaraa ta’u i farii na roto mai ia’na e aore râ te tahi atu taata ; ua ti‘aturi râ vau i ta’na mau parau, tei tae mai ia’u nei mai te parau mau na roto mai i te hoê taata tei faaûruhia e te Atua … Ua haapapû mai te Varua o te Atua, te Varua Maitai ta te mau taata atoa e nehenehe e farii e e oaoa… i te parau mau o te mea ta’na i parau mai ia’u, e ua riro mai te reira ei iteraa no‘u e ore roa e nehenehe i te taata ia horo‘a mai e aore râ ia rave ê atu ».3 [A hi‘o i te mana‘o tauturu 1 i te api 307.]

Te mau haapiiraa a Lorenzo Snow

I to’na fariiraa i to’na piiraa no te ra‘i mai, e taata mâ o Iosepha Semita, te parau-ti‘a e te haavare ore.

E taata vĕvĕ e te ite ore o Iosepha Semita ta te Atua i ma‘iti no te haamau i teie ohipa, e ere oia te melo no te hoê haapa‘oraa Keresetiano. E tamaiti noa oia, te haavare ore, tei î i te parau-ti‘a, tei matau ore i te huru haavareraa, te parau aravihi e te mârôraa e faaohipahia nei e te feia politita e te mau taata faahua faaroo no te faatupu i ta ratou mau opuaraa. Mai ia Mose i tahito ra, ua ite oia i to’na aravihi ore e te ite ore no te ohipa, no te ti‘a mai ei taata o te taui i te faaroo, i ni‘a i te hoê ti‘araa au-ore-roa-hia e te taata—no te aro i te mau mana‘o e te mau hiro‘a faaroo tei vai na e mea maoro i teie nei, tei fariihia e tei turuhia e te taata, te mau haapiiraa faaroo hohonu roa a‘e ; ua pii râ te Atua ia’na no te faaora i te feia vĕvĕ e te aau parau-ti‘a o te mau fenua atoa i to ratou [faatîtîraa] i te pae varua e i te pae tino. E ua fafau te Atua ia Iosepha Semita e te taata atoa o te farii e o te haapa‘o i ta’na poro‘i—o te bapetizohia no te matararaa hara, ma te aau tae—e nehenehe ïa ia’na ia farii i te mau heheuraa no te ra‘i mai, e ti‘a ïa ia’na ia farii i te Varua Maitai, taua â mau haamaitairaa ra tei fafauhia e tei noaahia na roto i te Evanelia, tei porohia e te mau Aposetolo tahito. Ia haapuaihia teie parau poro‘i e teie fafauraa i te mau vahi atoa e i te mau taata atoa ta te mau Peresibutero, te mau ve‘a haamanahia e te Atua e afa‘i atu. O te parau ïa a Iosepha Semita, te tamaiti ite ore, te papû, te parau-ti‘a, te ohie, te faahua ore e tei ore i ite i te mau peu o teie ao.4

Te taime matamua a ite ai au i te peropheta Iosepha Semita e ahuru ma vau ïa to’u matahiti. Tei te area matahiti 1832 ra, i te tau ‘auhune. Ua faaroohia e e faatupu te peropheta i te hoê rururaa i Hiram, te tufaa fenua no Portage, Ohio, fatata e toru kilometera te atea i te fare o to’u metua tane. No to’u faarooraa e rave rahi mau aamu no ni‘a ia’na, ua puai roa to’u hinaaro i te ite ia’na e ua mana‘o vau e e rave ïa vau i teie taime au maitai no te hi‘o e no te faaroo ia’na. No reira, na muri i te tahi mau melo no te utuafare o to’u metua tane, ua haere atu vau i Hiram. I to matou taeraa’tu i reira ua haaputuputu a‘ena te mau taata i roto i te hoê fare ie na‘ina‘i ; fatata e hoê hanere e pae ahuru e aore râ e piti hanere taata tei tae mai. Ua haamata a‘ena te rururaa e te ti‘a ra o Iosepha Semita i te uputa o te fare o [John] Johnson, ma te hi‘o atu i roto i te fare ie e te paraparau ra oia i te mau taata. Ua hi‘opo‘a maite au i to’na hi‘oraa, to’na ahu, e to’na huru a faaroo ai au ia’na ia paraparau. Ua faatumuhia ta’na mau parau i ni‘a i te mau ohipa ta’na iho i ite, te fâraa mai ihoâ ra o te melahi, e ua horo‘a i te hoê iteraa papû puai e te u‘ana no ni‘a i teie mau orama faahiahia. I te haamataraa e au ra e ua [taiâ] rii oia e ua paraparau mai oia ma te reo marû, tera râ a tamau noa ai oia ua puai roa mai oia, e au ra ua ite te mau taata atoa e e taata parau-ti‘a oia e te haavare ore. Ua putapû mau to’u aau e ua vai noa mai teie mau iteraa e tae noa mai i teie mahana.5

I to’u hi‘oraa’tu ia’na [i taua taime matamua ra] e to’u faarooraa ia’na, ua mana‘o a‘era vau i roto ia’u iho e te hoê taata o te faaite i te hoê iteraa papû faahiahia mai ta’na i faaite, e ma teie huru hi‘oraa to’na, eita ïa e nehenehe ia’na ia riro ei hoê peropheta haavare.6 [A hi‘o i te mana‘o tauturu 2 i te api 307.]

Ua tape‘a noa te peropheta Iosepha i to’na huru parau-ti‘a e to’na huru morare teitei i te taatoaraa o to’na oraraa.

O Iosepha Semita, te peropheta, ta’u i matau maitai e rave rahi mau matahiti, mai ta’u i matau maitai i to’u iho taea‘e, ua ite au e e taata parau-ti‘a oia, e taata tei horo‘a i to’na ora no te maitai o te taata e tei haapa‘o i te mau titauraa a te Atua i te taatoaraa o to’na oraraa. Aita roa’tu e taata tei mau i te hoê faito teitei a‘e no te parau-ti‘a e tei hau atu i te haapa‘o i te mau hinaaro o te taata i te peropheta Iosepha Semita.7

Ua ite au e e taata parau-ti‘a o Iosepha Semita, e taata no te parau mau, te tura e te haapa‘o maitai, tei ineine i te faatusia i ta’na mau mea atoa, e tae noa’tu i to’na iho ora, ei iteraa papû i to te ra‘i e i to te ao nei e ua faaite oia i te parau mau i te utuafare taata.8

Ua ite au e e taata oia no te Atua, tei î i te varua no to’na piiraa—te hoê taata eita ho‘i to’na huru parau-ti‘a e mârôhia, e tei riro ei taata parau-ti‘a i roto i ta’na mau tutavaraa atoa. Eita e nehenehe i te hoê taata tei matau maitai ia’na mai ia’u nei ia ite i te hoê noa a‘e hapa i roto ia’na, no ni‘a ihoâ râ i to’na huru morare … Te faaite papû nei au i to’u iteraa no te huru maitai o te taea‘e Iosepha Semita, no to’na parau-ti‘a, to’na haapa‘o maitai, to’na itoito, to’na aau horo‘a, e to’na maitai ; ei taata e ei tavini no te Atua.9 [A hi‘o i te mana‘o tauturu 2 i te api 307.]

Ma te faahua ore, ua nehenehe ia Iosepha Semita ia haere atu i te mau faaoaoaraa maitai e ia haapii atoa na roto i te mana o te Atua.

Ua haere tamau atu vau… i te mau rururaa i roto i te Hiero e ua faaroo vau i te peropheta i te a‘oraa no ni‘a i te mau parau tumu faahiahia roa a‘e. I te tahi mau taime ua î oia i te Varua Maitai, ua a‘o mai oia mai te reo o te hoê melahi e ua î oia i te mana o te Atua, ua anaana to’na tino taatoa e ua maramarama to’na hoho‘a mata…

I te tahi mau taime, e a‘o mai oia no ni‘a i te mau mea e ere i te mea faufaa rahi, e i te tahi mau taime ua tatara mai oia i te mau parau aro no te basileia. E itehia te tauiraa e e au ra e ua faateiteihia oia i te ra‘i a a‘o ai oia i te mau taata i ni‘a i te fenua nei, e i muri iho e ho‘i faahou mai oia i te mau vahi matauhia…

E taata natura e te hau roa o Iosepha Semita i te mau taime atoa, aita roa’tu to’na mana‘o e tâfifi e aore râ e faairiahia e te mau taata e aore râ te mau mea na piha‘iho ia’na. E rave rahi te mau orometua faaroo tei haere mai e farerei ia’na e tei tutava i te faahema ia’na ia ore ana‘e oia i ineine, ma te ti‘aturi e e rave oia i te tahi mea e faahapahia‘i oia e ratou, e mai te mea aita oia i piha‘iho i te tahi atu mau taata, aita ta’na mau ohipa e taui. Aore roa’tu e aau haavare i roto ia’na. Ua ha‘uti oia i te mau huru tu‘aro atoa, e aita oia i mana‘o e eita i te mea tano ia ha‘uti i te popo, ia horo e aore râ ia ha‘uti i te tahi atu mau tu‘aro i rapae au. Ua ite atu te hoê orometua faaroo, a faaea ai i te fare o te peropheta, e i to’na hi‘oraa’tu i rapae i te haamaramarama i te peropheta i te taputoraa e te hoê hoa i roto i te aua. Na teie, e te tahi atu mau ohipa faaoaoaraa i haapapû i te orometua i te aau parau-ti‘a e te aau haavare ore o te peropheta…

I te tahi atu taime, te ha‘uti ra o Iosepha Semita i te popo e te tahi o te mau feia apî tane i Nauvoo. I to to’na taea‘e Hairamu iteraa ia’na i reira, ua hinaaro oia i te faatitiaifaro i te peropheta e i te faahapa atoa ia’na, ma te parau e eita taua huru peu ra e tano maitai no te hoê Peropheta a te Fatu. Ua pahono mârû atu te peropheta, « E te taea‘e Hairamu, eita to’u ha‘utiraa e te mau tamaroa i roto i te hoê tu‘aro pêpê ore e faaino noa a‘e ia’u, e faaoaoa râ te reira ia ratou e e haafatata mai râ te reira i to ratou aau i to’u nei ».10 [A hi‘o i te mana‘o tauturu 3 i te api 307.]

Ma te faaitoitohia e te Varua Maitai, ua rahi to Iosepha Semita mana e te maitai pae varua.

E ere o Iosepha Semita, te peropheta rahi, i te hoê taata ite a ma‘iti ai te Atua ia’na e a faaite atu ai Oia ia’na i ta’na misioni. Te horo‘a nei te Fatu i te mau horo‘araa varua e te ite i te mau taata ite ore, e e faaitehia’tu ia ratou te hanahana o te basileia na roto i te mana o te Varua Maitai, e e rahi noa mai to ratou ite i te mau mea a te Atua.11

I te tufaa hopea o to’na oraraa ua riro o Iosepha Semita ei taata aravihi i te ite e i te haamaitai i to’na mau taata tupu. Ua faahaamana‘o-u‘ana-hia vau e te reira i to’u ho‘iraa mai na te hoê misioni i Europa ma. Ua ite au e ua faaite atoa vau i te reira ia’na e ua taui rahi oia mai te taime hopea to’u iteraa ia’na ; e ua riro mai oia ei taata pautuutu a‘e e te puai a‘e. Ua farii oia i te reira e ua parau mai e ua horo‘a mai te Fatu ia’na i te tahi atu tufaa no To’na Varua.

I te hoê mahana ua haaputuputu mai oia i te mau taea‘e no te Tino Ahuru ma Piti Aposetolo e te tahi atu mau Peresibutero faufaa roa no te Ekalesia no te faataa’tu ia ratou i ta ratou mau ohipa e misioni e rave rahi. Ua parahi e ua tia‘i tata‘itahi ratou ma te tapitapi rahi no te faaroo i te parau a te peropheta no ni‘a i ta ratou mau hopoi‘a i mua. Ua ite ratou e tei mua ratou i te aro o te hoê taata teitei a‘e ia ratou. I Ketelani e au ra e aita te peropheta i mau i taua puai e taua mana ra… i te mau matahiti râ i muri mai no to’na ho‘i puai i roto i te mana o te Fatu i ite ai te mau taata i te reira. Ua tupu ïa te reira i taua taime ra. Ua ite te mau Peresibutero i to’na puai teitei rahi. Ua parau oia, « E te taea‘e Brigham, te hinaaro nei au e ia haere oe i te pae hitiaa o te râ no te haapa‘o i te mau ohipa a te Ekalesia i te mau Tufaa Fenua Hitiaa o te râ, e e nehenehe ta te taea‘e Kimball e apee ia oe ». Ma te fariu atu i te tahi atu taea‘e ua parau oia, « E haapa‘o ïa oe i te nene‘iraa o ta tatou ve‘a », e ua na reira oia i te faataa i te taata tata‘itahi i ta’na misioni taa ê: ua farii te taatoaraa i ta’na parau mai te hinaaro o te Fatu…

E mana to te peropheta i te haaputapû maitai i te aau o te mau taata atoa o tei haafatata’tu ia’na. Te vai ra te tahi mea no ni‘a ia’na tei faaputapû i to ratou mau aau. O te ohipa ïa tei tupu i te mau taea‘e i to ratou fariiraa i ta ratou faataaraa ohipa no te haere e poro i te Evanelia. Ua tomo roa te faaûruraa mai roto mai ia’na i roto i to ratou mau varua e ua tomo ta’na mau parau i roto i te hohonuraa o to ratou tino. Ua here ratou ia’na e ua ti‘aturi ia’na, e ua ineine ratou i te rave i te mau mea atoa ta’na e faaue no te faananearaa i te ohipa a te Atua. Ua faaî oia ia ratou i te mana no to’na ti‘araa i mua ia ratou, e ua faaoaoa ia ratou no to’na iteraa papû no ni‘a i ta’na misioni ei peropheta. E rave rahi mau taata i te ao nei tei farii i te varua faahiahia no te hoaraa e te mahanahana ta te mau taata atoa e ite i to ratou farereiraa ia ratou. Ua farerei au i taua mau huru taata ra, aita râ vau i farerei a‘enei i te tahi ê atu taata e ua ite au i te mana taa ê e te puai mai ta’u i ite i mua i te peropheta Iosepha Semita. E te reira no te tufaa rahi ïa o te Varua o te Atua tei mauhia e ana, e na te aroha rimaraa noa ia’na e faaî i te hoê taata i teie mana, e e ite te hoê taata o te ite vave e te aroha rima ra oia i te hoê taata faahiahia.12 [A hi‘o i te mana‘o tauturu 4 i te api 307.]

E nehenehe e noaa ia tatou tata‘itahi te hoê iteraa e e peropheta o Iosepha Semita e e ua faaho‘ihia mai te evanelia na roto mai ia’na.

I roto i te parau-ti‘araa o to’u aau, ma te hinaaro mau i te ite i te parau mau, ua farii au i te poro‘i [a Iosepha Semita]—ua faaroo vau i teie huru haapiiraa, e ua farii au, na roto i te rave‘a papû maitai e te oaoa, i te hoê faaiteraa no te ra‘i mai—te haamaitairaa tei fafauhia mai—te hoê iteraa papû no teie ohipa. O vau ana‘e anei te ite ? Eaha ïa te ohipa tei tupu i te mau tauasini ta’u e a‘o atu nei i teie taime ? E mau ite atoa anei outou ?13

Eaha te natura o to tatou iteraa papû ? Teie ïa : O teie te tau tuuraa evanelia no te îraa o te tau ; e te melahi ta Ioane te Heheu parau i ite i te ma‘ueraa na ropu i te reva ma te evanelia mure ore no te poro atu i te feia e parahi i te ao nei ra, e i te mau fenua atoa, e te mau opu atoa e te mau reo atoa e te mau nunaa atoa—e ua fâ mai taua melahi ra e ua faaho‘i mai i te Evanelia i ni‘a i te fenua nei, o Iosepha Semita ho‘i te mauhaa i ravehia‘i te faaho‘iraa mai [a hi‘o Apokalupo 14:6].14

Ua faaite papû mai o Iosepha Semita e ua fâ mai o Petero, Iakobo e Ioane ia’na, e ua horo‘a i ni‘a ia’na i te mana no te faatere i te mau oro‘a mo‘a no te Evanelia e na roto atu i te reira ua fafauhia’tu i te mau tane e te mau vahine aau parau-ti‘a atoa te Varua Maitai, e te hoê iteraa maitai roa ra no te haapiiraa.15

Ua faati‘ahia o Iosepha Semita ia iriti i te hoê e‘a e ia haamau i te hoê faanahoraa e nehenehe ai i te taata ia farii i te hoê iteraa no teie mau mea, ia ore tatou e vaiho-noa-hia no te ti‘aturi i te iteraa o te mau Peropheta, e aore râ te iteraa o te mau Aposetolo tahito, e aore râ te iteraa no te mau Aposetolo no teie anotau, e aore râ te Buka a Moromona, e aore râ te tahi mea tei ravehia e aore râ tei parauhia i mutaa iho ra, o ta tatou râ e ti‘a ia ite no tatou iho. E iteraa ïa no te taata tata‘itahi.16

Ua ite au e e Peropheta mau o Iosepha Semita na te Atua ora. Te faaite papû atu nei au e ua ite e ua paraparau oia i te Atua e Ta’na Tamaiti o Iesu Mesia. Ua horo‘a mai te Fatu ia’u i teie iteraa ora e ua ama noa te reira i roto i to’u aau mai te taime mai ua farii au i te reira. Te horo‘a nei au i te reira i to te ao taatoa nei. Eita vau e faaite papû noa i te mau taata atoa e ua tonohia mai o Iosepha Semita e te Atua e te ohipa tei haamauhia na roto ia’na e ohipa ïa na te Atua, te faaara atoa nei râ vau i te mau fenua atoa o te ao nei no ni‘a i te mau tohuraa tei tohuhia e te peropheta, e te faaite nei au na roto i te huru hanahana roa a‘e e ua ite au e e parau mau te reira.17 [A hi‘o i te mau mana‘o tauturu 5 e 6 i te api 307.]

Te mau Mana‘o Tauturu no te Tuatapaparaa e te Haapiiraa

A feruri i teie nei mau mana‘o a tuatapapa ai outou i te pene e aore râ, a faaineine ai outou i te haapii. No te tahi atu mau tautururaa, a hi‘o i te mau api vii–xi.

  1. A faahoho‘a i roto i to outou feruriraa i te ohipa tei tupu i te api 299. Eaha ta teie aamu e faaite mai nei no ni‘a ia Iosepha Semita ?

  2. A tai‘o faahou i te mau faaiteraa a te peresideni Snow no ni‘a i te huru o Iosepha Semita (te mau api 300–02). I to outou mana‘o nahea te huru taata o Iosepha Semita i tauturu ai ia’na ia riro ei mauhaa i roto i te rima o te Fatu ?

  3. Eaha to outou mau mana‘o e aore râ mau hi‘oraa no ni‘a i te peropheta Iosepha i te raveraa i te taime no te « faaoaoaraa maitai » ? (te mau api 302–04). Nahea e nehenehe ai ia tatou ia haapapû e e tauturu ta tatou mau faaoaoaraa ia tatou ia î i te Varua Maitai eiaha râ ia hahi ê atu ?

  4. Nahea to Iosepha Semita « faarahi-noa-raa i to’na ite i te mau mea a te Atua ? » (No te tahi mau hi‘oraa, a hi‘o i te mau api 304–05.) Eaha ta tatou e nehenehe e rave no te pee atu i te hi‘oraa o te peropheta a tutava ai tatou i te paari i te pae varua ?

  5. A tai‘o i te taatoaraa o te paratarafa matamua i te api 305 mai te au ra e te parau-ti‘a mai nei te peresideni Snow ia outou. Nahea ïa outou i te pahono atu i ta’na mau uiraa ?

  6. A imi i te tufaa e haamata i te api 305. Eaha te mau ohipa tei tupu ia outou i hinaaro ai outou ia ite no outou iho e e ua faaho‘ihia mai te evanelia na roto i te peropheta Iosepha Semita ? Eaha ïa te a‘o ta outou e horo‘a i te hoê melo o te utuafare e aore râ i te hoê hoa o te hinaaro ia noaa ia’na teie iteraa papû ?

Te mau Papa‘iraa Mo‘a : PH&PF 1:17 ; 5:9–10 ; 35:17–18 ; 135:3 ; Iosepha Semita—Aamu 1:1–26

Tauturu haapiiraa : « Ia ui mai te hoê taata i te hoê uiraa, a ani i te tahi atu mau taata ia pahono i te reira, eiaha râ na outou iho e pahono. Ei hi‘oraa, e nehenehe ta outou e parau e, ‘E uiraa maitai roa teie. Eaha ta te toe‘a o outou e mana‘o nei ?’ e aore râ, ‘Te vai ra anei te hoê taata e nehenehe e tauturu mai i teie uiraa ?’ » (Te Haapiiraa, Aita e Piiraa Teitei A‘e, 64).

Te mau nota

  1. I roto i te Conference Report, Atopa 1900, 61.

  2. « Reminiscences of the Prophet Joseph Smith », Deseret Semi-Weekly News, 29 no titema 1899, 1.

  3. Deseret News: Semi-Weekly, 27 no tiunu 1882, 1.

  4. Deseret News: Semi-Weekly, 9 no mati 1886, 1.

  5. « Reminiscences of the Prophet Joseph Smith », 1.

  6. « The Grand Destiny of Man », Deseret Evening News, 20 no tiurai 1901, 22.

  7. I roto i te Conference Report, Eperera 1898, 64.

  8. Millennial Star, 25 no novema 1889, 738; no roto mai i te hoê a‘oraa ta Lorenzo Snow i horo‘a i te amuiraa rahi no atopa 1889.

  9. Millennial Star, 27 no tiunu 1895, 402.

  10. « Reminiscences of the Prophet Joseph Smith », 1.

  11. I roto Journal History, 14 no novema 1898, 4; no roto mai i te hoê a‘oraa ta Lorenzo Snow i horo‘a i te amuiraa Tĭtĭ no Box Elder i te ava‘e Novema 1898.

  12. « Reminiscences of the Prophet Joseph Smith », 1.

  13. Deseret News: Semi-Weekly, 9 no mati 1886, 1.

  14. Deseret News, 22 no novema 1882, 690.

  15. Deseret News: Semi-Weekly, 9 no mati 1886, 1.

  16. Deseret News, 22 no novema, 1882, 690.

  17. « Reminiscences of the Prophet Joseph Smith », 1.

Te Peropheta Iosepha Semita « e taata ïa na te Atua, tei î i te varua no ta’na piiraa ».

Te Peropheta Iosepha Semita « e taata ïa na te Atua, tei î i te varua no to’na piiraa ».

Ua oaoa o Iosepha Semita « i te faaoaoaraa maitai » e te mau melo no te utuafare e te mau hoa.