’Āmuira’a rahi
Te haerera’a i roto i te tā’amura’a o te fafaura’a ’e te Mesia
’Āmuira’a rahi nō ’Ātopa 2023


Te haerera’a i roto i te tā’amura’a o te fafaura’a ’e te Mesia

Te ta’ata tei pēpē ’e tei fatifati roa nō te fa’ati’a ia tātou i roto i te tāhuti nei ’ia rave i tāna ’ohipa nā roto ia tātou, ’aita rā ’oia e ani mai nei ’ia fa’aruru tātou ana’e i teie mau fifi.

’Ua fa’a’ite mai tō’u hoa rahi ’o Ilan iā’u i te hō’ē purūmu i ’Īserā’ela. « ’Ua pi’ihia te reira te ’ē’a o Iesu » ’ua parau ’oia, « nō te mea e purūmu teie nō Nazareta e haere atu i Kaperenauma ». ’Ua fa’aoti au i te reira taime ē, e ti’a iā’u e haere nā ni’a i teie ’ē’a, nō reira ’ua ha’amata vau i te fa’anaho i te hō’ē tere i ’Īserā’ela.

E ono hepetoma nā mua a’e i te tere, ’ua fati tō’u poro ’āvae. ’Ua ha’ape’ape’a tā’u tāne nō terā pēpē ; tō’u mana’ona’ora’a rahi a’e ’o te ’itera’a ïa e nāhea vau i te haere nā ni’a i te ’ē’a o Iesu, hō’ē ’āva’e i muri a’e. E ta’ata turituri au, nō reira ’aita vau i fa’a’ore i te mau tīteti manureva.

Tē ha’amana’o nei au i te fārereira’a i tō mātou ta’ata arata’i nō ’īserā’ela, i te reira po’ipo’i nehenehe nō Tiunu. ’Ua ’ōu’a atu vau i rāpae i te pere’o’o, i muri iho ’ua tātara mai i nā turuto’oto’o ’e te hō’ē pere’o’o tūra’i iti [trottinette]. Hi’o mai ra Mya, tō mātou ta’ata arata’i, i tō’u ’āvae tīmā, ’e ’ua nā ’ō mai, « ’ē’ē… tē mana’o nei au e’ita tā ’oe e nehenehe e haere nā ni’a i teie ’ē’a mai te reira te huru ».

« E’ita paha », pāhono atu ra vau. « Terā rā ’aita te hō’ē mea e tāpe’a iā’u ’ia tāmata ». ’Ua tā’iri’iri ri’i ’oia i tōna upo’o, ’e ’ua ha’amata a’era mātou. ’Ua hero au iāna nō te reira, nō te ti’aturira’a ē, e nehenehe au e haere nā te ’ē’a fati.

’Ua haere au ’o vau ana’e nā te ’ē’a ’āhoro ’e te mau ’ōfa’i nō te tahi taime. I muri iho, nō tōna putapū i te ateate o tā’u tūtavara’a, ’ua tātara mai Mya i te hō’ē taura na’ina’i, ’ua tā’amu i ni’a i te tūtere o tō’u pere’o’o, ’e ’ua ha’amata i te huti. ’Ua huti ’oia iā’u nā ni’a i te mau ’āivi, nā roto i te mau uru tumu tāporo ’e nā te roara’a o te tahatai nō te miti nō Galilea. I te hope’ara’a te tere, ’ua fa’a’ite au i tō’u māuruuru rahi i tō’u arata’i fa’ahiahia mau, tei tauturu iā’u ’ia fa’aoti i te hō’ē ’ohipa ’o tē ’ore roa e ti’a iā’u e fa’aoti ’o vau ana’e.

I te pi’ira’a te Fatu ia Enoha ’ia haere nā roto i te fenua ’e ’ia fa’a’ite pāpū nō ni’a iāna, ’ua ’ōti’ati’a Enoha.1 E tamaiti ’āpī roa ’oia, te taere ’ia paraparau. Nāhea pai ’oia ’ia haere nā ni’a i te reira ’ē’a nā roto i teie huru tōna ? ’Ua ha’amatapōhia ’oia e te mea tei fati i roto iāna. E mea ’ōhie roa te pāhonora’a a te Fatu i te mea tei ha’afifi iāna : « ’A haere mai nā muri iho iā’u ».2 Mai ia Enoha, e ti’a ia tātou ’ia ha’amana’o ē, te ta’ata tei pēpē ’e tei fatifati roa nō te fa’ati’a ia tātou3 i roto i te tāhuti nei ’ia rave i tāna ’ohipa nā roto ia tātou, ’aita rā ’oia e ani mai nei ’ia fa’aruru tātou ana’e i teie mau fifi.4 Noa atu te huru o te teimaha o tō tātou ’ā’amu ’aore rā te roara’a i teie taime o tō tātou ’ē’a, e ani mai ihoā ’oia ia tātou5 ’ia haere nā muri iho iāna.

’A feruri i te tamaiti ’āpī i roto i te fifi tei fārerei i te Fatu i roto i te hō’ē vāhi medebara. ’Ua rātere ātea roa Iakoba i tōna fa’aeara’a. I roto i te pōiri o te pō, ’ua moemoeāhia ’oia ’eiaha noa i te hō’ē ’ē’a pa’i’umara’a, ’oia ato’a rā i te mau parau ’euhe faufa’a roa o te fafaura’a, tae noa atu i te mea tā’u e au roa i te pi’i te parau ’euhe e pae manimani rima.6 I te reira pō, ’ua ti’a te Fatu i pīha’i iho ia Iakoba, ’ua fa’a’ite atu iāna mai te Atua o te metua o Iakoba, ’e ’ua fafau mai :

  • Tei pīha’i iho vau ia ’oe.

  • E pāruru vau ia ’oe.

  • E fa’aho’i vau ia ’oe i te fare.

  • E’ita roa vau e fa’aru’e ia ’oe.

  • E tāpe’a vau i tā’u parau fafau.7

E mā’itira’a tē ti’a ia Iakoba e rave. E ti’a roa iāna e mā’iti ’ia ora marū noa i tōna orara’a ma te ’itera’a i te Atua o tōna metua tāne, ’aore rā e ti’a iāna e mā’iti e ora i tōna orara’a i roto i te tā’amura’a o te fafaura’a ’e te Atua. Tau matahiti i muri mai, ’ua fa’a’ite pāpū Iakoba nō te hō’ē orara’a tei orahia mai te au i te mau parau ’euhe o te fafaura’a : « [Te] Atua… tei fa’aro’o mai iā’u i te mahana i ’ati ai au ra, ’e ’o tei ’ati mai iā’u i taua haere’a nō’u ra ».8 Mai tāna i nā reira nō Iakoba, e pāhono mai te Fatu ia tātou tāta’itahi i roto i tō tātou mau mahana ’ati, mai te mea e mā’iti tātou ’ia tū’ati atu i tō tātou orara’a i tōna. ’Ua fafau mai ’oia e haere mai nā muri iho ia tātou nā ni’a i te ’ē’a.

Tē pi’i nei tātou i te reira te haerera’a nā ni’a i te ’ē’a o te fafaura’a—hō’ē ’ē’a e ha’amata nā roto i te fafaura’a o te bāpetizora’a ’e e arata’i atu i te mau fafaura’a hōhonu atu ā ’o tā tātou e rave i roto i te hiero. Tē fa’aro’o ra paha ’outou i teie mau parau ’e tē feruri nei i te mau ’āfata e tāpa’o. Penei a’e te mau mea ato’a tā ’outou e ’ite nei e ’ē’a ïa nō te mau tītaura’a. E fa’a’ite mai te hō’ē hi’opo’ara’a ’ara maita’i i te hō’ē ’ohipa ha’apāpū rahi atu. E ’ere noa te hō’ē fafaura’a i te hō’ē ’ohipa fa’aaura’a, noa atu e mea faufa’a mau te reira. Nō ni’a ra i te hō’ē tā’amura’a. ’Ua ha’api’i mai te peresideni Russell M. Nelson, « te ’ē’a o te fafaura’a nō ni’a ïa i tō tātou tā’amura’a ’e te Atua ».9

’A feruri i te hō’ē fa’aipoipora’a o te fafaura’a. E mea faufa’a te tai’o mahana o te fa’aipoipora’a, e mea faufa’a ato’a rā te tā’amura’a i fa’atupuhia i te roara’a o te orara’a ’āmui i muri mai. Hō’ē ā huru ato’a ’e te tā’amura’a nō te fafaura’a ’e te Atua. ’Ua ha’amauhia te mau tītaura’a ’e tē vai ra ihoā te mau tīa’ira’a i te roara’a o te ’ē’a. ’E nō reira, tē ani manihini mai nei ’oia ia tātou tāta’itahi ’ia haere mai mai tā tātou e nehenehe, ma te ’ā’au hina’aro ’e ’ia « haere ti’a atu i mua »10 nā muri iho iāna, ma te ti’aturi ē, e tae mai tāna mau ha’amaita’ira’a i fafauhia mai. Tē fa’aha’amana’o mai nei te mau pāpa’ira’a mo’a ia tātou ē, pinepine teie mau ha’amaita’ira’a i te tae mai i tōna iho taime ’e i tāna ravera’a : 38 matahiti,11 12 matahiti,12 i taua iho taime ra.13 Mai tā tō ’outou ’ē’a e tītau mai, mai te reira ato’a ïa tāna tauturu.14

E misiōni tāna nō te fa’aha’eha’ara’a. E fārerei mai Iesu Mesia ia tātou i te vāhi tei reira tātou ’e mai te au i tō tātou huru. ’O te tumu ïa o te ’ō, o te tātauro ’e o te mēnema. ’Ua tonohia mai te Fa’aora nō te tauturu ia tātou ’ia upo’oti’a.15 Terā rā, te fa’aeara’a i te vāhi tei reira tātou, e’ita e hōpoi mai i te fa’aorara’a ’o tā tātou e ’imi nei. Mai tāna i ’ore i vaiiho noa ia Iakoba i roto i te repo, ’aita te Fatu e feruri ra e vaiiho i te hō’ē a’e o tātou i te vāhi tei reira tātou.

E misiōni ato’a tāna nō te ma’uera’a. E ’ohipa ’oia ’ōroto ia tātou16 nō te fa’ateitei ia tātou i te vāhi tei reira ’oia ’e, nō te ravera’a i te reira, e fa’ati’a ia tātou ’ia riro mai iāna te huru i teienei. ’Ua haere mai Iesu Mesia nō te fa’ateitei ia tātou.17 ’Ua hina’aro ’oia e tauturu ia tātou ’ia riro mai. ’O te tumu ïa nō te hiero.

E ti’a ia tātou ’ia ha’amana’o : E ’ere nā te haere’a ana’e e fa’ateitei ia tātou, nā te hoa––tō tātou Fa’aora. ’E teie te tumu o te tā’amura’a o te fafaura’a.

’A fa’aea ai au i ’Īserā’ela, ’ua māta’ita’i au i te Patu Tō’o’a o te rā. E vāhi mo’a roa a’e teie nō te mau ’āti Iuda i ’Īserā’ela. ’O terā ana’e tei toe mai o tō rātou hiero. E ’ō’omo mai te rahira’a o rātou i tō rātou mau ’ahu nehenehe roa a’e, ’ia haere ana’e rātou e māta’ita’i i teie vāhi mo’a ; tā rātou mā’itira’a i te ’ahu e tāpa’o ïa nō tō rātou ha’apa’ora’a i tō rātou tā’amura’a i te Atua. E haere rātou e māta’ita’i i te patu nō te tai’o i te pāpa’ira’a mo’a, nō te ha’amori, ’e nō te nini’i i tā rātou mau pure. Te anira’a nō te hō’ē hiero i rotopū ia rātou e fa’a’ohipa i tō rātou mahana ato’a, tā rātou mau pure ato’a, terā hina’aro pūai nō te hō’ē fare nō te fafaura’a. ’Ua fa’ahiahia roa vau i tō rātou itoito.

I tō’u ho’ira’a mai nā ’Īserā’ela mai, ’ua fa’aro’o pāpū maita’i a’e au i te mau ’āparaura’a ’ati a’e iā’u, nō ni’a i te mau fafaura’a. ’Ua ’ite a’era vau tē uiui nei te ta’ata, Nō te aha e tītauhia iā’u ’ia haere nā ni’a i te ’ē’a o te fafaura’a ? E ti’a ānei iā’u e tomo atu i roto i te hō’ē fare nō te rave i te mau fafaura’a ? Nō te aha vau e ’ō’omo ai i te ’ahu mo’a ? E tītauhia ānei iā’u e fa’aō atu i roto i te hō’ē tā’amura’a nō te fafaura’a ’e te Fatu ? Te pāhonora’a i teie mau uira’a maita’i ’e te faufa’a e mea ’ōhie ïa : Tei te huru o te fāito o te tā’amura’a ’o tā ’outou e hina’aro e fa’atupu ’e ’o Iesu Mesia.18 Nā tātou tāta’itahi e ’ite mai i tā tātou iho pāhonora’a i teie mau uira’a hōhonu nō te ta’ata hō’ē.

Teie tō’u iho : E haere nei au nā ni’a i teie ’ē’a ’ei « tamāhine herehia nā te mau metua i te ao ra »,19 ma te ’ite20 hanahana ’e te ti’aturi21 hōhonu. ’Ei tamari’i nō te fafaura’a, e ti’ara’a tō’u ’ia fa’ari’i i te mau ha’amaita’ira’a tei fafauhia.22 ’Ua mā’iti23 au e haere ’e te Fatu. ’Ua pi’ihia24 vau ’ia ti’a ’ei ’ite nō te Mesia. ’Ia teimaha ana’e te ’ē’a, e ha’apūaihia25 vau i te aroha fa’atupu. I te mau taime ato’a ’a tomo ai au nā te ’ūputa o tōna fare, e ’ite au i te hō’ē tā’amura’a nō te fafaura’a hōhonu ’e ’ōna. E ha’amo’ahia26 vau e tōna vārua, tē mau27 nei i tōna mana, ’e tei fa’ata’ahia28 nō te patu i tōna bāsileia. Nā roto i te rāve’a nō te tātarahapa i te mau mahana ato’a ’e te ravera’a i te ’ōro’a mo’a i te mau hepetoma ato’a, ’ua ha’api’i mai au ’ia riro e mea ’aueue ’ore29, ’ia haere ma te rave i te maita’i30 Tē haere nei au nā ni’a i teie ’ē’a ’e ’o Iesu Mesia, ma te tīa’i ma te fa’a’oroma’i i te mahana i fafauhia e ho’i fa’ahou mai ai ’oia. I reira ho’i au e tā’atihia ai nōna31 ’e e fa’ateiteihia ai ’ei tamāhine mo’a32 nā te Atua.

Nō reira vau e haere ai nā ni’a i te ’ē’a nō te fafaura’a.

Nō reira vau e tāpe’a maita’i ai i te mau parau ’euhe o te fafaura’a.

Nō reira vau e tomo ai i roto i tōna fare o te fafaura’a.

Nō reira vau e ’ō’omo ai i te ’ahu mo’a ’ei ha’amana’ora’a tamau.

Nō te mea tē hina’aro nei au e ora i roto i te tā’amura’a o te fa’aaura’a e tītauhia ’e ’ōna.

Penei a’e ’o ’outou ato’a. ’A ha’amata i te vāhi tei reira ’outou.33 ’Eiaha e vaiiho i tō ’outou huru orara’a ’ia ha’ape’ape’a ia ’outou. ’A ha’amana’o ē, te terera’a ’aore rā te vaira’a i ni’a i te ’ē’a e ’ere ïa i te mea faufa’a atu i te haerera’a i mua.34 ’A ani i te hō’ē ta’ata ’o tā ’outou i ti’aturi ’e tei ni’a i te ’ē’a o te mau fafaura’a, ’ia fa’a’ite mai ia ’outou i te Fa’aora ’o tāna i mātau. ’A ha’api’i rahi atu ā nō ni’a iāna. ’A hōro’a i te taime i roto i te tā’amura’a ma te tomora’a i roto i te fafaufaa ’e ’ōna. Noa atu te fāito o tō ’outou matahiti ’aore rā tō ’outou huru orara’a. E nehenehe ’outou e haere nā muri iāna.

I muri a’e i te otira’a i te haerera’a nā ni’a i te ’ē’a o Iesu, ’aita Mya i rave fa’ahou i tāna taura. ’Ua vaiiho noa ’oia i te reira ’ia tā’amuhia i ni’a i tō’u pere’o’o tūra’i. I te mau mahana i muri mai, ’ua huti tā’u mau iramutu (neveu) taure’are’a ’e tō rātou hoa iā’u nā roto i te mau porōmu nō Ierusalema.35 ’Ua ara maita’i rātou ’eiaha ’ia ma’iri iā’u te mau ’ā’amu o Iesu. ’Ua fa’aha’amana’o te reira iā’u i te pūai o te u’i ’āpī. E nehenehe mātou e ha’api’i mai nā roto mai ia ’outou. E hia’ai mau tō ’outou ’ia ’ite i te ta’ata arata’i, ’o Iesu Mesia. ’Ua ti’aturi ’outou i te pūai o te taura ’o te tā’amu ia tātou iāna ra. E mea ’aravihi mau ’outou nō te ha’aputuputu mai ia vetahi ’ē iāna ra.36

Maoti a’e ra, tē haere ’āmui nei tātou nā ni’a i teie ’ē’a, ma te tuō i te fa’aitoitora’a i te roara’a o te ’ē’a.37 Ma te fa’a’itera’a i tō ’outou ’itera’a o te ta’ata iho i te Mesia, e ha’apūai ’outou i tō ’outou iho itoito. Tē fa’a’ite pāpū nei au i te i’oa o Iesu Mesia. ’Āmene.

Fa’ata’ara’a

  1. ’Ua ātea ’ē te nuna’a o Enoha, ’ua huna i te Mesia, ’e « ’ua ’imi i tā rātou iho mau a’ora’a i roto i te pōiri » (hi’o Mose 6:27–28). I te hō’ē tau ’a mo’e ai tōna ti’aturira’a i te ta’ata nei, ’ua fāriu atu Enoha i te Fatu ra nō te fa’ari’i i te mau parau a’o. Teie pi’ira’a tei fa’ataehia ia Enoha hō’ē ā ïa pi’ira’a tā te Fatu e fa’atae mai nei ia tātou pā’āto’a : « ’A haere mai nā muri iho iā’u » (Mose 6:34; hi’o ato’a Mataio 11:28). Terā rā penei a’e, mai ia Enoha, ’aita ’outou i ’ite e nehenehe ānei ’outou e haere nā ni’a i teie ’ē’a nā roto i tō ’outou huru orara’a. Penei a’e tē huru ’ē nei ’outou nō terā ’e terā huru. Penei a’e ’o te tumu mau ïa tātou e tītauhia ai ’ia haere nā ni’a i te ’ē’a o te mau fafaura’a, maori rā nō tō tātou huru orara’a, nō te mea tē huru ’ē nei tātou ’e tē hina’aro nei tātou i tāna tauturu.

  2. Hi’o Mose 6:23–34.

  3. Hi’o « Iesu nō Nazareta », Te mau Hīmene, N 101.

  4. Hi’o Etera 12:27.

  5. Hi’o Mataio 11:28–30.

  6. ’Ua hina’aro tā’u mau tamāhine e muhumuhu i teie parau fafau o nā manimani rima e pae i tā rātou mau tamari’i (tā’u mau mo’otua) i te mau po’ipo’i ato’a—hō’ē fa’aha’amana’ora’a nō te hō’ē Metua i te ao ra tei ’ite hanahana i tāna mau tamari’i tāta’itahi.

  7. Hi’o Genese 28:10–22. Te fafaura’a a Aberahama ’o te hō’ē ato’a ïa ’ohipa faufa’a roa nō taua pō ra. E ti’ara’a faufa’a rahi tā teie mau tuha’a ’ohipa o te fafaura’a a Aberahama i roto i tō tātou orara’a ’e i roto i te ’evanelia a Iesu Mesia : (1) te fafaura’a nō te fatura’a ’āi’a mure ’ore (’īrava 13) : (2) hua’ai mure ’ore (’īrava 14) : ’e (3) te ha’amaita’ira’a ’e te hopoi’a nō te ha’amaita’i i te mau nuna’a ato’a o te fenua nei (’īrava 14).

  8. Genese 35:3 ; ha’apāpūra’a i ’āpitihia atu. ’Ua fa’aue nā metua ’o Iakoba ’ia fa’aru’e Iakoba i te fare nō te fa’aātea iāna ia Etau, tei ha’amata’u e taparahi pohe iāna, ’e ’ia ti’a iāna ’ia fārerei i te hō’ē ta’ata tāna e ti’a ’ia fa’aipoipo i roto i te fafaura’a (hi’o Genese 27:41–45 ; 28:1–2, 5).

  9. Russell M. Nelson, « Te fafaura’a mure ’ore », Liahona, ’Ātopa 2022, 11.

  10. 2 Nephi 31:20.

  11. Hi’o Ioane 5:5, te ’ā’amu o te pape hopu nō Beteseda.

  12. Hi’o Mareko 5:25, te ’ā’amu o te vahine i tāpe’a i te ’ahu o te Mesia.

  13. Hi’o Mataio 14:31, te ’ā’amu o Petero i te haerera’a nā ni’a i te moana.

  14. Hi’o « ’Auē te pa’ari », Te mau Hīmene, N°41.

  15. Hi’o 1 Nephi 11:16–33.

  16. Hi’o Philipi 1:6 ; 2:13 ; Te mau parau a Moromona 1:7.

  17. Hi’o Ioane 12:32.

  18. Pinepine te hō’ē purūmu i te fa’ata’ahia nā roto i te mau ’ohipa pāpū maita’i, mai te mau pou arata’i ’aore rā te mau ’ōfa’i tāpa’ora’a. Hō’ē te reira rāve’a nō te ha’apāpū ē, tei ni’a ’outou i te ’ē’a ti’a ’aore rā tē haere ra ’outou i te vāhi ti’a. E nehenehe ato’a te hō’ē tā’amura’a e fa’ata’ahia nā roto i te mau ’ohipa pāpū maita’i. Te tahi o te reira o te tīa’ira’a ïa (hi’o Ieremia 29:11 : Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a 132:7) ; te auraro (hi’o Mosia 3:19 ; Alama 7:23 ; 13:28) : te ha’eha’a, te ha’apa’o, te fa’a’oroma’i, te vaiiho-noa-ra’a, te ti’aturira’a (hi’o Maseli 3:50) ; e te here (hi’o Roma 8:31–39).

  19. « Parau tumu a te Feiā ’Āpī Tamāhine », vaira’a buka ’evanelia, tu’uhia e ha’apāpūra’a ; hi’o ato’a Bonnie H. Cordon, « Mau tamāhine herehia », Liahona, Novema 2019, 67.

  20. Hi’o Ioane 4:1–29, te ’ā’amu o te vahine i te ’āpo’o pape.

  21. Hi’o Alama 38:1–3.

  22. Hi’o Numera 6:23–27.

  23. Hi’o Iosua 24:22.

  24. Hi’o Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a 25:3, te ’ā’amu o Emma Smith.

  25. Hi’o 1 Korinetia 15:9–10.

  26. Hi’o 2 Paraleipomeno 20: 1–17, te ’īrava 14 iho ā rā.

  27. Hi’o Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a 109:1–46.

  28. Hi’o 1 Samuela 16:11–13.

  29. Hi’o Esetera 4:16, te ’ā’amu o Esetera.

  30. Hi’o Te ’Ohipa 10:38.

  31. Hi’o Isaia 43:1–5.

  32. Hi’o Deuteronomi 28:1–9.

  33. ’Ua fa’aha’amana’o mai te hō’ē hoa maita’i iā’u ē, e mea faufa’a te pi’ira’a ’ia rave i te ’ohipa i roto i te mau tā’amura’a ato’a.

  34. ’Āparaura’a ’e Kristen Olsen, Tetepa 2023.

  35. ’Ia Mack Oswald, Camden Oswald, Ashton Matheny, ’e Jack Butler, māuruuru i te hutira’a iā’u.

  36. Tē ha’amana’o ra paha ’outou ē, ’ua ani manihini au i te feiā ’āpī o Te ’Ēkālesia a Iesu Mesia i te Feiā Mo’a i te mau Mahana Hope’a nei ’ia fa’aō i roto i te nu’u tāma’i feiā ’āpī a te Fatu, nō te rave i te ’ohipa rahi roa a’e i ni’a i te fenua nei i teie mahana—te ha’aputuputura’a ’o Iseraela. ’Ua fa’atae au i teie anira’a manihini i tō tātou feiā ’āpī nō te mea e ’aravihi ta’a ’ē tō rātou nō te toro i te rima ia vetahi ’ē ’e ’ia fa’a’ite i tō rātou ti’aturira’a ma te pāpū maita’i » (Russell M. Nelson, « Mau ’ite, mau pupu Autahu’ara’a a Aarona, ’e mau piha ha’api’ira’a Feiā ’Āpī Tamāhine », Liahona, Novema 2019, 39).

  37. « Te bāsileia o te Atua … mai te hō’ē ïa ’oire tei ha’a’atihia nā te mau vāhi ato’a e te pohe. E vāhi iho ā tō te ta’ata tāta’itahi i ni’a i te patu nō te pāruru ’e e’ita te hō’ē ta’ata e nehenehe e ti’a i te vāhi tei reira te tahi atu ta’ata, terā rā ‘’aita hō’ē mea e tāpe’a ia tātou ’ia fa’aitoito i te tahi ’e te tahi’ », (Martin Luther, in Lewis William Spitz, The Renaissance and Reformation Movements [1987], 335).