Chiqajunjunqal wan jun esil chiqix

Ex wamiiw, ex was wiitz’in, chiqajunjunqal wan jun esil chiqix. Naq yooko chixtawb’al ru li esil chiqix, naqajunaji qib’, nokok’ulub’an, nokojala.

Lin k’ab’a’ a’an laj Gerrit Walter Gong. Gerrit a’an jun k’ab’a’ej aj Holandes, Walter (xk’ab’a’ lin yuwa’) a’an jun k’ab’a’ej aj Estados Unidos, ut Gong ch’olch’o naq a’an jun k’ab’a’ej aj Chino.

Eb’ li ninqeb’ xnawom neke’xye naq maare 70–110 mil millon chi kristiaan yo’lajenaqeb’ sa’ li ruchich’och’. Maare jun ajwi’ aj Gerrit Walter Gong xk’ab’a’.

Chiqajunjunqal wan jun esil chiqix. Jwal nawulak chiwu “naweekʼa li iqʼ chi apunk saʼ li wu, ut li haʼ chi numeʼk taqʼa.”¹ Ninsiksot rik’ineb’ li pinguino sa’ li Antartida. Nink’e reheb’ li neb’a’ kok’al aran Guatemala, li kok’al neke’wan sa’ b’e aran Camboya, li ixq aj Maasai aran Mara africano lix b’eeneb’ xjalam-uuch.

Nin’oyb’enin sa’ li b’anleb’aal rajlal sut naq xe’yo’la li qalal qak’ajol—naq ajwi’ laj b’anonel naxpatz’ lin tenq’.

Ninkanab’ wib’ sa’ ruq’ li Dios. Nink’oxla naq “wanko re naq taawanq xsahil qach’ool,”² naq wan xhoonalil ut xsahilal chixjunil li k’a’ru wan rub’el li choxa.³

Ma nakanaw li esil chawix? K’a’ru naraj naxye laa k’ab’a’? Lix k’ihal chaq li kristiaan sa’ 1820 a’an 1100 millon chi kristiaan ut xk’i maare toj 7800 millon sa’ 2020.⁴ Chanchan naq wan li k’a’ru kijala sa’ li chihab’ 1820. Naab’aleb’ li xe’yo’la chirix li chihab’ 1820 toj najultiko’ reheb’ ut wankeb’ resil naab’al reheb’ lix xe’ xtooneb’ rik’ineb’. Ma naru nekejultika junaq xchaq’al ru na’leb’ chirix lee mama’ malaj junaq chik komon re lee junkab’al?

A’ yaal ta jarub’ xk’ihal li kristiaan wanjenaq sa’ li ruchich’och’, naru neke’ajlaman, chi junjunqal. Laa’at ut laa’in, wan qaloq’al chiqajunilo.

K’oxlahomaq a’in: us ta ink’a’ naqanaweb’ ru, chiqajunilo nokoyo’la chaq rik’in jun na’b’ej ut jun yuwa’b’ej. Ut li junjunq chi na’b’ej ut yuwa’b’ej nayo’la chaq rik’in jun na’b’ej ut jun yuwa’b’ej.⁵ Chi tz’aqal yo’lajenaqo malaj yal xokb’ilo, chiqajunilo junajinb’ilo rik’in lix junkab’al li Dios ut lix junkab’al li winqilal.

Kiyo’la 837 chihab’ chirix li Kristo, lin yuwa’chin 30 rajlil, laj First Dragon Gong, kixtikib’ chaq li k’aleb’aal re li qajunkab’al aran China. Li xb’een sut naq xinwulak sa’ li k’aleb’aal Gong, li kristiaan ke’xye: “Wenhan huilaile” (“Xsutq’i chaq laj Gerrit”).

Rik’in xcha’al lin na’, wankeb’ k’iila mil xk’ab’a’eb’ li yo’yookeb’ sa’ li resilal li junkab’al ut toj wan chik li maji’ neke’qataw.⁶ Chiqajunilo wankeb’ li qakomon li toj tento te’qataw. Wi nakak’oxla naq laa wech alal ak xnujob’resi li resilal lix junkab’al, sik’eb’ xk’ab’a’ li rech alal, ut eb’ li rech alal li rech alal a’an. Junajiheb’ ru lix k’ab’a’eb’ rik’ineb’ li 10 mil millon chi k’ab’a’ej li naru neke’tawman sa’ FamilySearch xb’aan naq anajwan wan chik chi sa’ maare 1300 millon chi kristiaan sa’ li resilal li junkab’al.⁷

Jalam-uuch

Yo’yookil che’ rik’in lix xe’ ut li ruq’

Patz’ reheb’ laa wamiiw malaj laa junkab’al naq te’xyiib’ xjalam-uuch junaq yo’yookil che’. Jo’ naxk’ut li Awa’b’ej Russell M. Nelson, eb’ li yo’yookil che’ wankeb’ xxe’ ut ruq’.⁸ Maare li xb’een tasal malaj li xlaje tasal, junaji ru li k’a’ru xwan ewer rik’in li k’a’ru taawanq wulaj. Junaji ruheb’ lix xe’ ut eb’ li ruq’ laa che’ li yo’yookeb’.⁹

Li patz’om “B’ar nakatchal chaq?” a’an re xnawb’al b’ar xat-el chaq, b’ar xatyo’la, ut b’ar laa tenamit. Sa’ chixjunil li ruchich’och’, li 25% qe laa’o noko’el chaq aran China, li 23% na’el chaq India, li 17% na’el chaq sa’ jalan jalanq tenamit aran Asia ut li Pacifico, li 18% na’el chaq Europa, li 10% na’el chaq Africa ut li 7% na’el sa’ America.¹⁰

Li patz’om “B’ar nakatchal chaq?” nokoxb’oq ajwi’ chixtawb’al ru li qachoxahilal ut li qajom sa’ musiq’ej sa’ li yu’am.

Chiqajunjunqal wan jun esil chiqix

Jun junkab’al li ninnaw ru kixjunaji ru oob’ tasal reheb’ lix junkab’al naq ke’wulak chaq sa’ li na’ajej ke’wan wi’ chaq junxil aran Winnipeg, Canada. Aran, eb’ lix mama’ kixseraq’i reheb’ li rimam resil li kutan naq wiib’eb’ li misioneer (a’an naxye anjel re choxa reheb’) ke’xk’am lix evangelio li Jesukristo li k’ojob’anb’il wi’chik, li kixjal lix junkab’al chi junelik.

Jun na’b’ej li ninnaw ru kixb’oqeb’ li ralal xk’ajol ut eb’ li rech alal chixpatz’b’al re lix na’chineb’ k’a’ru kixnumsi chaq sa’ xka’ch’inal. Li k’a’ru kixnumsi chaq lix na’chineb’ ut lix na’leb’ re li yu’am, anajwan a’an jun raarookil hu li naxjunajiheb’ k’iila tasal chi alalb’ej.

Jun saaj li ninnaw ru yoo chixch’utub’ankil jun li “diario re lix yuwa’.” K’iila chihab’ chaq, jun b’eleb’aal ch’iich’ kixten ut kixkamsi lix yuwa’. Anajwan, re xnawb’al ru lix yuwa’, li kawil saaj a’in yoo chixk’uulankil li k’a’ru kik’ulman sa’ xka’ch’inal ut eb’ li seraq’ neke’xwotz lix junkab’al ut eb’ li ramiiw.

Naq napatz’man reheb’ b’ar nachal chaq xyaalal li yu’am, lix k’ihaleb’ li kristiaan neke’xk’e li junkab’al sa’ xb’een na’ajej.¹¹ A’an li junkab’al toj yo’yo ut li ak kamenaq. Ch’olch’o naq wi nokokam, ink’a’ noko’oso’ chi junajwa. Nokoxik b’an chi wank chixjunpak’al li tz’apleb’ t’ikr.

Chi toj yo’yookeb’ ajwi’ li qaxe’ qatoon aajel ru xjultikankileb’.¹² Naqajultika li qeechanihom rik’in li esil seraq’inb’ileb’, eb’ li resilal li ch’uut malaj eb’ li resilal li junkab’al, k’a’aq re ru malaj na’ajej re jultikank, ut ninq’ehink rik’in jalam-uuch, tzakemq, malaj k’a’aq chik re ru li neke’qajultika wi’ li qaxe’ qatoon.

K’oxla b’ar wan laa wochoch—ma ink’a’ ch’ina-us naq laa tenamit ut laa k’aleb’aal neke’xjultika ut neke’roxloq’i xe’toonej, li junkab’alej, ut xkomoneb’ chik li kristiaan ke’k’anjelak ut ke’xq’axtesi xyu’am? Sa’ xjultikankil li q’olok naq ak ok re li hab’al q’e aran South Molton, Devonshire, Inglaterra, jwal xwulak chiwu laa’in ut chiru li Hermana Gong xtawb’al jun ch’ina iglees ut ch’ina k’aleb’aal b’ar wi’ ke’wan k’iila tasal reheb’ li junkab’al Bawden. Neke’qoxloq’i li qaxe’ qatoon naq naqate li rilob’aal li choxa rik’in li k’anjel re li santil ochoch ut li resilal li junkab’al¹³ ut naq noko’ok choq’ jun xcha’al li junajink¹⁴ sa’ lix kadeenil lix tasalil li qajunkab’al.¹⁵

Sa’ xkutankil li “ninsik’ wu laa’in,” eb’ li kristiaan neke’osob’tesiik naq neke’xjunaji rib’ chi ch’olch’o ru. Aajel ru li xe’ej re naq taawanq qaxik’—tz’aqal wank sa’ junajil, k’anjelak chi tz’aqal, tz’aqal qayu’am li ink’a’ chanchan li nak’utun sa’eb’ li redes sociales.

Li ok sa’ komonil rik’ineb’ li qaxe’ qatoon naru naxjal li qayu’am chi nim. Rik’in lix yalb’aleb’ chaq ut li k’a’ru ke’ru chaq chixb’aanunkil, nakawu li qapaab’aal ut nak’ojla qach’ool.¹⁶ Rik’ineb’ lix rahom ut eb’ lix mayej, naqatzol kuyuk maak ut xik chi uub’ej. Eb’ li qakok’al neke’xtzol wank rik’in kuyuk. Naqak’ul xkolb’al qix ut qawankilal. Lix junajinkil qib’ rik’ineb’ li qaxe’ qatoon nokohe’xnach’ob’resi chi us rik’ineb’ li qajunkab’al, neke’xnimob’resi qab’antioxihom ut eb’ li sachb’a-ch’oolej. Ut li junajink-ib’ a’an naru naxk’am chaq qatenq’ankil toj sa’ xjunpak’alil li tz’apleb’ t’ikr.

A’b’an jo’ naq li sahil ch’oolejil nachal sa’eb’ li junkab’al, neke’chal ajwi’ li rahilal. Maajun kristiaan tz’aqal re ru, chi moko junaq junkab’al. Naq eb’ li ani neke’rahok raj qe, neke’ch’olanin raj qe, ut neke’xkol raj qix ink’a’ neke’xb’aanu a’an, naqeek’a naq tz’eqtaananb’ilo, k’eeb’il qaxutaan, ut rahob’tesinb’ilo. Li junkab’al naru nawulak jo’ jun rix li mol yamyo xsa’. A’b’anan, rik’in xtenq’ li choxa, naru nokowulak chixtawb’al ru li qajunkab’al ut xtawb’al li tuqtuukilal chiqib’il qib’.¹⁷

Wan naq, li teneb’ahom li ink’a’ naru namuxe’ sa’eb’ li junkab’al nokohe’xtenq’a chixb’aanunkil li k’a’ru ch’a’aj. Wan ajwi’ naq li k’aleb’aal neke’wulak jo’ jun junkab’al. Jun chaab’il saaj ixq li wankeb’ xch’a’ajkilal sa’ xjunkab’al ke’xjali xna’ajeb’ chi kok’ aj xsa’, ut yalaq ta b’ar ke’wan junelik kixtaw jun junkab’al komoneb’ sa’ li Iglees li ke’ch’olanink re ut li ke’k’ehok xna’aj. Jo’ chan ru ut b’ar neke’el chaq li qajunkab’al nak’utun a’b’an a’an moko naxk’ojob’ ta anihaqo laa’o.

Li Dios naraj naq sahaqeb’ xch’ool li qajunkab’al chi junelik. Chi junelik jwal nim li roq wi naqarahob’tesi qach’ool chiqib’il qib’. Sahil ch’oolejil jwal ka’ch’in li roq wi li wank sa’ junkab’al naraqe’ sa’ li yu’am a’in. Rik’ineb’ li loq’laj sumwank, li Jesukristo naxyeechi’i lix rahom, lix wankil, ut li rusilal re qajalb’al¹⁸ ut re xk’irtesinkil li ra sa’ li qawanjik. Li k’anjel sa’ li santil ochoch choq’ re li qaraarookil komon naxk’e xwankil lix tojb’al rix li maak xb’aan li qaKolonel choq’ reheb’ ut choq’ qe laa’o. Chi santob’resinb’ilo, naru nokosutq’i sa’ kab’l sa’ rilob’aal li Dios jo’ junkab’al junajinb’ilo chi junelik q’e kutan.¹⁹

Li junjunq chi esil chiqix a’an jun b’eek li yooko chixb’aanunkil, naq nokotawok, nokoyiib’an, ut naqajal li qilob’aal chirix li k’a’ru naru naqak’ul.

Li profeet aj Jose Smith kixye, “Maare wankebʼ li teʼkʼoxlanq re naq qʼaxal kawil chʼoolejil li tzolʼlebʼ nokoʼaatinak wiʼ—jun li wankilal li natzʼiibʼank esil malaj nabʼakʼok saʼ ruchichʼochʼ ut nabʼakʼok saʼ choxa.”²⁰ Li k’a’ru naqak’uub’ ru arin naru naq toj taawanq rik’in junelik loq’alil toj aran.²¹ Jo’kan naq, “laa’o chi maa’aniheb’ [li komon re li qajunkab’al] ink’a’ naru chi tz’aqlok qu; chi moko neke’ru chi tz’aqlok ruheb’ a’an chi maa’aniho laa’o,” naraj naxye “jun li junajil li tz’aqal ut choyb’il.”²²

K’a’ru naru naqab’aanu anajwan?

Xb’een, k’oxla junaq aajalam-uuch li nak’utun sa’ jun li lem chawu ut chawix li maak’a’ roso’jik naq nak’utun. Sa’ jun na’ajej, k’oxla aawib’ jo’ rab’inb’ej, jo’ iib’ej, jo’ xikin’iib’ej; ut junpak’al chik, se’en jo’ ikanb’ej, jo’ na’b’ej ut jo’ ixa’anb’ej. Junpaat nanume’ li hoonal! Sa’ li junjunq chi hoonal ut teneb’ankil, k’e reetal ani wan aawik’in. Ch’utub’ xjalam-uucheb’ ut xseraq’eb’; k’e chi k’utunk lix jultikankileb’. K’uula resil lix k’ab’a’eb’, lix numsihomeb’, kutan aajeleb’ ru. A’aneb’ laa junkab’al—li junkab’al wan choq’ aawe ut li junkab’al nakawaj.

Naq taab’aanu li k’ojob’anb’il k’anjel sa’ li santil ochoch choq’ reheb’ li komon sa’ laa junkab’al, “li musiq’ej re laj Elias, jun xk’utb’esihom li Santil Musiq’ej li naxch’olob’ xyaalal lix choxahilal li junkab’al,”²³ tixjunaji sa’ rahok li raameb’ lee na’ eeyuwa’, eb’ li na’b’ej ut eb’ li alalb’ej.²⁴

Xkab’, b’aanu li k’anjel re resilal li junkab’al ut a’anaq xcha’al laa wanjik. B’oq laa wixa’an. Ka’ya xsa’ ru li k’uula’al toj xyo’la. K’e aahoonal—re xtawb’al ru li junelikil—sa’ li junjunq xcha’al li b’eenik re li yu’am. Naw ru ut k’e reetal rik’in b’antioxink ut chi maak’a’ b’alaq’ li eechej re li junkab’al. Chisaho’q aach’ool ut chatwulaq chi wank chi chaab’il laa k’a’uxl ut, naq taa’ajmanq ru, k’e reetal rik’in tuulanil naq ink’a’ taak’ut li k’a’ru ink’a’ chaab’il. K’e xna’aj li us chi wank aawik’in xb’een wa.

Rox, okan sa’ FamilySearch.org. Kub’siheb’ li aplicacion sa’ laa celular. Maajo’ nimal xtz’aq ut sa’ roksinkileb’. Tawon, junajin, ut oken aran. K’e reetal chan ru laa wanjik rik’ineb’ li kristiaan sa’ junaq na’ajej; moko ch’a’aj ta ut xchaq’al ru roksinkileb’ li k’ab’a’ej sa’ resilal laa junkab’al, xtawb’aleb’ ut rosob’tesinkileb’ laa xe’ ut eb’ laa wuq’.

Xkaa, tenq’an chixjunajinkileb’ li junkab’al chi junelik. Jultikaq aawe xnimal ru li choxa. Jwal k’iheb’ wi’chik li wankeb’ junpak’al li tz’apleb’ t’ikr chiru li wankeb’ arin junpak’al. Naq yookeb’ chi kab’lamank li santil ochoch chi nach’ wi’chik qik’in, yeechi’iheb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch reheb’ li ink’a’ xe’wan xhoonal chixk’ulb’al.

Li yeechi’ihom sa’ li Paswa ut junelik ajwi’, a’an naq, sa’ ut rik’in li Jesukristo, naru nokowulak chi wank jo’ tz’aqal naxye li esil chiqix, ut naq eb’ li qajunkab’al naru neke’wan chi saheb’ xch’ool chi junelik q’e kutan. Sa’ chixjunil li tasal tenamit, li Jesukristo naxk’irtesiheb’ li rahob’tesinb’ileb’ li raam, naxhiteb’ li wankeb’ chi preexil, ut naxkoq’eb’ li nat’inb’ileb’.²⁵ Jo’ xcha’al li sumwank noko’ok wi’ rik’in li Dios²⁶ naqanaw naq li qamusiq’ ut li qatib’el te’xjunaji wi’chik rib’ sa’ li wakliik chi yo’yo ut naq eb’ li qawanjik li xchaq’aleb’ ru naru toj te’kanaaq toj chirix li qakamik rik’in jun sahil ch’oolejil tz’aqal re ru.²⁷

Chiqajunjunqal wan jun esil chiqix. Chalqat chixtawb’al laa we. Chalqat chixtawb’al xyaab’ aakux, laa b’ich, laa chaab’il wanjik rik’in a’an. A’an a’in tz’aqal lix yaalal naq li Dios kixyo’ob’tesi li choxa ut li ruchich’och’ ut kixk’e reetal naq useb’.²⁸

Loq’oninb’ilaq taxaq lix k’uub’anb’il na’leb’ li Dios re li sahil ch’oolejil, lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo, lix k’ojob’ankil wi’chik lix evangelio ut lix Iglees. B’aanu usilal, chalqat chixsik’b’al laa junkab’al, ut chixjunileb’ laa xe’ aatoon ut k’ameb’ sa’ kab’l. Sa’ lix loq’laj ut santil k’ab’a’ li Jesukristo, amen.