Hisitōlia ʻo e Siasí
Hihifo Mamaʻó


“Hihifo Mamaʻó,” Ngaahi Tefito ʻi he Hisitōlia ʻo e Siasí

“Hihifo Mamaʻó”

Hihifo Mamaʻó

ʻI he 1836, ko e hili ia ha taʻu ʻe tolu mei hono tuli e Kāingalotu ʻo e Siasí mei he Vahefonua Siakisoní, naʻe fokotuʻu ʻe he Fale Alea ʻo Mīsulí ʻa e Vahefonua Kalatiueló, ko ha vahefonua foʻou ia ʻi ha konga ʻo e fonuá naʻe ʻikai tokolahi hono nofoʻí, ʻa ia ne nau fakataumuʻa ke hoko ia ko ha feituʻu ke nofo ai e Kāingalotu ʻo e Siasí. Naʻe fakatau mai ʻe he Siasí ha kelekele ai pea naʻe kamata ke nau langa ai ha kolo naʻe ui ko Hihifo Mamaʻo.1 ʻI ʻEpeleli 1838, naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia Siosefa Sāmita ʻe hoko ʻa Hihifo Mamaʻo “ko ha fonua māʻoniʻoni mo fakatapui” ʻi he fakataha atu ʻa e Kāingalotú ke langa ai ha temipale mo moihū kiate Iá.2

Mei he konga kimui ʻo e 1836 ki he 1839, naʻe aʻu ki he Kāingalotu ʻe toko nima afe ne nau fokotuʻu ha tukui ʻapi ʻi Hihifo Mamaʻo pea mo e feituʻu takatakai aí, ʻa ia naʻe hoko ko e hetikuota ʻo e Siasí hili e tūʻuta ai ʻa Siosefa Sāmita ʻi Māʻasi 1838.3 Lolotonga e ʻi Hihifo Mamaʻo ʻa e Palōfitá, naʻá ne maʻu ai ha ngaahi fakahā ʻe fitu ʻa ia ne pulusi kimui ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá. ʻI he ngaahi fakahā ko ʻení, naʻe fakahā ai ʻe he ʻEikí ʻa e hingoa kakato ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní mo fokotuʻu e fono ʻo e vahehongofulú, fakataha mo ha ngaahi meʻa kehe.4

Naʻe fakataipe ʻa e nofo ʻi Hihifo Mamaʻó ki he “Mape ʻo e Kolo ko Saioné,” ko ha palani naʻe ʻuluaki fakataumuʻa ki hono langa ʻo Saione ʻi he Vahefonua Siakisoní ʻi Mīsuli.5 ʻI he ʻaho 4 ʻo Siulai, 1838, naʻe fokotuʻu mo fakatapui ʻe he Kāingalotú ʻa e makatuliki ʻe fā ki ha temipale ʻi honau kolo foʻoú.6

ʻĪmisi
Ko ha makatuliki mo ha maka fakamanatu ki he temipale ʻi Hihifo Mamaʻó

Makatuliki mo e maka fakamanatu ki he temipale ʻi Hihifo Mamaʻo, Mīsulí.

Naʻe ʻikai ha toe ngāue makehe naʻe fai ki he temipalé. Naʻe fakaʻau ke fakalalahi e fakamamahi ʻa e kau fakatangá ki he Kāingalotu ʻi Kalatiueló mo e ngaahi vahefonua kaungāʻapí ʻi he faʻahitaʻu fakatōlau ʻo e 1838 ki ha tuʻunga ne nau fakamahafu ʻo fetauʻaki. Naʻe tuʻutuʻuni ʻe he kōvana Mīsuli ko Lilipeni W. Pokesí ki he kau sōtia fakafonuá ke nau takatakaiʻi ʻa Hihifo Mamaʻo pea tuli ʻa e Kāingalotú mei he vahefonuá. Naʻe fakataha ʻa Mēsia Seniale Samuela D. Lūkasi, ko e ʻeikitau ʻo e sōtia fakavahefonuá, mo ha kau fakafofonga ʻo e Kāingalotú ʻi he tuʻa kolo ʻo Hihifo Mamaʻó peá ne tuʻutuʻuni ke tukulolo ʻa Siosefa Sāmita mo e kau taki kehe ʻo e Siasí ke puke pōpula kinautolu, ka ʻikai te ne ʻohofi ʻa e koló. Ko e taimi ne nau foki mai ai ki Hihifo Mamaʻó, naʻe talaange ʻe ha taha ʻo e kau mēmipá ko Siaosi M. Hinikolo kia Siosefa naʻe fie maʻu ʻe Lūkasi “ke na ʻinitaviu” ka naʻe ʻikai ke ne fakamatala ange naʻe fakataumuʻa ʻa e ʻeikitaú ke puke pōpula ia. Naʻe loto-fiemālie ʻa Siosefa mo e niʻihi kehé ke nau fakataha mo Lūkasi ka naʻe puke pōpula kinautolu he taimi pē ko iá pea naʻe fakamanamanaʻi ke tāmateʻi kinautolu, ka naʻe iku ʻo tuku pōpula pē kinautolu ke tali hopo.7

ʻĪmisi
Tukulolo ʻi Hihifo Mamaʻó

Fakatātā ʻo e tukulolo ʻi Hihifo Mamaʻó ʻi Nōvema 1838.

Lolotonga e tuku pōpula ʻo Siosefa Sāmitá, naʻe talangofua e Kāingalotú ki he tuʻutuʻuni ʻa e vahefonuá ke nau mavahe mei Mīsulí pea naʻa nau fakaʻaongaʻi ʻa Hihifo Mamaʻo ko e kamataʻanga ia ʻo ʻenau hiki fononga tokolahí. Ko e taha e ngaahi fakahā ne maʻu ʻe Siosefá naʻe fekauʻi ai ʻa e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ke nau mavahe mei Hihifo Mamaʻo ʻi he ʻaho 26 ʻo  ʻEpeleli, 1839, ʻo ngāue fakafaifekau ki ʻIngilani.8 Naʻe fakamatala pōlepole ʻe ha niʻihi ʻo e kau fakafili ki he Siasí ne nau taʻofi ʻa hono fakahoko ʻo e fakahinohino fakalangi ko ʻení. Ka naʻe kimuʻa pea mavahe ʻa e Toko Hongofulu Mā Uá ke ngāue fakafaifekau ki ʻIngilaní, naʻe toe foki mai ʻa Pilikihami ʻIongi mo e kau ʻAposetolo kehé ki he tuʻuʻanga ʻo e temipalé ʻi Hihifo Mamaʻó he lolotonga e poʻulí ke fakahoko ʻa e fakahaá ʻi he ʻaho ne fili ke fakahoko aí.9

Ngaahi Fakamatalá

  1. Clark V. Johnson, “Let Far West Be Holy and Consecrated,” in Larry C. Porter and Susan Easton Black, eds., The Prophet Joseph: Essays on the Life and Mission of Joseph Smith (Salt Lake City: Deseret Book, 1988), 228–29.

  2. Revelation, 26 April 1838 [DC 115],” in Joseph Smith, Journal, March–September 1838, 33, josephsmithpapers.org; vakai foki Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 115:7–8.

  3. Journal, March–September 1838,” 16–17, josephsmithpapers.org. Vakai foki, James B. Allen and Glen M. Leonard, The Story of the Latter-day Saints, 2nd ed. (Salt Lake City: Deseret Book, 1992), 116–17.

  4. Revelation, 26 April 1838 [DC 115]”; “Revelation, 8 July 1838–C [DC 119],” josephsmithpapers.org. Vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 113–115, 117–120.

  5. Revised Plat of the City of Zion, circa Early August 1833,” josephsmithpapers.org; see also Steven L. Olsen, The Mormon Ideology of Place: Cosmic Symbolism of the City of Zion, 1830–1846, Dissertations in Latter-day Saint History (Provo, Utah: Joseph Fielding Smith Institute for Latter-day Saint History and BYU Studies, 2002), Figure 11.

  6. Alexander L. Baugh, “The Mormon Temple Site at Far West, Caldwell County, Missouri,” in Thomas M. Spencer, ed., The Missouri Mormon Experience (Columbia: University of Missouri Press, 2010), 80–81.

  7. Mark Ashurst-McGee, David W. Grua, Elizabeth Kuehn, Brenden W. Rensink, and Alexander L. Baugh, eds., Documents, Volume 6: February 1838–August 1839. Vol. 6 of the Documents series of The Joseph Smith Papers, edited by Ronald K. Esplin, Matthew J. Grow, and Matthew C. Godfrey (Salt Lake City: Church Historian’s Press, 2017), 269–271. Naʻe ongoʻi ʻe Siosefa naʻe palaniʻi hono lavakiʻi iá, neongo naʻe fakakikihi ʻe Hinikolo mo e niʻihi kehé kimui ange naʻe mahino pē kia Siosefa ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni ʻa Lūkasí.

  8. Revelation, 8 July 1838–A [DC 118],” in Joseph Smith, Journal, March–September 1838, 54, josephsmithpapers.org.

  9. Revelation, 8 July 1838–A [DC 118],” 55, josephsmithpapers.org; vakai foki, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 118:4–5; Baugh, “The Mormon Temple Site at Far West,” 82–83.