Bwaeoniia i Ghana
Ngke GayLynn Ribeira, ataein te reirei n te koro-banna i Brigham Young University, e ongo karakinaia bwaeoniia aika Itiaki i Ghana, e ataia ae na tangiria n karekea bannaia ibukin ana beebwa ae te bachelor’s degree n koro-banna aika tikiraoi n te mwakuri ni koro tamnei. Ni banen 2005, e moana kakaen angan karaoakin aei. E a reke imwina te mwane ni buoka ni kariaiakaki ngaia ao teniman tabeman ataein te reirei n te koro-banna—Jesse Bushnell, Emmalee Glauser Powell ao Angela Nelson—ni kabanea Mei ao Tuun 2006 i Ghana. Richard Hull ae kaain te botaki ni mwakuri n te BYU ngaia ae e tararua te waaki ni mwakuri. Naka niman aikai a boboti taian karaki ao bannan ubu tiaki ti ibukiia bwaeoniia aika Itiaki ma kaain te aro naba aika a boou. Te rongorongo ae bubura are a ikotaki e a rairaki nakon te koro-tamnei n namwakaina ake imwin te mananga ao ni katineaki iaon oon B. F. Larsen Gallery n te BYU n Okitobwa 2007. Aikai tabeua mwiin taian mwakuri n te koro-banna.
1. Tei n ti Ngkoe—Ibukin te Bwai Teuana, Adjoa, iroun Angela Nelson
“E raoiroi kaainakin te ekaretia ngkana ko mena ni mwengam ke ibuakoia aomata,” e taku Adjoa Amoa-Ampah, are e kataneiai te nakoa n taokita. “Ma te aine ni koaua ae Itiaki ni Boong aika Kaitira e kona naba n aranna bwa kaain te ekaretia ngkana bon ti ngaia irouna. Te Ekaretia n tabetai e aki bati ni matata raoi, ai ngaia are e kakawaki irou bwa N na riki bwa te banna ni katoto ibukin te koaua.”
2. Joseph William Billy Johnson: Te Mimitong nakon te Uea, iroun Emmalee Glauser Powell
“Te karabwarabwara ao te tangira e roko mai irouna,” e koreia te tia koro-banna ae Emmalee Glauser ibukin te Tari Johnson ae kaain Cape Coast. “E reirei te euangkerio inanon 14 te ririki, ao e raka iaon te ngaa te aomata aika a tauraoi ni bwabetitoaki ngke a roko mitinare n 1978. Bon te aomata ae e anga maiuna ao tamneina nakon te Atua. E kairai bwa N na kataia ni karika anuan aekakin Kristo n tangira ao n akoi bwa iteran maiu.”
3. Bitner Johnson: Tibun te Tamanuea te mwaane, iroun Jesse Bushnell
E aranaki imwin Beretitenti Gordon Bitner Hinckly, Bitner Johnson bon natin Brigham Johnson te mwaane ao tibun Joseph William Billy Johnson.
4. Busua Morning, iroun GayLynn Ribeira
5. Karikirakea Natim inanon te Oota ao te Koaua, iroun GayLynn Ribeira
A kakorakora aia utu Bitiobi Kofi Sosu ao buna, Linda, ae kaain Kumasi rinanon te tataro n utu ni katoa tai, kamwatebwaian koroboki aika tabu, ao te bootaki n utu n te tairiki.
6. Dr. Emmanuel Kissi—E Kateirakea “te Aine,” iroun Jesse Bushnell
N 1983 te aine ae moan te kananoanga ma natina ae rotaki n te mamara ae kakaiaki n akean te amwarake a roko nakon taokita Emmanuel Kissi te aomata ae Itiaki Ni Boong aika Kaitira ibukin buokaia. Iai iroun Dr. Kissi taian amwarake ake a kanakoaki nakoina man te Ekaretia ni buokia nake a mamara n akean te amwarake. N akea boona, e angan neiei te raiti, te koon, te biin, ao te oera ni kuuka. E bwaka inano te aine ma te karabwarabwa imatan te taokita. E taua bain te aine aei Dr. Kissi ni kateirakea ao e taku, “E a tia ni kanakoaki te amwarake aei nakoim mairoun te Atua. Ko riai n anga am karabwarabwa Nakoina.”
7. Aine i Tion, Emma Boateng, iroun Angela Nelson
“E tara n aekakin ae ti a kunea mwaanera ae maan ni bua,” te tia koro-banna ae Angela Nelson e koreia ibukin Emma Boateng te mitinare ae bane ana tai. “Boni ngaia te tia kairiira i Kumasi ao bon iai naba irouna te nano ni mitinare ae rikirake. E reirei n te koro-rongorongo Emma, e iriira te intitute, iai ana tabeainga ao ana kantaninga ibukin te kaitibo ni maroro, ao e kekeiaki n taua te euangkerio bwa boton maiuna. E rinanon naba te waaki are ti rinanona ngke e kairake ni ikawai n aia arora ngke ti tuai ni iein.
8. Bitiobi Kofi Sosu ao Tamana: Ana Kabwarabure te Tama ao te Nati, iroun Emmalee Glauser Powell
Imwin ana mitinare, e tangiria Kofi n okira mwenga, ma tamana e a tia ni kakea. E namakina te kan nako n aki tabe iai. Ngke e a roko, e noria tamana ao e taku, “Tei.” Ai ngaia are e tei.
“Antai ngkoe?” e titiraki tamana.
“Ngai natim.”
“Natiu?”
“Eng, natim, Kofi.” N aei e nori raninimata ni waanako mai ubun tamana. E teirake tamana ao e “rabwatia.
“O, natiu, natiu. I rangi ni kabwarabure. I ataia ae ko karaoa te bwai ae eeti. I a tia ni butimwaiko ae natiu ngkoe.”
9. William ao Charlotte Acquah: Teuana te Nano ao Teuana te Iango iroun Emmalee Glauser
Wiiliam ao Charlotte (30 te ririki ni kaina te ekaretia) a tia n uaia n rikirake inanon te euangkerio rinanon ririki aika bati n te kanganga ao te kukurei. N rinanoia ni kabane, a bane n riki n teuana ma te Atua ao ma ngaia n tatabemania nako. A tau bwaia ni kaota aia tangira ibukin temanna ma temanna—te bwai ae e reiakinna William mairouia mitinare aika taanga are a reireinna n tataro ao n ataia bwa ngaia bon natin te Atua.
10. Biken te Bwabetito, iroun Jesse Bushnell
E a tia n reke te bike ae moan te rau aei bwa te tabo ni bwabetito iruoia irabubua kaain Ghana.
11. Theodora Acquah: Te Nati te Aine n te Katenua-n-Roro, iroun Jesse Bushnell
Theodora bon te kateniua-n-roro irouia aika Itiaki ni Boong aika Kaitira i Cape Coast, te karabwarabwa nakon ana onimaki tibuna te aine are e kaaina te Ekaretia ao e reireiniia natina ao Theodora tibuna te eungkerio. Ngkai ngaia ae boou irouia aika Itiaki ni Boong aika Kaitira, tibun Theodora te aine e a tia ni karekea ana mwakuri ni taea nanon te auti ni bootaki, uoti bwaketi n ran n tikurabuna te buroa, ao ni kakoaua bwa a bane n itiaki bwaai imwain te taromauri.
12. How Firm a Foundation, ana Utu Kaku, iroun Angela Nelson
“Ngke a kaoira te Tari ao Titita Kaku nakon mwengaia i Cape Coast, I namakina ae kanga I nakonako inanon oin mwengau i Utah,” e koreia Angela Nelson te tia koro-banna. “Mamaten nanou riki are bon imwiin te kamangaongao ni katairiki, a bane ni botaki ataei irarikia aia karo ma aia boki aika tabu n uki. N na bon aki mwaninga menau ma te utu aei ao ni matakuakinia ataei n taraia aia karo ibukin kairakiia ao aia karo n rairaki nakon koroboki aika tabu ibukin taian kaeka.”
13. Hannah, iroun Richard Hull
Ni bannan Hannah Bafuh, ae e Itiaki ni Boong aika Kaitira i Kumasi, e taku te tia koro-banna, “I kataia n rawea anuana ni wanawana, ao n ingainga n nano.
14. Katauraoakin te Katairiki, Emma Boateng, iroun Angela Nelson
“N ai aron matakuakinan te taenti; a uaia n nakoraoi ni boraoi temanna ma temanna,” e koreia Angela Nelson, ni kabwarabwara aron te utu ae Boateng ni karaoan te amwarake ae te mwakorokoro, fufu, man wakaan te tabioka. “Temanna e na tabekarake te boua ni karieta ao n uotia rikaaki ma ni kabukia ngkai are temanna e na kawaekoa ni bota te tabioka ni kamronronna imwain te tai are e na kamantintaki riki iroun are temanna. Iai naba te bwai ni kakairi inanoni bongin maiuia, te keiaki ni kakawakinan taian tua. Te tai ikai e uakoraaki n te ikokoraki, ni buokia raoraora ao te utu, tiaki ni bwaai aika karekeaki. I nora te aki bibitaki n rinanoakin bwaai n reitinako— riki n aia koaua.”