2009
Ana Beeba Iotebwa Timiti: Booki Ake a Kawakinaki Iai Moan Kaotioti
Turai 2009


Ana Beeba Iotebwa Timiti Booki Ake A Kawakinaki Iai Moan Kaotioti

Booki Ake A Kawakinaki Iai Moan Kaotioti iai i nanoia katooton kaotioti aika kinaaki ake e karekei Iotebwa Timiti ao e karekei ota ibukin karekean kaotioti.

Tamnei
Elder Marlin K. Jensen

N te ririki 1970 ataein te reirei irouia Aika Itiaki Ni Boong Aika Kaitira a moanna n ata bonganan karekean ao karaoan beeba ni kakoaua nakon te botanaomata aika irekereke ma maiun ao ana mwakuri te Burabeti Iotebwa Timiti. Joseph Smith Papers Project (Ana Beeba Ni Kakaae Iotebwa Timiti) bon tokin te mwakuri ni kakaae ae abwabwaki n te roro aei. Ataein te reirei ake a tangiria ni karekei tienero ni kabane, tauan mwin kanoan te bong, reeta, mwin taian taetae, kaotioti, koroboki ibukin taai akekei, bwaai aika a na taraaki, ao beeba ibukin tuua—bwaai ni kabane ake a koreaki ake e kaoti Iotebwa Timiti ke e tuangaki bwa a na karaoaki.

Ngkana e tia, Joseph Smith Papers (Ana Beeba Iotebwa Timiti) e na iai i nanona e kaania 30 te boki ae iai i nanona beeba ni kakoaua ae raka i aon 2,000. E na tibwaaki kanoana i nanon onoua te mwakoro are e boboto i aon kakawakin te bwai: beeba ni kakoaua, rongorongo ngkoa, te tienero, beeba ni mwakuri, tuan ao aron te bitineti, ao kaotioti ao raitaeka. Man katauraoakin rongorongo (ake a tia n taibinaki) ibukin beeba ake tiaki katooto, Joseph Smith Papers e na anganiia ataein te reirei ao naake iai nanoia iai beeba aika kona ni warekaki ao ni kauarerekea naba kainnanoan kamwaingingan ao uruakin beeban rongorongon ngkoa aika kai uruaki. Beeba ni kabane aikanne a ri nanon te kawai ae teniua are e boraoi ma kainibaire ibukiia ataein te reirei are e karaoaki bwa e na kakoauai koroboki ake a tia ni koreaki.

Kamatebwaiakan beeban rongorongon ngkoa, riki n aron teia ni kawai, e katauraoia ataein ana reirei Iotebwa Timiti ma ataakin raoi maiun te Burabeti ao rikiraken te Ekaretia ae kaokaki. Joseph Smith Papers e na kabebetea te ukeuke i aon rongorongo ni kawai. A kawakinaki beeba aikai n taabo aika kakaokoro—n ikotaki ma rongorongo aika kawakinaki n te Ekaretia, uniwetiri, rongorongoia ngkoa kaain te aba, ao taan bwaibwai—e na boretiaki ao n tauraoi n taabo aika mwaiti ao riki n te Intanete. Bukina bwa te mwakuri aei e na anga bwaai n reirei aika mwaiti, n raonaki ma aika a na aki kona ni kunei ataein te reirei, Joseph Smith Papers e na katamaroa ana konabwai ao nakoraoin kamatebwai ao ukeuke n taai aika a na roko i aon Iotebwa Timiti ao rongorongon ngkoa te Ekaretia.

Taian Kaotioti ao Aekakin Karinanin Rairairi

Aekakin karinanin kanoan te boki ae atunaki “Revelations and Translations” e na manga kaoki n aroia ana kaotioti ao ana raitaeka Iotebwa Timiti, n ikotaki ma beeban rongorongo aika bwainaki ngkai n aron are e koreaki n ana tai ni maiu. A raonaki booki aikai ma te moan boki n Ana Boki Moomon (1830); te moan boki n rongorongon ana kaotioti Iotebwa Timiti, e atongaki bwa te Book of Commandments (1833); ao moan te boki ibukin te Doctrine ao Covenants (1835).

Teuana mai buakon ana kainibaire te Burabeti ae moan te kakawaki i mwin babairean te Ekaretia n 1830 bon rawean ao kamanoan kaotioti nakoina. E ngae ngke nakoraoin kawakinan bwaai akea ni karokoa 1832, a moanna ni boboti kaotioti ake e a tia te Burabeti ae Iotebwa Timiti ni karekei i mwaain te tai anne. N te tai ae Maati 1831, e moana karaoan katooton kaotioti n taai akekei John Whitmer nakon te boki ae aranna bwa te “Book of Commandments and Revelations.” Te boki aei, te Papers (Beeba) e a tia te tia kororongorongo n aranna bwa te Revelation Book 1 (Te Boki Are Kawakinaki Iai Kaotioti), iai i nanona bwaai ake a raweaki i nanon te namwakaina ae Maati 1831 nakon nuukan 1835.

E kariaiakaki n tain ana maungatabu te Ekaretia n Nobembwa 1831i Ohio bwa e na karaoia nakonte boki kaotioti ake a tia ni tauaki mwiia, John Whitmer ao Oliver Cowdery a uota te “Book of Commandments and Revelations” nako Missouri are ngaia, ma W. W. Phelps, a bairea aron boretiakin A Book of Commandments (tara D&C 67). Ni moan te 1832, man te moan boki n te kaotioti i Missouri, Iotebwa ma raona ni mwakuri a manga karaoa riki te boki are a na karin inanona kaotioti. E ataaki n arana ae te “Kirtland Revelation Book (Te Boki Are Kawakinaki Iai Kaotioti i Kirtland),” e a tia n aranaki te kauoua ni boki aei bwa te Te Booki Are Kawakinaki Iai Kaototi 2 man te Beeba taian eteta. E moan karaoaki inanon banen Beberuare ke ni moan Maati 1832 nakon tokin 1834. Te moan ni boki n te Revelations and Translations Series e kaoti kakaawakin booki aika uoua aikai ibukin beeban taian kaotioti.

Rinanon kamatebwaiakan raoi, Ana Beeba ni Mwakuri Iotebwa Timiti a tia ataein te reirei ni kunea bwa te “Book of Commandments and Revelations” bon te moan bwai ni kakoaua ibukin te booreti n 1833 n te boki ae A Book of Commandments ao booki aika uoua aika te “Book of Commandments and Revelations” ao te “(Boki Are Kawakinaki Iai Kaotioti i Kirtland)” a riki bwa aan te moan boki ae te Doctrine ao Covenants n te 1835. A aki manga kabonganaaki booki aikai i mwin boretiakin te Doctrine ao Covenants ma a kawakinaki raoi ma ana rekooti te Ekaretia ake tabeua. Kaotioti ake i mwina a tauaki mwiia n ana tienero Iotebwa Timiti ao booki n tauan rongorongo, ao i nanon naba aia beeba bitiobi, Abotoro, ao taan iriiriia ake tabeman.

I mwin boretiakin te Doctrine ao Covenants n te 1835, booki aika uoua aikai a moanna n aki kabonganaaki bukina bwa a tauraoi booki ake a tia ni boretiaki. E ngae n anne, ma ataein te reirei n ririki aika aki maan n nako a tia ni karekea te nano ae korakora ni kan ukoukori ana koroboki Iotebwa Timiti i aon ana kaotioti. Te Booki Are Kawakinaki Iai Kaotioti 2 e tuai kona n noraki ni karokoa e booreti katooton beeba ni kakoaua te Ekaretia bwa mwakoron ana ka 2002 Selected Collections from the Archives (Bwaai n Reirei man te Archives Ake A Tia n Rineaki) bwaai n reirei n te DVD.1 Bon i nanon ririki aika aki maan n nako ae a tia naba ataein te reirei ni moana rinanoan te Revelation Book 1 (Te Boki Are Kawakinaki Iai Kaotioti), are e mena iaan ana tararua te Moan Beretitentii.

Te Booki Are Kawakinaki Iai Kaototi 1 iai i nanona katooton kaotioti n taai ake rimoa aika mwaiti ao, n taai tabetai, bon ti katooton koroboki aika a kona ni kuneaki n taai aikai. Bon bwai ni kakoaua ibukin taian kaotioti aika boretiaki n ana moan beeba ni kaongora te Ekaretia The Evening and the Morning Star (Itoin Te Tairiki ao te Moaningabong). Aua bana aika a tia ni kanakoaki man te boki ma a bon bwainaki n taai aikai iroun te Community of Christ Library-Archives in Independence, Missouri, ao a tia ni manga kaokaki man ana kariaia Joseph Smith Papers.

Te Boki Are Kawakinaki Iai Kaototi 1 bobotakin rongorongon kaotioti ake ngkoa ae a kaan tia, aika iai i nanona 64 man taian kaotioti ake 65 ake a boretiaki n te 1833 i nanon A Book of Commandments2 n raonaki ma 95 mai buakon 103 te mwakoro ake a boretiaki n te 1835 i nanon te Doctrine ao Covenants. Ti 10 bwaai man te boki ae a aki oti i nanon A Book of Commandments ke te 1835 Doctrine ao Covenants.

Katauraoan Booki Ake A Kawakinaki Iai Moan Kaotioti ibukin te Booreti n ana Tai Iotebwa Timiti

Teuana mai buakon ana kantaninga Iotebwa Timiti ibukin rinanoan te boki i mwaain boretiakiia bon “kaetan buren ke kaairua ake e nori man ana mwakuri te Tamnei ae Raoiroi.”3 E ataia Iotebwa man ana atatai i aon ana mwakuri te aomata ibukin korean taian kaotioti, karinakiia nakon te boki, ao kanakoakiia nakoiia aomata aika kakaokoro ibukin katauraoana nakon boretiakina e bon kakoaua bwa a na bon akea te kaairua ae na kona n riki n tia te kantaninga. N tabetai ao iai kainnanoan karaoakin te bitaki ibukin kamataatan te taeka. N tabetai, ao kaotioti ake i mwina a kona ni kamaunai ke ni manga kabooui kaotioti ake a kaman reke, ni kona ni manga rinanon beeba ni kakoaua bwa e aonga ni kona ni bitaki ake mai mwaaina. A mwaiti naba bitaki aika a tia ni karaoaki man te tai teuana nakon teuana. Angiin bwaai aikai, n aron tibwaan kanoan te boki nakon taian kibu ke kamataatan nanon taeka, a aki irekereke ma bitaki aika kakaawaki.

E tara n ae e tarai rongorongon te kaotioti Iotebwa bwa ana kabanea n tamaroa ni mwakuri ae e a tia ni karaoi ibukin rawean bwanaan te Uea n irekereke ma aron te reitaki ae atonga Iotebwa bwa te “aki kokoaua, uruaki, maenako, ao te taetae ae aki koaua” ibukiia aomata.4 Te moan kabwarabwara are e kaokaki nakon kaotioti ake a tia ni boretiaki e tara naba ni kamataata te tua aei, are e katanoata te Uea bwa Ngaia te Atua ao e a tia n taetae, bwa tuua aikai bon mai Irouna ao a tia n anganaki ana toro ni mamaaraia ni kaineti ma aron aia taetae (tara D&C 1:24).

Iotebwa ma raona ni mwakuri a rineaki n tain maungatabu ake a kakaraoaki ni katauraoi kaotioti ibukin boretiakiia ibukin kaetakin te rongorongo. Te kamatebwai ae karaoaki n te tai ae aki maan n nako i aon booki ake a kawakinaki iai moan kaototi e kaota aron karaoan ao tain karaoan bitaki aika mwaiti. Te katooto, tabeua bitaki a karaoaki i mwaain boretiakin kaotioti ake a tia n rineaki bwa a na boretiaki i Missouri, ma a karaoaki ake tabeua i Ohio i mwaain karaoan te Doctrine ao Covenants n te 1835 .

Teuana te katooto ae rang ataaki bon bitaki ake e karaoi Sidney Rigdon. E akit toki ni biti taekan taian kaotioti man taeka aika kabonganaki n te baibara ni kawai n aron “thee,” “thy,” ao “thine” nakon taeka aika boou n aron “you,” “your,” ao “yours.” Angiin bitaki aikai a tia ni manga kaokaki nakon aroia. E kaeti naba tuan te taetae ao ni biti tabeua taian taeka ni kamataatai ao ni biti taeka ao nanoia nakon taeka aika bwainaki n taai aikai.

N tabetai, a mwaiti bitaki aika kakawaki ae a manga tia n rinanoaki ibukin te Doctrine ao Covenants n te 1835. Te katooto teuana, e reke te mwakoro 20 n te 1830, i mwaain katean aron babairean aron te kairiiri n te Ekaretia n aron ae ti ataia n te bong aei are e kaokaki nakon Iotebwa Timiti. N te 1835 e a tia Iotebwa ni barongai aobiti ao kooram aika mwaiti man te kaotioti. Karinan te kaetieti ae boou ae kaokaki, tabeua bitaki ao karinrin n te boki ae a karinaki n te mwakoro 20. Kiibu aika boou 65–67 i aon katabuakiia mwaane nakon te aobiti n te nakoanibonga, te katooto, e a tia ni kaokaki i mwin boretiakinana n 1833 a manga tibwa karinaki n te boki are boretiaki n te 1835.

E a manga rinanoi aia bitaki raoraona Iotebwa Timiti ao ni karaoi bitaki n oin ana koroboki imwaain ae boretiaki A Book of Commandments n te ririki 1833. E karaoi riki bitaki, n aron karinakin aran aia karo nakoia ake a taekinaki n te kaotioti, i mwaain ae boretiaki te Doctrine ao Covenants n te ririki 1835.

N tabetai i nanon 1834–35 i Kirtland, Ohio, ao e kabonganaaki Te Boki Are Kawakinaki Iai Kaototi 2 ibukin katauraoan te 1835 Doctrine ao Covenants, ni kabane ma ti ibukin kaotioti ake waniua ae a boretiaki n te boki are n te 1835. Ma te kaokoro ikai, bwa ti teniua kaotioti ake a karinaki nakon te boki are a boretiaki i nanon A Book of Commandments n te ririk 1833. Uoua mai buakon booki n te kaotioti ake a moan boretiaki n te 1844 Doctrine ao Covenants.

Iai bitaki tabeua ake a karaoaki i mwin bitaki ake a karinaki n te Doctrine ao Covenants are boretiaki n te 1981 ae e irekereke ma bitakin taeka, ma te bitaki ae korakora e riki man ana kairi te Burabeti Iotebwa n te boki are n 1835.

Rongorongo Aika Boou

Kaetakin booki ni kawai aikai, Papers (Beeba) a tia taan kororongorongo n aki kamanoi rongorongo aika boou. Te katooto, ataein te reirei ake iai nanoia ni kan ata rongorongon maiun Iotebwa Timiti a tia n rangin n onimakina ti te namwakaina ae bongingaki ni kaotioti n taai akekei. Te Boki Are Kawakinaki Iai Kaototi 1 e katauraoi bongin namwakaina ibukin kaotioti aika mwaiti aikai. I rarikin anne, ao a na moan rongorongo ibukin rongorongon taai ake ngkoa John Whitmer ibukin kaotioti aika mwaiti e anga naba rongorongo aika kakawaki ibukiia ataein te reirei.

Rinanon te mwakuri ni kakaae ae karaoaki, a tia taan kororongorongo ni kona ni kinai angiin koroboki n te tabonibai i aon iteraniba n te boki. Ngke e boretiaki te Revelations and Translations Series, a na karinaki tamnein beeba ni kakoaua ma kabwarabwaraaia i moan te iteraniba. N te aro, are a na kona taan wareware ni kinaa te koroboki n te tabonibai, bitaki ake a karaoaki, ao riki ikotakin bwaai ni kakoaua ma e aki kainnanoa ae na mwaatai i aon kinaakin koroboki n tabonibai. Bitaki ake a karaoaki n te moan beeba ni kakoaua a na kanikinaeaki n te kara n te aro are a na kai kinaaki bwa antai ana koroboki ane oti iaon te beeba.

Teuana te bwai ae rang kakaongora ibukin te bwai ae riki n te mwakuri i aon te Revelations and Translations Series bon kinaakin kaotioti mai mwaaina aika a tuai boretiaki i aon karekean te kariaia ibukin kaobinakin Ana Boki Moomon i Canada. I mwin ae kitana te Ekaretia David Whitmer, ao e manga taekina te berita n te kaotioti ibukin kariaiakan kaboakinakoan te boki, ma n okiia mwaane ake a katabeaki ma te mwakuri, Iotebwa Timiti ma raona ake tabeman a rang un n noran te bwai ae te kabwaka. Taan kororongorongo ngkoa a tia n onimakin aia rongorongo David Whitmer, Hiram Page, ao William McLellin i nanon tebuina te ririki ma bon akea raoi taekan te kaotioti ae a tia ni karekea. Revelation Book 1 (Te Booki Are Kawakinaki Iai Kaototi) a na kona n reke iai.

E ngae ngke ti tuai n ata raoi te karaki ni kabane, riki i aon oin ana iango Iotebwa Timiti n te bwai aei, ti ataia bwa atongakin te reitaki mai karawa bwa te “kaotioti ae kabwaka” e aki kakoauaaki. Ana babaire te Uea e taekinna bwa nakoraoin kaboakinakoan te kariaiakaki e boboto i aon korororaoia naake a ukoukora aron karaoan te bobwai n raonaki ma tauraoin nanoia ni butimwaea te tamnei naake a tauraoi ni kabooa.5

Otan Te Burabeti Ae Boou

Rinanoan ao kaetakin bokin taekan kaotioti n te Ekaretia n taai akekei e kaota teimatoan rereken kaotioti nakon Iotebwa Timiti. Beeban tauan mwin te kaotioti e kaotia bwa a kanga aomata ni kataia ni kakoauai iango ao reirei ake e karekei Iotebwa bwa a tauaki raoi mwiia ao ni boretiaki n akea kairuaia—te kawai ibukin boretiakin te mwakuri e na kaangaanga aron reken te kaairua iai. N taai tabetai, ngkana te kaotioti ae boou e bitaki ke ni manga rinanoaki are e a kaman tia ni karekeaki, e na kaeta te kaotioti are e a kaman tia ni koreaki te Burabeti ni kaota te bitaki ae boou. Ngaia are, ngkana e kakoauaaki te reirei are e a tia ni karekea e kakoauaaki ao e rikirake, kanga ai bon aron naba te kaotioti are e a tia n tauaki mwina. A kona ni kakoauaaki man bitakin ana atatai i aon taekan te bwai are e taekinaki. E aki kakoaua te kaotioti anne te Burabeti, n te tai are e a manga kaokaki ao e aki kona ni manga bitaki n te kaotioti riki teuana.

Kawakinan ao boretiakin booki ake a kawakinaki iai moan kaototi e katauraoi bwaai n reirei ibukiia ataei ake a kamatebwaia rongorongon ngkoa te Ekaretia. Te mwakuri aei e na anganira te atatai bwa a kanga ara kaotioti ake a tia ni kabutaki ni baireaki ao ni boretiaki, n raonaki ma ataakin te bwai n ana iango ao te bwai ae kani karaoia Iotebwa Timiti. Reirei man booki aikai ibukin kaotioti e na karikirakea tiaki ti ara atatai ma ara kakoaua naba n ataakin ana babaire te Uea ibukin teimatoan te kaotioti are E na buoka kainnanon te Ekaretia ae aki bibitaki man rikirake.

Bwaai aika a na taraaki

  1. Richard E. Turley Jr., ed., Selected Collections from the Archives of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints (DVD, 2002).

  2. Te kaotioti ae ti teuana ae boretiaki n A Book of Commandments ma e aki kuneaki i nanon te Te Boki Are Kawakinaki Iai Kaototi 1 (bon te Kaotioti, Meei 1829–B, i nanon A Book of Commandments 11 (tara D&C 12).

  3. Boki Ni Miniti 2 (n arana naba ae “Far West Record”), Nobembwa. 8, 1831.

  4. Iotebwa Timiti nakon William W. Phelps, Nobembwa. 27, 1832, i nanon Personal Writings of Joseph Smith, comp. Dean C. Jessee, rev. ed. (2002), 287.

  5. Tara Te Boki Are Kawakinaki Iai Kaototi 1, 30–31.

Iotebwa Timiti Jr. E karekei Kaotioti, iroun Daniel Lewis

Tamnein booki a karaoaki man ana mwamwannano te Joseph Smith Papers Project; tamnein A Book of Commandments iroun Eldon K. Linschoten; Iotebwa Timiti Jr., iroun Dan Weggeland, ana mwamwannano te Church History Museum

Teuana mai buakon ana kainibaire te Burabeti ae moan te kakawaki i mwin babairean te Ekaretia n te 1830 bon rawean ao kamanoan kaotioti nakoina.

I nano: Te Booki Are Kawakinaki Iai Kaototi 1. I eta n te angaatai: Te Booki Are Kawakinaki Iai Kaototi 2. I nano n te angaatai: Moan te boki ae A Book of Commandments.

E tara n ae e tarai rongorongon te kaotioti Iotebwa bwa ana kabanea n tamaroa ni mwakuri ae e a tia ni karaoi ibukin rawean bwanaan te Uea

Taekana ae kona n reke

John Whitmer

Sidney Rigdon

Iotebwa Timiti

William W. Phelps