2012
Ko e Moʻui Mahutafeá
Sānuali 2012


Pōpoaki ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí

Ko e Moʻui Mahutafeá

ʻĪmisi
Palesiteni Thomas S. Monson

ʻI he kamataʻanga ko ʻeni ʻo ha taʻu foʻoú, ʻoku ou fakatukupaaʻi ai ʻa e Kāingalotu ʻi he feituʻu kotoa pē ke nau fekumi fakatāutaha, faivelenga, mo mahuʻingaʻia ʻi he meʻa ʻoku ou ui ko e moʻui mahutafé—ko ha moʻui ʻoku mahutafea pea mohu lavameʻa, fonu ʻi he leleí, mo e ngaahi tāpuakí. ʻOku ou fie ʻoatu e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku ou moʻui ʻakí ke tokoniʻi kitautolu kotoa ke tau maʻu e moʻui mahutafeá, ʻo hangē pē ko e founga naʻa tau ako ai ʻa e ngaahi potó ʻi ʻapiakó.

Maʻu ha Tōʻonga Fakakaukau Fakatuʻamelie

Ko e ʻuluaki tefitoʻi moʻoní ko e tōʻonga fakakaukaú. Naʻe tohi ʻe he toketā ʻo e ʻatamaí mo e filōsefa ʻAmelika ko Uiliami Sēmisí ʻo pehē, “Ko e fuʻu liliu lahi taha ʻoku hoko ʻi hotau toʻu tangatá ni ko hono ʻiloʻi ko ia ʻe lava ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ke liliu ʻa e fakafōtunga ʻo ʻenau moʻuí ʻaki ʻenau liliu pē ʻa e tōʻonga fakakaukau honau ʻatamaí.”1

ʻOku fakafalala ʻa e meʻa lahi ʻi he moʻuí ki heʻetau tōʻonga fakakaukaú. ʻOku uesia ʻa e meʻa kotoa pē ʻe he founga ʻoku tau fili ke tau vakai atu ʻaki mo tali ki he meʻa ʻoku fai mai ʻe he niʻihi kehé. Kapau te tau fai e lelei taha te tau lavá pea tau fili leva ke tau fiefia ʻi ha faʻahinga tūkunga pē ʻoku tau ʻi ai, te ne lava ke ʻomi ʻa e nongá mo e fiemālié.

Naʻe lea ʻa Sālesi Suinitolo (Charles Swindoll)—ko ha tangata faʻu tohi, tangata ako, mo ha faifekau Kalisitiane—ʻo pehē: “Kiate au, ko e tōʻonga fakakaukau ʻoku ou maʻu ki ha faʻahinga meʻá, … ʻoku mahuʻinga ange ia ʻi he kuo hilí, … ʻi he paʻangá, ʻi he ngaahi tūkungá, ʻi he ngaahi tōnounoú, ʻi he ngaahi lavameʻá, mo e meʻa ʻoku fakakaukau ki ai pe lea ʻaki pe fai ʻe he kakai kehé. ʻOku mahuʻinga ange ia ʻi heʻete fotú, ʻi heʻete talēnitiʻiá pe pōtoʻi ngāué. Te ne faʻu pe maumauʻi ha kautaha, ha siasi pe ha ʻapi. Ko e meʻa ʻoku fakaofó he ʻoku tau fai ha fili ʻi he ʻaho kotoa pē ʻo fekauʻaki mo ʻetau tōʻonga fakakaukau ʻi he ʻaho ko iá.”2

He ʻikai ke tau lava ʻo mapuleʻi e māmaní, ka te tau lava ʻo mapuleʻi ʻa ʻetau founga fengāueʻaki mo e māmaní. Fakatauange ke tau fili ha tōʻonga fakakaukau ʻoku fakatupulakí ka tau maʻu ai e fiefia, nonga, mo e fiemālie taupotu tahá.

Tui Kiate Koe

Ko hono ko e tui—kiate koe pē, pehē kiate kinautolu ʻoku mou feohí, pea ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni taʻengatá.

Faitotonu pē kiate koe, ki he niʻihi kehé pea ki hoʻo Tamai Hēvaní. Naʻe ʻikai faitotonu ʻa Katinale Uolosī (Cardinal Wolsey) ki he ʻOtuá kae ʻoua kuo tōmui, pea fakatatau ki he lau ʻa Seikisipiá, naʻá ne ngāue ki ha ngaahi tuʻi ʻe toko tolu ʻi ha taimi lōloa ʻo ʻene moʻuí pea naʻá ne koloaʻia pea ʻi ai hono mafai. Naʻe iku toʻo hono mafaí mo ʻene koloá ʻe ha tuʻi naʻe ʻikai faʻa kātaki. Naʻe tangi ʻa Katinale Uolosī ʻo pehē:

Ka ne u tauhi pē ā ki hoku ʻOtuá ʻaki ha vahe ua ʻe taha

ʻEku ngāue tōtōivi maʻa hoku tuʻí, pehē ne ʻikai

Te u moʻulaloa ki hoku ngaahi filí.3

Ne hiki e foʻi moʻoni ko ʻení ʻe ha faifekau mo faihisitōlia Pilitānia ko Tōmasi Fuila naʻe moʻui ʻi he senituli 17: “Ko e tangata ʻoku ʻikai moʻui fakatatau mo ʻene tuí, ʻoku ʻikai tui ia.”4

ʻOua naʻá ke fakangatangata pē meʻa ʻokú ke lavá pea ʻoua naʻá ke tuku ke fakalotoʻi koe ʻe he niʻihi kehé ʻoku pehē. Tui te ke malava peá ke moʻui leva ke ke aʻusia e ngaahi meʻa te ke malavá.

ʻE lava ke ke aʻusia e meʻa ʻokú ke tui te ke lavá. Falala peá ke tui.

Fehangahangai mo e Faingataʻá ʻi he Loto-toʻa

ʻOku hoko ʻa e loto-toʻá ko ha ʻulungāanga māʻolunga mo ʻuhingamālie, ʻo ʻikai ko e pehē ko ʻete lotolahi ke te mate ngali tangata aí, ka ko ʻete fakapapauʻi ʻi hoto lotó ke te moʻui taau.

Naʻe pehē ʻe he tangata faʻu ʻēsei mo faʻu maau ʻAmelika ko Lolo Ualotō ʻEmasoní: “ ʻOku fie maʻu ke ke loto-toʻa ʻi ha meʻa pē ʻokú ke fai. Ko e hā pē founga te ke filí, ʻe ʻi ai maʻu pē ha tokotaha te ne tala atu ʻokú ke hala. ʻOku hoko maʻu pē ha ngaahi faingataʻa te ne ʻahiʻahiʻi koe ke ke tui ʻoku moʻoni ho kau fakaangá. ʻOku fie maʻu ʻa e loto-toʻa tatau mo ia ʻoku fie maʻu ʻe ha sōtiá ki hono palani ha ngāue ke fakahoko pea muimuiʻi ia ki hono ngataʻangá. ʻOku lahi e ngaahi meʻa ia ʻoku ikunaʻi ʻe he melinó, ka ko ha kau tangata mo ha kau fafine loto-toʻa pē te nau lavaʻi iá.”5

ʻE ʻi ai e taimi te ke ilifia mo loto-foʻi ai. Te ke ongoʻi kuó ke ʻulungia. ʻE hā ngali taulōfuʻu pe te ke ikuna nai pe ʻikai. Te ke maʻu he taimi ʻe niʻihi ʻa e ongo naʻe maʻu ʻe Tēvita ʻi heʻene feinga ke tau mo Kolaiaté. Ka ke manatu—naʻe ikuna ʻa Tēvita!

ʻOku fie maʻu ʻa e loto-toʻá ke kamata ʻaliaki ʻaki ha taha ki he taumuʻa ʻokú ne holi ki aí, ka ʻoku fie maʻu ha loto-toʻa ʻoku lahi angé ʻi he taimi ʻoku humu ai ha taha pea pau ke ne toe ʻaliaki tuʻo ua ke aʻusia ʻene taumuʻá.

Fakapapauʻi ʻi ho lotó te ke feinga, pea ʻe tuku taha hoʻo fakakaukaú ke ke ngāueʻi ha taumuʻa ʻoku mahuʻinga, peá ke loto-toʻa ke ʻoua naʻa ngata pē ʻi hoʻo fehangahangai mo e ngaahi faingataʻa kuo pau ke hoko maí ka te ke toe ʻaliaki, ʻo kapau ʻe fie maʻu. “Taimi ʻe niʻihi ko e loto-toʻá ʻa e kiʻi leʻo ko ia ʻoku pehē mai ʻi he fakaʻosinga ʻo e ʻahó, ‘Te u toe feinga pē ʻapongipongi.’”6

Fakatauange te tau manatuʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he kamata ʻetau fononga atu ki he taʻu foʻoú, ʻo tau tanumaki ha faʻahinga fakakaukau ʻoku fakatuʻamelié, ha tui te tau lava ke aʻusia ʻetau ngaahi taumuʻá mo e ngaahi fakapapaú, pea loto-toʻa ke fehangahangai mo ha faingataʻa pē ʻe hoko mai. ʻE toki ʻatautolu leva ʻa e moʻui mahutafeá.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. William James, ʻi he Lloyd Albert Johnson, tokotaha naʻá ne fakatahatahaʻí, A Toolbox for Humanity: More Than 9000 Years of Thought (2003), 127.

  2. Charles Swindoll, ʻi he Daniel H. Johnston, Lessons for Living (2001), 29.

  3. William Shakespeare, King Henry the Eighth, act 3, scene 2, lines 456–58.

  4. Thomas Fuller, ʻi he H. L. Mencken, ʻētitá, A New Dictionary of Quotations (1942), 96.

  5. Ralph Waldo Emerson, ʻi he Roy B. Zuck, The Speaker’s Quote Book (2009), 113.

  6. Mary Anne Radmacher, Courage Doesn’t Always Roar (2009).

Faiako mei he Pōpoaki ko ʻEní

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e fāmilí ke nau vahevahe ha ngaahi meʻa ne nau aʻusia fakatāutaha naʻe tokoniʻi ai kinautolu ʻe he tōʻonga fakakaukau leleí, tui kiate kinautolú, pe loto-toʻá. Pe fakaafeʻi kinautolu ke kumi ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻeni ʻe tolú mei he folofolá. Te ke lava ke teuteu ʻaki haʻo fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ʻa e folofolá pe ngaahi meʻa naʻá ke aʻusiá.

Ngaahi tā fakatātā ʻa Steve Kropp