ការក្លាយខ្លួនជាពួកបរិសុទ្ធដ៏ប្រពៃតាមរយៈកម្មវិធីរួបរួមគ្នាខាងសាសនា
អ្នកនិពន្ធរស់នៅក្នុងរដ្ឋ យូថាហ៍ ស.រ.អា. ។
នៅពេលយើងបម្រើជាមួយនឹងអ្នកដែលមានជំនឿផ្សេងៗ យើងមិនគ្រាន់តែស្ថាបនាដល់សហគមន៍របស់យើង ហើយធ្វើឲ្យទំនាក់ទំនាក់របស់យើងបានប្រសើរឡើងប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែយើងក៏ក្លាយជាសិស្សដ៏ប្រពៃផងដែរ ។
ជាញឹកញាប់ ពួកអ្នកដឹកនាំសាសនាចក្របានអំពាវនាវឲ្យសមាជិកទាំងឡាយ ចូលរួមចំណែកដោយស្មោះអស់ពីដួងចិត្ត—ដោយមិនគិតពីសាសនា—នៅក្នុងការបម្រើ និងនៅក្នុងបុព្វហេតុនៃបញ្ហាសីលធម៌ ។ ហើយជារឿយៗ ពួកអ្នកដឹកនាំសាសនាចក្របានធ្វើជាគំរូ ។ ថ្មីៗនេះ ប្រធាន ឌៀថើរ អេស្វ អុជដូហ្វ អមដំណើរដោយភរិយារបស់លោកគឺ ហារីត បានទទួលរង្វាន់ប្រចាំឆ្នាំផ្នែកមនុស្សធម៌ពីសមាគម កាតូលីក លោកបានមានប្រសាសន៍ថា វាគឺជាស្ថានភាពដែលគួរឲ្យហួសចិត្តមួយដែល « ជនជាតិ អាល្លឺម៉ង់ ពីរនាក់ ជាអតីតសាសនា លូធើររិន ឥឡូវជាពួក មរមន ដ៏ស្មោះត្រង់ ត្រូវបានផ្ដល់កិត្តិយសដោយពួក កាតូលិក នៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក » ។1
សមាជិកនៅជុំវិញពិភពលោកបានឆ្លើយតប ដោយការលើកតម្កើងចំពោះការអំពាវនាវ ដើម្បីបម្រើប្រកៀកស្មាគ្នាជាមួយនឹងសមាជិកនៃអង្គការផ្សេងទៀត ។ ខ្ញុំបានរំជួលចិត្តពីដំណើររឿងនៃសមាគមដែលរីកចម្រើនរបស់ អិល.ឌី.អែស. ដោយធ្វើសន្និសីទអន្តរនិកាយស្ដីពីតម្លៃសីលធម៌ និងការសម្អាតក្នុងសហគមន៍ជាមួយនឹងសាសនាផ្សេងៗ ទៀត ។
នៅក្នុងការបម្រើជាមួយអ្នកដែលមានជំនឿសាសនាផ្សេងៗនោះខ្ញុំបានរកឃើញថាការលើកទឹកចិត្តពីអែលឌើរ ឃ្វីនថិន អិល ឃុក ក្នុងកូរ៉ុមនៃពួកសាវកដប់ពីរនាក់គឺជាការពិត ៖ ការបម្រើនៃអន្តរនិកាយដោយការគោរព និងស្មោះត្រង់ មិនគ្រាន់តែស្ថាបនាសហគមន៍របស់យើងប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវាក៏អាចឲ្យរីកចម្រើនរួមគ្នា និងផ្ទាល់ខ្លួននៅក្នុងសេចក្ដីស្រឡាញ់របស់យើងចំពោះព្រះ និងកូនចៅរបស់ទ្រង់ ។2
ការធ្វើឲ្យពិភពលោកនេះបានប្រសើរឡើង
ប៉ុន្មានឆ្នាំមុន មានគ្រូគង្វាលខាងជំនឿ ប្រែសប៊ីធារាន បានផ្លាស់ចូលមកក្នុងសហគមន៍របស់យើងដោយចង់បម្រើដល់ពួកអ្នកជិតខាងរបស់គាត់ទាំងអស់ ពុំមែនគ្រាន់តែក្រុមជំនុំក្នុងព្រះវិហាររបស់គាត់ប៉ុណ្ណោះទេ ។ នៅពេលគាត់បានផ្តើមទំនាក់ទំនងទៅក្នុងសហគមន៍របស់យើងដែលភាគច្រើនជាគ្រួសារ អិល.ឌី.អែស. ដើម្បីជួយ និងការអញ្ជើញសម្រាប់ពិធីជប់លៀងក្នុងសហគមន៍ នោះសមាជិកវួដបានចាប់ផ្ដើមចូលរួមនៅក្នុងគម្រោងនៃការបម្រើរបស់ក្រុមជំនុំគាត់ ដោយធ្វើការរួមគ្នា នោះគាត់ និងអ្នកជិតខាងដែលមានជំនឿផ្សេងៗគ្នាបានធ្វើការរៃអង្គាសមូលនិធិដើម្បីជួយដល់គ្រួសារអិល.ឌី.អែស មួយជាមួយនឹងការចំណាយថ្លៃពេទ្យបន្ទាន់ ។
សាវក អួសុន អែហ្វ វិតនី (1855–1931) បានថ្លែងថា « ព្រះកំពុងប្រើមនុស្សជាច្រើនដើម្បីសម្រេចនូវកិច្ចការដ៏ធំ ហើយអស្ចារ្យរបស់ទ្រង់ ។ … វាមានភាពធំ ហើយអស្ចារ្យពន់ពេកសម្រាប់មនុស្សមួយក្រុម » ។3 រឿងដ៏អស្ចារ្យទាំងឡាយអាចសម្រេចឡើងបាន នៅពេលក្រុមនៃមនុស្សល្អធ្វើការរួមគ្នា ។ ការខំប្រឹងប្រែងរបស់គ្រូគង្វាលដែលជាអ្នកជិតខាងរបស់យើង បានដឹកនាំទៅការបង្កើតជាគណៈកម្មការសហគមន៍អន្តរនិកាយ ដោយរួមជាមួយនឹងសមាគមសង្គ្រោះស្តេករបស់យើងផងដែរ បានបង្កើតសន្និសីទស្ត្រីមួយដោយផ្គត់ផ្គង់កញ្ចប់សម្ភារអនាម័យ និងសៀវភៅដល់ទីភ្នាក់ងារជនភៀសខ្លួន ។ បន្ទាប់មក ទំនាក់ទំនងខាងអន្តរនិកាយទាំងនេះបានផ្ដល់លទ្ធភាពដល់សមាជិកស្តេក ឲ្យជួយដល់ក្រុមជំនុំមួយផ្ដល់ម្ហូបអាហារដល់ជនភៀសខ្លួនមួយក្រុមធំ ហើយបានចូលជួយនៅពេលព្រះវិហារផ្សេងត្រូវការពួកអ្នកស្ម័គ្រចិត្តបន្ថែមទៀតនៅទីជម្រកជនដែលគ្មានផ្ទះសម្បែង ។
ប្រធាន ថូម៉ាស អេស ម៉នសុន បានប្រាប់ដល់សមាជិកថា « យើងមានទំនួលខុសត្រូវមួយ …ដើម្បី សហការជាមួយនឹងព្រះវិហារ និងអង្គការផ្សេងៗទៀត »4 ហើយការឈោងទៅជួយនេះបានប្រទានពរដល់ពិភពលោកនេះលើសពីការបម្រើខាងផ្នែកមនុស្សធម៌ទៅទៀត ។ នៅក្នុងសុន្ទរកថាមួយទៅកាន់ពូកអ្នកដឹកនាំគ្រីស្ទានក្នុងសហរដ្ឋ អែលឌើរ ជែហ្វ្រី អ័រ ហូឡិន ក្នុងកូរ៉ុមនៃពួកសាវកដប់ពីរនាក់បានរៀបរាប់ ពីការពិភាក្សាជាផ្លូវការមួយជាបន្តបន្ទាប់រវាងសមាជិក អិល.ឌី.អែស. និងពួកគ្រីស្ទានផ្សេងទៀតដែលបានធ្វើឡើងនៅសកលវិទ្យាល័យ ព្រិកហាំយ៉ង់ ។5 លទ្ធផលមួយនៃសន្និសីទទាំងនេះបានកើតឡើងនៅពេលមានអ្នកដឹកនាំសាសនាដ៏ល្បីឈ្មោះម្នាក់បានធ្វើការសុំទោសចំពោះ កាយវិការមិនសមរម្យដោយពួកមនុស្សមួយចំនួនទៅលើជំនឿរបស់ពួកមរមននៅក្នុងសហគមន៍របស់គាត់ ។6 អែលឌើរ ហូឡិន បានមានប្រសាសន៍ពីការចងភ្ជាប់មិត្តភាពនោះថា « ខ្ញុំជឿថាកិច្ចការនេះជាផ្នែកមួយនៃការរៀបចំព្រឹត្តិការណ៍មួយមកពីព្រះនៅក្នុងគ្រាដ៏មានបញ្ញាទាំងនេះ » ។7
ការធ្វើឲ្យទំនាក់ទំនងរបស់យើងបានប្រសើរឡើង
នៅពេលយើងបម្រើជាមួយអ្នកដទៃ សេចក្ដីណែនាំដ៏ជាក់លាក់នានាអាចជួយយើងឲ្យបង្កើតទំនាក់ទំនងរបស់យើងកាន់តែមានអត្ថន័យ ហើយជៀសវាងការធ្វើឲ្យអាក់អន់ចិត្ត ។ មានពេលមួយខ្ញុំបានរស់នៅក្នុងទីក្រុងធំមួយ ហើយបានធ្វើជាអ្នកស្ម័គ្រចិត្តសម្រាប់កម្មវិធីបង្រៀនរបស់ព្រះវិហារមួយ ក្នុងមូលដ្ឋានដែលបើកសម្រាប់មនុស្សទូទៅ—ប៉ុន្តែបានរកឃើញថា អ្នកដែលដឹងពីសមាជិកភាពរបស់ខ្ញុំនៅក្នុងសាសនាចក្រនៃព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទថ្ងៃចុងក្រោយមិនអាចទទួលយកបាន ។ បទពិសោធន៍នោះបានជំរុញខ្ញុំឲ្យផ្ដល់តម្លៃដល់ការបរិច្ចាគរបស់មនុស្សគ្រប់គ្នាដោយមិនគិតពីទំនាក់ ទំនង ( ឬការខ្វះខាត ) ខាងសាសនារបស់ពួកគេនោះទេ ។ ខ្ញុំបានតាមដានដោយអំណរគុណពីចំណាប់អារម្មណ៍របស់មនុស្សគ្រប់គ្នាពីសាសនាចក្រ ប៉ុន្តែខ្ញុំបានដឹងផងដែរថា យើងជាពួកបរិសុទ្ធថ្ងៃចុងក្រោយ បានធ្វើតាមការបង្រៀនរបស់ព្រះយេស៊ូវទាំងស្រុង នៅក្នុងការស្រឡាញ់អ្នកជិតខាងយើង ស្លៀកពាក់ដល់ជនអាក្រាត ផ្ដល់អាហារដល់ជនអត់ឃ្លាន ហើយសួរសុខទុក្ខដល់ជនជាប់ឃុំ ( សូមមើល ម៉ាថាយ 25:34–36 ) ។ ការតាំងចិត្តខាងអន្តរនិកាយដ៏ស្មោះត្រង់ ហើយមានការគោរពពុំតម្រូវឲ្យក្រុមណាមួយ បដិសេធនូវជំនឿរបស់ខ្លួនឡើយ រួមទាំងក្រុមរបស់យើងផងដែរ ។ តែផ្ទុយទៅវិញ វាបានលើកទឹកចិត្តដល់ពួកអ្នកចូលរួមមិនឲ្យ « ប្រឆាំងនឹងសាសនាណាឡើយ » ( គ. និង ស. 18:20 ) ហើយ « បំពាក់[ ខ្លួនពួកគេ ] ដោយចំណងនៃសេចក្ដីសប្បុរស » ( គ. និង ស. 88:125 ) ។
សេចក្ដីណែនាំដ៏មានអត្ថប្រយោជន៍មួយទៀតបានមកពីអ្នកដឹកនាំស្ដេកដ៏ឈ្លាសវៃមួយរូប នៅក្នុងសហគមន៍អ្នកជិតខាងរបស់យើងដែលជា អិល.ឌី.អែស. ភាគច្រើន ។ គាត់បានណែនាំសមាជិកឲ្យបម្រើជាមួយនឹងសាសនាដទៃផ្សេងទៀត ពុំមែនដើម្បី « គ្រប់គ្រង » ដោយការដឹកនាំលើការសម្រេចចិត្ត ឬភាពជាអ្នកដឹកនាំនោះទេ ប៉ុន្តែដើម្បីធ្វើការជាក្រុម ហើយអនុញ្ញាតឲ្យមនុស្សគ្រប់គ្នា « បានសិទ្ធិស្មើគ្នា » ( គ. និង ស. 88:122 ) ។ អ្នកដឹកនាំរូបនេះ ដែលមានបទពិសោធន៍យ៉ាងច្រើនក្នុងការចូលរួមនឹងសាសនាដទៃ ក៏បានលើកទឹកចិត្តសមាជិកឲ្យអភិវឌ្ឍទំនាក់ទំនងល្អ ។ គាត់បានរកឃើញថា សាសនាមួយចំនួនដែលបានធ្វើជាដៃគូនឹងពួកបរិសុទ្ធថ្ងៃចុងក្រោយបានរកឃើញថាពួកគេខិតខំធ្វើការ ហើយរីករាយ ប៉ុន្តែមានចំណាប់អារម្មណ៍ច្រើននៅក្នុងការបញ្ចប់ការងារជាជាងការអភិវឌ្ឍន៍មិត្តភាព ។
បទពិសោធន៍របស់ខ្ញុំនៅក្នុងសហគមន៍ និងខាងវិស័យអប់រំបានធ្វើឲ្យខ្ញុំជឿថា ព្រះវិញ្ញាណមានឥទ្ធិពលខ្លាំងនៅពេលមនុស្សផ្សេងគ្នាបានរួបរួមគ្នានៅក្នុងបេសកកម្មមួយដ៏មានតម្លៃ ។សេចក្ដីស្រឡាញ់ និងភាពបរិសុទ្ធជាបងប្អូនបានជំរុញឲ្យការបម្រើធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅមុខលើសពីការខិតខំធ្វើការទៅទៀត ។8
អ្នកឡើងនិយាយម្នាក់ជា អិល.ឌី.អែស ដែលបានចូលរួមនៅក្នុងសន្និសីទអន្តរនិកាយមួយបានសង្កេតឃើញថា ការមានទំនាក់ទំនងនឹងមនុស្សដទៃជួយដល់ជន ដែលមាន ជំនឿខុសពីយើងយល់ពីយើងកាន់តែប្រសើរជាងមុន ។9 មានសាស្ត្រាចារ្យម្នាក់ទៀត នៅសាសនាផ្សេង បានបង្រៀនសន្និបាតពីសាសនាមរមននៅសកលវិទ្យាល័យអាមេរិកដោយបើកចំហ ។ គាត់បានរកឃើញថា និស្សិតរបស់គាត់ចង់រៀនពីសាសនាចក្ររបស់យើង « ជាខ្លាំង … ដោយសារពួកគេត្រូវបានចិញ្ចឹមបីបាច់មកឲ្យជឿថា សាសនានេះជាលទ្ធិសាសនាមួយ ប៉ុន្តែបទពិសោធន៍របស់ពួកគេជាមួយនឹងមិត្ត និងមិត្តរួមការងារជា មរមន គឺមិនដូចជាអ្វីដែលបានលើកឡើងឡើយ » ។10
ការធ្វើឲ្យខ្លួនយើងបានប្រសើរឡើង
ការបម្រើជាមួយនឹងអ្នកដទៃមិនគ្រាន់តែជួយពួកគេឲ្យយល់ពីយើងប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវាក៏លើកទឹកចិត្តយើងឲ្យរៀនពីពួកគេ ហើយដឹងកាន់តែច្រើនថា ព្រះ « មិនរើសមុខជនណាទេ » ( គ. និង ស. 1:35 ) ។ ទ្រង់បានជួយមនុស្សល្អគ្រប់សាសនា និងវប្បធម៌ទាំងអស់នៅក្នុងកិច្ចខិតខំរបស់ពួកគេ ដើម្បីធ្វើឲ្យជីវិតកូនចៅរបស់ទ្រង់បានប្រសើរឡើង ។
ការទទួលស្គាល់អំពើល្អរបស់អ្នកដទៃនេះជួយយើងឲ្យនៅតែមានចិត្តរាបទាប មិនដូចជាពួកផារ៉ាស៊ី ដែលព្រះយេស៊ូវបានស្ដីបន្ទោស ដោយសារតែសេចក្ដីអំនួតខាងវិញ្ញាណរបស់ពួកគេ ( សូមមើល ម៉ាថាយ 23 ) ឬពួកសាសន៍ សូរាំ ដែលព្រះគម្ពីរមរមនបានពិពណ៌នាថា ជាមនុស្សមិនចុះសម្រុង ហើយអួតអាង ( សូមមើល អាលម៉ា 31 ) ។ ការបើកទូលាយចំពោះសេចក្ដីល្អរបស់អ្នកដទៃអាចជួយយើងឲ្យក្លាយជាមនុស្សដ៏ប្រសើរ ។
សេចក្ដីស្រឡាញ់របស់យើងមិនគ្រាន់តែអាចពង្រីកពីក្រុមតូច ដែលជាគ្រួសាររបស់យើងផ្ទាល់ ទៅដល់មិត្តភក្តិរបស់យើងតែប៉ុណ្ណោះទេ គឺអាចថែមទាំងដល់អ្នកជិតខាងយើង—និងសត្រូវរបស់យើងទៀតផង ។ មានសមាជិកសាសនាចក្រម្នាក់ដែលបម្រើក្នុងទ័ពអាមេរិកនា–សង្គ្រាមលោកលើកទី II នៅប្រទេសជប៉ុនបានប្រាប់ពីអារម្មណ៍ដ៏ ជូរចត់របស់គាត់ចំពោះប្រជាជន ជប៉ុន ។ បន្ទាប់ពីគាត់ត្រូវបានស្វាគមន៍ឲ្យទៅក្នុងអគារពិសិដ្ឋសម្រាប់ថ្វាយបង្គំដោយប្រជាជន ជប៉ុន ប៉ុន្តែគាត់បានរកឃើញថា « វិញ្ញាណរបស់ពួកគេបានរំជួលដល់វិញ្ញាណរបស់ខ្ញុំ ហើយខ្ញុំបានទទួលអារម្មណ៍នៃការផ្លាស់ប្ដូរដួងចិត្តដ៏អស្ចារ្យមួយចំពោះពួកគេ ។ អារម្មណ៍ដ៏ ជូរចត់របស់ខ្ញុំបានរសាយបាត់ ។ … ខ្ញុំបានគិតពីអ្វីដែលបានកើតឡើងនៅក្នុងអគារពិសិដ្ឋនោះ និង ការផ្លាស់ប្ដូរដ៏អស្ចារ្យនោះ ដែលខ្ញុំមានចំពោះប្រជាជននៅទីនោះ » ។11
ដូចគ្នានេះដែរ នៅពេលយើងស្វាគមន៍ដោយចិត្តស្មោះ ដល់មនុស្សដទៃទៀត នោះពួកគេអាចទទួលអារម្មណ៍នូវការផ្លាស់ប្ដូរផងដែរ ។ មានអ្នកគ្រីស្ទានម្នាក់ដែលបញ្ចប់ការសិក្សាពីសកលវិទ្យាល័យ ព្រិកហាំយ៉ង់ បានសរសេរអត្ថបទមួយពីបទពិសោធន៍របស់នាង ហើយបានរៀបរាប់ពីការការពារដំបូងរបស់នាងចំពោះនិស្សិតអិល.ឌី.អែស. ។ ប៉ុន្តែនៅទីបំផុតបន្ទាប់ការចងមិត្តភាពដ៏ល្អមក នាងមានអំណរគុណ « សារៈសំខាន់ដែលខ្ញុំបានទទួលអារម្មណ៍ថា ពួកបរិសុទ្ធថ្ងៃចុងក្រោយបានផ្ដោតលើភាពជិតស្និទ្ធរបស់ព្រះចំពោះមនុស្សលោក ។ ខ្ញុំបានចាប់ផ្ដើមស្គាល់ថា នៅក្នុងកិច្ចខិតខំមួយដើម្បីរក្សានូវភាពដ៏អស្ចារ្យរបស់ព្រះ ខ្ញុំបានលះបង់នូវភាពនៅជិត ព្រះ—ហើយការយល់ដឹងនេះបានឥទ្ធិពលមកលើខ្ញុំយ៉ាងខ្លាំង » ។12
នៅក្នុងសុន្ទរកថារបស់លោកទៅកាន់ពួកអ្នកដឹកនាំគ្រីស្ទាន អែលឌើរ ហូឡិន បានទទួលស្គាល់ « ហានិភ័យដែលទាក់ទងនឹងការរៀននូវអ្វីមួយថ្មីពីមនុស្សម្នាក់ផ្សេងទៀត ។ គំនិតស៊ីជម្រៅថ្មីតែងតែជះឥទ្ធិពលទៅលើទស្សនៈចាស់ ហេតុដូច្នេះហើយ ការគិតឡើងវិញ ការរៀបចំឡើងវិញ និងការបង្កើតឡើងវិញមួយចំនួន នៃការយល់ដឹងរបស់យើងពីពិភពលោកនេះគឺមិនជៀសវាងបានឡើយ » ។13 នៅក្នុងការជួយដល់មនុស្សនៃជំនឿផ្សេង ជារឿយៗ ខ្ញុំបានរកឃើញខ្លួនឯងវិភាគពីភាពខុសគ្នារបស់យើង ដោយព្យាយាមញែកភាពខុសគ្នាខាងវប្បធម៌ចេញពីភាពខុសគ្នាខាងគោលលទ្ធិ ខណៈ ដែលនៅពេលដូចគ្នានោះបានព្យាយាមដឹងគុណដល់អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដ៏មានគុណធម៌ និងគួរឲ្យស្រឡាញ់ដែលពួកគេបានផ្ដល់ឲ្យ ។ ពិតណាស់ ពេលខ្លះការព្យាយាមនោះមានអារម្មណ៍ថាជារឿងប្រថុយប្រថាន ប៉ុន្តែវាតែងមានតម្លៃជានិច្ច ។ នៅក្នុងដំណើរការនៃការកែសម្រួលបទដ្ឋានរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំរកឃើញថាខ្លួនឯងបានលះបង់យ៉ាងច្រើននូវទំនៀមទម្លាប់របស់ខ្ញុំ ចំពោះការមើលតែអាការៈខាង ក្រៅ ហើយខិតទៅជិតនឹងសារៈសំខាន់នៃដំណឹងល្អ ។
មានក្រុម អិល.ឌី.អែស មួយចំនួនបានអញ្ជើញគ្រូគង្វាលដែលជាមិត្តរបស់ខ្ញុំឲ្យនិយាយពីប្រធានបទនៃ « ការស្រឡាញ់អ្នកជិតខាងរបស់យើងដោយមិនគិតពីភាពខុសគ្នាខាងសាសនា » ហើយគាត់បានទទួលការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងពីអ្នកដែលបានចូលរួម ។ ដូចគ្នានេះដែរ គាត់បានអញ្ជើញពួកបរិសុទ្ធថ្ងៃចុងក្រោយមួយចំនួន រួមទាំងរូបខ្ញុំផងដែរ ដើម្បីនិយាយទៅកាន់ក្រុមជំនុំផ្សេងៗគ្នាពីប្រធានបទដដែល ។ បន្ទាប់ពីការប្រជុំទាំងនោះ ខ្ញុំបានរកឃើញថាខ្លួនឯងហ៊ុមព័ទ្ធទៅដោយពួកក្រុមជំនុំដែលចង់មកនិយាយនឹងខ្ញុំ ឱបខ្ញុំ ហើយថែមទាំងសម្រក់ទឹកភ្នែកដោយសារសេចក្ដីស្រឡាញ់ និងការយល់ដឹងពីគ្នាទៅវិញទៅមក ។ នៅក្នុងបទពិសោធន៍បែបនេះ ខ្ញុំបានរកឃើញថាការសន្និដ្ឋានរបស់អែលឌើរ ហូឡិន គឺជាការពិត ៖
« នៅពេលយើងសម្លឹងមើលមនុស្សលើសពីពណ៌សម្បុរ ជាតិសាសន៍ ក្រុមសង្គម ព្រះវិហារ សាលាប្រជុំ វិហារ សាសនា ជំនឿ ហើយនៅពេលយើងព្យាយាមឲ្យអស់ពីលទ្ធភាពដើម្បីមើលឃើញពីអត្តសញ្ញាណពិតរបស់ពួកគេ ជាកូនចៅនៃព្រះតែមួយ នោះនឹងមានអ្វីមួយដែលល្អប្រសើរកើតឡើងនៅក្នុងខ្លួនយើង ដោយហេតុនេះហើយនឹងបានខិតទៅជិតព្រះ ដែលជាព្រះវរបិតានៃយើងទាំងអស់គ្នា » ។14