Na Vakaitau kei na iYaloyalo Vakasisila

Mai na vakailesilesi ni Liaona kei na Tabana ni Veiqaravi Vakamatavuvale

Vukei kei na inuinui ena vorati na iyaloyalo vakasisila ena veimaliwai ni vakaitau.

iVakatakilakila

young man speaking to a young woman

iTaba kei na ivakatakilakila mai na Getty Images, vakayagataki ena inaki ni vakadroini, tuvai mai na dauveivakaraitaki eso.

Me vaka ni isausauvou, eda sa kila kina ni vakaitau e rawa me taleitaki, vakarerevaki, vakayaco-ka, ka vakaoso vakasama ena dua vata ga na gauna. Ni da sa tekivu veikilai yalo vakai keda, eda dau via kila eso tale na ka me baleta e dua tale, ka tubu cake tikoga na dredre ka bibi ena kena tara ka vakatitobutaki kina na isema. Na cava soti na noda tatadra, rere, kei na vakabauta? Na cava noda nanuma me baleta na vakamau kei na matavuvale? Na bolebole cava soti eda sotava ena noda gauna sa oti se ena gauna oqo ni sa dodonu me da wasea vei keda vakaikeda?

Ena kena rerevaki na veivosakitaki (se tarogi) na veivakaleqai ni iyaloyalo vakasisila, ka qai sega ni veivosakitaki sa rawa ni veimuataki sara me veivakaleqai e muri. Na vakaleqai ni tamata yadua ena iyaloyalo vakasisila e duatani ka veibolei, ka o na sega ni kila kevaka e dua tiko na leqa se na sala mo vakaraitaka na ka oqo vei koya e nomu itau tiko, sa ka bibi kina mo na vakasaqara na veidusimaki ni Yalo. E sega ni dua walega na iwali ga ena veileqa kece sara, ia ena itukutuku oqo, oqo eso na vakatutu vei kemuni ko ni rairai vakasamataka tiko beka:

Meu na veivosakitaka vakacava na ulutaga ni iyaloyalo vakasisila kei noqu itau? Kei na gauna cava me tarogi se tukuni kina?
Au na kila rawa vakacava kevaka sa dodonu meu na tomana tikoga yani na noqu veimaliwai kei na dua sa dau vakayagataka tiko na iyaloyalo vakasisila?
Meda na cakacaka vata vakacava meda valuta kina na iyaloyalo vakasisila?

Kivei Ira Era a Vakaogai se Vakaogai Tiko Nikua

Kevaka o a vakaogai tu e liu ena iyaloyalo vakasisila se o sa vakaogai tiko kina ena gauna oqo, na vakasama ni vakaitau ena rawa me kauta mai vei iko na yalo nuinuikara se vakaocaoca. Ia kevaka o sa gagadre dina mo drudruga tani na iyaloyalo vakasisila mai na nomu bula (se o sa drudruga tani oti), mo kila tiko ni nomu sasaga vakai iko ga kei na veivuke mai vei Tamada Vakalomalagi kei Jisu Karisito, ena yaco vei iko na veimaliwai e bulabula, ka tawayalani. Navuca na veitaro oqo ena nomuni saga e dua na isema.

1. Sa Gadrevi Dina Beka Meda Veivosakitaka na Ka Oqo?

E dau tarogi tiko vakalevu, “Sa gadrevi dina beka meu wasea na noqu dau vakayagataka tu na iyaloyalo vakasisila kivei koya e noqu itau tiko, dina ga niu sa veivutunitaka oti?” Se “Sa gadrevi beka meu veivosakitaka na vakaleqai tiko ena gauna oqo ena iyaloyalo vakasisila kivei koya e noqu itau tiko?” Sa kena ivakarau, e dodonu me veivosakitaki — ena kena gauna donu kei na sala vakayalomatua. Ni sa na yaco na veivosaki oqo, nanuma tiko e vica na ivakavuvuli bibi:

Kena gauna donu—E dodonu me yaco na veivosaki ni sa toso tiko na veimaliwai ki na itagede e cecere cake ni sa dodonu ga vakakina me vakayacori oqo.
Yalodina—Na veimaliwai e dodonu me yavutaki ena veivakabauti kei na dina. E dina ga ni rawa ni digitaka na tamata sa nomu itau tiko me sa tinia na veimaliwai, e dodonu mera kila vinaka na ituvaki ni leqa, nomu sasaga mo walia ena gauna oqo, kei na nomu ituvatuva mo vorata rawa kevaka e sa lako tale mai muri.
Na veivosoti—Na nomu vakaraitaka vakadodonu ni ko vakayagataka tiko na iyaloyalo vakasisila vei nomu itau e sega ni kena ibalebale mo laki vakamatailalaitaka sara vakayadudua ni ko vakaraitaka tiko. Kevaka o sa veivutuni, ka vakila ni o sa vosoti, e sega ni dodonu mo vakila ni ko se cala tikoga kina. Na Turaga e sega ni nanuma tiko na noda ivalavala ca ena gauna eda sa veivutuni kina (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 58: 42), sa yaco kina na nomu veivosaki kei nomu itau me sega soti ni “vakatutusa” ka vakalevu cake na veivakabauti, wasei ni ituvatuva me tomani tiko na veivakacokotaki, ka rawati nodra veitokoni mai.
Veivakabulai— Kevaka mada ga o sa veivutuni, na vakayagataki vakabalavu se vakalevu ni iyaloyalo vakasisila sa rawa me tu vakadede ena veika vakayago, vakasama, veimaliwai, ka vakayalo na kena revurevu. Na cakacaka ni veivakabulai e rawa ni ra cakacaka kaukauwa ka taura e dua na gauna balavu, ia e sa rawa me yaco na taucoko ni veivakacokotaki kei na veivakabulai vakaidina. Ena cakacaka o ya, o na gadreva na veivuke kei na veitokoni e dodonu, ka sa dodonu me oka kina o koya e rawa mena laki watimu.

2. Au sa Vakarau Tu Beka Meu Veimaliwai Vakabibi Sara?

E dua na kedrau duidui levu vei koya sa tu vakarau me oka ki na dua na veimaliwai bibi vata kei koya e sega, sai koya na gagadre ni lomadrau me na dina tiko vei koya e nona itau. Kevaka o sa vakaogai tiko ena iyaloyalo vakasisila, sa rawa mo laiva na rere me kovea na nomu veimaliwai ki na vanua ni tawaveivakabauti se mo vakayagataka na vakabauta mo vorata rawa vata na ibolebole.

E dina ga ni sa rawa me logaloga ca ka vakarerevaki mo wasea na itukutuku ni nomu dau vakayagataka na iyaloyalo vakasisila, ia ni ko tarova sa rawa mo vakila vakatitobu sara na yalo ni rere kei na madua. Ni ko rerevaka ni na biuti iko na tamata o ya ena rawa mo cakitaka se sega ni wasea kina na itukutuku taucoko, ka na rawa ni voroka na veivakabauti ka vakacacana kina na nomu veiwekani e muri.

Ena yasana kadua, ni ko rokova na galala ni digidigi ni tamata e nomu itau tiko, o na rokova na nodra digidigi mera tiko ga ena nodra veimaliwai ka kila ruarua na ka vinaka kei na ka ca. O na rairai se rerevaka tikoga na ka ena yaco, ia sa ka bibi me kilai vinaka mai na itukutuku kece sa kilai, sa rawa vei koya ka dua me vukei iko talega ena nomu sasaga kei na gagadre me vagalalataki na iyaloyalo vakasisila mai na nomu bula. Ia ke cakacaka se sega na veimaliwai oqo, ena veivuke ni Kalou, sa rawa mo tomana tikoga na sala mo vakacokotaki kina.

Vei Ira E Nodra iTau Tiko E Dua A Vakaogai Tu Kina

Me baleta ga ni yabaki ni bula vakatautauvata e saravi kina ena imatai ni gauna na iyaloyalo vakasisila na yabaki 11 kei na kena rawarawa me saravi, e vuqa na itabagone era sa raica na iyaloyalo vakasisila ena sala eso ena yabaki 18. Oqo e dodonu me leqataki me baleta tiko na vakaitau. Ia na kena a raici vakadua e sega ni tautauvata me vaka na vakatotogani kina, ka sa tiko na ivakatagedegede duidui ni vakaogai ena iyaloyalo vakasisila (raica na Dallin H. Oaks, “Vakalesui mai na iCori ni iYaloyalo Vakasisila,” Liaona, Okot. 2015, 50 – 55). Na itukutuku vinaka o ya ni sa rawa ki na Veisorovaki i Jisu Karisito me vakarautaka na kaukauwa kei na veivakabulai vei ira kece era vakasaqara. Oqo e so na taro me vakasamataki ni sa toso tiko na nomu veimaliwai.

1. Na Gauna kei na Sala Cava Meu Taroga kina na Veika e Baleta na iYaloyalo Vakasisila?

Na nomu lewa na gauna kei na sala mo kauta cake mai na ulutaga oqo vei nomu itau ena rawa mo veivosakitaka kei nomu itubutubu, tacimu qase, iliuliu ni Lotu, se dua tale o vakabauta me soli ivakasala vinaka. Raica e dua na sala e sa donu vei iko ka cakava na veivosaki o ya ena gauna donu, ni ko sa umanaki se vakabibitaka cake na nomu veimaliwai.

E sega ni kena ibalebale o na via tekivu vakaitau sara ena nomu vakataroga na nodra veigauna e liu, ia ni toso tiko na veimaliwai, sa rawa mo vakasaqara na veivakauqeti ni Yalo me vukei iko mo kila na sala kei na gauna mo taroga kina na nodra veigauna e liu me baleta na iyaloyalo vakasisila.

iVakatakilakila

hands holding two torn pieces of a photograph

2. Meu na Tukutuku Vakacava?

Ena gauna drau sa tekivu veiwasei kina na veitau ena veika e dina, sa rawa me kauta mai na veivakabulai. Sa ka bibi mo kila tiko na veika o vakasamataka tiko ka vakila ni sa tukuni na vakayagataki ni iyaloyalo vakasisila—ni rawa ni vakavuna mo yalobibi, cudru, kurabui, se lawakitaki. Ia ena gauna vata oqo, na nodra itukutuku ena rawa talega ni vakalevutaka na veivakabauti, yalololoma, loloma, kei na veikilai yalo ena kemuni maliwa. Raica na veika era vakila vata kei iko ni ko tukutuku.

3. Meu na Toso Vakacava ki Liu?

Ni ko sa kunea ni o nomu itau e vakaogai tiko ena iyaloyalo vakasisila e dodonu mo lomaleqa sara kina, ia kakua ni vakaleqa nodra veivakabauti ena nomu via wasea na nodra vakaogai oqo vei ira eso tale. Ena rawa talega ni veivuke ni ko vosa ena nuidei vei bisopi se vuniwai, se ena veivakadonui nei nomu itau, vua e dua na itokani se iliuliu nuitaki.

Ni ko vakasamataka tiko mo tomana se kua na veimaliwai, sa dodonu mo vakasaqara tikoga na veidusimaki mai vua na Yalo. Ia e rawa talega ni veivuke na vakatutu eso oqo:

Tarogi ira na levu ni iyaloyalo vakasisila e sa boloraka na nodra bula kei na vanua era sa tiko kina me cakacakataki kina na nodra vakabulai. E dodonu mera sa vakaraitaka na nodra gagadre me drudrugi laivi na iyaloyalo vakasisila mai na nodra bula ena nodra taura e dua na veivakacokotaki dodonu.
Na kena kilai ni so na ituvaki ni vakayagataki ni iyaloyalo vakasisila (me vakataka, na kedra iyaloyalo vakasisila na gone) sa dua na ivakatakilakila levu ni sa gadrevi vei koya na tamata oqo na veivuke vakavuniwai ka rawa me qarauni.
Me kilai tiko ni kaukauwa ni Veisorovaki ni iVakabula sa ka dina sara. E rawa ni ko veivosoti, ka rawa ni ra vakabulai!
Vakadeitaka ni o na sega ni vakawalena na nomu na dinata tiko na nomu veimaliwai kei na bula kilikili mo na vakamau e valetabu.
Mo kila vakavinaka tiko ni veivakabulai kei na veivakacokotaki ena taura na gauna. Na kena vakayacori tale na cala e rawa ni yaco, ia o ira era saga mera vakacokotaki era na gadreva na veitokoni. Oqo e oka kina na kilai vakavinaka ni nodra ivakasaribariba (na veika e rawa ni vakavuna mera raica na iyaloyalo vakasisila) ka me tokoni se vukei na tauyavutaki ni itataqomaki veiganiti.
Kevaka sa toso tiko na nomu veimaliwai mo laki vakamau sara, vakadeitaka mo drau duavata ni iyaloyalo vakasisila e sega ni vakadonui ka sega ni ivakaraitaki ni dua na veivinakataki ni gagano vakaveiwatini e savasava.

Na tiki bibi duadua ni toso ki liu o ya na vakararavi ga kina na cava e uqeti iko kina na Yalo Tabu mo cakava, ka rawa ni dua na ka mai na tomani tiko ni veimaliwai ena kena kilai tiko ni vakayagataki ni iyaloyalo vakasisila e dodonu me sasagataki me mai cava na veimaliwai ia me tomani tikoga na nodra sasaga mera veisau. Se cava ga o sa lewa, vei koya e nomu itau tiko e dodonu me kila vinaka ni rawa ni yaco na veisau ka na vakatau tiko ki na nodra toso ki liu se luluqa sobu me valuti rawa na iyaloyalo vakasisila.

Cakacaka Vata Me Da Valuta Rawa na iYaloyalo Vakasisila

Na kena valuti rawa na iyaloyalo vakasisila ena taura na gauna kei na cakacaka vakaukauwa, ia e rawa. Ka me kena ilutua, na cakacakataka vata me valuti oqo ena rawa me vaqaqacotaka na nomu veimaliwai ka sa rawa mo drau kila vakatitobu sara na Veisorovaki i Jisu Karisito ka vulica mo drau veitokoni tiko ena gauna ni veika dredre. Vakasamataka na veika oqo ni drau cakacakataka vata mo drau valuta rawa:

Na tabana ni veilawa ni Lotu overcomingpornography.ChurchofJesusChrist.org e tiko kina e vuqa na ivurevure (oka kina na itukutuku ni parokaramu ni Lotu ni veivakacokotaki mai na veivakatotogani) e rawa me vukea mo drau muadonu ena cakacaka ni veivakabulai.
Sa rawa mo raica e dua na vanua kei na gauna digitaki me veivosakitaki na iyaloyalo vakasisila me kakua ni mai vakasosataka tiko na nomudrau veimaliwai. Ni sa veivosakitaki na ka oqo, kakua ni veibeci se veivakalomavinakataki. Na nomudrau veimaliwai e dodonu me vanua taqomaki mo drau vakila ruarua ni drau lomani ka tokoni tiko, sega ni vakasaurarataki se veivakayalolailaitaki.
Na ivakarau vakayalo e rawa ni vukea me vakarautaka e dua na isasabai mai na veitemaki. Mo drau dau veivakayaloqaqataki me tudei ka vaqaqacotaki tiko na itovo tudei vakayalo—oka kina na vulici ni ivolanikalou kei na sokalou ena valetabu e vakaibalebale cake (ena gauna e rawa kina), na rokovi ni siga ni Vakacecegu, qaravi ira na tani, lolo e veigauna, kei na masu ena yalodina—vata kei na gagadre vakaikuritaki me vaqaqacotaka nomuni veimaliwai vata kei na iVakabula kei na Tamada Vakalomalagi. Na veimaliwai oqori ena rawa me vukea me vakamalumalumutaki na kena taura tiko na iyaloyalo vakasisila na nomuni bula. Na bula vakatisaipeli e dua na sasaga ni bula taucoko, kei na kaukauwa eda rawata ni da muria na Karisito ena vukea meda valuta rawa noda ibolebole kece ni bula, sega walega ni iyaloyalo vakasisila.
Kevaka e sega ni rawati vinaka tiko na nomu sasaga, kakua ni rere se madua mo vakasaqara mo vukei mai vua e dua na vuniwai ni vakasama e buta vinaka tu ena veika e baleta na vakatotogani ena gagano ni veiyacovi. Era sa rawa mera vukei iko me vakararamataki na nomu rai ki na kena qaravi vakavuniwai na vakayagataki na iyaloyalo vakasisila ka wali na veika e vakavuna tiko.
Mo ni nanuma tiko eda sa vakavolivoliti tiko ena veiitukutuku raraba sega ni veiganiti e temaki keda meda ivalavala ca. Kevaka e sa lesu tale me cala o nomu itau, na totolo ni nodra lesu mai ki na sala sa ivakaraitaki vinaka ni nodra veidinadinati mera biuta laivi na iyaloyalo vakasisila ena nodra bula. Ia kevaka mo sa tekivu vakila ni ko sa vakauqeti vakalevu cake mo raica mera veisau mai na kedra ituvaki o ya, e dodonu mo vakasamataka tale nomu via tomana na nomu veimaliwai ni vakaitau.
Na nomu veivakauqeti vei nomu itau e rawa ni kaukauwa sara, ia e dodonu me kakua ni inaki taumada me veisau kina na nodra ivakarau. Na nodra gadreva mera veisau e dodonu me lako mai vu ni yalodra, sega ni mai vei iko.

Me kena usutu, vakasaqara na veidusimaki mai vua na Tamada Vakalomalagi ka nanuma tiko ni sa dau tiko na vakanuinui vua na iVakabula. E veirauti na Nona loloma soliwale me veivakabulai ka veisautaki keda. Sa vakarautaki tu na Nona Veisorovaki vei kemudrau ruarua me solia vei kemudrau na kaukauwa kei na veivuke mo drau veivosoti. Ia, na tamata e vakaogai tiko ena iyaloyalo vakasisila e gadrevi me vakasaqara vagumatua na veivuke ni iVakabula me na valuta rawa kina. E sega tale ni dua me na cakava ena vukudra. Mo vakabauta, ka nuitaka tikoga na Tamada Vakalomalagi. Ena dusimaki iko ena nomu bula duatani oqo.