Υπακοή: «Όταν ο Κύριος προστάζει, κάνε το»

«Για να έχουμε σωτηρία, θα πρέπει όχι μόνο να κάνουμε ορισμένα πράγματα, αλλά όλα όσα έχει προστάξει ο Θεός. Μπορεί οι άνθρωποι να κηρύττουν και να πράττουν τα πάντα, εκτός από εκείνα τα οποία μας προστάζει να κάνουμε ο Θεός και στο τέλος θα είναι καταδικασμένοι. Μπορεί να αποδεκατίζουμε το δυόσμο και τον απήγανο και κάθε λάχανο και να μην υπακούμε στις εντολές του Θεού [βλέπε Κατά Λουκάν 11:42]. Σκοπός μου είναι να υπακούω και να διδάσκω τους άλλους να υπακούν τον Θεό σε όσα ακριβώς μας λέει να κάνουμε. Δεν έχει σημασία αν η αρχή είναι σε εμάς προσφιλής ή μη προσφιλής. Πάντοτε θα υποστηρίζω μια αληθινή αρχή, έστω και αν είμαι ο μόνος που την υποστηρίζω»⁴.

«Ως Εκκλησία και λαός, είναι απαραίτητο και αρμόζει σε εμάς να είμαστε συνετοί και να επιζητούμε να μάθουμε το θέλημα του Θεού και στη συνέχεια να είμαστε πρόθυμοι να το κάνουμε. Διότι: Μακάριοι είναι μάλλον αυτοί που ακούν τον λόγο του Θεού και τον φυλάττουν’, λένε οι Γραφές. Αγρυπνείτε, λοιπόν, δεόμενοι σε κάθε καιρό’, λέει ο Σωτήρας μας, ‘για να καταξιωθείτε να ξεφύγετε όλα τούτα που πρόκειται να γίνουν, και να σταθείτε μπροστά στον Υιό του ανθρώπου’. [Βλέπε Κατά Λουκάν 11:28, 21:36.] Εάν ο Ενώχ, ο Αβραάμ, ο Μωυσής και τα τέκνα του Ισραήλ και όλος ο λαός του Θεού σώθηκαν τηρώντας τις εντολές του Θεού, εμείς, εάν είναι να σωθούμε, θα σωθούμε επάνω στην ίδια αρχή. Όπως ο Θεός διακυβέρνησε τον Αβραάμ, τον Ισαάκ και τον Ιακώβ ως οικογένειες και τα τέκνα του Ισραήλ ως έθνος – έτσι και εμείς, ως Εκκλησία, θα πρέπει να είμαστε υπό την καθοδήγησή Του για να ευημερήσουμε, να προφυλαχθούμε και να υποστηριχθούμε. Η πεποίθησή μας μπορεί να είναι μόνο προς τον Θεό. Τη σοφία μας, την λάβαμε μόνο από Εκείνον· και μόνον Εκείνος πρέπει να είναι ο προστάτης και φύλακάς μας, ως προς τα πνευματικά και τα εγκόσμια, διαφορετικά θα πέσουμε.

»Έχουμε τιμωρηθεί από το χέρι του Θεού στο παρελθόν, για την ανυπακοή μας στις εντολές Του, μολονότι δεν παραβιάσαμε ποτέ κανέναν ανθρώπινο νόμο ούτε καταπατήσαμε κάποια ανθρώπινη γενική αρχή. Παρ’ όλα αυτά, αντιμετωπίσαμε με ελαφρότητα τις εντολές Του και απομακρυνθήκαμε από τις διατάξεις Του και ο Κύριος μας τιμώρησε αυστηρά και αισθανθήκαμε το βραχίονά του και αποδεχτήκαμε με υποταγή την τιμωρία. Ας φανούμε συνετοί στο μέλλον και πάντοτε να θυμόμαστε ότι ‘η υποταγή είναι καλύτερη από τη θυσία· η υπακοή, παρά το πάχος των κριαριών’. [Σαμουήλ Α’ 15:22.]»⁵

«Όταν μας δοθεί εντολή, πρέπει να υπακούσουμε εκείνη τη φωνή, να τηρήσουμε τους νόμους της βασιλείας του Θεού, ώστε η ευλογία των ουρανών να είναι επάνω μας. Όλοι θα πρέπει να ενεργούν συλλογικά, ειδάλλως τίποτα δεν μπορεί να γίνει και θα πρέπει να ενεργούν σύμφωνα με την αρχαία Ιεροσύνη. Για το λόγο αυτό, οι Άγιοι θα πρέπει να είναι ένας εκλεκτός λαός, μακριά από όλες τις πονηρίες του κόσμου – επιλεκτικοί, ενάρετοι και άγιοι. Ο Κύριος θα κάνει την Εκκλησία του Ιησού Χριστού βασίλειο ιεράτευμα, έθνος άγιο, εκλεκτή γενιά [βλέπε Έξοδος 19:6, Πέτρου Α’ 2:9], όπως κατά τις ημέρες του Ενώχ, έχουσα όλα τα χαρίσματα όπως διευκρινίζεται προς την Εκκλησία, στις επιστολές και τις διδασκαλίες του Παύλου προς τις εκκλησίες της εποχής του»⁶.

«Οποιοσδήποτε άνθρωπος μπορεί να πιστεύει ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο Υιός του Θεού και να είναι ευτυχής πιστεύοντας αυτό και ωστόσο να μην υπακούει τις εντολές του και τελικά να καταδικαστεί εξαιτίας της ανυπακοής του προς τα χρηστά απαιτούμενα από τον Κύριο»⁷.

«Να είστε ενάρετοι και αγνοί· να είστε άνθρωποι ακέραιοι και ειλικρινείς· να τηρείτε τις εντολές του Θεού και κατόπιν θα μπορείτε να κατανοείτε τελειότερα τη διαφορά μεταξύ σωστού και λάθους –μεταξύ των πραγμάτων του Θεού και τα των ανθρώπων· και ο δρόμος σας θα είναι ο δρόμος των δικαίων, ο οποίος λάμπει φωτεινός, περισσότερο και περισσότερο μέχρις ότου γίνει τέλεια ημέρα [βλέπε Παροιμίες 4:18]»⁸.

Ο Ουίλφορντ Γούντροφ, ενώ υπηρετούσε ως μέλος της Απαρτίας των Δώδεκα, αναφέρει: «Ο Πρόεδρος Τζόζεφ… διάβασε την παραβολή της αμπέλου και των κλάδων της [βλέπε Κατά Ιωάννην 15:1–8] και την εξήγησε και είπε: ‘Αν τηρούμε τις εντολές του Θεού, θα παράγουμε καρπούς και θα γίνουμε φίλοι του Θεού και θα γνωρίζουμε τι έπραξε ο Κύριος μας’»⁹.

«Ο Θεός δεν θα δώσει εντολή για τίποτα, εκτός από αυτό που είναι ιδιαίτερα εναρμονισμένο, ώστε να βελτιώσει την κατάσταση κάθε ανθρώπου υπό οιεσδήποτε συνθήκες και αν βρίσκεται αυτός, ασχέτως βασιλείου ή χώρας στην οποία ζει»¹⁰.

«Ο νόμος των ουρανών παρουσιάστηκε στον άνθρωπο και ως νόμος ουρανών εγγυάται σε όλους όσοι τον υπακούν, μία ανταμοιβή που υπερβαίνει κάθε γήινη ανταπόδοση, μολονότι δεν υπόσχεται ότι ο πιστός κάθε εποχής θα εξαιρείται από οδύνες και βάσανα τα οποία αναφύονται για διάφορους λόγους, ως αποτέλεσμα των πράξεων άνομων ανθρώπων επάνω στη γη. Μ’ όλα αυτά, στο μέσον όλων αυτών των θλίψεων υπάρχει μια υπόσχεση η οποία στηρίζεται στο γεγονός ότι είναι ο νόμος των ουρανών, ο οποίος υπερβαίνει το νόμο των ανθρώπων, όσο η αιώνια ζωή τα εγκόσμια· και όσο οι ευλογίες τις οποίες είναι εις θέσιν να δώσει ο Θεός είναι μεγαλύτερες από εκείνες που μπορούν να δοθούν από τον άνθρωπο. Βεβαίως, εάν ο νόμος του ανθρώπου είναι δεσμευτικός για τον άνθρωπο, όταν τον έχει αποδεχθεί, πόσο περισσότερο δεσμευτικός θα πρέπει να είναι ο νόμος των ουρανών! Και εφόσον ο νόμος των ουρανών είναι τελειότερος του νόμου του ανθρώπου, τόσο μεγαλύτερη θα πρέπει να είναι η ανταμοιβή, αν υπακούσουμε σε αυτόν. …Ο νόμος του Θεού υπόσχεται ζωή η οποία είναι αιώνια, δηλαδή κληρονομία στα δεξιά του Θεού, διασφαλισμένη από όλες τις δυνάμεις του πονηρού.

»…Ο Θεός κρατά ένα χρόνο ή μία περίοδο καθορισμένη, όπου θα φέρει όλους τους υπηρέτες του, οι οποίοι υπάκουσαν στη φωνή Του και τήρησαν τις εντολές Του, στη σελέστια ανάπαυσή Του. Η ανάπαυση αυτή χαρακτηρίζεται από τόση τελειότητα και δόξα, ώστε ο άνθρωπος χρειάζεται μια προετοιμασία προτού μπορέσει, σύμφωνα με τους νόμους εκείνου του βασιλείου, να εισέλθει και να απολαύσει τις ευλογίες του. Σύμφωνα με αυτό, ο Θεός έχει δώσει ορισμένους νόμους στους ανθρώπους, οι οποίοι, αν τηρηθούν, αρκούν ώστε να τους προετοιμάσουν για να κληρονομήσουν αυτήν την ανάπαυση. Αυτός, λοιπόν, καταλήγουμε, ήταν ο σκοπός του Θεού όταν μας έδωσε τους νόμους Του. …Όλες οι εντολές που περιλαμβάνονται στο νόμο του Θεού, περιλαμβάνουν κι αυτές τη βέβαιη υπόσχεση μιας ανταμοιβής προς όλους όσοι υπακούν, βασισμένης στο γεγονός ότι είναι πράγματι οι υποσχέσεις ενός Ατόμου το οποίο δεν μπορεί να πει ψέματα, ενός Ατόμου το οποίο είναι εν αφθονία ικανό να εκπληρώσει κάθε ιώτα και κάθε κεραία του λόγου Του»¹¹.

Ο Τζόζεφ Σμιθ δίδαξε τα ακόλουθα τον Απρίλιο του 1843, τα οποία καταγράφηκαν αργότερα στο Διδαχή και Διαθήκες 130:20–21: «Υπάρχει ένας νόμος, αμετάκλητα θεσπισμένος στους ουρανούς πριν τη θεμελίωση του κόσμου τούτου, κατά τον οποίο όλες οι ευλογίες αποτελούν αναγκαίο επακόλουθο – Και όταν αποκτάμε οποιαδήποτε ευλογία από το Θεό, είναι μέσω της υπακοής στο νόμο αυτόν του οποίου αυτή αποτελεί αναγκαίο επακόλουθο»¹².

«Όλες οι ευλογίες οι οποίες θεσπίστηκαν για τον άνθρωπο από το Συμβούλιο των Ουρανών, δίνονταν με την προϋπόθεση της υπακοής στο νόμο αυτό»¹³.

«Να ζείτε με απόλυτη υπακοή προς τις εντολές του Θεού και να περπατάτε με ταπεινότητα ενώπιον Του και Εκείνος θα σας υπερυψώσει κατά τον δικό Του χρόνο»¹⁴.

«Πόσο προσεκτικοί θα πρέπει να είναι οι άνθρωποι σε όσα πράττουν κατά τις τελευταίες ημέρες, ώστε να μην τους αποστερηθούν οι προσδοκίες τους και ώστε εκείνοι οι οποίοι θεωρούν ότι έχουν εύνοια Θεού, να μην πέσουν, διότι δεν τηρούσαν τις εντολές του Κυρίου. Ενώ εσείς οι οποίοι πράττετε το θέλημα του Κυρίου και τηρείτε τις εντολές Του, θα πρέπει να αγαλλιάζετε με ανείπωτη χαρά, διότι άνθρωποι όπως εσείς θα υπερυψωθείτε πολύ και θα εξυψωθείτε θριαμβευτικά υπεράνω όλων των βασιλείων αυτού του κόσμου»¹⁵.

«Στο 22^ο κεφάλαιο της [Κατά Ματθαίον] αφήγησης του Μεσσία, βλέπουμε να παρομοιάζεται η βασιλεία των ουρανών με έναν άνθρωπο βασιλιά που έκανε γάμους στον γιο του [βλέπε Κατά Ματθαίον 22:2–14]. Ότι αυτός ο γιος ήταν ο Μεσσίας, δεν αμφισβητείται, δεδομένου ότι ήταν το βασίλειο των ουρανών αυτό που παρουσιαζόταν στην παραβολή· και ότι οι Άγιοι ή αυτοί που βρέθηκαν πιστοί στον Κύριο είναι τα άτομα τα οποία θα βρεθούν άξια να κληρονομήσουν μία θέση στο γαμήλιο δείπνο, είναι προφανές από τα λόγια του Ιωάννη στην Αποκάλυψη, όπου παρουσιάζει τον ήχο που άκουσε στους ουρανούς να είναι σαν φωνή από ‘μεγάλο πλήθος’ ή σαν ‘φω-νή από ισχυρές βροντές, που έλεγαν: Αλληλούια, επειδή βασίλευσε ο Κύριος ο Θεός, ο Παντοκράτορας. Ας χαιρόμαστε κι ας νιώθουμε αγαλλίαση κι ας δώσουμε σ’ αυτόν τη δόξα· επειδή ήρθε ο γάμος του Αρνίου, και η γυναίκα του ετοίμασε τον εαυτό της. Και της δόθηκε να ντυθεί με εκλεκτής ποιότητας λινό καθαρό και λαμπερό· επειδή το εκλεκτής ποιότητας λινό είναι τα δικαιώματα των Αγίων’[Αποκάλυψη 19:6–8].

»Ότι εκείνοι οι οποίοι τηρούν τις εντολές του Κυρίου και περπατούν στα νομοθετήματά Του μέχρι τέλους, είναι τα μόνα άτομα στα οποία επιτρέπεται να καθίσουν σε αυτό το εορταστικό δείπνο, είναι προφανές από τα ακόλουθα στην τελευταία επιστολή του Παύλου προς τον Τιμόθεο, η οποία γράφτηκε μόλις πριν το θάνατο του. Εκεί, λέει: ‘Τον καλό αγώνα αγωνίστηκα, τον δρόμο τελείωσα, την πίστη διατήρησα· τώρα πλέον μου απομένει το στεφάνι της δικαιοσύνης, το οποίο ο Κύριος θα μου αποδώσει κατά την ημέρα εκείνη, ο δίκαιος κριτής· και όχι μονάχα σε μένα, αλλά και σε όλους όσους επιποθούν την επιφάνειά του’. [Προς Τιμόθεον Β’ 4:7–8.] Κανένας ο οποίος πιστεύει την αφήγηση δεν θα αμφιβάλει ούτε μία στιγμή για τη διαβεβαίωση του Παύλου, η οποία έγινε –όπως ήξερε– λίγο πριν αφήσει αυτόν τον κόσμο. Μολονότι κάποτε, σύμφωνα με τα λόγια του, κατε-δίωξε την Εκκλησία του Θεού και την κακοποιούσε, ωστόσο αφού ενστερνίστηκε την πίστη, μόχθησε ακατάπαυστα για να διαδώσει τα ένδοξα νέα: και όπως ο πιστός στρατιώτης, όταν κλήθηκε να δώσει τη ζωή του για το σκοπό τον οποίο ασπάστηκε, την παρέδωσε, όπως λέει, με τη βεβαιότητα για το αιώνιο στεφάνι.

»Ακολουθήστε το κοπιαστικό έργο αυτού του Αποστόλου από την μεταστροφή του έως την ώρα του θανάτου του και θα έχετε ένα ωραίο παράδειγμα για την επιμέλεια και την υπομονή της προκήρυξης του ευαγγελίου του Χριστού. Έχοντας χλευαστεί, μαστιγωθεί και λιθοβοληθεί, τη στιγμή όπου διέφυγε από τα χέρια των διωκτών του, με μεγαλύτερο ζήλο παρά ποτέ διακήρυξε τη διδαχή του Σωτήρα. Και όλοι μπορούν να γνωρίζουν ότι δεν ενστερνίστηκε την πίστη για διάκριση σε αυτή τη ζωή ούτε για το κέρδος επίγειων αγαθών. Τι θα μπορούσε, λοιπόν, να τον παρακινήσει, ώστε να υποφέρει όλο αυτό το επίπονο έργο; Ήταν, όπως είπε, ώστε να λάβει το στεφάνι της δικαιοσύνης από το χέρι του Θεού. Κανένας, συμπεραίνουμε, δε θα αμφιβάλλει για την πίστη του Παύλου μέχρι τέλους. Κανένας δε θα πει ότι δεν τήρησε την πίστη, ότι δεν πολέμησε την καλή μάχη, ότι δεν κήρυξε και έπεισε μέχρι τέλους της ζωής του. Και τι θα λάμβανε; Ένα στεφάνι δικαιοσύνης…

»Συλλογιστείτε για μια στιγμή, αδελφοί, και εξετάστε αν θα θεωρούσατε τον εαυτό σας άξιο μιας θέσης στο γαμήλιο δείπνο με τον Παύλο και άλλους όπως αυτός, αν ήσασταν άπιστοι. Αν δεν είχατε πολεμήσει την καλή μάχη και τηρήσει την πίστη, θα αναμένατε να λάβετε τις ίδιες ευλογίες; Έχετε μια υπόσχεση να λάβετε το στεφάνι της δικαιοσύνης από το χέρι του Κυρίου, με την Εκκλησία του Πρωτότοκου; Εδώ, λοιπόν, καταλαβαίνουμε ότι ο Παύλος εναπόθεσε την ελπίδα του στον Χριστό, διότι είχε κρατήσει την πίστη και επιποθήσει την επιφάνειά του και από το χέρι Του είχε την υπόσχεση ότι θα λάβει ένα στεφάνι δικαιοσύνης.

»…Οι αρχαίοι, μολονότι καταδιώχθηκαν και υπέστησαν δεινά από τους ανθρώπους, έλαβαν από τον Θεό υποσχέσεις τέτοιας σπουδαιότητας και δόξας, ώστε οι καρδιές μας πλημμυρίζουν συχνά με ευγνωμοσύνη και μόνο που μας επετράπη να μάθουμε γι’ αυτούς, ενώ συλλογιζόμαστε ότι Εκείνος δεν είναι προσωπολήπτης και πως σε κάθε έθνος όποιος φοβόταν το Θεό και έζησε με χρηστότητα, είναι αποδεκτός από Εκείνον [βλέπε Πράξεις 10:34–35]…

»Μπορούμε να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι θα υπάρξει μία ημέρα όπου όλοι θα κριθούν για τα έργα τους και θα ανταμειφθούν ανάλογα· ότι εκείνοι οι οποίοι τήρησαν την πίστη, θα στεφανωθούν με στεφάνι δικαιοσύνης· θα ντυθούν με λευκό ένδυμα· θα γίνουν δεκτοί στο γαμήλιο δείπνο· θα ελευθερωθούν από κάθε βάσανο και θα βασιλεύσουν με τον Χριστό στη γη, όπου, σύμφωνα με την αρχαία υπόσχεση, θα γευθούν τον καρπό της νέας αμπέλου στο ένδοξο βασίλειο με Εκείνον· τουλάχιστον, θεωρούμε ότι αυτές οι υποσχέσεις δόθηκαν στους αρχαίους Αγίους. Και μολονότι δεν μπορούμε να διεκδικήσουμε αυτές τις υποσχέσεις, οι οποίες δόθηκαν στους αρχαίους, διότι δεν αποτελούν ιδιοκτησία μας απλώς επειδή δόθηκαν στους αρχαίους Αγίους, ωστόσο εάν είμαστε τέκνα του Υψίστου και καλούμαστε με την ίδια κλήση με την οποία κλήθηκαν εκείνοι και ασπαζόμαστε την ίδια διαθήκη την οποία ασπάσθηκαν εκείνοι και είμαστε πιστοί στη μαρτυρία του Κυρίου μας, όπως ήταν εκείνοι, μπορούμε να πλησιάσουμε τον Πατέρα στο όνομα του Χριστού, όπως Τον πλησίασαν εκείνοι και να λάβουμε τις ίδιες υποσχέσεις για εμάς.

»Αυτές οι υποσχέσεις, όταν ληφθούν, αν ποτέ τις λάβουμε, δε θα είναι επειδή ο Πέτρος, ο Ιωάννης και οι άλλοι Απόστολοι… έζησαν με φόβο Θεού και είχαν δύναμη και πίστη, οι οποίες υπερίσχυαν και τις έλαβαν· αλλά θα είναι διότι εμείς οι ίδιοι έχουμε πίστη και πλησιάζουμε τον Θεό στο όνομα του Υιού Του, Ιησού Χριστού, όπως έκαναν εκείνοι· και όταν ληφθούν αυτές οι υποσχέσεις, θα είναι υποσχέσεις άμεσα προς εμάς, διαφορετικά δε μας χρησιμεύουν. Θα δοθούν προς όφελος μας, θα είναι η ιδιοκτησία μας (μέσω της δωρεάς του Θεού), θα έχουν αποκτηθεί με τη δική μας επιμέλεια στην τήρηση των εντολών Του και διότι θα βαδίζουμε ορθώς ενώπιον Του»¹⁶.

«Θα σας υπενθυμίζαμε, αδελφοί, τους μόχθους, τις δοκιμασίες, τις στερήσεις και τις καταδιώξεις τις οποίες υπέμειναν οι αρχαίοι άγιοι με μοναδικό σκοπό να πείσουν τους ανθρώπους για την υπεροχή και την ορθότητα της πίστης στον Χριστό, εάν ήταν κατά τη γνώμη μας απαραίτητο ή εάν θα εξυπηρετούσε κατά οιονδήποτε τρόπο, ώστε να σας παρακινήσουμε να εργαστείτε στον αμπελώνα του Κυρίου με περισσότερη επιμέλεια. Ωστόσο έχουμε λόγους να πιστεύουμε (εάν κάνετε τις άγιες Γραφές σημαντικό τμήμα της μελέτης σας), ότι η εγκαρτέρηση των αρχαίων αγίων είναι γνωστή σε όλους σας· όπως, επίσης, ότι ήταν πρόθυμοι να θυσιάσουν τις διαθέσιμες τιμές και απολαύσεις αυτού του κόσμου, ώστε να μπορέσουν να λάβουν τη διαβεβαίωση ενός στέμματος ζωής από το χέρι του Κυρίου μας· και το εξαίρετο παράδειγμα που έδωσαν μοχθώντας, το οποίο μας φανερώνει το ζήλο τους στο σκοπό που αφιερώθηκαν, προσπαθείτε καθημερινά να μιμηθείτε. Και ελπίζουμε ότι όχι μόνο αυτά τα παραδείγματα των Αγίων, αλλά και οι εντολές του Κυρίου μας είναι αδιάκοπα αντικείμενο συλλογισμού μέσα στην καρδιά σας, διδάσκοντάς σας, όχι μόνον το θέλημά Του στη διακήρυξη του ευαγγελίου Του, αλλά την πραότητα και την τέλεια ζωή Του πρωτίστως, ακόμα και σε εκείνους τους καιρούς των άγριων καταδιώξεων και της κακομεταχεί-ρησης που συσσωρεύτηκαν επάνω Του από μία άνομη και διεφθαρμένη γενεά.

»Να θυμάστε, αδελφοί, ότι Εκείνος σας έχει καλέσει σε αγιότητα· και –χρειάζεται να το πούμε;– να είμαστε όπως Εκείνος σε αγνότητα. Με πόση σύνεση, πόση αγιότητα, πόση καθαρότητα και πόση τελειότητα θα πρέπει, λοιπόν, να συμπεριφέρεστε στα μάτια Του. Και να θυμάστε, ότι το βλέμμα Του είναι αδιάκοπα επάνω σας. Εξετάζοντας τα γεγονότα αυτά κάτω από τη σωστή οπτική γωνία, δεν μπορείτε να παραμένετε αδιάφοροι στο γεγονός ότι χωρίς την αυστηρή τήρηση όλων των ουράνιων απαιτουμένων από Εκείνον, στο τέλος θα βρεθείτε ελλιπείς σε χρηστότητα. Και εάν συμβεί αυτό, θα παραδεχθείτε ότι η τύχη σας θα είναι ίδια με την τύχη των αχρείων δούλων. Σας ικετεύουμε, λοιπόν, αδελφοί, να βελτιωθείτε σε όλα για τα οποία έχετε επιφορτιστεί, ώστε να μην απωλέσετε την ανταμοιβή σας»¹⁷.