Eb’ li tenamit li te’ruuq chi kanaak

Jwal ch’ina-us li b’ichank chirix li Kolonel.

Sa’ li chihab’ 2015, li Naciones Unidas xe’xpuktesi jun hu li k’ab’a’inb’il, “Li na’leb’ choq’ re li usaak li taaruuq chi kanaak.” Kiyeeman naq a’an “jun hu tz’iib’anb’il sa’ komonil re xtawb’al li tuqtuukilal ut li usaak choq’ reheb’ chixjunileb’ li wankeb’ sa’ li ruchich’och’, anajwan ut sa’eb’ li chihab’ chalel.” Sa’ “Li na’leb’ choq’ re li usaak li taaruuq chi kanaak,” wankeb’ wuqlaju li jayalihom li te’aje’q xchoyb’al sa’ li chihab’ 2030, jo’: xmaak’a’il li neb’a’il, xmaak’a’il li tz’okaak, xchaab’ilal li tzolok, xjuntaq’eetalil li ixq rik’in li winq, li saq ruhil ha’, ut li chaab’il trab’aaj. ¹

Us xk’oxlankil li na’leb’ a’in chirix “li usaak li naru chi kanaak,” ut nim xwankil. A’ut li patz’om li q’axal aajel wi’chik ru, a’an ma te’ruuq li tenamit chi kanaak. K’a’ru li natenq’ank re jun tenamit chi numtaak, li naxk’e li sahil ch’oolejil, li chaab’ilo’k, li tuqtuukilal, ut li wank sa’ xyaalalil reheb’ li ani wankeb’ chi sa’? Sa’eb’ li loq’laj hu, tz’iib’anb’il resil wiib’ li tenamit li ke’wan chi jo’kan. K’a’ru naru naqatzol rik’ineb’ a’an?

Sa’ najter kutan, laj Enok, li najteril yuwa’b’ej ut profeet, kijultikank aatin sa’ tiikilal, ut “kixyiib’ jun tenamit, a’an li Tenamit re Santilal kiyeeman re, a’an Sion ajwi’.” ² Tz’iib’anb’il naq “li Qaawa’, Sion kixye re lix tenamit, xb’aan naq junajeb’ xch’ool ut junajeb’ xk’a’uxl, ut ke’wan sa’ tiikilal, ut maak’a’ li neb’a’ sa’ xyanqeb’.” ³

“Ut li Qaawa’ kirosob’tesi li ch’och’, ut eb’ a’an ke’osob’tesiik sa’ xb’eeneb’ li tzuul, ut sa;’ xb’eeneb’ li taqenaqil na’ajej, ut ke’tam.” ⁴

Eb’ li tenamit li ke’wan najter sa’ li ch’och’ America, a’eb’ laj Nefita ut laj Lamanita yeeb’il reheb’, ke’wan choq’ xkab’ eetalil jo’ jun tenamit li q’axal us ki’el. Chirix lix chaq’al ru k’anjel li Kolonel sa’ xyanqeb’ naq waklijenaq chi yo’yo, “ke’b’eek chirix li taqlahom li ke’xk’ul chaq rik’in lix Qaawa’ ut lix Dios, ut ke’kana sa’ li kuyuk sa’ ut li tijok, ut sa’ xch’utub’ankil rib’ chi kok’ aj xsa’ re te’tijoq ut te’rab’i li raatin li Qaawa’. …

“Ut maak’a’ li kaqalink, chi moko li wech’ij-ib’, chi moko li choqink, chi moko li ko’b’eetak yumb’eetak, chi moko li tik’ti’ik, chi moko li kamsink, chi moko k’a’ruhaq paay chi yib’ ru k’a’uxlej; ut relik chi yaal naq moko kiru ta kiwan junaq tenamit li sa wi’chik xch’ool sa’ xyanq chixjunileb’ li tenamit li yo’ob’tesinb’ileb’ xb’aan ruq’ li Dios.” ⁵

Eb’ li wiib’ chi tenamit sa’eb’ li raqal a’in ke’wan chi tenq’anb’il xb’aan li osob’tesink li kichal chaq sa’ choxa, sa’ xk’ab’a’ lix anchalileb’ xch’ool chixpaab’ankil li wiib’ xninqal ru taqlahom: “Taara li Qaawa’ laa Dios chi anchal aach’ool, ut chi anchal aawaam, ut chi anchal aak’a’uxl,” ut “Taara aawas aawiitz’in jo’ nakara aawib’.” ⁶ Ke’ab’in chiru li Dios sa’ lix yu’ameb’, ut kexsik’ xchaab’ilaleb’ chirib’ileb’ rib’ sa’ tz’ejwalej ut sa’ musiq’ej. Jo’ naxye sa’ li hu Tzol’leb’ ut Sumwank, sa’eb’ li tenamit a’in “li junjunq chi winq yoo chixsik’b’al xchaab’ilal li ras riitz’in, ut chixb’aanunkil chixjunil li k’a’aq re ru chi junaj ru lix sa’ li ru sa’ lix loq’al li Dios.” ⁷

A’b’anan, jo’ kixye li Elder Quentin L. Cook sa’ li eq’la a’in, li chaab’il tenamit li yeeb’il resil sa’ 4 Nefi sa’ lix Hu laj Mormon ink’a’ kikana chirix wiib’ cient chihab’ chik. Moko ch’olch’o ta naq junelik taakanaaq li usaak, ut jun li tenamit li q’axal yoo chi usaak naru ajwi’ chi oso’k moqon wi naxkanab’eb’ li chaab’il na’leb’ li neke’k’ehok re li tuqtuukilal ut li usaak li wan wi’. Sa’ li tenamit a’an, naq eb’ li wankeb’ chi sa’ ke’xq’axtesi rib’ chiru li aaleek xb’aan laj tza, “ke’ok chixjachinkil rib’ sa’ li tastookil jachal; ut ke’ok chixwaklesinkil choq’ reheb’ li junjunq chi iglees re xk’ulb’al xtumineb’, ut ke’ok chixtz’eqtaanankil lix tz’aqal iglees li Kristo.” ⁸

“Ut kik’ulman naq chirix naq numenaq oxib’ cient chihab’, eb’ lix tenamit laj Nefi jo’ ajwi’ eb’ laj Lamanita q’axaleb’ aj maak ke’kana.” ⁹

Jun cient chihab’ chik chirix a’an, ak ke’kam k’iila mil sa’ li pleetink-ib’, ut li nimla tenamit a’an li kiwan chaq sa’ xyaalalil, kikana choq’ kok’ teep li yookeb’ chixpleetinkil rib’eb’.

Naq nink’oxla a’in, ut xkomoneb’ chik li tenamit li ke’tam ut moqon chik ke’oso’, nink’oxla naq naru naqaye naq wi eb’ li tenamit neke’el chaq rik’in li Dios ut ink’a’ neke’reek’a lix teneb’ankileb’ chiru a’an, wi neke’xkanab’ b’an rib’ chiru “lix tel li tz’ejwalej,” chalel li sachk sa’ xb’eeneb’. Xkanab’ankil qib’ chiru lix tel li tz’ejwalej, a’an xtz’eqtaanankil laj Yo’ob’tesihom re xk’ulub’il ut xloq’al li winq, ut a’an xyalb’al qaq’e chixk’ulb’al li b’ihomal, li wankilal, ut li nimaak qu xb’aan li ruchich’och’ (ut wan naq reetz’unkil ut xrahob’tesinkil li jalaneb’ xna’leb’). A’ut, li neke’wan sa’ chaab’il ch’uut neke’xsik’, jo’ kixye li rey aj Benjamin, naq “taanimanq xnawomeb’ chirix lix loqʼal aʼan li kiyoʼobʼtesink reheb’, malaj xnawomeb’ chirix li kʼaʼru tiik ut yaal.” ¹⁰

Li junkab’al jo’ ajwi’ li paab’aal q’axal aajeleb’ ru re xk’eeb’al reheb’ li kristiaan ut reheb’ li tenamit wankeb’ wi’ li jar chaab’ilal li neke’kawob’resink re li tenamit re taaruuq chi kanaak. Eb’ li chaab’ilal a’in, li xe’enb’ileb’ sa’ li evangelio, a’aneb’ li tiikil ch’oolej, li teneb’aak ut li wank chi teneb’anb’il, li uxtaanank-u, li sumlaak, ut li wank chi tiik sa’ li sumlaak, roxloq’inkil li k’a’ru re jalan, k’anjelak chiru qas qiitz’in, lix chaab’ilal li trab’ajik, ut wankeb’ chik xkomon.

Laj Gerard Baker, jun aj tz’iib’anel li najolomink re jun periodico sa’ Estados Unidos, Wall Street Journal xk’ab’a’, xtz’iib’a jun aatin re roxloq’inkil lix yuwa’ naq kixket jun cient chihab’. Li Qawa’ Baker x’aatinak chirix lix najtil xyu’am lix yuwa’, ut chirix a’an xye li aatin a’in:

“Us ta maare chiqajunilo taqaj raj xnawb’al chan ru naru naq nimaq roq qayu’am, k’iila sut nink’oxla naq us raj taqak’oxla chan ru naru naq chaab’ilaq li qayu’am, maak’a’ naxye jo’ nimal roq li qayu’am. Aran nink’oxla naq ninnaw k’a’ru xb’aanu lin yuwa’.

“Sa’ li kutan kiyo’la wi’, k’oxlanb’il naq li yu’am a’an jun teneb’ahom, ink’a’ yal jun sihom, naq wan k’anjel chiqab’aanu, ut ink’a’ yal b’ihomal chiqak’ul. Li k’a’ru ki’eek’asink re chiru li jun cient chihab’ li yo’yo wi’, a’an li kireek’a naq teneb’anb’il sa’ xb’een—choq’ re lix junkab’al, li Dios, ut lix tenamit.

“Sa’ li kutan a’in naq na’ilman li sachk li na’ux xb’aan li jachok junkab’al, lin yuwa’ yalb’il xq’e jo’ xb’eelom li rixaqil, ut jo’ xyuwa’eb’ li waqib’ ralal xk’ajol. K’a’jo’ naq kik’utun a’in naq lin na’ inyuwa’ ke’xk’ul li nimla rahilal rik’in lix kamik jun li ralal. …

“Ut sa’ li kutan a’in, naq li paab’aal ilb’il jo’ jun jalanil na’leb’, lin yuwa’ kiwan sa’ xyu’am jo’ jun Catolico chaab’il ut aj paab’anel, ut ink’a’ ki’eek’an xpaab’aal chirix li yeechi’inb’il xb’aan li Kristo. Wan naq nink’oxla naq kiwan chi yo’yo chiru naab’al chihab’ xb’aan naq q’axal kawresinb’il chi kamk.

“Laa’in usilanb’ilin—osob’tesinb’ilin rik’in chaab’il tzolok, rik’in chaab’il junkab’al, rik’in li usaak sa’ li ruchich’och’ li moko ink’ulub’ ta. A’ut us ta ninb’antioxi chixjunil a’in, q’axal wi’chik ninb’antioxi li winq a’an, li chiru jun cient chihab’, chi ink’a’ naroyb’eni b’antioxiik chi moko k’ehe’k reetal, yoo chixb’aanunkil lix k’anjel ut lix teneb’ankil, ut chixk’ulb’al li sahil ch’oolejil li nachal sa’ jun chaab’il yu’am.” ¹¹

Sa’ naab’aleb’ li tenamit, li paab’aal ut li paab’ank ink’a’ chi k’eeb’il xwankil naq yookeb’ chi nume’k li chihab’. Xe’k’ihan li ani neke’k’oxlank re naq ink’a’ na’ajman ru xpaab’ankil ut ab’ink chiru li Dios re taawanq li tiikilal sa’ xyu’ameb’ li kristiaan ut eb’ li tenamit sa’ li ruchich’och’ anajwan. ¹² Nink’oxla naq naru naqaye naq wan naq eb’ li maak’a’eb’ xpaab’aal naru neke’wan chi tiik ut chi chaab’il. A’b’anan ink’a’ naru naqaye naq nak’ulman a’in chi ink’a’ tenq’anb’il xb’aan li Dios. Yookin chi aatinak chirix lix saqen li Kristo. Li Kolonel kixye: “Laa’in li tz’aqal saqen li nakutanob’resink re li junjunq chi winq li nachal sa’ li ruchich’och’.” ¹³ Us ta naqanaw, us ta ink’a’, li junjunq chi winq, ixq, ut al, maak’a’ naxye k’a’ru lix paab’aal, lix na’aj, malaj lix kutankil, naxk’ul lix saqen li Kristo, ut naru naxk’e reetal b’ar wan li us ut li ink’a’ us—a’an li reek’ob’aal xch’ool naqaye re. ¹⁴

A’b’anan, naq xb’aan li ruchich’och’il na’leb’ nak’oxlaman naq li chaab’ilal wan chi jachjo ru rik’in li teneb’ank chiru li Dios, ak xsetman chaq lix xe’ li che’. Li ruchich’och’il na’leb’ ut li k’a’ru k’aynaq chi uxmank, moko tz’aqal ta re taawanq li chaab’ilal sa’ jun tenamit. Wi junaq kristiaan maajun chik dios naril, ka’ajwi’ li naraj lix ch’ool, ut maajun chik chaab’ilal naxsik’, ka’ajwi’ tz’aqal li ratawom ut li rajom, sa’ roso’jik taa’ilmanq li k’a’ru nachal xb’aan a’an.

Jo’ jun eetalil, jun tenamit b’ar wi’ li tz’ejwalejil rahok ka’ajwi’ ramb’il xb’aan li k’a’ru naraj li junjunq, a’an jun tenamit li yoo chi q’aak. Li muxuk sumsu, li yumb’eetak ko’b’eetak, i kok’al neke’yo’la chi moko sumsu ta lix na’ xyuwa’, ¹⁵ ut li tz’eqok k’uula’al, a’an a’in xkomon li ruuchinihom li tz’ejwalejil wank. Chirix a’in neke’chal xkomoneb’ chik li ch’a’ajkilal li moko neke’xk’am ta rib’ rik’in lix kawilal jun tenamit, jo’ lix k’ihaleb’ li kok’al li neke’niman sa’ neb’a’il chi maak’a’ jun yuwa’b’ej re xk’eeb’aleb’ xna’leb’, wan naq chiru naab’al tasal tenamit; eb’ li ixq li xjuneseb’ rib’ neke’xb’aanu li k’anjel li tento raj naq wotzb’ilaq rik’in xsum; ut xmajelal li tzolok li na’ux naq eb’ li tzoleb’aal, ut xkomoneb’ chik li k’anjeleb’aal, yookeb’ chi k’anjelak re xtuqub’ankil ru li sachk li xk’ulman sa’ li ochoch. ¹⁶ Ut rochb’eeneb’ li yajel a’in re tenamit, maak’a’jo’ li rahilal ut rahil ch’oolejil na’uxman reheb’ li kristiaan—sa’ xk’a’uxleb’ ut sa’ xch’ooleb’ li ani wankeb’ xmaak, ut li ani maak’a’eb’ xmaak.

Laj Nefi kixye:

“Rahilal chichalq sa’ xb’een li ani naxk’e xxik chirab’inkil lix na’leb’eb’ li winq, ut naxtz’eqtaana xyaalal lix wankil li Dios, ut li maatan re li Santil Musiq’ej! …

“… Rahilal sa’ xb’eeneb’ chixjunil li neke’siksot, ut neke’josq’o’ sa’ xk’ab’a’ li yaal naxk’e li Dios!” ¹⁷

Chi junpak’al chik, li sahil esil naqaye reheb’ li qakok’al ut re chixjunileb’ li winq, a’an naq “li yaal chirix li Dios” naxk’ut chiqu, jo’ kixye laj Pablo, “jun li b’e q’axal wi’chik chaab’il,” ¹⁸ a’an xb’ehil li sahil ch’oolejil choq’ re li kristiaan ut choq’ re li tenamit sa’ li kutan a’in, ut choq’ re li junelikil tuqtuukilal ut sahil ch’oolejil moqon.

Li na’leb’ chirix li Dios, a’an li yaalil na’leb’ sa’ lix k’uub’anb’il na’leb’ re sahil ch’oolejil choq’ reheb’ li ralal xk’ajol. A’an a’in li yaalil na’leb’: naq li Dios yo’yo, naq a’an lix Choxahil Yuwa’ li qamusiq’; naq xb’aan xrahom kixk’eheb’ taqlahom li neke’xk’am qab’e re xk’ulb’al li sahil ch’oolejil rik’in a’an, naq li Jesukristo a’an Ralal li Dios ut aj Tojol qix, naq kixk’ul rahilal ut kikam re xtojb’al rix qamaak wi naqajal qak’a’uxl, naq kiwakli chaq chiru li kamk, re te’wakliiq chi yo’yo chixjunileb’ li winq, ut naq chiqajunilo tooxaqliiq chiru a’an re taaraqe’q aatin chiqix, ut taqaq’axtesi resil li qayu’am. ¹⁹

Naq b’eleeb’ chihab’ xtiklajik chaq li “rawa’b’ejileb’ laj raqol aatin” jo’ yeeb’il re sa’ lix Hu laj Mormon, li profeet aj Alma kixkanab’ lix na’aj jo’ xb’eenil aj raqol aatin re xk’eeb’al rib’ chixb’eresinkil li Iglees. A’an kiraj aatinak chirix li q’etq’etil, li rahob’tesink, ut li rahok eechej li yoo chaq chi nimank sa’ xyanqeb’ li tenamit, ut mas wi’chik sa’ xyanqeb’ li komon sa’ li Iglees. ²⁰ Jo’ kixye li Elder Stephen D. Nadauld, “Laj Alma ink’a’ kiraj xk’eeb’al ut xk’anjelankil naab’al chik li chaq’rab’ re naq eb’ lix tenamit te’xb’aanu li us; kiraj b’an xyeeb’al li raatin li Dios reheb’, xk’utb’al li tzol’leb’, re naq rik’in xtawb’al ru li k’uub’anb’il na’leb’ re li tojok-ix, te’xjal li k’a’ru yookeb’ chixb’aanunkil.” ²¹

Maak’a’jo’ li naru naqab’aanu, jo’ rech kab’al ut rech tenamitil li qas qiitz’in, re xk’eeb’al chi wank ut chi kanaak li chaab’ilal sa’ li tenamit li wanko wi’; ut li qak’anjel li q’axal aajel ru, a’an xk’utb’al ut xyu’aminkil li yaal li wan sa’ lix k’uub’anb’il na’leb’ li Dios choq’ re li qakolb’al. Jo’ naxye sa’ jun li b’ich:

Wi laa’o, ut wi naab’al reheb’ li qech tenamitil taaqasik’ li qana’leb’ ut taaqak’am li qab’e jo’ chanru li yaal k’eeb’il xb’aan li Dios, taanumtaaq li chaab’ilal li ajb’il ru sa’ li junjunq tenamit.

Xb’aan lix rahom, li qaChoxahil Yuwa’ kixk’e li Ralal Jun Chirib’il, li Jesukristo, re taaruuq taawanq qayu’am chi junelik. ²³

Li Jesukristo “maak’a’ naxb’aanu, ka’ajwi’ wi taawanq choq’ re lix chaab’ilal li ruchich’och’; xb’aan naq naxra li ruchich’och’, jo’kan naq naxq’axtesi tz’aqal lix yu’am re naq taaruuq chixjilosinkil chaq chixjunileb’ li winq rik’in. Jo’kan naq maajun naxtaqla naq ink’a’ te’xk’ul li kolb’a-ib’ xb’aan.

“K’ehomaq reetal, ma naxjap re chixyeeb’al re anihaq: Elen wik’in? K’ehomaq reetal, ninye eere, ink’a’; naxye b’an: Chalqex wik’in chejunilex xmaril li ruchich’och’, loq’omaq li leech ut lix ya’al kab’, chi maak’a’ tumin ut chi maak’a’ xtz’aq.” ²⁴

A’in naqach’olob’ “rik’in x’anchalil qana’leb’ sa’ qach’ool, sa’ li musiq’ej re tuulanil,” ²⁵ ut sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.