Chexyo’leq ut sa’ rajlal hoonal chextijoq

Ex was wiitz’in, sa’ li xamaan naq ok re li Jesus chi elk chaq sa’ li ruchich’och’, kixye reheb’ lix tzolom, “Chexyo’leq ut sa’ rajlal hoonal chextijoq, re textawmanq chi k’ulub’ej re kole’k chiru chixjunil li ok re chi k’ulmank, ut chi xaqliik chiru li Ralal li Winq.”¹

Naab’al li k’a’ru “ok re chi k’ulmank” rub’elaj li xkab’ xk’ulunik li Qaawa’, jo’ “pleet ut resileb’ pleet … we’ej, ut yajel, ut hiik sa’ b’araq chi na’ajej.”²

Sa’ li Tzol’leb’ ut Sumwank li Kolonel kixye, Ut chixjunil li k’a’aq re ru taawanq chi choqinb’il; … xb’aan naq taachalq li xiw sa’ xb’eeneb’ chixjunil li tenamit.”³

Ch’olch’o naq wanko sa’ jun kutan li choqinb’il wi’ chixjunil li k’a’aq re ru. Naab’aleb’ li kristiaan neke’xuwak chirix li k’a’ru chalel, ut naab’aleb’ li ch’oolej xe’xkanab’ xpaab’ankil li Dios ut li Jesukristo, li Ralal.

Yalaq b’ar na’ab’iman resil li sachok. Wan li yib’ ruhil na’leb’ li puktesinb’il chiru li internet. Wankeb’ li kamposant, li iglees, eb’ li meskita, li ch’utleb’aal kab’l, ut li santil na’ajej li xe’muxe’.

Wan jun yajel li xb’on rib’ sa’ chixjunil li ruchich’och’: k’iila millon li xe’yajer, ut numenaq jun millon li xe’kam. Xe’rame’ li k’anjel reheb’ li tzoleb’aal, li ch’utam reheb’ li iglees, li sumlaak, lix k’anjeleb’ li misioneer, ut naab’al chik li k’a’ru na’ux sa’ li qayu’am. Jo’kan ajwi’, naab’al li kristiaan xe’kana xjuneseb’ ut sa’ junaatalil.

Chalenaq ch’a’ajkilal re tumin sa’ xb’eeneb’ naab’al, ut q’axal wi’chik ch’a’ajkilanb’ileb’ li ralal xk’ajol li qaChoxahil Yuwa’ li q’axal q’uneb’.

Naqil naq wankeb’ li neke’aatinak chi anchaleb’ xch’ool sa’eb’ li manifestacion, ut naqileb’ li mululij-ib’ b’ar wi’ xe’sachok rik’in josq’il.

Ut jo’kan ajwi’ sa’ li kutan a’in toj yooko chirilb’al li pleetik sa’ chixjunil li ruchich’och’.

Chi kok’ aj xsa’ yookin chixk’oxlankil li ani eere yoo chixk’ulb’al rahilal, li wankeb’ xk’a’uxl, li wankeb’ xxiw, malaj li wankeb’ sa’ junaatalil. Nawaj naq teenaw chejunqalex naq li Qaawa’ naxnaw eeru, naq naxnaw li ch’a’ajkilal ut rahil ch’oolejil wankex wi’, ut naq nekexxra, chi naab’al, chi cham, ut chi junelik.

Rajlal q’ojyin naq nintijok, nintz’aama chiru li Qaawa’ naq taarosob’tesi chixjunileb’ li aalob’resinb’ileb’ rik’in ch’a’ajkilal, rahilal, junaatalil, ut rahil ch’oolejil. Ninnaw naq xkomoneb’ chik aj b’eresinel sa’ li Iglees neke’tijok ajwi’ chi jo’kan. Nekexqak’oxla sa’ li qach’ool, qajunes ut sa’ komonil, ut nawulak li qatij rik’in li Dios choq’ eere.

Sa’ li chihab’ xnume’, xinnumsi junjunq kutan sa’ li jun raqal re Estados Unidos sa’ releb’aal saq’e; xinwulak sa’eb’ li na’ajej ke’uxman wi’ xninqal ru na’leb’ re li tenamit ut re li Iglees, ut xinch’utla rik’ineb’ li misioneer ut li komon, ut rik’ineb’ laj jolominel reheb’ li tenamit ut reheb’ li k’anjeleb’aal.

Sa’ li 20 octubre, sa’ domingo xin’aatinak chiru naab’al li kristiaan sa’ Boston, Massachusetts. Naq yookin chaq chi aatinak, xin’eek’asiik chixyeeb’al, “Nintz’aama cheru … naq textijoq choq’ re li tenamit a’in, choq’ reheb’ li neke’jolomink qe, choq’ reheb’ li ani wankeb’ chi sa’, ut choq’ reheb’ li junkab’al li wankeb’ sa’ li nimla tenamit a’in li k’ojob’anb’il xb’aan li Dios.”⁴

Xinye ajwi’ naq sa’ li ch’och’ America, ut sa’ naab’aleb’ chik li tenamit sa’ li ruchich’och’, wanko sa’ jun xaalib’e, ut ajb’il ru li qatij.⁵

Ink’a’ xink’oxla xyeeb’al li aatin a’in. Xe’chal li aatin wik’in, ut xweek’a naq li Musiq’ej xinreek’asi chixyeeb’al reheb’ li ani wankeb’ aran naq te’tijoq choq’ re lix tenamit ut choq’ reheb’ li neke’jolomink re.

Anajwan nink’e lin tz’aam a’in chirix li tijok re chixjunileb’ li wankeb’ sa’ li junjunq tenamit sa’ ruchich’och’. Maak’a’ naxye chan ru nekextijok, malaj ani chi aj-u nekextijok, nintz’aama naq teek’anjela lee paab’aal—a’ yaal k’a’ru chi paab’aal wankex wi’—ut textijoq choq’ re lee tenamit ut choq’ reheb’ li ani neke’jolomink re. Jo’ xinye sa’ octubre aran Massachusetts, sa’ li kutan a’in xaqxooko sa’ jun nimla xaalib’e, ut eb’ li tenamit sa’ li ruchich’och’ k’a’jo’ naq neke’raj ru tenq’aak ut b’eresiik xb’aan li Dios. Moko yookin ta chi aatinak chirix li politica ut na’leb’ chirix jolomink tenamit. Yookin chi aatinak chirix li tuqtuukilal li naru nachal sa’ raam li junjunq, ut sa’ raam li ch’och’—sa’eb’ lix tenamit ut sa’eb’ lix k’aleb’aal—xb’aan li Awa’b’ej re Tuqtuukilal, li Qaawa’ Jesukristo, a’an lix yo’leb’aal chixjunil li k’irtesink.

Chiruheb’ li po li toje’ xe’nume’, xweek’a sa’ inch’ool naq li na’leb’ mas chaab’il re xchaab’ilob’resinkil li k’a’ru yoo chi k’ulmank sa’ ruchich’och’, a’an naq chixjunileb’ li kristiaan mas wi’chik te’xkanab’ rib’ chiru li Dios, ut te’xb’eresi lix ch’ooleb’ rik’in a’an, rik’in tijok chi anchaleb’ xch’ool. Wi naqatuulanob’resi qib’ ut naqasik’ li choxahil na’leb’ re xnumsinkil malaj re numtaak sa’ xb’een li k’a’ru chalel, k’a’jo’ wi’chik naq tooruuq chi xik chi uub’ej sa’eb’ li kutan a’in q’axal ch’a’aj.

Sa’eb’ li loq’laj hu, neke’tawman li tij kixye li Jesus, jo’ ajwi’ li k’a’ru kixye chirix li tijok naq kiwan sa’ li ruchich’och’. Taajultiko’q eere li tij “Padre Nuestro” yeeb’il re:

“At qaYuwa’ li wankat sa’ choxa, santob’resinb’il taxaq laa k’ab’a’.

“Chichalq ta laa awa’b’ejihom Chi’uxmanq laa wajom, jo’ choxa, jo’ ajwi’ saʼ ruchichʼochʼ;

“Li qawa re rajlal kutan chak’ehaq qe hoon,

“Ut chakuyebʼ li qakʼas, joʼ ajwi’ naq laaʼo naqakuyebʼ li wankebʼ xkʼas qikʼin.

“Ut moohaak’am sa’ li aaleek; choohaawach’ab’ b’an chiru li ink’a’ us; xb’aan naq aawe li awa’b’ejihom, ut li wankilal, ut li loq’alil, chi junelik q’e kutan. Amen.”⁶

Li ch’ina-usil tij a’in, li yeeb’il naab’al sut sa’ li Kristianil, naxk’ut chi ch’olch’o naq aajel ru xtz’aamankil chiru “li qaYuwa’ li wan sa’ choxa” re taqataw xsumenkil li k’a’ru nach’a’ajkilank qe. Chi jo’kan, chootijoq re xk’ulb’al li choxahil b’eresink.

Nink’e eeb’oqb’al re textijoq chi junelik.⁷ Chextijoq choq’ re lee junkab’al. Chextijoq choq’ reheb’ li neke’jolomink reheb’ li tenamit. Chextijoq choq’ reheb’ li yookeb’ chixpleetinkil li yajel, li yajel re tenamit, re ch’och’, re jolomink tenamit, ut re tz’ejwalej li neke’rahob’tesink re chixjunileb’ li wankeb’ sa’ li ruchich’och’: li b’ihom ut li neb’a’, li saaj ut li tiix.

Li Kolonel kixye naq ink’a’ yal chirix junjunq tootijoq. Aʼan kixye: “Cherahebʼ li xikʼ nekeʼilok eere, cherosob’tesiheb’ li neke’majewank eere, us cheb’aanu reheb’ li neke’kaqalink eere, ut chextijoq choq’ reheb’ li neke’b’aanunk maa’usilal eere ut neke’rahob’tesink eere.”⁸

Chiru li krus aran Calvario b’ar wi’ kikam li Jesus choq’ reheb’ li qamaak, kixb’aanu jo’ chanru kixk’ut, ut kitijok chi jo’ka’in: “At Yuwa’, chakuyeb’ xmaak, xb’aan naq ink’a’ neke’xnaw k’a’ru neke’xb’aanu.”⁹

Li tijok chi anchal qach’ool choq’ reheb’ li xik’ neke’ilok qe jo’ naqak’oxla, naxk’ut li qapaab’aal naq li Dios naru chixjalb’al li qach’ool ut lix ch’ooleb’ li qas qiitz’in. Eb’ li tij a’in, tento naq te’xk’e xkawilal qach’ool chixjalb’al li k’a’ru na’ajman ru xjalb’al sa’ li qayu’am, li qajunkab’al, ut li qatenamit.

Maak’a’ naxye b’ar wan aawochoch, k’a’ru laa waatinob’aal, malaj k’a’ru li ch’a’ajkilal yookat chixnumsinkil, li Dios tatrab’i ut tatxsume, jo’ chanru naraj ut jo’q’e naraj. Rik’in naq laa’o li ralal xk’ajol, naru toonach’oq rik’in re xsik’b’al qatenq’ankil, xk’ojob’ankil qach’ool, ut re taa’ak’ob’resiiq li qajom chixchaab’ilob’resinkil li ruchich’och’.

Moko tz’aqal ta yal tijok re taawanq tuqtuukilal, tiikilal, ut naq te’tenq’aaq li neb’a’ ut li yaj. Chirix naq nokowiq’la chi tijok, aajel ru naq tooxaqliiq ut taqab’aanu li k’a’ru naru chiqu re tenq’ank—re qatenq’ankil laa’o ut re xtenq’ankileb’ li qas qiitz’in.¹⁰

Sa’eb’ li loq’laj hu, wan resil naab’aleb’ aj paab’anel li ke’xjunaji li tijok rik’in li k’anjelak, ut ke’xjal xyu’ameb’ a’an ut xyu’ameb’ li ras riitz’ineb’. Jo’ jun eetalil, sa’ lix Hu laj Mormon naqil resil laj Enos. Wan ani xyehok re naq “lix k’ihal li aatin sa’ li ch’ina hu a’in naxye resil li tijok kixb’aanu, ut li jun siir chik naxye k’a’ru kixb’aanu chirix naq sumenb’il lix tij.”¹¹

Wankeb’ naab’al li seraq’ chirix li tijok sa’ li resilal li qa’Iglees, li natikla rik’in lix tij laj Jose Smith sa’ jun na’ajej sa’ k’iche’ chi nach’ rik’in lix ch’ina kab’l lix na’ xyuwa’, sa’ xtiklajik li saq’ehil sa’ 1830. Laj Jose kitijok re xk’ulb’al xkuyb’al lix maak ut xb’eresinkil lix musiq’, ut rik’in a’an kiteeli li choxa. Anajwan toj osob’tesinb’il xb’aan lix tij laj Jose Smith, ut xkomoneb’ chik li chaab’il winq ut ixq li ke’tijok ut ke’k’anjelak re xk’ojob’ankil lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan.

Chi kok’ aj xsa’ nink’oxlaheb’ lix tij li chaab’il ixq, jo’ xMary Fielding Smith, li kik’amok re lix junkab’al rik’in xkawilal xch’ool naq ke’eelelik chiru li rahobt’esiik sa’ Illinois toj sa’ li ru taq’a a’in, b’ar wi’ us ke’el li ralal xk’ajol, sa’ musiq’ej ut sa’ tz’ejwalej. Chirix wiq’laak chi tijok chi anchal xch’ool, li ixq a’an kik’anjelak chi kaw re xnumsinkil li ch’a’ajkilal ut rosob’tesinkil lix junkab’al.

Li tijok junelik nokoxwaklesi ut nokoxjunaji jo’ kristiaan, jo’ junkab’al, jo’ iglees, ut jo’ ruchich’och’. Li tijok tixtenq’aheb’ laj tzolol yajel re te’xtaweb’ li b’an ut li vacuna li te’xk’e xraqik li yajel a’in. Li tijok tixk’ojob’eb’ xch’ooleb’ li ani kamenaq li raaro xb’aaneb’. Tooxtenq’a chixnawb’al k’a’ru taqab’aanu re xkolb’al qib’.

Ex was wiitz’in, nintz’aama cheru naq q’axal wi’chik teek’e eech’ool chi tijok. Nintz’aama cheru naq textijoq sa’ lee muqmuukil na’aj, sa’ lee b’eenik wulaj wulaj, sa’ lee rochoch, sa’ lee teep, ut junelik sa’ lee ch’ool.¹²

Laa’in, wochb’eeneb’ laj b’eresinel sa’ lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li kutan, ninb’antioxi cheru naq nekextijok choq’ qe laa’o. Nintz’aama cheru naq toj textijoq re taaruuq taqak’ul li Musiq’ej ut li k’utb’esinb’il na’leb’ re xb’eresinkil li Iglees sa’eb’ li ch’a’ajkil kutan a’in.

Li tijok naru naxjal li qayu’am. Rik’in tijok chi anchal qach’ool, naru toochaab’ilo’q, ut taqatenq’aheb’ li qas qiitz’in chi chaab’ilo’k.

Ninnaw lix wankil li tijok rik’in li k’a’ru xink’ul. Ink’a’ mas najter, xinwan injunes sa’ ink’anjeleb’aal. Jun aj b’anonel wan k’a’ru xb’aanu re jun li wuq’. Q’eqi rix, siipo’jenaq, ut q’axal ra. Naq k’ojk’ookin sa’ lin k’anjeleb’aal, ink’a’ xinru chixk’oxlankil li xninqal ru k’anjel, xb’aan xnimal li rahilal yookin chireek’ankil.

Xinwiq’ib’ wib’ ut xintz’aama chiru li Qaawa’ naq tinixtenq’a chixjayalinkil ink’a’uxl re tinruuq chixb’aanunkil ink’anjel. Kinxaqli, ut kinsutq’i rik’ineb’ li k’iila perel hu li wankeb’ sa’ lin k’anjeleb’aal. Sa’ junpaat kich’ola ru lin k’a’uxl, ut kinru chixb’aanunkil li aajel ruhil k’anjel li kiwan chiwu.

Li ruchich’och’ li wanko wi’ anajwan chanchan naq q’axal ch’a’aj wan, rik’in li k’iila na’leb’ ut ch’a’ajkilal yoo chi nume’k wi’. A’ut laa’in ninch’olob’ chi anchal inch’ool naq wi nokotijok ut naqatz’aama chiru li qaChoxahil Yuwa’ naq tixk’e li osob’tesink ut li b’eresink li ajb’il ru qab’aan, too’ok chixnawb’al chan ru naru naqosob’tesiheb’ li qajunkab’al, li qech kab’al, li qatenamit, ut li ch’och’ li wanko wi’.

Li Kolonel kitijok, ut chirix a’an, “kixb’eeni rib’ chixb’aanunkil usilal”¹³; kixk’e tzakemq reheb’ li neb’a’, kawil xch’oolej reheb’ li wankeb’ rajomeb’ ru, ut li rahok, li kuyuk maak, li tuqtuukilal, ut li hilob’aal re chixjunileb’ li ke’wan xch’ool chi chalk rik’in. A’an toj naraj qatenq’ankil.

Nintz’aama chiru chixjunileb’ li komon sa’ li Iglees, ut reheb’ li qas qiitz’in ut li qamiiw sa’ jalaneb’ chik paab’aal sa’ chixjunil li ruchich’och’, naq te’xb’aanu jo’ li kixye li Kolonel reheb’ lix tzolom: “Chexyo’leq, ut sa’ rajlal hoonal chextijoq”¹⁴ re taawanq li tuqtuukilal, li sahil wank, re toowanq sa’ xyaalal ut tooruuq chixtenq’ankil qib’ chiqib’il qib’.

K’a’jo’ xnimal xwankil li tijok, ut sa’ li ruchich’och’ a’in, k’a’jo’ naq ajb’il ru li tijok, rik’in xpaab’ankil li Dios ut lix raarookil Alal. Chijultiko’q taxaq qe ut chiqak’e reetal lix wankil li tijok. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.