Tooyale’q, taqayal qix, ut toochaab’ilo’q

Ex was wiitz’in, ninb’antioxi naq wankin chi aatinak eerik’in anajwan. Nawoyb’eni naq tinruuq chixk’eeb’al eeroyb’enihom naq ch’a’aj ru li yu’am ut ink’a’ naqanaw k’a’ru taachalq. Choq’ re naab’al, li hoonal a’an, a’an anajwan. Ut wi ink’a’ anajwan, maare moqon.

Ink’a’ naqaj naq taaluktaaq qach’ool. Taqaye b’an li tz’aqal k’a’ru naqil—ut kawaq qach’ool— xb’aan li rajom li Dios naq kixyo’ob’tesi li ruchich’och’ a’in. Li rajom, a’an xk’eeb’al reheb’ li ralal xk’ajol li hoonal re naq te’xyal rixeb’ ut te’xsik’ ru li k’a’ru us, us ta ch’a’aj xb’aanunkil. Chi jo’kan ut, lix wanjikeb’ taajalaaq ut te’ruuq chi wulak jo’ li Dios. A’an naxnaw naq re xb’aanunkil a’an, aajel ru xnimal ru paab’aal.

Lix k’ihal lin nawom nachal chaq rik’in lin junkab’al. Naq wan chaq waqxaqib’ chihab’ we, lin chaab’il na’ kixpatz’ re li was ut we laa’in naq tooxik chirix chixsaab’esinkil li qawimq. Chanchan naq moko ch’a’aj ta xb’aanunkil a’an, a’b’an laa’o aj Nueva Jersey. Junelik naxk’e li hab’ aran. Chanchan li kawil melb’ li ch’och’ aran. Ut li pim junpaat nak’i sa’ xyanq li awimq.

Jultik we naq xinch’a’ajko’ naq natoqe’ li pim sa’ wuq’ ut lix xe’ nakana sa’ li melb’. Lin na’ ut li was sa’ junpaat yookeb’ chixb’aanunkil. Ut laa’in ninyal inq’e a’b’an nikinkana chi ixb’ej.

“Ch’a’aj tz’aqal!” Chankin.

Lin na’, sa’ xna’aj naq tixk’e xkawil inch’ool, kinixse’e ut kixye, “Ah, Hal, ch’a’aj ut. Ak re naq ch’a’aj. Li yu’am a’an re yale’k.”

Sa’ li hoonal a’an, kinnaw naq yaal li kixye ut toj yaal ajwi’ anajwan.

Chirix k’iila chihab’ chik kintaw ru lix se’ lin na’ naq kiwil chan ru naq li qaChoxahil Yuwa’ ut lix Raarookil Alal ke’xch’olob’ chan ru naq ke’xyo’ob’tesi li ruchich’och’ a’in re naq eb’ li ralal xk’ajol yoob’anb’ileb’ sa’ musiq’ej te’chalq sa’ ruchich’och’.

“Ut taqayaleb’ rix rik’in a’in, re taqil ma te’xb’aanu chixjunil li k’a’aq re ru li b’arwan tixtaqlaheb’ wi’ li Qaawa’ lix Dios;

“Ut ebʼ li nekeʼpaabʼank re li xbʼeen xwanjikebʼ, wan li taatiqmanq saʼ xbʼeenebʼ; ut ebʼ li inkʼaʼ nekeʼpaabʼank re li xbʼeen xwanjikebʼ moko teʼwanq ta xloqʼal saʼ li awaʼbʼejihom aʼan rikʼinebʼ li ani keʼpaabʼank re li xbʼeen xwanjikebʼ; ut ebʼ li nekeʼpaabʼank re li xkabʼ xwanjikebʼ taatiqmanq loqʼalil saʼ xbʼeenebʼ xjolom chi junelik qʼe kutan.”¹

Laa’ex ut laa’in xqak’ulub’a li chalk chi yale’k qix ut chixyalb’al qix naq taqapaab’ lix taqlahom li Dios, naq ak xoo’el chaq sa’ xnaq’ ru li qaChoxahil Yuwa’.

Us ta li qaChoxahil Yuwa’ kixk’e li b’oqom a’an qe rik’in rahok, laj Lucifer kixb’alaq’i li rox tasal reheb’ li ralal xk’ajol li Dios re naq te’xtaaqe ut te’xtz’eqtaana lix k’uub’anb’il na’leb’ li Yuwa’b’ej re naq took’iiq ut taqataw li junelik sahil ch’oolejil. Xb’aan lix yib’al ru xna’leb’, laj Satanas kitz’eqtaanaak ajwi’ rochb’eeneb’ li ke’taaqen re. Ut anajwan, naxyal xq’e chirisinkileb’ li kristiaan sa’ lix b’e li Dios chiru li yu’am a’in.

Li ani kook’ulub’ank re li k’uub’anb’il na’leb’, kiqab’aanu rik’in li qapaab’aal chirix li Jesukristo, li kixyeechi’i rib’ re wank choq’ aj Kolol qe ut aj Tojol qix. Sa’ li hoonal a’an, tento raj naq kiqapaab’ naq, us ta q’unaq qametz’ew sa’ li ruchich’och’ ut us ta taawanq xmetz’ew li maa’usilal, lix metz’ew li k’a’ru us taanumtaaq wi’chik.

Li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo neke’xnaw eeru ut nekexxra. Neke’raj naq texq’ajq rik’ineb’ a’an ut texwulaq jo’eb’ a’an. Neke’saho’ xch’ool chirix li k’a’ru neke’b’aanu laa’ex. Laa’ex ak eereek’ahom xch’olob’ankil li rahom a’an rik’in li Santil Musiq’ej, naq nekeril ru li aatin: “Xb’aan naq k’e reetal, a’in lin k’anjel ut lin loq’al—xk’eeb’al chi uxmank lix kolb’al chiru li kamk ut lix yu’am chi junelik li winq.”²

Li Dios wan xwankil re qatenq’ankil sa’ li qab’e. A’an kixwa’tesiheb’ li ralal xk’ajol laj Israel rik’in mana sa’ lix b’eejikeb’ sa’ li yeechi’inb’il ch’och’. Sa’ lix k’anjel sa’ li ruchich’och’, li Qaawa’ kixk’irtesiheb’ li yaj, kixwaklesiheb’ li kamenaq, ut kixch’anab’ li palaw. Chirix lix waklijik chi yo’yo, kixte “li tz’alam chiruheb’ li b’ak’b’ileb’.”³

Li profeet aj Jose Smith, jun reheb’ xninqal ru profeet, kixk’ul rahilal sa’ tz’alam ut kixk’ul jun na’leb’ li nak’anjelak qe chiqajunil ut li naqaj ru sa’ xyalb’al rix li qapaab’aal: “Wi ut tatkuteʼq saʼ li jul, malaj saʼ ruqʼebʼ laj kamsinel, ut taatenebʼamanq li kamk saʼ aabʼeen; wi tatkuteʼq saʼ li chamal haʼ; wi lix bʼolbʼookil roq li haʼ tixkʼuubʼ xnaʼlebʼ chasachbʼal; wi li kawil iqʼ taaʼok choqʼ aj xikʼ ilonel chawu; wi li choxa tixchʼutubʼ xqʼeqal ru, ut chixjunil li yoʼobʼtesinbʼil wiʼ li kʼaʼaq re ru tixjunaji ribʼ chixrambʼal ru li bʼe; ut saʼ xbʼeen chixjunil, wi tzʼaqal li rokebʼaal xbʼalbʼa tixte xʼanchalil li re chawix, chanaw, at walal, naq chixjunil li kʼaʼaq re ru aʼin tixkʼe aanaʼlebʼ, ut taawanq choqʼ re aachaabʼilal.”⁴

Maare teepatz’ k’a’ut naq li Dios aj rahonel ut nim xwankil nokoxkanab’ chixk’ulb’al li ch’a’ajkil yale’k. A’an xb’aan naq naxnaw naq tento taak’iiq xsaqal ru qana’leb’ ut taak’iiq xnimal li qamusiq’ejil re naq tooruuq chi wulak chi wank rik’in a’an, rik’in li qajunkab’al, chi junelik. Re xb’aanunkil a’an, li qaChoxahil Yuwa’ kixk’e chaq jun aj Kolol qe ut li wankilal re taqasik’ ru, rik’in paab’aal, xpaab’ankil lix taqlahom ut xjalb’al qak’a’uxl, re naq toochalq rik’in a’an.

Lix k’uub’anb’il na’leb’ li qaYuwa’ re sahil ch’oolejil naxk’e chi uxmank naq toowulaq jo’ lix Raarookil Alal, a’ li Jesukristo. Li Kolonel a’an li qab’eresinkil sa’ chixjunil li k’a’aq re ru. A’an moko kikole’ ta chiru lix yalb’al rix. A’an kikuyuk toj sa’ roso’jik sa’ xk’ab’a’eb’ li ralal xk’ajol li qaChoxahil Yuwa’, ut kixtoj rix chixjunileb’ li qamaak. Kireek’a xrahilaleb’ chixjunil li ak xe’chal ut li toj te’chalq sa’ li ruchich’och’.

Naq teepatz’ jo’k’ihal raj li rahilal teek’uy xnumsinkil, k’oxlahomaq li Kolonel. A’an kixnumsi rahilal sa’ eek’ab’a’ re naq tixnaw chan ru texxwaklesi. Maare ink’a’ taarisi li iiq, a’b’an tixk’e eemetz’ew, tixk’ojob’ eech’ool, ut tixk’e eeroyb’enihom. A’an naxnaw li b’e. A’an kiruk’ li k’ahil sek’. Kixk’ul sa’ xb’een lix rahilal chixjunil li kristiaan.

Yookex chi ch’oolaniik ut chi k’ojob’aak xb’aan jun Kolonel aj rahonel li naxnaw chan ru eetenq’ankil sa’ yalaq ch’a’ajkilal teenumsi. Laj Alma kixye:

“Ut aʼan taaxik, ut tixnumsi li rahilal ut chʼaʼajkilal ut xyalbʼal rix, li jar paay wan, ut aʼin re naq taatzʼaqloq ru li aatin li naxye, tixkʼul saʼ xbʼeen lix rahilebʼ ut lix yajelebʼ lix tenamit.

“Ut tixkʼul li kamk saʼ xbʼeen, re naq taaruuq tixhit lix bʼakʼlebʼ li kamk li bʼakʼbʼookebʼ wiʼ lix tenamit; ut tixkʼul saʼ xbʼeen lix majelal lix kawilalebʼ, re naq lix saʼ xchʼool nujenaqaq chi uxtaan, joʼ chanru li tzʼejwalej, re taaruuq tixnaw saʼ li tzʼejwalej chanru xkʼeebʼal xtenqʼankilebʼ lix tenamit joʼ chanru xmajelal lix kawilalebʼ.”⁵

Re eetenq’ankil, a’an nekexxb’oq chixjultikankil ut chi chalk rik’in a’an. A’an naxye qe:

“Chalqex wik’in chejunilex li lub’luukex ut tawajenaqex xb’aan lee riiq, ut laa’in texinhiltasi.

“K’ulumaq lin iiqleb’ sa’ eeb’een ut tzolomaq eerib’ wik’in, xb’aan naq tuulanin ut q’un lin ch’ool, ut teetaw xhilob’aal eeraam.”⁶

Nokochal rik’in a’an naq naqatzeka xsahil li raatin, naqajal qak’a’uxl rik’in paab’aal, naqasik’ ru kub’eek qaha’, ut nokok’ojob’aak xb’aaneb’ lix moos wankeb’ xwankilal, ut chirix a’an, neke’qayu’ami li qasumank rik’in li Dios. A’an naxtaqla chaq li Santil Musq’ej re naq taawanq choq’ eerochb’een, aj k’ojob’anel, ut aj b’eresinel eere.

Naq k’ulub’ texwanq choq’ re li maatan re li Santil Musiq’ej, li Qaawa’ texxb’eresi sa’ li chaab’il b’e naq ink’a’ teeril li b’e. A’an xk’utum chiwu jun malaj wiib’ li yokb’ li tento tink’e. Moko mas xk’utum ta chiwu li k’a’ru taachalq moqon choq’ we, a’b’an naq naxk’ut ajwi’ chiwu, a’an nikinixb’eresi li k’a’ru tento tinb’aanu sa’ li yu’am wulaj wulaj.

Li Qaawaʼ kixye:

“Inkʼaʼ naru nekeril rikʼin ruchichʼochʼil xnaqʼ eeru, saʼ li kutan aʼin, lix kʼoxlahom lee Dios chirix li kʼaʼaq re ru aʼan li taachalq moqon, ut li loqʼalil li taawanq chirix xnumsinkil naabʼal li rahilal.

“Xbʼaan naq chirix xnumsinkil naabʼal li rahilal nachal li osobʼtesink.”⁷

Li xnimal ru osob’tesiik li taqak’ul naq ak xyale’ rix li qatiikilal sa’ li qasumwank sa’eb’ li ch’a’ajkilal, a’an naq taqak’ul qaloq’alil. Naq naqasik’ ru xpaab’ankileb’ li qasumwank, lix wankilal li Jesukristo ut li rosob’tesihom lix tojb’al rix li maak kixb’aanu te’k’anjelaq sa’ qayu’am. Taaq’unaaq li qaam re toorahoq, re tookuyuq maak, ut re taqab’oqeb’ li qas qiitz’in chi chalk rik’in li Kolonel. Taanimanq li qoyb’enihom rik’in li Qaawa’. Taa’oso’q li qaxiw.

Jo’kan ut, us ta nayeechi’iman li osob’tesiik a’an sa’eb’ li ch’a’ajkilal, ink’a’ naqasik’ li ch’a’ajkilal. Sa’ li qayu’am, taayale’q qix ut taawanq li qach’a’ajkilal chi kaw re naq toowulaq jo’ li Kolonel ut li qaChoxahil Yuwa’.

Jo’kan ajwi’, tento taqak’e reetal lix ch’a’ajkilaleb’ li qas qiitz’in, ut taqayal xtenq’ankileb’. Maare taach’a’ajko’q a’an chiqu naq laa’o ajwi’ yoo chi yale’k qix. A’b’an taqak’e reetal naq wi naqatenq’a junaq qas qiitz’in rik’in li riiq, us ta yal b’ab’ay, lix xaal qix taakawuuq ut taqil li saqen sa’ li aakab’.

A’ li Qaawa’ naqataaqe sa’ xb’aanunkil a’in. Chiru li krus re Golgota, b’ar wi’ kixnumsi li xninqal ru rahilal li kikamsin raj re wi ta ink’a’ a’an li Ralaj Junaj Yo’lajenaq chiru li Dios, kirileb’ li ke’t’ojok re ut kixye re lix Yuwa’, “Chakuyeb’ xmaak xb’aan naq ink’a’ neke’xnaw k’a’ru yookeb’ chixb’aanunkil.”⁸ Naq yoo chixnumsinkil rahilal sa’ xk’ab’a’eb’ li te’wanq xyu’am, naq wan chiru li krus, kiril laj Jwan ut li xna’ li yot’ol xch’ool ut kixb’eresi sa’ lix yalb’al rix:

“Naq li Jesus kiril li xna’ aran rochb’een lix tzolom li q’axal raaro xb’aan, kixye re li xna’, At ixq, wa’ran laa yum!

“Toja’ naq kixye re li xtzolom, Wa’ran laa na’! Ut chalen sa’ li hoonal a’an lix tzolom kixk’ul sa’ rochoch.”⁹

Xb’aan li k’a’ru kixb’aanu sa’ li kutan a’an, li tz’aqal loq’ sa’ xb’een chixjunil, kixk’e lix yu’am sa’ qak’ab’a’ laa’o, kixk’e xkolb’al qix sa’ li yu’am a’in, a’b’an kixk’e ajwi’ qe li junelik yu’am moqon.

Wilomeb’ kristiaan neke’wakli toj taqe’q chirix naq neke’yale’ xtiikilaleb’ chi paab’ank sa’eb’ li xninqal ru ch’a’ajkilal. Wankeb’ li kristiaan a’an sa’ li Iglees sa’eb’ li qakutankil. Sa’ li ch’a’ajkilal, eb’ li kristiaan neke’xwiq’ib’ rib’. Xb’aan xyalb’aleb’ xq’e ut xtiikilaleb’, neke’nach’o chi wulak jo’ li Kolonel ut li qaChoxahil Yuwa’.

Kintzol jun chik li na’leb’ rik’in lin na’. Naq toj ka’ch’in chaq, kixtaw li yajel difteria ut haye’ kikam. Chirix a’an, kixtaw ajwi’ li yajel meningitis. Lix yuwa’ kikam naq toj saaj chaq. Xb’aan a’an naq lin na’ ut eb’ li ras ke’xtenq’a lix na’.

Chiru lix yu’am, lin na’ kireek’a xch’a’ajkil li wank sa’ yajel. Naq lajeeb’ chihab’ chik ma nakam, k’iila sut kicho’e’. Sa’ chixjunil a’an, kixk’ut chiru li Qaawa’ naq tiik chi paab’ank, us ta yal wan chi yokyo chiru ch’aat. Jun ajwi’ li jalam-uuch wan sa’ lix warib’aal; jun xjalam-uuch li Kolonel. A’an a’in li roso’jik aatin kixye we: “Hal, maare yookat chi yajerk. Tento taawil aawiib’.”

Sa’ lix muqik, li Elder Spencer W. Kimball ki’aatinak. Chirix naq ki’aatinak b’ayaq chirix lix ch’a’ajkilal, ut lix tiikilal lin na’, kixye a’in: “Junjunq eere laa’ex maare teepatz’ k’a’ut naq li xMildred kixnumsi naab’al li rahilal chiru k’iila chihab’. Tinye eere k’a’ut. A’an xb’aan naq li Qaawa’ kiraj xchaab’ilob’resinkil chi us.”

Ninwotz lin b’antioxihom chirixeb’ li komon re lix Iglees li Jesukristo tiikeb’ xpaab’aal li aal li iiq neke’xk’am rik’in paab’aal ut li neke’xtenq’aheb’ li ras riitz’in chixk’amb’aleb’ li riiq, naq li Qaawa’ yoo chixchaab’ilob’resinkileb’. Ninwotz ajwi’ lin rahom choq’ reheb’ li neke’xtenq’a li ras riitz’in ut eb’ laj jolominel sa’ chixjunil li ruchich’och’ naq eb’ a’an ut eb’ lix junkab’al yookeb’ chi chaab’ilob’resiik.

Ninch’olob’ xyaalal naq laa’o ralal xk’ajol jun Choxahil Yuwa’b’ej aj rahonel. Naweek’a lix rahom li Awa’b’ej Russell M. Nelson choq’ qe chiqajunilo. A’an lix profeet li Qaawa’ sa’ li ruchich’och’ sa’ li kutankil a’in. Ninch’olob’ xyaalal a’in sa’ lix loq’laj k’ab’a’ li Jesukristo, amen.