Rik’in li junajil naqak’ul lix wankilal li Dios
Wi taqasik’ li junajil, taqab’oq lix wankilal li Dios chixnimob’resinkil lix yalb’al qaq’e.
Lix na’ laj Gordon kixye re naq wi tixb’aanu xtrab’aaj, a’an tixk’uub’ li pastel choq’ re. Li jwal nawulak chiru. Ka’ajwi’ choq’ re a’an. Laj Gordon ki’ok chixb’aanunkil xtrab’aaj, ut lix na’ kixtikib’ xk’uub’ankil li pastel. Li ranab’, xKathy, kiwulak sa’ kab’l rochb’een li ramiiw. Kiril li pastel ut kixpatz’ ma taaruuq te’xyal.
“Ink’a’,” chan laj Gordon, “we laa’in.” Lin na’ xk’uub’ choq’ we, ut xintrab’ajik re xk’ulb’al.”
Kijosq’o’ xKathy. Jwal q’etq’et ut pix li riitz’in! K’a’ut naq ink’a’ tixwotz rik’ineb’?
Moqon, naq xKathy ki’ok sa’ xb’eleb’aal ch’iich’ re xk’amb’al li ramiiw sa’ rochoch, aran kiril wiib’ jachal li pastel, ut wiib’ li tenedor sa’ xb’een. Li xKathy kixwotz li seraq’ a’in sa’ xmuqik laj Gordon, re xk’utb’al naq kiwan xch’ool chi jalaak ut chixk’utb’al li chaab’ilal chiru li ani moko k’ulub’aq ta xk’ulb’al.
Sa’ 1842, eb’ laj santil paab’anel yookeb’ chaq chixkab’lankil li santil ochoch re Nauvoo. Chirix xk’ojob’ankil li Komonil re Tenq’ank sa’ li marzo xnume’, li profeet aj Jose kik’ulun chi kok’ aj xsa’ sa’ xch’utameb’ re tixkawresiheb’ choq’ reheb’ li loq’laj sumwank te’ok wi’ sa’ li santil ochoch.
Sa’ 9 junio, li profeet “kixye naq taak’utuq chirix li uxtaan. Rik’in naq li Jesukristo ut eb’ li anjel ink’a’ neke’raj naq taqajayali qib’ sa’ li k’a’ru maak’a’ aj-e, k’a’ raj ru taa’uxq qik’in? Tento naq too’uxtaananq ut taasachq sa’ qach’ool li k’a’ru maak’a’ aj-e.” Li Awa’b’ej Smith kixye ajwi’, “Naraho’ inch’ool naq maak’a’ li junajil li jwal nim chiru a’in—wi jun komon naraho’, chixjunil neke’raho’ rochb’een—rik’in li junajil naqak’ul lix wankilal li Dios.” 1
Li aatin a’an kixtoch’ inch’ool chi kaw. Rik’in li junajil naqak’ul lix wankilal li Dios. Li ruchich’och’ moko wan to jo’ nawaj laa’in. Wan li nawaj xjalb’al ut xchaab’ilob’resinkil. Wan ajwi’ naab’al lix ka’pak’alil li k’a’ru nawoyb’eni, ut wan naq nasach inyo’onihom. Toje’, yookin chixpatz’b’al wib’: Chan ru tintaweb’ ru li was wiitz’in? Chan ru tinyoob’ li “junajil” naq jwal jalan jalanqo chiqajunil? K’a’ru li wankilal tixk’e we li Dios wi junajaqin b’ayaq chik rik’ineb’ li was wiitz’in? Xintaw oxib’ li na’leb’ li xine’xtenq’a. Maare texxtenq’a ajwi’ laa’ex.
Chat-uxtaananq
Jakob 2:17 naxye, “Kʼoxlahomaq lee ras eeriitzʼin joʼ chanchanex ajwiʼ laaʼex, ut chaabʼilaq eechʼool rikʼinebʼ chixjunil ut aj kʼehonelaqex chirix li kʼaʼru eere, re naq bʼihomaqebʼ aʼan joʼ chanchanex laaʼex. Sa’ xna’aj li aatin chirix li k’a’ru eere taqak’e li aatin rik’in lee ruxtaan aj k’ehonelaqex rik’in lee ruxtaan, re naq bʼihomaqebʼ aʼan joʼ chanchanex laaʼex.
Naqak’oxla li k’a’ru qe jo’ li tzakemq malaj tumin, a’b’an maare a’an li uxtaan li naqaj ru sa’ rilb’aleb’ li qas qiitz’in.
Li awa’b’ej re li Komonil re Tenq’ank wankin wi’ xye: “Ninyeechi’i aawe naq tink’uula laa k’ab’a’. … Juntaq’eet tatwil naq wanqat sa’ tz’aqal aachaab’ilal. … Maajo’q’e tatinmaa’usaatina, chi moko tinye li moko tatxwaklesi ta. Nintz’aama naq chi jo’kan ajwi’ taab’aanu choq’ we, xb’aan naq ink’a’ nawaj xka’ch’inob’resinkil aach’ool.”
Laj Jose Smith kixye reheb’ li ixq sa’ li kutan a’an re junio 1842:
“ Naq wan ani ink’a’ naxk’ut xchaab’ilal chi moko xrahom chiwu, jwal nakana a’an sa’ ink’a’uxl . …
“… Naq nokonach’o rik’in li qaChoxahil Yuwa’, taawanq qach’ool chixtoq’ob’ankil ru li nach’a’ajko’ sa’ musiq’ej—[naqeek’a rajom qach’ool] chixk’amb’aleb’ sa’ xb’een li qatel, ut chixkutb’al lix maakeb’ chiqix. Nin’aatinak rik’in chixjunil li Komonil a’in—wi teeraj uxtanaak xb’aan li Dios, tento teeruxtaana eerib’ cherib’il erib’. 2
Li na’leb’ a’an kiyeeman re li Komonil re Tenq’ank. Miqaraq ut miqayoob’ aatin chiqix chiqib’il qib’. Chiqak’uula li qak’ab’a’ chiqib’il qib’, ut choo’uxtanaanq. 3
Xtiikisinkil li jukub’ rik’in li junajil
Sa’ 1936, jun ch’uut chi aj remero sa’ li nimla tzoleb’aal re Washington xko’o toj Alemania re te’tz’aqonq sa’ li Juegos Olimpicos. A’an xq’ehil li gran depresion aran Estados Unidos. Ke’tenq’aak li saaj winq a’in chi xik aran Berlin xb’aan li tumin xe’xmajeya li kristiaan sa’eb’ lix k’aleb’aal. Chanchan naq maajo’q’e raj te’xb’aanu ganar aran, a’b’an ki’ux a’in sa’ li carrera de remo. Sa’ xyanqeb’ laj remero, li “tz’aqal junajil” neke’xye re. Ab’ihomaq xch’olob’ankil a’an sa li hu The Boys in the Boat:
Wan naq na’uxman li k’a’ru jwal ch’a’aj xb’aanunkil ut xch’olob’ankil. A’an li “tz’aqal junajil” nayeeman re. Na’ux ka’ajwi’ naq chixjunileb’ laj remero tz’aqal junajeb’ sa’ xtiikisinkil li jukub’ chi uub’ej.
Eb’ laj remero tento te’xram rib’, a’ut te’roksi ajwi’ xseeb’aleb’ sa’ junesal. Jun ch’uut ink’a’ tixb’aanu ganar wi juntaq’eeteb’ chixjunileb’ lix komon. Jalan jalanq xseeb’aleb’ xkomon jun chaab’il ch’uut—wan li ani najolomin, li ani naxkotz xmetz’ew, li ani naxyal xmetz’ew, ut li ani nak’amok tuqtuukilal. Aajel ruheb’ chixjunileb’, a’ut re naq te’xtiikisi li jukub’ chi uub’ej, tento te’ril ut te’xtenq’a rib’ chirib’ileb’ rib’—tento te’k’anjelaq a’ yaal xmetz’ew li junjunq re te’wanq sa’ junajil.
Lix jalanileb’ naru taa’ok choq’ chaab’ilal sa’ xna’aj li majelal. Ka’ajwi’ chi jo’kan naq chanchan xjunes rib’ naxik li jukub’. Ka’ajwi’ chi jo’kan naq nasach li rahilal ut natam li sahilal. Li “tz’aqal junajil” jwal sa reek’ankil. 4
Us ta ch’a’aj, li ch’uut a’in ki’ok sa’ tz’aqal junajil, ut ke’xb’aanu ganar. Jwal chaab’il xk’ulb’al li medalla re oor sa’ li Juegos Olimpicos, a’b’an li tz’aqal junajil ke’tz’aqon wi’ sa’ li kutan a’an jwal loq’ choq reheb’ chiru xyu’ameb’.
Risinkil li ink’a’ us a’ yaal jo’ chanru taanimanq li us
Sa’ li jaljookil ru aatin sa’ Jakob 5, li Qaawa’ re li awimq kiraw jun chaab’il che’ sa’ li chaab’il ch’och’, a’b’an xpo’e’ ut re k’iche’ li x’uuchin wi’. Waqxaqib’ sut naq li Qaawa’ re li awimq kixye: “Naraho’ inch’ool naq taasachq chiwu lix toonal li che’ a’in.”
Li moos kixye re li Qaawa’ re li awimq: “Chakanab’ chik junpaataq [li ru che’]. Ut li Qaawa’ kixye: Yaal, tinkanab’ chik junpaataq.” 5
Toja’ naq nak’utman li na’leb’ li nokoxtenq’a re took’aleq ut taqataw li chaab’il che’ sa’ li qach’ina awimq: “Teerisi li ink’a’ us a’ yaal jo’ chanru taanimanq li us.” 6
Li junajil moko nachal ta yal chi jo’kan, tento taqayal qaq’e. Wan naq ch’a’aj, ut timil timil na’ux naq yooko chirisinkil li ink’a’ us a’ yaal jo’ chanru taanimanq li us.
Maajo’q’e wanko qajunes sa’ lix yalb’al qaq’e. Naxye ajwi’ sa’ Jakob 5, “Eb’ li moos xkoheb’ ut ke’k’anjelak rik’in xnimaleb’ lix metz’ew; ut li Qaawa’ re li awimq kik’anjelak ajwi’ rochb’eeneb’.” 7
Chiqajunil taqanumsi ninqi rahilal, li k’a’ru ink’a’ raj taak’ulmanq. Chiqajunil taqakanab’ ajwi’, chi jo’q’ehaq, naq li q’etq’etil tixpo’ li ru che’ li nokoruuchini. A’b’anan, li Jesukristo, a’an aj Kolol qe. Lix wankilal naru tooxtaw sa’ chixjunil na’ajej, ut wan aran naq naqab’oq. Chiqajunil naqatz’aama li ruxtaan a’an chirix li qamaak ut li qamajelal. A’an naxk’e chi ink’a’ ramb’il chiqu. Ut a’an naxpatz’ naq taquxtaana li qas qiitz’in.
Li Jesus kixye: “Ninye eere, junajaqex, ut wi inkʼaʼ junajex, moko wehex ta.” 8 A’ut wi junajaqo—wi taqawotz jun jachal li qapastel, malaj taqayal qaq’e chixtiikisinkil li jukub’ sa’ tz’aqal junajil—chi jo’kan naq reho. Ut a’an tooxtenq’a chirisinkil li ink’a’ us a’ yaal jo’ chanru taanimanq li us.
Eb’ li profeetil yeechi’ihom
Maare maji’ wanko b’ar wi’ naqaj wank, ut maji’ nokowulak b’ar wi’ toowulaq. Nink’oxla naq li jalaak naqaj sa’ junesal ut sa’ komonil taachalq ka’ajwi’ naq taqayal xtawb’al qu chiqib’il qib’. K’a’ut? Xb’aan naq yooko chixkab’lankil Sion—jun tenamit li “junajeb’ xch’ool ut junajeb’ xk’a’uxl.” 9
Jo’ ixq re li sumwank, nim li qawankil. Sa’ chixjunil hoonal naru taqoksi li wankilal a’in, rik’ineb’ li qamiiw, rik’ineb’ li qakok’al, rik’in li ani chunchu chiqak’atq sa’ li kamion, malaj rik’in li qech aj trab’aaj. Wan qawankil chirisinkil li xik’il uuchink ut chiyoob’ankil li junajil.
Moko yal tzoleb’aal ta li Komonil re Tenq’ank ut li Saaj Ixq. A’aneb’ ajwi’ xninqal ru numishom, b’ar wi’ noko’ok sa’ li jukub’ ut naqayal qaq’e sa’ komonil toj reetal naq junajaqo chi tz’aqal. Nekexinb’oq chi tz’aqonk sa’ li ch’uut a’in li naxchaab’ilob’resi li ruchich’och’. Teneb’anb’il sa’ qab’een rilb’aleb’ li qakomon, xtaqasinkil li uq’ej li nalukta, ut xk’amb’al sa’ li qatel li ani nalaj xmetz’ew. Moko ch’a’aj ta xnawb’al li tento taqab’aanu, a’b’an tento taqakub’si li naqaj laa’o ut tento taqayal qaq’e. Maak’a’jo’ xwankilaleb’ li ixq re li Iglees a’in re te’xjal li ruchich’och’. Ninnaw naq wi taqasik’ li junajil, taqab’oq lix wankilal li Dios chixnimob’resinkil lix yalb’al qaq’e.
Naq li Iglees kixninq’ehi li k’utb’esinb’il na’leb’ re 1978 chirix li tijonelil, li Awa’b’ej Russell M. Nelson kixyeechi’i a’in jo’ profeet: “Nintz’aama, ut ninwosob’tesi chixjunil li neke’ab’in we, naq tooruuq chi numtaak sa’ xb’een li xik’il uuchink ut toob’eeq chi tiik rik’in li Dios—chiqajunilo—sa’ xtz’aqalil li tuqtuukilal ut li junajil.” 10
Chiqoksi li profeetil yeechi’ihom a’in ut chiqayal qaq’e qajunes ut sa’ komonil chixyoob’ankil li junajil sa’ ruchich’och’. Ninch’olob xyaalal li raatin li Qaawa’ Jesukristo naq sa’ tuulanil kitijok ut kixye: “Re naq junaqeb’ ta chixjunileb’; jo’ naq laa’at, at inYuwa’, wankat wik’in ut laa’in aawik’in, re naq junaqeb’ ta ajwi’ a’an qik’in.” 11 Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.