Na iNakinaki E Tolu me Dusimaki Iko

Sa vakatataki cake tu ki lomalagi na yaloda ena yakavi nikua. Eda sa vakalougatataki ena rogo sere totoka kei na itukutuku veivakauqeti. Sa tiko oqo kei keda na Yalo ni Turaga.

Oi kemudou Sisita Julie Beck, Silvia Allred, Barbara Thompson—sa vakavinavinakataki ko lomalagi ena vukudra na tinamuni kei na tamamuni lomani, o ira na nomuni qasenivuli, iliuliu ni itabagone kei ira tale eso era sa raica vei kemudou na nomudou gugumatua.

Meu vakamatatataka mada e dua na vakasama:

Sa dua na ka dokai meu mai tu oqo e matamuni. Au kila ni ra tiko talega e taudaku mai vei kemuni ena loma ni Vale ni Koniferedi oqo, e udolu vakaudolu ka ra sarasara ka vakarorogo tiko mai ki na kakaburaki oqo ena biaulivaliva ni setilaite.

Niu vosa tiko yani oqo, au raica rawa niu sa dua tikoga na turaga ena kemuni maliwa ka meu sa na maqosa sara ena veika meu na tukuna. Au nanuma sara na turaga a gole yani ki na sitoa ni ivola ka tarogi koya na vunivola—e dua na marama—me vukei koya: “E tiko beka na ivola Man, The Master of Women?” A wadravi koya sara vagumatua na vunivola ka tukuna yani ena veivakaisini vua, “Tovolea mada na tabana ni italanoa buli!”

Au sa vakadeitaka oqo vei kemuni ena bogi nikua niu dokai kemuni, na marama lewe ni Lotu, kau sa kila vakavinaka tiko, niu mai cavuta na vosa nei William R. Wallace, o ya “na liga e veisusu sai koya na liga ena veiliutaki e vuravura.”²

Ena 1901, a kaya kina o Peresitedi Lorenzo Snow: “O ira na lewe ni iSoqosoqo ni Veivukei era sa … veivuke tiko kivei ira na rarawa tu, era sa laki vakacegui ira era sega tu ni vakatamani kei ira na vada, ka ra lako tani mai na veika sa vakavuravura. Au sa vakadinadinataka eke ni sa sega tale ni tiko e dua na isoqosoqo ni marama e vuravura era bula savasava ka rerevaka cake na Kalou me vakataki ira era lewena tiko na iSoqosoqo ni Veivukei.”³

Me vaka ga ena gauna nei Peresitedi Snow, e sa tiko, eke ena gauna oqo, na veisiko me vakayacori, ka wasei na itukutuku vinaka ka ra vakani na viakana. Niu vakasamataki kemuni na iSoqosoqo ni Veivukei edaidai, e vakarokoroko na yaloqu niu mai tu oqo meu vosa vei kemuni, kau sa rai kina ki vua na Tamada Vakalomalagi meu dusimaki mai Vua.

Ena yalo oqo, au sa nanuma meu na vakarautaka kivei ira yadua sara na lewe ni iSoqosoqo ni Veivukei e vuravura taucoko e tolu na inakinaki me ra vakayacora:

1. 1. Vuli vagumatua;

2. 2. Masu ena yalodina;

3. 3. Veiqaravi ena lomamu dina.

Me da raica yadudua mada na inakinaki oqo. iMatai, vuli vagumatua. E vakasalataki keda vakaoqo na iVakabula kei vuravura: “Veivakavulici vakai kemudou ena veika mo dou yalomatua kina; dou gumatua sara mo dou kila ka, io ena vuli kei na vakabauta.”⁴ A tomana tale o Koya: “Dou sa vakasaqara ena ivolatabu; ni dou sa nanuma ni dou sa rawata kina na bula tawamudu: ia na ivola oqo sa tukuni au.”⁵

Na noda vulica na ivolanikalou ena vukea na noda ivakadinadina kei na nodra ivakadinadina na lewe ni noda matavuvale. O ira na luveda nikua era sa bula vakavolivoliti tiko ena veivakauqeti e sagai ira tiko me ra biuta laivi na veika sa dodonu ka me ra goleva yani na lasa kei vuravura. Vakavo ga ke ra sa tudei tu ena yavu ni kosipeli i Jisu Karisito, ka dua na nodra ivakadinadina me baleta na dina kei na yalo e gadreva me bula savasava, era na sega ni rawai ena veika ni veivakauqeti o ya. Ia sa noda itavi me da vakaukauwataki ira ka taqomaki ira.

Sa rerevaki sara, na nodra sa vulica tiko na luveda na veika ni itukutuku, oka kina na Initaneti. E Amerika, e tukuni ni dua na gone sa rawa me sarava na televisoni ena va na auwa ena dua na siga, ka vuqa sara na parokaramu oqori e vakaraitaka tiko na veivala, gunu alakaolo kei na vakayagataki ni waigaga kei na itovo veidauci. Na sara iyaloyalo kei na qito vidio sa ikuri ki na va na auwa o ya.⁶ Ka sa vakatu oqori na itukutuku mai na veimatanitu lalai tale eso. Na itukutuku e saravi tiko ena televisoni, kei na iyaloyalo kei na itukutuku tale eso e dau saqata sara tikoga na veika eda vinakata tiko vei ira na luveda me ra bulataka ka vakamareqeta. E sega walega ni noda itavi me da vakavulici ira me vinaka na yalodra ka muria na ivunau, ia me da vukei ira talega me ra tudei tikoga kina, se cava ga na draki ni bula butobuto era na rawa ni vorati kina. Na ka oqo ena gadrevi kina na noda gauna kei na gugumatua—kei na kena gadrevi me da vukei ira na tamata, sa qai gadrevi vei keda sara mada ga me da bula vakayalo ka yaloqaqa tiko me da vorata rawa kina na veika butobuto eda raica ena veiyasana kecega.

Eda sa bula donuya tiko oqo na gauna e tukuni tiko ena ika 2 ni Nifai, wase 9:

“Raica na nodra sesewa, na nodra malumalumu kei na nodra lialia na tamata! Ni ra sa kila era sa vakasama era sa vuku, ka ra sa beca na ivakaro ni Kalou, ka sega ni via vakarorogo kina, ni ra sa vakasama era sa kila na ka kecega; ia sa ka sesewa ka sega ni yaga vei ira na nodra vuku. Ia era na rusa.

“Ia sa vinaka na vuku kevaka era sa muria na ivakaro ni Kalou.”⁷

Sa gadrevi me da yaloqaqa me rawa ni da kukube tikoga ki na noda ivakatagedegede se cava ga na veika vakatani kei vuravura. A kaya kina vakaoqo o Peresitedi J. Reuben Clark, Jr., ena nona a veiqaravi tu vakadede ena Mataveiliutaki Taumada: “E sega tu ni vunitaki na kedra itukutuku o [ira] era nanuma era sa lotu, … era nanuma ni ra sa tudei ena nodra lotu era sa vakacacani mai vei ira era duavata tiko ka ra sega ni vakabauti ira, sa na yaco kina me ra veisautaka se vakamacalataka ga me rawa na nodra lotu, se me ra laiva ga me sa kau laivi yani, se me ra vakailoataka na kena biu tani. Era sa vakaoqo na dauveivakaisini.”⁸

E votu mai ki na noda vakasama na veitiki ni ivolanikalou e tiko ena ika 2 ni Timoci ena Veiyalayalati Vou, wase 1, tikina e 7 kei na 8:

“Ni sa sega ni solia mai vei keda na Kalou na yalo ni rere; a yalo ni kaukauwa ga, kei na yalololoma, kei na yalomatua.

“O koya mo qai kakua ni maduataka na kena itukutuku ni noda Turaga.”

Ni toso tiko na noda vuli ni bula vakayalo, sa ka bibi talega me da vuli ka ni bula oqo. E sega tu ni kilai na veika sa tu mai liu; o koya gona, sa dodonu ga me da vakavakarau ki na veika e tubukoso mai. E vakaraitaka vei keda na itukutuku eso ni so na gauna, baleta na nona tauvimate se mate e dua na turaga vakawati se me baleta ga na gagadre ni bula vakailavo, sai kemuni sara beka ga mo ni na vakasaqara mai na ilavo. Eso vei kemuni o ni sa tiko sara ga ena itutu oqo. Au sa kerei kemuni mo ni tosoya na nomuni vuli ka—kevaka o se bera tiko ni tosoya se sega sara ga ni cakava tu—me rawa kina ni ko vakavakarau ki na itavi mo ni veiqaravi ke yaco me gadrevi vakakina.

Ena vakatorocaketaki na nomu taledi kevaka o laki vuli ka kila na veika eso. Sa na qai rawa kina mo gugumatua cake ena nomu vukea na nomu matavuvale ena nodra vuli, ka yaco mo bula vakacegu ni ko sa kila ni sa yaga na nomu vakavakarau tiko mai ki na draki ni bula ko na dau sotava ena bula oqo.

Me’u tokaruataka: Vuli vagumatua.

Na ikarua ni inakinaki au gadreva meu vakamacalataka o ya na: Masu ena yalodina. E vakasalataka vakaoqo na Turaga: “Mo dou masu tikoga, raica au na sovaraka vei iko na noqu Yalotabu, io ko na vakalougatataki vakalevu cake.”⁹

E rairai ni se bera beka vakadua me da na vinakata sara kina vakalevu me da masu ka vakavulici ira na noda matavuvale me ra dau masu talega. Na masu sa isasabai mai na veitemaki. Mai na noda masu ena yalodina kei na lomada ni da rawa ni rawata na veivakalougatataki eda gadreva dina kei na veitokoni e gadrevi me da lako curuma yani na sala ena ilakolako oqo eda vakatoka na bula vakayago ka dau dredre ka veibolei sara vakalevu.

Sa rawa me da vakavulica na bibi ni masu kivei ira na luveda kei ira na makubuda ena noda vosa kei na ivakaraitaki. Au gadreva meu wasea vei kemuni e dua na lesoni ni veivakavulici ena noda ivakaraitaki ka vakamacalataki toka ena nona ivola vei au e dua na marama tina me baleta tiko na masu. “Kivei Peresitedi Monson: Au dau vakasamataka tu ena so na gauna seu sa yaga beka ki na nodratou bula na luvequ. Vakabibi oqo niu qaravi iratou duadua tikoga kau cakacaka tiko ena rua na vanua me rawa kina na bula, ka so na gauna au lesu i vale ena yalo veilecayaki, ia au sega ni yalolailai.”

E a tomana tale na nona ivola ena nona vakamacalataka na nodratou dau sarava tiko vakaveitinani na koniferedi raraba, ena gauna au a vosa tiko kina me baleta na masu. A kaya sara mai o luvena tagane, “Na, o iko sa vakavulici keitou oti ena ka oya.” A taroga o tinana, “Na cava na ibalebale ni nomu taro?” A sauma mai o luvena tagane, “Io, o iko sa vakavulica vei keitou na masu kei na kena ivakarau, ia na bogi o ya au a gole yani ki na rumu meu kerea e dua na ka kau a raici iko ni ko tekiduru tiko ka masu tiko vua na Tamada Vakalomalagi. Kevaka e sa rui bibi o Koya vei iko, ena bibi talega o Koya vei au.” A mai tini na ivola o ya vakaoqo, “Au vakabauta ni da na sega ni kila na veika ni veivakauqeti cava eda na matanataka me yacova ni sa raica dina vei iko o luvemu na ka sara ga o a vakavulica vua me vakayacora.”

Ena vica na yabaki sa oti, niu vakarau gole tiko ki Salt Lake meu laki tiko ena nodra soqoni vakayabaki na Cauravou Sikauti kei Amerika mai Atlanta e Georgia, au sa nanuma sara meu kauta tu eso na ilavelave ni New Era meu veisoliyaka vei ira na vakailesilesi ni Sikauti na mekesini totoka oqo. Niu sa yaco yani ki na otela e Atlanta, au sa dolava sara na ioloolo mekesini oqo. Au raica kina ni sa biuta talega mai o noqu sekeriteri e rua tale na ilavelave ni vula o June ka sega ni gadrevi, oqo na ilavelave ka tiko kina na itukutuku ni vakamau ena valetabu. Au a biuta tu mai na ilavelave e rua o ya ena rumu ni otela, kau vakayacora sara na kena veisoliyaki na ilavelave tale eso.

Ena iotioti ni siga ni soqoni o ya, sa sega niu gadreva meu laki tiko ena vakasigalevu sa vakarautaki tu ka sa lomaqu ga meu gole ki na noqu rumu. Sa taqiri tiko na talevoni niu curu yani. A qiri tiko mai e dua na lewe ni Lotu ka rogoca niu sa tiko e Atlanta. A tukuna mai na marama o ya na yacana ka kerea keu rawa ni masulaki luvena yalewa-yabaki-10. Au a vakaio sara vua, ka tukuna mai o koya ni rau sa na vakatotolo tiko mai vakaveiwatini ki na rumu ni noqu otela kei na luvedrau yalewa o ya kei luvedrau tagane. Niu sa wawa tiko, au a masu meu vukei. Na maue ni soqoni o ya sa mai sosomitaki ena dua na yalo e vakacegui ka semati ena masu.

Sa rogo sara na tukituki ena katuba kei na gauna meu sotava e dua na matavuvale vinaka. E vakayagataka tiko mai o luvedrau yalewa-yabaki-10 na ititoko kau e kirukiruana. E a musu na yavana imawi ena vuku ni kenisa; ia, e totoka na kena irairai, ka sega ni lomalomarua na nona nuitaka tiko na Kalou. Au a qai masulaki koya. Erau a tekiduru o tinana kei luvena tagane ena yasa ni loga, ka keirau tabaka kei tamana ena ligai keirau na luvedrau yalewa lailai. Keitou a dusimaki mai vua na Yalo ni Turaga. Keitou a vakayalomalumalumutaki ena nona kaukauwa.

Au vakila ni sa drodro na wai ni mataqu e baluqu ka lutuka yani na ligaqu e tabaka tiko na buradelana na luvena totoka na Kalou. Au vakamacalataka tiko oqo na cakacakatabu vakalotu kei na kena sa vakalou na matavuvale. Sa vakauqeti au kina na Turaga meu kerei iratou na matavuvale oqo me ratou curuma na valetabu ni Kalou. Ni oti na veimasulaki, au sa vulica kina ni mataqali ilakolako vakaoqo ki na valetabu sa tuvanaki oti tu mai. Eratou a taroga na veika me baleta na valetabu. Au a sega ni rogoca rawa e dua na domo mai lomalagi, se meu raica e dua na raivotu. Ia a matata tikoga ki na noqu vakasama na vosa, “Rai ki na New Era.” Au rai yani ki na drowa, ka rau toka kina na ilavelave tale e rua ni New Era me baleta na valetabu. E a soli e dua vei luvedrau yalewa ka dua vei rau na nona itubutubu. Keitou a mani raicalesu vata.

Eratou a vakamoce na matavuvale o ya, ka baci vakanomodi tale na rumu. E a totolo sara na noqu masu ni vakavinavinaka, ka yaco tale, na kena rawati e dua na gauna ni masu.

Kemuni na ganequ lomani, kakua ni masulaka na cakacaka e veiraurau kei iko, ia mo masulaka mo veiraurau kei na nomu cakacaka. Sa qai yaco kina mo dua na cakamana, ka sega ni nomu cakacaka.

Masu ena yalodina.

Kena itinitini, veiqaravi ena lomamu dina. Sai iko e dua na kaukauwa ni caka vinaka, e dua vei ira na kaukauwa cecere duadua e vuravura taucoko. Na nomu bula veivakauqeti e ulabaleta yani na kemu ituvaki kei na nomu itikotiko ka tara na yalodra eso e vuravura taucoko. Ko na dodoliga tikoga kivei ira na tacimu kei na ganemu ki na veigaunisala, veisiti kecega, veimatanitu, veivanua lelevu, kei na veiwasawasa. Sai iko ga na waqawaqa ni bole ni iSoqosoqo ni Veivukei: “Sa sega ni mudu na loloma.”

Sa dina sara, ni ko sa mai tu oqo ena buturara ni veiqaravi. E sega ni vakabekataki ni so na gauna ko na dau raica rawa kina na madigi e vuqa ko na dau ulabaleti kina. Na vanua cava beka mo na tekivu kina? Ko na cakava taucoko beka vakacava? Ko na digidigi beka vakacava, mai na leqaleqa ko sa raica rawa, mo na laki veiqaravi kina kei na kena sala?

E dau vakavuqa na veivukei lalai sai koya ga ena gadrevi me vakatataki ka vakalougatataki kina e dua na tamata: o ya na kena tarogi na ituvaki ni nona matavuvale e dua; na vosa e veivakayaloqaqataki, e dua na veivakacaucautaki dina, e dua na ivola lekaleka ni vakavinavinaka, kei na veivosaki ena talevoni. Kevaka me da dau veirairaici tiko ka veikauwaitaki, ka da vakayacora na veika eda sa vakauqeti kina, eda na rawa ni rawata na veika vivinaka. Ena so na gauna ena vinakati kina e levu tale na ka.

Au mai rogoca ena dua na gauna sa oti e dua na veiqaravi ena loloma a vakayacori vua e dua na marama tina ni ratou se lalai kina na luvena. Sa dau kena ivakarau me yadra mai ena bogi levu tutu me raici iratou na luvena lalai, me vakataki ira ga na tina. Ka dau vakavuqa me ra dau gole mai o ira na nona itokani era tiko ena yasa kadua ni gaunisala ena siga e tarava ka ra mai kaya, “Au raica ni a waqa tiko na nomu cina ena lomaloma ni bogi kau kila ni ko baci raici iratou na luvemu. Au sa na kauti iratou ki noqu vale me vica na auwa ka mo moce mada vakalailai.” E kaya vakaoqo na marama tina totoka oqo, “Au sa vakavinavinakataki koya ni mai vukei au vaka o ya, me yacova sara ni sa mai yaco na ka oqo ena vuqa na gauna au sa qai mai kidava rawa ni kevaka e raica tiko mai o koya na noqu cina ena lomaloma ni bogi, e a yadra tale tikoga o koya me raici iratou talega na luvena ka gadreva talega o koya me na moce vakalailai me vakataki au ga. A vakavulica vei au o koya e dua na itovo cecere, ka sa tekivu mai kina meu dau veikauwaitaki me vakataki koya ena nona vakasaqara na veigauna donu eso me veiqaravi kina vei ira na tani.”

E vakaitamera na cakacaka ni veiqaravi era sa vakaitavitaki ira rawa kina o ira na ilawalawa levu ni dauveisiko ni iSoqosoqo ni Veivukei. Ena vica na yabaki sa oti au a rogoca kina ni rua vei ira erau a laki vukea e dua na yada a rarawa voli, o ya o Angela, na makubuna yalewa e dua keirau veitatacini. Na wati Angela kei na nona itokani erau a gole ki na dua na vodo lori ena uca cevata ka ratou laki vakacalaka ka rau mate ni a buluti rau na sisi ni uca cevata. Erau dui biuta tu mai na watidrau ka rau a bukete ruarua tiko—kivei Angela, o ya me nodrau ulumatua, kei na marama kadua, e sa vakarau vakasucu ka tiko talega na luvena lailai. Ena siga ni veibulu vei wati Angela, a kaya kina o bisopi ni a gole sara ga vakatotolo ki na vale nei Angela ni sa rogoca na vakacalaka a yaco. Ena gauna ga e yaco yani kina, sa rogo na lali ni katuba. Sa dola mai na katuba, ka sa tucake tu oi rau na dauveisiko ni vuvale nei Angela. E talanoataka o bisopi na nona sarava na nodrau vakayatuyatutaka vei Angela ni rau lomani koya ka kauwaitaki koya. Eratou a veitagicaki na tolu na marama oqo, ka laurai ni rau lomani Angela dina sara oi rau na marama dauveisiko totoka oqo. E rawa beka ga ni ra dau cakava na marama, erau sa vakaraitaka kina ena yalomalua—ka rau sega tale ni kerei—ena veika sara ga me rau na veivuke kina. Ka rau na tiko volekati koya ena veigauna ga e gadrevi rau kina o Angela. E a vakaraitaka o bisopi na nona vakavinavinaka levu ena nona sa kila tu ni rau sa yaco me dua dina na ivurevure ni veivakacegui kivei Angela ena veisiga ni mataka.

Na cakacaka vakaoqo ni loloma kei na veikauwaitaki era sa dau cakava tikoga ena veigauna kece sara o ira na dauveisiko totoka ena Lotu oqo—e sega ni dau cakacaka vakaciriloloma sara, ia e ka dina tu ga ena veigauna.

Au sa vakamasuti kemuni, sa sinai tu ena loloma kei na veikauwaitaki, mo ni vakani ira na viakana, vakaisulutaki ira sa luvawale, ka vakavaletaki ira sa sega na nodra vale. O koya sa dau rogoca na lutu ni siparo ena sega ni vakalecalecava na cakacaka vinaka oqo. Na gagadre me veivueti, kei na lomadina me veivuke, kei na yalololoma vakalou me solia na ka e lako ga mai na yalo ni tamata sa vakasinaiti tu ena loloma. Veiqaravi ena lomamu dina.

Na noda parofita lomani, o Peresitedi Gordon B. Hinckley, a kaya vakaoqo baleti kemuni, “Sa vakatikora tu na Kalou e yalodra na marama e dua na ka vakalou ka dau vakatakila mai na veka e qaqaco dina, na savasava, na vakacegu, ena caka vinaka, dodonu, ena dina kei na loloma.”⁹

Kemuni na taciqu lomani, me na vakalougatataki kemuni yadudua na Tamada Vakalomalagi, oi kemuni sa vakamau se sega ni vakamau, ena nomuni dui itikotiko, ena nomuni matavuvale, ena nomuni bula—me rawa ni ko ni rawata rawa na vosa ni veivakalougatataki lagilagi oqo ni iVakabula kei Vuravura: “E vinaka, a tamata vinaka ka dina,”¹¹ sa noqu masu, niu sa vakalougatataki kemuni, kei Ruth na wati James E. Faust talei, ka tiko oqo ena bogi nikua ena iyatu e liu, ka vakakina na nodrau matavuvale, ena yaca i Jisu Karisito, emeni.