2010
Pe Falala ki he Nima ʻo e Kakanó
Māʻasi 2010


Naʻa Nau Lea Kiate Kitautolu

Pe Falala ki he Nima ʻo e Kakanó

Mei ha lea ʻi he tānaki tuʻunga ʻa e ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí ne fai ʻi he ʻaho 23 ʻo ʻEpeleli 2009.

Neongo kuo mou poto ʻi he ngaahi founga ʻa e māmaní, ʻoua naʻa ngalo ʻa e mālohi ʻo e ʻOtuá.

ʻĪmisi
Elder Russell M. Nelson

ʻOku tau ʻilo mei he talateu ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ʻa e ngaahi fakangatangata ʻo e nima ʻo e kakanó: “ ʻE ō mai ʻa e ngaahi meʻa vaivai ʻo e māmaní ʻo holoki hifo ʻa e kau mafimafí mo e kau mālohí, koeʻuhí ke ʻoua naʻa akonakiʻi ʻe he tangatá ʻa hono kāingá, pe falala ki he nima ʻo e kakanó” (T&F 1:19). Ko hono toe fakalea ʻo e fakatokanga ko iá: neongo kuo mou poto ʻi he ngaahi founga ʻa e māmaní, ʻoua naʻa ngalo ʻa e mālohi ʻo e ʻOtuá.

Ne u ako mo hoku kaungā ako ʻi he akoʻanga fakafaitoʻó ʻa e meʻá ni ʻi ha founga fakangalongataʻa he taʻu ʻe 30 tupu kuo hilí. Naʻe hoko ʻeni kiate kimautolu ʻi he kolo ko Manisiniló (Manzanillo) he matāfanga fakahihifo ʻo Mekisikoú. Ko e taʻú ko e 1978. Ne kau ʻa e kau mēmipa ʻo ʻemau kalasi ne ʻosi he 1947, fakataha mo homau malí, ki he fakataha fakafaitoʻo ko ʻení.

ʻI ha efiafi ʻe taha, hili ʻa e ngaahi fakataha fakasaienisí, ne puke lahi fakafokifā hake pē ha taha ia ʻo e kau toketaá. Naʻe ʻikai ha fakaʻilonga, ka naʻe kamata ke fānoa pē ʻa e totó ʻi hono loto keté. ʻI heʻemau mātuʻaki puputuʻú, naʻa mau tuʻu takai pē ʻiate ia, ʻo mamata ki he tafe mei ai ʻa e toto mahuʻinga ʻo e moʻuí. Ko kimautolu ʻeni, kau mataotao fakafaitoʻo mo pāteʻi ʻi he ngaahi tafaʻaki kehekehe, kau ai ha kau faitafa, kau ngāue ki he fakamohé, mo ha kau ako ngāue, kuo ʻosi maʻu taki taha ha poto mo e taukei ʻi ha taʻu ʻe 30 tupu. Ko e hā te mau lava ke faí? Ko e fale mahaki ofi tahá naʻe ʻi Kuatalahala ia, ʻoku laka hake ʻi ha maile ʻe 100 (kilomita ʻe 160) he ʻotu moʻungá. Naʻe poʻuli. He ʻikai lava ha vakapuna ʻo puna. Tuku ʻaupito pē ʻa e huhu totó ia he tahā ʻe lava he naʻe ʻikai ke ʻi ai ha meʻa ngāue. Naʻe ʻikai ke lava ʻe homau potó fakakātoa ke taʻofi ʻa e fānoa ʻa e totó. Naʻe halaʻatā ha feituʻu pe meʻa ngāue naʻa mau fie maʻu ke fakahaofi siʻi moʻui homau kaungāmeʻa ʻofeiná.

Naʻe mahino lelei ki homau kaungā-ngāue puké ni, he ko ha tokotaha Siasi faivelenga ia, ʻa hono ikuʻangá. ʻI heʻene tea maté, naʻe fanafana hake ʻo kole ha tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Ko e tokolahi ʻo kimautolu naʻa mau maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki. Naʻa mau fakahoko leva ʻene kolé. Naʻe kole mai ke u fakamaʻu ʻe au ʻa e tākaí. Naʻe fekau ʻe he Laumālié ke tāpuakiʻi ia ke tuʻu ʻa e fānoa ʻa e totó pea ʻe hoko atu ʻo moʻui mo foki ki hono ʻapí. Naʻe fakahoko ʻa e faingāue ko iá ʻi he huafa ʻo e ʻEikí.

ʻI he pongipongi hono hokó, kuo fakalakalaka ʻene moʻuí. Ko e fakaofó he ne tuʻu ʻa e fānoa ʻa e totó. ʻOsi foki mai mo e mālohi ʻo e tā hono mafú. Pea ʻi ha ngaahi ʻaho siʻi pē, naʻe lava leva ʻo foki ki hono ʻapí. Naʻa mau fakafetaʻi kotoa ki he ʻEikí ʻi he tāpuaki fakaofo ko ʻení.

Naʻe mahino-ngofua ʻa e meʻa naʻa mau akó: “Falala ki [he ʻEikí] ʻaki ho lotó kotoa; pea ʻoua naʻá ke faʻaki ki ho poto ʻoʻoú” (Lea Fakatātā 3:5). Naʻa mau aʻusia tonu ʻeni. Ko e tokāteline ko ʻeni naʻe toutou akoʻi ʻi he folofolá,1 kuo hoko ʻeni ko ha meʻa kuo mau ʻiloʻi pau.

ʻE kāinga, ʻoua naʻa hala hoʻomou maʻu kiate aú. ʻOku moʻoni ʻoku fie maʻu ke tau teuteu ke fai ha ngāue ʻaonga. ʻIo, ʻoku fie maʻu ke tau ngāue lelei, tatau ai pē pe ko e hā te tau fili ke fai ʻi he moʻuí. ʻOku fie maʻu ke tau lava ʻo fai ha tokoni mahuʻinga. Ka ki muʻa ke tau lava ʻo aʻusia ʻa e tuʻunga ko iá, ʻoku tau fie maʻu ke ako. Ko kitautolú, ko e akó ko ha fatongia fakalotu ia. Ko e nāunau ʻo e ʻOtuá ʻi hono ʻai moʻoní ko e ʻatamai poto (vakai, T&F 93:36).

Ka ko e poto ʻo e tangatá ʻoku ʻi ai hono ngaahi ngataʻanga. Pea ʻi he taimi ʻe niʻihi, ʻo hangē ko e tuʻunga ne mau ʻi ai ʻi he kolo ki ʻuta ʻo Mekisikoú, naʻe ʻikai ke lava ʻe hano fakatahaʻi kotoa ʻo e poto ʻo e kau mataotaó ʻo fakaʻaongaʻi ʻi he taimi naʻe fie maʻu taha aí. Kuo pau ke tau falala ki he ʻEikí.

Naʻe akoʻi kimautolu ʻe he meʻa ne hoko ʻi Mekisikoú ki ha meʻa mahuʻinga ʻe taha. ʻOku fekauʻaki ia mo e ngaahi meʻa ʻoku tau fakamuʻomuʻá pea mo e ngaahi ikuʻanga taupotu taha ʻi hotau tuʻunga ko e kakai matelié. Naʻa mau ʻilo ta ʻoku ʻikai ko e ikuʻanga taupotu taha ʻo e toketaá ke ʻi he fale mahakí. Ko e loeá, ʻoku ʻikai ko e fale hopó. Ki ha pailate vakapuná, ʻoku ʻikai ko e loki fakaʻuli he seti 747. Ko e ngāue ʻa e taha kotoa pē kuo fili ʻoku hoko pē ia ko ha founga ke aʻusia ai ʻa e ikuʻangá; ʻoku ʻikai ko e ikuʻangá ia.

Ko e ikuʻanga ʻoku totonu ke mou takitaha feinga ki aí ko hono aʻusia ʻa e faʻahinga tangata te ke lava ke aʻusiá—ʻa e tangata ʻoku fie maʻu ʻe he ʻOtuá ke ke aʻusiá. ʻE hoko mai ha ʻaho ʻe ngata ai hoʻo ngāue maʻuʻanga moʻuí. ʻE ʻi ai e ʻaho ko e ngāue maʻuʻanga moʻui te ke ngāue mālohi ke aʻusiá—ʻa e ngāue te ne tauhi koe mo ho fāmilí—te ke sītuʻa mei ai.

Pea te ke toki ʻilo leva ʻa e lēsoni mahuʻinga ko ʻení: ko e meʻa ʻoku toe mahuʻinga ange ʻi he meʻa ʻokú ke fakahoko ke maʻu ai hoʻo moʻuí ko e faʻahinga tangata kuó ke aʻusiá. Ko e taimi te ke mavahe ai mei he moʻui vaivai ko ʻení, ko e tuʻunga ne ke aʻusiá ʻe hoko ʻo mahuʻinga tahá. Ko e ngaahi ʻulungāanga hangē ko e “tuí, angamaʻá, ʻiló, anga fakamaʻumaʻú, faʻa-kātakí, feʻofoʻofani fakakāingá, anga faka-ʻOtuá, manavaʻofá, loto fakatōkilaló, mo e faʻa ngāué” (T&F 4:6) ʻe mahuʻinga ia ki he ʻEikí.

ʻAi pē mo ke faʻa fehuʻi kiate koe ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení: “Kuó u mateuteu nai ke feʻiloaki mo hoku Tupuʻangá?” “ ʻOku ou taau nai mo e ngaahi tāpuaki kotoa kuó ne tokonaki maʻa ʻEne fānau faivelengá?” “Kuo ʻosi maʻu hoku ʻenitaumení mo e ngaahi ouau fakamaʻu ʻo e temipalé?” “Kuó u fai pau maʻu pē koā ki heʻeku ngaahi fuakavá?” “Kuó u taau nai mo e tāpuaki maʻongoʻonga taha ʻi he ngaahi tāpuaki ʻa e ʻOtuá—ʻa e tāpuaki ʻo e moʻui taʻengatá?” (vakai, T&F 14:7).

Ko kinautolu ʻoku nau fakamahuʻingaʻi ʻenau tui ki he ʻOtuá—ʻa kinautolu ʻoku falala kiate Iá—ne fai kiate kinautolu ʻa e talaʻofa fakafolofola ko ʻení: “Tuku ke ʻoua naʻa pōlepole ha tangata ʻi he tangatá, kae tuku pē ke ne pōlepole ʻi he ʻOtuá. … ʻE nofo ʻa kinautolú ni ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá pea mo hono Kalaisí ʻo taʻengata pea taʻengata” (T&F 76:61–62). ʻOfa ke hoko ia ko e ikuʻanga taupotu taha kiate kitautolu kotoa.

Faitaaʻi ʻe Robert Casey

Ko e meʻa ʻoku toe mahuʻinga ange ʻi he meʻa ʻokú ke fakahoko ke maʻu ai hoʻo moʻuí ko e faʻahinga tangata kuó ke aʻusiá. Ko e ngaahi ʻulungāanga hangē ko e “tuí, angamaʻá, ʻiló, anga fakamaʻumaʻú, faʻa-kātakí, feʻofoʻofani fakakāingá, anga faka-ʻOtuá, manavaʻofá, loto fakatōkilaló, mo e faʻa ngāué” ʻe mahuʻinga ia ki he ʻEikí.