2011
Ko e Temipalé Ko e Fale Ia ʻo e ʻOtuá
Siulai 2011


Ko Hono ʻOmi ʻo e Palaimelí ki ʻApi

Ko e Temipalé Ko e Fale Ia ʻo e ʻOtuá

“ʻOku fakaʻatā foki ʻe he ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava toputapu ʻi he ngaahi temipale toputapú ki he tokotaha kotoa pē ke ne foki ki he ʻao ʻo e ʻOtuá pea mo e ngaahi fāmilí ke fakatahaʻi ʻo taʻengata” (“Ko e Fāmili: Ko ha Fanongonongo ki Māmani”).

ʻE lava ke ke fakaʻaongaʻi ʻo e lēsoni mo e ʻekitivitī ko ʻení ke lahi ange ai hoʻo ʻilo ki he kaveinga ʻa e Palaimelí ki he māhina ní.

Ko e hā hoʻo ongó ʻi he taimi ʻokú ke sio ai ki he fakaʻofoʻofa ʻo e temipalé? ʻOku haʻu nai e ngaahi lea ko ʻení ki hoʻo fakakaukaú: “ ʻOku ou fie sio he temipalé. Te u ʻalu ki ai ha ʻaho”?

ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku hivaʻi ai ʻe he fānaú ʻa e foʻi hiva ko e “Fie Siofia ha Temipalé,”1 ʻoku nau fie ʻalu ki he temipalé ʻi ha ʻaho, ka ʻoku ʻikai mahino kiate kinautolu hono ʻuhinga ʻo e ʻi ai e ngaahi temipalé, meʻa ʻoku hoko ʻi he temipalé, pe meʻa kuo pau ke nau fai kae lava ke nau hū ai ki lotó. Tau fekumi angé ke tau ʻilo lahi ange ki he temipalé.

Ko e hā hono ʻuhinga ʻo e ngaahi temipalé?

Naʻe folofola ʻa e ʻEikí, “Langa ha fale ki hoku hingoá, ke ʻafio ai ʻa e Fungani Māʻolungá” (T&F 124:27). ʻOku ʻafio e Laumālie ʻo e ʻEikí ʻi Hono ngaahi temipalé. Ko e temipalé ko e fale ia ʻo e ʻOtuá. Ko ha feituʻu ʻoku tau fai ai ʻa e ngaahi fuakava (pe ngaahi palōmesi) mo e Tamai Hēvaní. ʻE lava ke tau toe nofo fakataha mo Ia kapau te tau tauhi ʻetau ngaahi fuakavá.

Ko e hā e meʻa ʻoku hoko ʻi he temipalé?

Kuo pau ke papitaiso ʻa e kakai kotoa pē ka nau foki hake ki he Tamai Hēvaní. Naʻe tokolahi ha fānau ʻa e Tamai Hēvaní kuo nau mālōlō ʻoku teʻeki ai papitaiso kinautolu. ʻI he hoko pē ho taʻu 12, ʻe lava ke ke papitaiso ʻi he temipalé maʻá e kakai ko iá kae lava ke nau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki tatau.

ʻOku lava foki ke tau maʻu ha ʻenitaumeni pe meʻaʻofa ʻi he temipalé. Ko e meʻaʻofa ko ʻení ko e palōmesi ia ʻe lava ke tau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá kapau te tau tauhi e ngaahi fekaú.

ʻE lava ke silaʻi ha husepāniti mo ha uaifi ʻi he temipalé ke hoko ko ha fāmili ki he nofo taimí pea mo ʻitāniti. ʻA ia ko hono uhingá, kapau te na moʻui taau, te na mali ki he taʻengatá pea te na fakataha mo ʻena fānaú ko ha fāmili taʻengata.

ʻOku fakahoko ʻa e meʻa kotoa pē ʻi he temipalé ʻi he lakanga fakataulaʻeikí, pe mafai ʻo e ʻOtuá.

ʻE founga fēfē haʻaku teuteu ke hū ki loto ʻi ha ʻaho?

Kuo pau ke ʻoua naʻá ke toe siʻi hifo he taʻu 12 ka ke hū ki loto he temipalé. Kuo pau ke papitaiso mo hilifakinima koe. Kuo pau ke ke tui ki he Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí. Kuo pau ke ke tui ki he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. Kuo pau ke ke tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e Tamai Hēvaní. ʻE ʻinitaviu koe ʻe hoʻo pīsopé pe palesiteni fakakoló ke fakapapauʻi ʻokú ke moʻui taau ke hū he temipalé, pea te ke maʻu ha lekomeni temipale ke ke fakahā ʻi he temipalé. ʻOku ʻuhinga hoʻo maʻu ha lekomení ʻokú ke moʻui ʻi he founga totonú ke ke hū ai ki loto.

ʻI he taimi ʻokú ke nofo maʻu ai ʻi he hala ʻokú ne ʻave koe ki he temipalé, te ke mateuteu leva ke ʻalu ki ai “ke ke ongoʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, ke ke fakafanongo pea ke lotu. He ko e temipalé ko e fale ia ʻo e ʻOtuá, ko ha feituʻu ʻo e ʻofa mo e fakaʻofoʻofa.”2

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. “Fie Siofia ha Temipale,” Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 99.

  2. “Fie Siofia ha Temipale,” 99

Tā ʻo e Temipale Peeni Suisalaní naʻe fai ʻe Chris Wills; ngaahi tā fakatātā ʻa Adam Koford