2011
Kolo ʻe Ua mo ha ʻAloʻofa Ongongofua
Siulai 2011


Kolo ʻe Ua mo ha ʻAloʻofa Ongongofua

Tifenī Teila Poulesi, ʻIlinoisi, USA

ʻOku hangē pē ʻa ʻIlinoisi, ko e kolo ʻo e kau ʻInitia Nāsisí, ʻi Misisipi, USA, ko Nāvuú, ʻi heʻene tuʻu ʻi ha feituʻu māʻolunga ʻo hanga hifo ki he Vaitafe Misisipí. Naʻe faʻa fou mai ʻa e Kāingalotu fuoloa mei ʻIngilaní ʻi Nāsisi ʻi heʻenau fononga hake he veʻe vaitafé mei Niu ʻŌlini ki Nāvuú. Ko hono moʻoní, ʻi he 1844, naʻe tutu ʻe ha kau fakamoveuveu ha vaka naʻe tau ʻi Nāsisi ʻa ia naʻe heka ai ha Kāingalotu tokolahi.

ʻI heʻeku aʻu hake ki Nāsisi ke tali e ngāue ʻi he Paʻake Tokoni Fakapuleʻanga ʻo e U.S., naʻá ku ongoʻi veiveiua mo ilifia. Kuó u tuku kotoa e ngaahi meʻa ne u fiemālie mo maheni mo iá ʻi ʻIutā, pea ne u ongoʻi taʻelata mo tuēnoa heʻeku haʻu ʻo nofo ʻi he kolo foʻou mo muli ko ʻení.

ʻI he ʻuluaki ʻaho ʻo e akó, naʻe kamata ke ʻave takai au ʻe he supavaisá ʻi he fuʻu fale he paʻaké ʻi he sīpinga ʻo e taimi Tau Fakalotofonuá mo fakaʻaliʻali mai ʻa e founga takimamata te u faí. ʻI he ʻosi ʻema takai he fungavaka ʻuluakí, kuo ʻosi faingataʻa pē ʻeku manatuʻi ʻe au ʻa e ngaahi fakaikiikí kotoa. Ne lōmekina hoku lotó heʻeku mamata ki he nāunau fale ʻi he sīpinga faka-Falanisē ʻo e kuonga fakaakeaké—ʻo aʻu pē ki he ngaahi nāunau maka naʻe teuteuʻi ʻaki e ngaahi ʻapi tuʻumālie ʻi he feituʻu faka-tongá. Ne u ongoʻi helaʻia mo fakaʻamu ne u ʻi ʻapi ʻi heʻeku ʻiloʻi naʻe toe ke ma mamata ʻi he fungavaka ua ʻo e ʻapí.

ʻI heʻema kaka hake he fuʻu sitepu fakaʻofoʻofá, ne u fakatokangaʻi ha tā valivali ʻo ha kolo. Ne teʻeki ai ke u sio ai ki muʻa, ka naʻe hangē pē ne u ʻilo ki aí. Naʻá ku sio fakamamaʻu ki he fakatātā ʻo ha fuʻu fale lahi ʻi he feituʻu māʻolunga ʻo e koló, peá u fakatokangaʻi ʻa e pikoʻanga ʻo e vaitafé he koló. Meʻa ní ko e fakatātā ʻeni ʻo e feituʻu ne u fakakaukau ki aí?

Ne u ʻeke pe ko ha tā valivali ʻeni ʻo Nāvū. Naʻe ʻohovale ʻeku supavaisá heʻeku fehuʻí, peá ne tali mai ko ia. Ne vave ʻeku ʻiloʻi naʻe fakatau ʻa e tā valivalí ʻe ha taha ʻo kinautolu naʻa nau maʻu ʻa e ʻapí kimuí ni maí he ne hangē pē naʻe fai e tā valivalí lolotonga e senituli 19 pea naʻe fenāpasi lelei e tuʻu ʻa e vaitafé mo e tuʻu ʻa Nāsisí.

Pau pē naʻe tau e mānava ʻa e Kāingalotu naʻa nau fou atu ʻi Nāsisi ʻi he lotolotonga ʻo e fakatangá mo nau fakamālō ʻi he faifai pea nau aʻu ki Nāvuú. Ko e meʻa tatau pē ʻa ʻeku ongoʻi fiemālie ʻi heʻeku sio ki he tā valivali ʻo Nāvuú ʻi he fuʻu fale ʻi Nasisí. Ne tokoni ʻeku sio ki he tā valivalí ke u ʻiloʻi naʻe ʻafioʻi ʻe he Tamai Hēvaní e tuʻunga ne u ʻi aí pea te Ne tāpuakiʻi au ʻaki ʻa e mālohi ke u lavaʻi ʻeku taʻelatá, ilifiá, mo e veiveiuá. Naʻá ku ʻiloʻi ko e tā valivali ʻo Nāvuú ko ha ʻaloʻofa ongongofua ia ʻa e ʻEikí.

ʻI heʻema kaka hake he fuʻu sitepu fakaʻofoʻofá, ne u fakatokangaʻi ha tā valivali ʻo ha kolo. Meʻa ní ko e fakatātā ʻeni ʻo e feituʻu ne u fakakaukau ki aí?