2015
Piki ki he Vaʻa Ukameá
Māʻasi 2015


Piki ki he Vaʻa Ukameá

Mei ha lea ʻi ha fakatahaʻanga lotu, “Becoming a Work of Art,” naʻe fai ʻi he ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí ʻi he ʻaho 5 ʻo Nōvema 2013. Ke maʻu kakato ʻi he lea Faka-Pilitāniá, ʻalu ki he speeches.byu.edu.

Kapau te tau ngāueʻi ʻa e tuí mo talangofua faivelenga ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí, ʻe faingofua ange ʻetau fili ki he totonú.

ʻĪmisi
Illustration of Nephi with fruit

Ngaahi tā fakatātā ʻa Katie Payne

ʻI he taimi ne ʻi he kolisí ai ha mēmipa lelei ʻo e Siasí ʻoku ou ʻiloʻi, ne fakaafeʻi ia ki ha paati ʻi ha pō Tokonaki ʻi he ʻapi ʻo ha kaungā ako. Naʻe fakaafeʻi foki mo e kau palōfesá ʻunivēsiti ʻo hoku kaungāmeʻá, tautautefito kiate kinautolu naʻe anga fakakaumeʻa ki he kau akó. Naʻe ngali mālie mo malu ʻa e pātí.

Ka neongo iá, ʻi he aʻu atu hoku kaungāmeʻá, ne vave ʻene fakatokangaʻi ʻa e ʻātakaí naʻe ʻikai ko e meʻa ia naʻá ne ʻamanaki ki aí. Naʻe inu kavamālohi ʻa e fānau akó, ifi tapaka, fakaʻaongaʻi e faitoʻo kona tapú, mo fai e ngaahi meʻa fakalilifu ʻi he tuliki kotoa pē ʻo e falé. Naʻá ne hohaʻa pea fakakaukau ke mavahe, ka naʻe fai ʻa e pātí ʻi ha feituʻu mamaʻo mei hono ʻapí. Naʻá ne heka mo hano ngaahi kaungāmeʻa ki he pātí, ko ia naʻe ʻikai ke ne lava ʻo mavahe ʻiate ia pē.

ʻI he momeniti ko iá naʻá ne lotu fakalongolongo pē ki he ʻEikí, ʻo kole ha tokoni. Hili haʻane fakalaulauloto, naʻá ne ongoʻi ʻoku totonu ke ne ʻalu ki tuʻa. Naʻá ne muimui ʻi heʻene ngaahi ongó pea nofo pē he tuʻa falé, kae ʻoua kuo ʻosi ʻa e pātí.

Lolotonga ʻenau foki ki ʻapí, naʻe talanoa hono ngaahi kaungāmeʻá fekauʻaki mo e ngaahi meʻa fakalilifu naʻe hoko lolotonga ʻa e pātí. Naʻe ongoʻi taʻe fiemālie hoku kaungāmeʻá ʻi he meʻa naʻe hokó. Naʻe ʻikai ke faingofua kiate ia ke ne kātekina.

Ka neongo ia, ʻi heʻene maʻu ʻa e sākalamēnití he ʻaho hono hokó ʻi he lotú, naʻá ne ongoʻi fiemālie, melino, mo pau naʻá ne fai ʻa e fili totonú. Naʻá ne ʻiloʻi hono ʻuhinga ʻo e puke ʻa e vaʻa ukameá pea ʻoua ʻe tukuangé, ʻo aʻu pē ki he ngaahi ʻao fakapoʻulí. Naʻe mahino lelei kiate ia ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe Nīfai ki hono ngaahi tokouá ʻi heʻene pehē “Pea ʻilonga ʻa kinautolu ʻe tokanga ki he folofola ʻa e ʻOtuá, ʻo piki maʻu ki aí, ʻe ʻikai te nau teitei mate; pea ʻe ʻikai foki lava ke ikunaʻi ʻa kinautolu ʻe he ngaahi ʻahiʻahi mo e ngaahi ngahau vela ʻa e filí ke fakakuihi mo tohoakiʻi atu ʻa kinautolu ki he fakaʻauhá” (1 Nīfai 15:24).

Fakakaukau ki he meʻa naʻe mei hoko kapau naʻe ʻikai mālohi feʻunga ʻa e talavou ko iá, ʻi heʻene maá, ke piki maʻu ki he vaʻa ukameá. ʻI hono olá mo ha ngaahi fili kehe ʻi heʻene moʻuí, naʻá ne mali ai mo ha finemui ʻi he temipalé, faʻu ha fāmili angatonu, pea hoko ʻo lavameʻa. ʻOkú ne ngāue faivelenga ʻi he Siasí he ʻahó ni pea feinga ke hoko ko ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ki heʻene fānaú.

Ko e Tangata Fakakakanó

ʻOku ʻikai faingofua ke fehangahangai mo e ʻahiʻahi fakaʻahó. ʻOku tau fetaulaki kotoa mo ha ʻātakai ʻoku fakafili ki he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻOku tau moʻui ʻi ha māmani ʻoku hōloa ʻa e tuʻunga fakaeangamaʻá. ʻOku fakaafeʻi kitautolu ʻe he mītiá mo e tekinolosiá ke tau kau ʻi he ngaahi ʻekitivitī fakatupu ʻauha mo veuki moʻuí ʻa ia ʻoku fehangahangai mo ʻetau tuí mo e ngaahi tuʻunga ʻulungaanga mahuʻinga ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻOku hanga ʻe he mālohi ʻo e fakatamaiki mo kinautolu ʻoku ʻikai tatau ʻetau ngaahi tuʻunga ʻulungaanga mahuʻingá, pe ʻoku tatau ʻetau ngaahi tuʻunga ʻulungaanga mahuʻingá ka ʻoku vaivai ʻenau tuí, ʻo teke kitautolu ke tau kau hono fai he ngaahi ʻulungaanga maʻulaló. Makehe mei hení, ʻoku tau fehangahangai mo e tangata fakakakano ʻoku ʻiate kitautolu fakatāutahá.

ʻOku fakaʻuhingaʻi ʻe he Fakahinohino ki he Folofolá ʻa e tangata fakakakanó “ko ha tokotaha ʻoku fili ke puleʻi ia ʻe he ngaahi holi, uʻa, mo e ngaahi ongo ʻo e kakanó kae ʻikai ʻe he ngaahi fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻE mahino ki he tokotaha peheé ʻa e ngaahi meʻa fakakakanó kae ʻikai ko e ngaahi meʻa fakalaumālié. … Kuo pau ke fanauʻi foʻou ʻa e tokotaha kotoa pē ʻi he fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí koeʻuhi ke ʻoua te nau hoko ai ko ha tangata fakakakano.”1

ʻOku faʻa lea ʻaki ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ha kupuʻi lea angamaheni faingofua ʻa ia ʻe lava ke tokoni ke tau fakaʻehiʻehi mei he ʻahiʻahi ʻa e filí pea tauhi kitautolu ke ʻunu ki muʻa ʻi he hala totonú: “He ʻikai lava ke ke totonu ʻi he faihalá, pea he ʻikai lava ke ke hala ʻi he faitotonú.”2

Kapau te tau ngāueʻi ʻa e tuí mo talangofua faivelenga ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí, ʻe faingofua ange ʻetau fili ki he totonú.

Ko e Maama ʻo Kalaisí

Naʻe akoʻi ʻe he palōfita ko Molomoná ʻa hono kakaí:

“Ko ia, ʻoku ou fakahā kiate kimoutolu ʻa e founga ke fakamāú; he ko e meʻa kotoa pē ʻoku fakaafeʻi ke faileleí, pea ʻoku fakalotoʻi ke tui kia Kalaisí, ʻoku ʻomai ia ʻi he mālohi mo e foaki ʻa Kalaisí; ko ia te mou faʻa ʻiloʻi ai ʻi ha ʻilo haohaoa ʻoku tupu ia mei he ʻOtuá.

Ka ko e meʻa kotoa pē ʻoku fakalotoʻi ʻa e tangatá ke faikoví, ʻo ʻikai tui kia Kalaisí, pea fakaʻikaiʻi iá, pea ʻikai tauhi ki he ʻOtuá, ʻoku mou faʻa ʻiloʻi ai ʻi ha ʻilo haohaoa ʻoku tupu ia mei he tēvoló; he ko hono anga ʻeni ʻo e ngāue ʻa e tēvoló, he ʻoku ʻikai te ne fakalotoʻi ha tangata ʻe taha ke failelei, ʻikai, ʻoku ʻikai ha taha; pea ʻoku ʻikai foki ke fai pehē mo ʻene kau ʻāngeló; pea ʻoku ʻikai ke fai pehē mo kinautolu ʻoku fakavaivaiʻi ʻa kinautolu kiate iá” (Molonai 7:16–17).

Kuo foaki mai ʻe heʻetau Tamai Hēvaní kiate kitautolu ʻa e Maama ʻo Kalaisí, ʻa ia ko e “ivi, mālohi pe ko e tataki ia ʻoku haʻu mei he ʻOtuá ʻo fou mai ʻia Kalaisi pea ʻokú ne foaki moʻui mo e maama ki he ngaahi meʻa kotoa pē.”3 ʻOku tokoni ia ki ha taha ke fili ʻi he vahaʻa ʻo e totonú mo e halá. ʻOku tokoni ʻa e meʻaʻofa ko ʻení, fakataha mo e takaua ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ke tau fakapapauʻi pe ʻoku tuku kitautolu ʻe ha fili ki he tafaʻaki ʻo e ʻEikí pe ko e tafaʻaki ʻo e filí. Kapau ʻoku lelei ʻa hotau ʻulungāngá, ʻoku ueʻi fakalaumālie kitautolu ʻe he ʻOtuá. Kapau ʻoku kovi ʻa hotau ʻulungāngá, ʻoku takiekina kitautolu ʻe he filí.

ʻĪmisi
illustration of a young adult man sitting.

Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe hoku kaungāmeʻa he kolisí ʻa e ongo meʻafoaki ko ʻení. Naʻe tokoniʻi ia ʻe he Maama ʻo Kalaisí ke ne ʻiloʻi ʻa e meʻa naʻe totonú, pea naʻe tataki ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻene fili fekauʻaki mo e hala ke muimui aí. ʻOku lava ke maʻu ʻa e ongo meʻafoaki ko ʻení ʻe kinautolu ʻoku nau piki maʻu ki he vaʻa ukameá.

Ko e Meʻaʻofa ʻo e Fakatomalá

Tuku muʻa ke tau fakakaukauloto kuo kākaaʻi pe fakafihiʻi kitautolu ʻe he ʻahiʻahí ʻi ha faʻahinga ʻuhinga pē pea tau iku ʻo fai angahala. Ko e hā ʻoku totonu ke tau faí? Kapau te tau tō ki he ʻahiʻahí mo e angahalá, kuo pau ke tau fakalelei kitautolu mo e ʻOtuá. Kuo pau ke tau fakatomala ʻi he lea ʻo e folofolá.

Kuo akoʻi ʻe ʻEletā Nila L. ʻEnitasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

“ʻOku tau mamaʻo mei he ʻOtuá ʻi he taimi ʻoku tau fai angahala aí. ʻI he taimi ʻoku tau fakatomala aí, ʻoku tau tafoki ai ki he ʻOtuá.

“ʻOku tātātaha ke hoko e fakaafe ke fakatomalá, ko ha leʻo ʻo e tautea, ka ko ha tautapa ia ʻi he angaʻofa ke tafoki pea ʻfoki’ ki he ʻOtuá [vakai, Hilamani 7:17]. Ko e taʻalo mai ia ʻa ha Tamai angaʻofa mo Hono ʻAlo Tofu Pē Tahá ke tau toe lelei ange ʻi he tuʻunga ʻoku tau ʻi aí, ke tau aʻu hake ki ha tuʻunga moʻui māʻolunga ange, ke tau liliu pea ongoʻi ʻa e fiefia he tauhi e ngaahi fekaú. ʻI heʻetau hoko ko e kau muimui ʻo Kalaisí, ʻoku tau fiefia ʻi he tāpuaki ʻo e fakatomalá pea mo e fiefia ʻo hono fakamolemoleʻí. ʻOku nau hoko ko e konga ʻetau moʻuí, pea ʻokú ne takiekina ʻa e anga ʻo ʻetau fakakaukaú mo e ongo ʻoku tau maʻú.”4

Ko e fakatomalá ko ha meʻaʻofa fakaʻofoʻofa ʻoku ʻatā kiate kinautolu kotoa pē ʻoku holi ke toe foki ki he ʻOtuá pea fakaʻatā Ia ke ne oʻi ʻa ʻenau moʻuí.

Naʻe fāʻeleʻi kitautolu mo ha konga fakalangi ʻi hotau ngaahi laumālié koeʻuhí ko e fānau kitautolu ʻa e ʻOtuá. ʻOku fie maʻu ke tupulaki ʻa e konga fakalangi ko iá. ʻOku tupulaki ia ʻi heʻetau ngāue ʻaki ʻetau tauʻatāina ke filí ʻi he māʻoniʻoni, ʻi heʻetau fai ʻa e ngaahi fili ʻoku totonú, pea ʻi heʻetau fakaʻaongaʻi e Maama ʻo Kalaisí mo e Laumālie Māʻoniʻoní ke ne tataki kitautolu ʻi he ngaahi fili ʻoku tau fai lolotonga ʻetau moʻuí. ʻOku fie maʻu ha taimi lahi ki he founga ko ʻení, ka ʻoku malava pē ke ne fakaleleiʻi hotau ngaahi laumālié mo ʻetau moʻuí mei he ʻaho ki he ʻaho.

ʻI hono ʻiloʻi ʻetau mateakí mo e vilitakí, ʻe foaki mai ʻe he ʻEikí kiate kitautolu ʻa e meʻa he ʻikai ke tau lava ʻo maʻu pē ʻiate kitautolú. Te Ne fakaleleiʻi kitautolu koeʻuhí he ʻokú Ne ʻafioʻi ʻetau ngaahi feinga ke ikunaʻi ʻetau ngaahi tōnounoú mo e vaivai fakakakanó.

ʻI he meʻa ko iá, ʻoku hoko ai e fakatomalá ko e konga ʻo ʻetau moʻui fakaʻahó. Ko ʻetau maʻu fakauike ʻa e sākalamēnití—ke haʻu angavaivai, mo loto fakatōkilalo ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí, ʻo fakahaaʻi ʻetau fakafalala kiate Iá, ʻi hono kole kiate Ia ke fakamolemoleʻi pea fakafoʻou kitautolú, mo palōmesi ke manatu maʻu ai pē kiate Iá—ʻoku fuʻu mahuʻinga ʻaupito.

Ko e taimi ʻe niʻihi ʻi heʻetau ngaahi ngāue fakaʻaho ke hoko ʻo anga faka-Kalaisi angé, ʻoku tau fakatokangaʻi ʻoku tau toutou fekuki pē mo e ngaahi faingataʻa tatau. ʻOku hangē ia naʻa tau kaka ʻi ha moʻunga ʻuluʻakauʻiá. ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻikai lava ke tau sio ki he ʻetau fakalakalaká kae ʻoua ke tau ofi ange ki he tumuʻakí pea vakai ki mui mei he ngaahi feituʻu māʻolungá. ʻOua naʻá ke lotofoʻi. Kapau ʻokú ke fāifeinga mo ngāue ke fakatomala, ʻokú ke ʻi he hala ki he fakatomalá.

Naʻe pehē ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “[Ko hono] ikunaʻi ha ngaahi angakovi pe ngaahi meʻa ʻoku maʻunimā kitá, ʻoku faʻa ʻuhinga ia ki ha feinga he ʻahó ni pea hoko atu ʻapongipongi, pea fai pehē ai pē, ʻo mahalo ʻi ha ngaahi ʻaho lahi, naʻa mo ha ngaahi māhina mo e ngaahi taʻu, kae ʻoua kuo tau ikunaʻi ʻa e meʻa ko iá.”5

ʻI heʻetau fakalakalaká, ʻoku tau sio lelei ange ai ki he moʻuí pea ongoʻi ʻa e ngāue mālohi ange ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi loto ʻiate kitautolú. Kiate kinautolu ko ia ʻoku fakatomala moʻoni ka ʻoku hangē ʻoku ʻikai ke nau ongoʻi fiemālié, hokohoko atu hono tauhi e ngaahi fekaú. ʻOku ou palōmesi atu ʻe hoko mai ʻa e fiemālié ʻi he taimi ʻa e ʻEikí. ʻOku fie maʻu ha taimi ke fakamoʻui ai.

Tuku muʻa ke tau tauhi maʻu ha fakakaukau taʻengata ʻaki hono ikunaʻi ʻo e tangata fakakakanó, ʻi he fakamaau ʻaki e Maama ʻo Kalaisí, ʻi he fekumi ki he fakahinohino mei he Laumālie Māʻoniʻoní, ʻi he fakatomala ʻi he taimi ʻoku tau tōnounou aí, pea ʻi hono fakaʻatā ʻetau Tamai Hēvaní ke liliu ʻetau moʻuí ki he meʻa kuó Ne palani maʻatautolú.