2023
ʻIkai ʻOku Fakaiku ʻa e Talangofuá ki he Ngaahi Tāpuakí?
Fēpueli 2023


“ʻIkai ʻOku Fakaiku ʻa e Talangofuá ki he Ngaahi Tāpuakí?,” Liahona, Fēpueli 2023.

Kakai Lalahi Kei Talavoú

ʻIkai ʻOku Fakaiku ʻa e Talangofuá ki he Ngaahi Tāpuakí?

ʻOku ʻikai fakataumuʻa e ngaahi tāpuaki ia ʻa e ʻEikí ke fakahōhōloto fakatuʻasinó; ʻoku fakataumuʻa kinautolu ki he tupulaki fakalaumālié.

ʻĪmisi
fefine lahi kei talavou ʻi muʻa ʻi ha mīsini fakatau

ʻI he konga lahi ʻo ʻeku moʻuí, naʻá ku tui kapau te u talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá, naʻe ʻi ai ʻeku totonu ki ha faʻahinga tāpuaki pē pea mo e ngaahi tāpuaki kotoa pē naʻá ku kolé. Fakakaukauloto angé ki heʻeku puputuʻú, ʻi he hili haʻaku feinga ke moʻui talangofua ʻi he meimei taʻu ʻe 30, ne u mātā hono fakaʻauha ʻe he maʻunimaá mo e kanisaá ʻa hoku fāmilí; ʻa e mole ʻa e ngāue ʻa ʻeku tamaí ʻi he kamata ʻa e mahaki fakaʻauhá; ko e fokoutua hoku taʻoketé ʻi ha mahaki ʻoku ʻikai lava ke faitoʻó; mo ha ngaahi meʻa liliu moʻui kehe naʻe ʻikai ke u teitei ʻamanaki te u aʻusiá.

Naʻá ku fakamoleki ha taimi lahi ʻi he lotu tāumaʻu, ʻo feinga ke ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga naʻe hoko ai ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení. Naʻá ku ongoʻi kuó u ngāueʻi ke maʻu e ngaahi tāpuakí. Ko e hā ne hangē ai naʻe fakaofo e moʻui ʻa e kakai naʻe ʻikai ke nau feinga ke talangofuá ʻo ʻikai fehangahangai mo e ngaahi faingataʻa kuó u fehangahangai mo iá? Mei heʻeku fakakaukau fakangatangatá, ne ongo puputuʻu, fakatupuʻita, mo taʻetotonu hoku ngaahi tūkungá.

Maʻu e Mahino ki he Ngaahi Founga ʻa e ʻEikí

ʻE lava pē ke faingataʻa ke maʻu ha fakakaukau ʻoku lahí ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi faingataʻá, ka ʻi heʻeku manatu ki aí, ʻoku lava ke u ʻiloʻi moʻoni ʻoku ʻikai ko ʻetau ngaahi foungá ʻa e ngaahi founga ʻa e ʻEikí (vakai, ʻĪsaia 55:8). ʻI heʻetau hoko ko ha kakai matelie ʻoku moʻui ʻi he māmani ko ʻení, ʻoku ʻi ai hatau niʻihi ʻoku saiʻia ke nau fiemālie ʻi he taimi pē ko iá, fiefia ʻo ʻikai fuʻu ngāueʻi, pea mo fiemālie maʻu pē.

Ka ʻoku fingalo ʻe he Tamai Hēvaní ke tau maʻu ha meʻa lelei ange maʻatautolu. ʻI Hono poto taʻefakangatangatá, ʻoku mahino kiate Ia ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ʻe Heʻene fānaú takitaha ke nau maʻu ai ʻa e nēkeneka taʻengatá, fiefia ʻoku tuʻuloá, mo e fakafiemālie fakalangí.

Ko hono olá, ʻoku ʻikai ke tau maʻu maʻu pē ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku tau kolé he ʻoku ʻikai fakataumuʻa ia ki heʻetau lelei taʻengatá. Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofāsoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “ʻOku maʻuhala ha niʻihi ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá ʻo fakakaukau ko e talangofua kiate Iá ʻe maʻu ai ʻa e ngaahi ola pau ʻi ha taimi pau. Mahalo te nau fakakaukau, ʻKapau te u ngāue fakafaifekau taimi-kakato mo faivelenga, ʻe tāpuekina ʻaki au ʻe he ʻOtuá ha nofo-mali fiefia mo ha fānau,ʼ pe ʻKapau te u fakaʻehiʻehi mei he ngāue fakaako ʻi he Sāpaté, ʻe tāpuekina ʻaki au ʻe he ʻOtuá ha maaka lelei,ʼ … Kapau he ʻikai ke hoko ʻa e moʻuí ʻo hangē tofu pē ko ʻení pe fakatatau ki he taimi-tēpile ne fai ki ai e ʻamanakí, mahalo te nau ongoʻi kuo lavakiʻi kinautolu ʻe he ʻOtuá. Ka ʻi he founga fakalangí ʻoku ʻikai ke fuʻu pehē ʻene hoko ia ʻa e ngaahi meʻá. ʻOku ʻikai totonu ke tau fakakaukau ʻoku hangē ʻa e palani ʻa e ʻOtuá ko ha mīsini fakatau ʻo e ʻunivēsí ke tau (1) fili atu pē ha tāpuaki ʻoku fiemaʻu, (2) fakahū atu e lahi ʻo e ngaahi ngāue leleí, pea (3) maʻu taimi totonu leva ʻa e meʻa ne fiemaʻú.”1

Naʻe folofola ʻa e ʻEikí “ʻe fakatatau ki hoʻomou tauhi ʻeku ngaahi fekaú, ʻa hoʻomou tuʻumālie ʻi he fonuá” (2 Nīfai 4:4). Ko e tuʻumālie taupotu taha ʻoku fakataumuʻa ʻe he Tamai Hēvaní maʻa ʻene fānaú ko e “moʻui taʻe-faʻa-maté mo e moʻui taʻengatá” (Mōsese 1:39). Pea koeʻuhí ko ʻEne ʻofa lahi ʻiate kitautolú, ʻokú Ne fakaafeʻi kitautolu ke fakaʻaongaʻi ʻetau tauʻatāina ke filí ke fai ha ngaahi fili ʻe iku ki he tuʻunga ko iá. Ka ʻoku ʻikai ha feituʻu ʻi he folofolá ʻe pehē ai te Ne foaki mai ʻa e meʻa pau ʻoku tau fiemaʻú. ʻOkú Ne ʻafioʻi lelei ange ʻia kitautolu ʻa e meʻa ʻoku lelei taha maʻatautolú. Ko ia, tatau ai pē pe ʻoku tau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku tau fakaʻamuá pe ʻikai, ʻoku kole mai ke tau falala ʻoku ʻuhinga pē ia ki heʻetau leleí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 122:7).

Ko e fakahā fakataautaha ke ngāue fakafaifekaú ko e taha ia ʻo e ngaahi tali mahino taha ki ha lotu kuo faifaiangé peá u maʻú. Ko hono moʻoní, naʻe ʻikai ke u fiefia ʻi he ʻamanaki ke mavahe mei hoku fāmilí ʻi ha māhina ʻe 18, ka naʻe ʻikai ke u lava ʻo fakaʻikaiʻi ʻa e tali naʻá ku maʻú. Ko ia, naʻá ku talangofua ki he uiuiʻí.

Naʻe ʻi ai ha ngaahi konga fakaʻofoʻofa ʻo ʻeku ngāue fakafaifekaú, ka naʻá ku aʻusia foki ha ngaahi faingataʻa lahi naʻá ne siviʻi ʻeku tuí pea tupu ai ʻeku fifili pe ko e hā naʻe ueʻi ai au ke u ʻalu ʻo ngāue fakafaifekaú! Ka neongo ia, ʻi heʻeku vakai atu he taimi ní, te u lava ʻo pehē moʻoni naʻe fakamālohia au ʻe he ngaahi aʻusia faingataʻa ʻi heʻeku ngāue fakafaifekaú ʻi ha ngaahi founga lahi, pea naʻa nau teuteuʻi au ke u toki maʻu ʻa e ngaahi tāpuakí ʻamui ange.

Ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku tataki kitautolu ʻe heʻetau talangofuá ki ha afi ʻa e tangata fakamaʻa ukameá (vakai, Malakai 3:2), pea ʻoku ʻikai ʻaupito ko ha aʻusia fakafiemālie ia. Ka ʻo kapau te tau tuku ke liliu kitautolu ʻe he afi ko iá, ʻe tupu mei he efuefú ha tupulaki foʻou mo fakaʻofoʻofa (vakai, ʻĪsaia 61:3).

Ko Hono Tali e Finangalo ʻo e ʻOtuá

ʻOku kau ʻi he ului moʻoni kia Kalaisí ʻa e falala kakato ʻokú Ne fakatou finangalo mo e Tamai Hēvaní ke tau maʻu ʻa e meʻa ʻoku lelei taha maʻatautolu ʻi he palani taʻengatá. ʻI he taimi ʻoku tau tui moʻoni ai ki aí, ʻe lava ke tau fakaʻosi moʻoni ʻetau ngaahi lotú ʻaki ʻa e “Ke fai pē ʻa ho finangaló, ʻe ʻEiki, kae ʻikai ko homau lotó” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:44). ʻI he tukupā ko ʻeni ke fai ʻo hangē ko e fakahinohino ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní pea “tuku ke lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá ʻi heʻetau moʻuí,”2 ʻoku mahino kiate kitautolu he ʻikai ke tau maʻu ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku tau fiemaʻú pe fakakaukau ʻoku totonu ke tau maʻú. Te tau fiemālie mo fiefia ʻi he ngaahi tāpuaki kuo tau maʻu ʻo fakafou ʻi he talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá ʻo ʻikai fakafehoanaki kitautolu ki he anga ʻo ʻetau vakai ki he moʻui ʻa e kakai kehé mo e founga ʻoku tāpuekina ai kinautolu ʻe he ʻOtuá.

ʻĪmisi
ʻĒpalahame mo e langi poʻulí ʻi mui ʻiate ia

Naʻe fakaʻatā ʻe he fakakaukau ʻa ʻĒpalahamé ke ne maʻu ʻa e tuí.

ʻĒpalahame, tā ʻe Robert T. Barrett

Ko ha sīpinga fakaʻofoʻofa ʻo e ului moʻoni ko ʻení ko e palōfita ko ʻĒpalahamé. Naʻe fakahā ange ʻe he ʻEikí ke ne “hanga hake [heni] ki he langí, ʻo lau ʻa e ngaahi fetuʻú, ʻo kapau te ke [lava ʻo] lau ia: peá ne [folofola] kiate ia, ʻE [pehē] mo [hoʻo] hakó” (Sēnesi 15:5). Pau pē naʻe fakaʻohovale kia ʻĒpalahame ʻi he taimi naʻe fekauʻi ai ia ʻe he ʻEikí ʻi hono taʻu motuʻá ke tāmateʻi ʻa ʻAisaké, ʻa e foha ne fakahā ʻe he ʻOtuá te Ne fakaʻaongaʻi ke fokotuʻu ʻEne fuakavá (vakai, Sēnesi 17:19). Pau pē naʻe fifili ʻa ʻĒpalahame pe ko e hā ne kole ai ʻe he ʻOtuá ke ne tukuange ʻa e foha naʻe ʻamanaki ke muimui kiate ia ʻi he laine ʻo e fuakavá. Ka naʻe ʻikai fehuʻia ʻe ʻĒpalahame ʻa e ʻEikí, ʻi heʻene ʻiloʻi ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ngataʻangá mei he kamataʻangá mo falala ʻe fakahoko ʻEne talaʻofá.

ʻI he momeniti ko ia naʻe ʻai ai ke tāmateʻi ʻe ʻĒpalahame hono fohá, naʻe taʻofi ia ʻe ha ʻāngelo peá ne fakamālōʻia ʻene loto-fiemālie ke talangofuá (Vakai, Sēnesi 22:11–12). Kimui angé naʻe talaange ʻe he ʻāngeló ʻa e folofola ʻa e ʻEikí ʻo pehē, “Te u fakatokolahi ho hakó ke tatau mo e ngaahi fetuʻu ʻo e langí, mo e ʻoneʻone ʻoku ʻi he matātahí” (Sēnesi 22:17). Naʻe maʻu ʻe ʻĒpalahame ʻa e tui ʻe tāpuekina ia ʻe he ʻEikí, neongo kapau naʻe ʻikai ʻi he founga naʻá ne ʻuluaki fakakaukau ki aí.

Ko ha fakamanatu mālohi mei he fakamatala ko ʻení ʻa e lava ke tau fili ʻa e founga ʻoku tau vakai ai ki he ngaahi ngāue ʻa e ʻEikí; te tau lava ʻo fili ke maʻu ʻa e tuí. Naʻe mei lava ke vakai ʻa ʻĒpalahame ki he fekau ʻa e ʻEikí ke tāmateʻi hono fohá ko ha meʻa taʻetotonu mo taʻeʻofa. Ka naʻe fili ʻa ʻĒpalahame ke kehe ʻene vakai ki aí—naʻá ne fili ke tokanga taha ki he mālohi, falalaʻanga, mo e angalelei ʻa e ʻEikí.

Liliu ʻo e Fakakaukaú

ʻOku ʻikai faingofua ke fakatupulaki ha fakakaukau hangē ko ʻĒpalahamé—ʻoku fiemaʻu ha taimi mo ha akoako. ʻI he taimi ʻe niʻihi kuó u fakafepaki ke fakatupulaki ʻa e loto-fakatōkilalo ʻoku fiemaʻu ki hono fakavaivaiʻi hoku lotó mo falala ki he ʻEikí. Kuó u ʻita fakalaumālie, mo loto-mamahi ʻi he ʻikai ke u maʻu ʻa e meʻa ʻoku ou fiemaʻú mo ongoʻi loto-mamahi ʻi he hokohoko atu ʻeku aʻusia e ngaahi faingataʻá. ʻI he ngaahi meʻa ko ʻení, naʻe ʻikai ke u lava ʻo fakatokangaʻi “ʻoku fiemaʻu ha feinga lahi ke ʻave [kitautolu] mei he feituʻu ʻoku [tau] ʻi aí ki he feituʻu ʻoku finangalo [ʻa e ʻEikí] ke [tau] ʻi aí, pea ʻoku faʻa hoko ai ʻa e taʻefiemālie mo e mamahi.”3

ʻOku ʻikai ʻuhinga ʻeni ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke tau mamahi—ka ko hono fehangahangaí. ʻOku fakataumuʻa ʻa e ʻEikí ke tau “maʻu ʻa e fiefiá” (vakai, 2 Nīfai 2:25). Ka ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea “mahaló” ʻoku makatuʻunga ʻetau fiefiá ʻi heʻetau tauʻatāina ke filí. Kapau ʻoku tau fiemaʻu ʻa e fiefia moʻoni mo taʻengatá, ʻoku tau fili ke vakai ki he ngaahi tāpuakí ʻi ha faʻahinga founga pē mo e taimi te nau hoko mai aí. ʻOku tau fili ke kei talangofua pē neongo ʻoku ʻikai maʻu ha ngaahi ola he taimi pē ko iá, koeʻuhí ʻoku tau ʻofa mo falala ki he Tamai Hēvaní. Pea ʻoku tau ngāue ke mahino ko e ngaahi tāpuaki mahuʻinga tahá ʻoku ʻi he ngaahi lēsoni ʻoku tau fili ke ako mei hotau ngaahi ʻahiʻahí, he ko e ngaahi meʻa ia ʻoku nau ʻave kitautolu ke tau ofi ange kia Kalaisí.

Pea ʻikai ko e taumuʻa tefito ia ʻo e moʻui ní, ke ʻunu ke ofi ange ki he Fakamoʻuí pea hoko ʻo hangē ko Iá?

Kuó u fakamoleki ha taimi lahi ke tokanga taha ki he ngaahi tafaʻaki kovi ʻo e faingataʻá mo e taʻefiemālie ʻi he ʻikai ke u maʻu ʻa e meʻa ʻoku ou pehē ʻoku ou fiemaʻú. ʻOku kei ʻi ai pē ha ngaahi momeniti ʻoku ou fakafehuʻia ai e ʻuhinga ʻoku faʻa ngali faingataʻa ange ai ʻeku moʻuí ʻi he tokolahi ʻo e kakai kehé. Pea ʻoku ou faʻa fifili he taimi ʻe niʻihi pe ko e hā ʻoku hangē ʻoku ʻikai maʻu ai ʻa e ngaahi tāpuaki naʻá ku fiemaʻú, neongo ʻeku talangofua faivelengá. Ka ʻoku ou ako ke ʻiloʻi ʻoku tāpuakiʻi maʻu pē au ʻe he ʻEikí ʻi he taimi ʻoku ou talangofua ai ki Heʻene ngaahi fekaú (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:10; 130:20–21), neongo kapau ʻoku ʻikai hoko mai maʻu pē ʻa e ngaahi tāpuaki ko iá ʻi he taimi pe founga ʻoku ou ʻamanaki atu ki aí.

Ko e taimi pē ʻoku ʻikai maʻu ai ha tāpuaki ʻi he founga pe taimi ʻoku tau ʻamanaki ki aí, ʻoku tau maʻu ʻa e faingamālie ke vakaiʻi fakalelei ʻa e ngaahi founga kuo tau mamata ai ki he tākiekina kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní mo hotau Fakamoʻuí ʻi heʻetau moʻuí, koeʻuhí he ʻokú Na pehē maʻu pē. ʻI he taimi ʻe mahino moʻoni ai kiate kitautolu ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení, te tau maʻu ʻa e fakakaukau mo e loto-toʻa ke fakahā ʻi he loto-fakatōkilalo, “Ke fai ho finangaló.”

Ngaahi Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. D. Todd Christofferson, “Ko Hotau Vā Fetuʻutaki mo e ʻOtuá,” Liahona, Mē 2022, 78.

  2. Russell M. Nelson, “Tuku ke Lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá,” Liahona, Nōvema 2020, 95.

  3. Richard G. Scott, “Trust in the Lord,” Ensign, Nov. 1995, 16–17.