Laipelí
ʻIuniti 12, ʻAho 4: Sione 1


ʻIuniti 12: ʻAho 4

Sione 1

Talateú

Naʻe lekooti ʻe he ʻAposetolo ko Sioné, ʻa ia naʻe toe ʻiloa pē ko Sione ko e ʻOfeiná, ʻa e ngaahi tokāteline mahuʻinga fekauʻaki mo e fatongia ʻo Sīsū Kalaisi ʻi he moʻui ʻi he maama fakalaumālié. Naʻe toe fakamoʻoni foki ʻa Sione Papitaiso kia Sīsū Kalaisi pea papitaiso Ia. Naʻe fakaafeʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e kakaí ke nau ako fekauʻaki mo Ia.

Sione 1:1–18; Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sione 1:1–19

ʻOku fakamoʻoni ʻa Sione ko Sīsū Kalaisi ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá

ʻE kamata ʻi he lēsoni ko ʻení hoʻo ako ʻa e tohi ʻa Sioné. Naʻe lekooti ʻe he ʻAposetolo ko Sioné ʻa e meʻa naʻá ne fie maʻu ke ʻilo ʻe he kakaí fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí. Naʻe mamata tonu ʻa Sione ʻi he konga lahi ʻo e ngaahi fakamatala naʻá ne hikí. Ko e konga lahi ʻo e fakamatala ʻi he Kosipeli ʻa Sioné, ʻoku ʻikai maʻu ia ʻi he ngaahi Kosipeli ʻa Mātiu, Maʻake mo Luké, ʻa ia naʻe hiki ke tokoniʻi e kau Siú mo e kau Senitailé ke nau tui ko Sīsū ko e Mīsaia mo e Fakamoʻui ʻo e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá. Naʻe hiki ʻe Sione ʻene tohí maʻanautolu naʻe ʻosi mahino ki ai ʻa e folofolá mo tui ko Sīsū ʻa e Kalaisí, ʻa e Mīsaia naʻe talaʻofa maí.

  1. Fakakaukauloto ʻokú ke talanoa mo ha tokotaha ʻoku siʻisiʻi ʻene ʻilo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí, pea naʻá ne ʻeke atu pe ko e hā ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo Iá. Lisi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e meʻa ʻe tolu te ke akoʻi ki he tokotaha ko iá fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi.

ʻĪmisi
Jesus Christ

ʻI hoʻo ako ʻa e Sione 1, kumi ki ha ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e Fakamoʻuí ʻe lava ʻo tokoni ke fakamālohia hoʻo tui mo hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí.

Lau ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sione 1:1–2 (ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá), ʻo kumi ki he ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe Sione fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí. (ʻI hoʻo ako ʻa e lēsoni ko ʻení, te ke lau ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sione 1:1–34. Ko e ngaahi lea ʻoku faka-ʻĪtalí (italics), naʻe toki tānaki atu pe liliu ia ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá.)

Ko e moʻoni ʻe taha ʻoku lava ke tau ʻilo mei he ngaahi veesi ko ʻení naʻe ʻi he ʻOtuá ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he kamataʻangá. Tānaki atu ʻa e moʻoni ko ʻení ki he lisi naʻá ke hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá.

ʻOku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “ʻi he kamataʻangá,” ki he moʻui ʻi he maama fakalaumālié. ʻI he taimi ʻoku tohi ai ʻi he folofolá naʻe ʻi he ʻOtuá ʻa Sīsū Kalaisi “ʻi he kamataʻangá”, ʻoku akoʻi mai ai kiate kitautolu ko Sīsū ʻa e ʻUluaki Fānau fakalaumālie ʻa e Tamaí (vakai T&F 93:21), naʻá Ne “tatau mo e ʻOtuá” ʻi he haʻohaʻonga ʻo e ngaahi laumālie naʻa nau fakataha mai “ʻi he teʻeki ai ke ʻi ai ʻa e māmaní” (vakai ʻĒpalahame 3:22–24), pea naʻe fili Ia ʻe he Tamaí talu mei he kamataʻangá (vakai Mōsese 4:2).

Lau ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sione 1:3, ʻo kumi ki ha toe moʻoni naʻe akoʻi mai ʻe Sione fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi. ʻE lava ke ke fakaʻilongaʻi ʻa e meʻa ʻokú ke maʻú.

ʻOku tau ako mei he potufolofola ko ʻení naʻe faʻu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e meʻa kotoa pē. Tānaki atu eni ki he lisi ʻo e ngaahi moʻoni fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi naʻá ke ʻosi hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá.

Naʻe fakatupu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e langí mo e māmaní pea mo e “ngaahi māmani taʻefaʻalaua” ʻo fakatatau mo e fakahinohino ʻa e Tamaí (Mōsese 1:33).

ʻĪmisi
Elder Bruce R. McConkie

Neongo iá, naʻe tohi ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e “meʻa ʻe ua ʻi he fakatupú” naʻe ʻi he Tamai Hēvaní tonu: “ʻUluakí, ko e Tamai ia ʻa e ngaahi laumālié kotoa pē, ʻo kau ai ʻa Kalaisi. … Uá, ko e Toko Taha Ia naʻá Ne Fakatupu ʻa e [sino fakamatelie ʻo ʻĀtama mo ʻIví]” (A New Witness for the Articles of Faith [1985], 63; vakai foki Mōsese 2:27).

[ʻOku fakamahino mai ʻi he] “Ko e Fāmilí: Ko Ha Fanongonongo ki Māmaní” “ko e kakai kotoa pē—ʻa e tangata mo e fefine—naʻe fakatupu ia ʻi he tatau ʻo e ʻOtuá. Ko e tokotaha fakafoʻituitui kotoa pē ko e foha mo e ʻōfefine ia ʻo ha mātuʻa fakalangi, pea ʻi heʻene peheé, ʻoku maʻu ai ʻe he tokotaha kotoa pē ha natula fakalangi pea mo ha ikuʻanga pau” (Ensign pe Liahona, Nov. 2010, 129).

Lau ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sione 1:4–5, ʻo kumi ki he founga naʻe fakamatalaʻaki ʻe Sione ʻa Sīsū mo ʻEne ongoongoleleí.

Ko e hā ʻokú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e hoko ʻa Sīsū Kalaisi mo e ongoongoleleí ko e maama naʻe “ulo ʻi he māmaní, pea naʻe ʻikai ʻiloʻi ia ʻe he māmaní”?

Naʻe hoko atu ʻa e ʻAposetolo ko Sioné ki heʻene akonaki fekauʻaki mo Sione Papitaisó. Lau ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sione 1:6–10, ʻo kumi pe ko e hā ʻa e toe moʻoni naʻe fakamoʻoni ki ai ʻa Sione Papitaisó.

Tānaki atu ʻa e moʻoni ko ʻení ki he lisi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: Ko Sīsū Kalaisi ʻa e Maama ʻo e Māmaní. Fakalaulauloto pe ko e hā ʻa e ngaahi founga ʻoku hoko ai ʻa Sīsū Kalaisi ko e maama ʻo e māmaní. Vakai ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 88:5–13 ki ha toe ʻilo makehe.

ʻOku maʻu ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sione 1:11–18, ha ngaahi akonaki ʻo kau ai ʻa e fakamoʻoni ʻa Sione Papitaisó ʻe maʻu ʻe he kakai kotoa pē naʻa nau tui kia Sīsū Kalaisi ʻa e moʻui taʻe faʻamaté mo e moʻui taʻengatá. Fakatokangaʻi ʻi he veesi 14 mo e 16, naʻe pehē ʻe Sione ko Sīsū Kalaisi ko e “Folofolá.” Ko e huafa eni ʻo Sīsū Kalaisi ʻoku hā ʻi ha ngaahi tohi kehekehe ʻi he folofolá (vakai foki Sione 1:1; 1 Sione 1:1; Fakahā 19:13; T&F 93:8; Mōsese 1:32).

Koeʻuhí ʻoku tau fakaʻaongaʻi ha ngaahi lea ke fakahoko atu ʻaki ha meʻa ki he niʻihi kehé, ko e hā ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku hoko ai ʻa e “Folofolá” ko ha huafa ʻoku feʻunga mo Sīsū Kalaisi?

Fakalaulauloto ki he niʻihi ʻo e ngaahi ʻuhinga ko eni ʻoku feʻunga ai ʻa e huafá ni: Ko e fakafofonga Ia ʻo e Tamaí ki he māmaní; ʻokú Ne fakahā mai ʻa e ngaahi folofola ʻa e Tamaí; ko Ia ʻa e talafekau ʻo e fakamoʻuí (vakai T&F 93:8); ko Ia ʻa e faʻifaʻitakiʻanga haohaoa ʻo e moʻuiʻaki e folofola ʻa e ʻOtuá; ʻokú Ne ʻomai ʻa e ngaahi lea ʻo e moʻui taʻengatá; pea ʻoku maʻu ʻa e moʻui taʻengatá ʻi Heʻene ngaahi leá.

Fakafehoanaki ʻa e Sione 1:18 ki he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sione 1:19. Ka ne taʻeʻoua ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, naʻe mei maʻuhala ha niʻihi ʻoku nau lau ʻa e Sione 1:18, ʻo pehē ʻoku teʻeki ke mamata ha taha ʻi māmani ki he ʻOtua ko e Tamaí. ʻOku fakamahino fēfē ʻe he Liliu ʻa Siosefa Sāmita ʻa e Sione 1:19, ʻa e fakalea ʻo e Sione 1:18 ʻi he Fuakava Foʻoú?

  1. Toe fakakaukau ki he ʻekitivitī ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoni ko ʻení, ʻa ia naʻe kole atu ai ke ke fakakaukauloto ʻokú ke akoʻi ha taha naʻe siʻisiʻi ʻene ʻilo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e ʻuhinga ʻokú ke pehē ʻe mahuʻinga ai ke ʻilo ʻe ha taha ʻa e ngaahi tokāteline kehe fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi naʻá ke ʻilo mei he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sione 1:1–19?

Sione 1:19–34; Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sione 1:20–34

ʻOku fakamoʻoni ʻa Sione Papitaisó kia Sīsū Kalaisi pea papitaiso Ia

ʻI he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sione 1:20–28 (ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá), naʻe fekau ʻe he kau Siú ha kau taulaʻeiki ke nau ʻalu kia Sione Papitaisó ʻo fehuʻi pe ko e Mīsaiá ia. Naʻe fakamatala ʻe Sione ko hono fatongiá ke hoko ko e fakamoʻoni ki he Mīsaiá, ʻa ia te Ne papitaiso ʻaki ʻa e afí pea mo e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻI he ʻaho hono hokó, naʻe mamata ai ʻa Sione Papitaisó kia Sīsū, ʻa ia naʻá ne papitaisó.

Lau ʻa e ngaahi lea ʻa Sione Papitaisó ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sione 1:29–33, ʻo kumi ki he meʻa naʻe fie maʻu ʻe Sione Papitaisó ke ʻilo ʻe he kakaí fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi.

Vakai ki he ngaahi moʻoni fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi naʻá ke lisi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá. Ko e hā ha ngaahi moʻoni pe fakamatala kehe fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi ʻe lava ke ke tānaki mai mei he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sione 1:29–33? (Lisi ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ke maʻú ʻi lalo ʻi he ngaahi moʻoni kehe naʻá ke lisi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá.)

Fakatokangaʻi ʻoku ui ʻe Sione ʻa Sīsū ko e “Lami ʻa e ʻOtuá.” Hangē pē ko hono fakahaofi ʻe he taʻataʻa ʻo e fanga lamí ʻi he Lakaatú ʻa ʻIsileli mei he maté mo fakahaofi kinautolu mei he nofo pōpula ʻi ʻIsipité, ʻoku fakataipe ʻa e huafa “Lami ʻa e ʻOtuá” ki he ʻamanaki tafe ʻa e taʻataʻa ʻo Sīsuú ke fakahaofi Hono kakaí pea fakahaofi kinautolu mei he angahalá.

Sione 1:35–51

ʻOku fakaafeʻi ʻe Sīsū Hono kau muimuí ke nau ako lahi ange fekauʻaki mo Ia

Fakakaukauloto ʻoku fanongo ha tokotaha kei talavou ʻi he houalotu ʻaukai mo fakamoʻoní ki ha fakamoʻoni hano ngaahi kaungāmeʻa ʻe niʻihi ʻoku nau ʻilo ko Sīsū Kalaisi honau Fakamoʻuí. ʻOku fifili ʻa e tokotaha kei talavou ko ʻení pe ʻoku “ʻilo” fēfē ʻe hono ngaahi kaungāmeʻa ko iá ʻa e ngaahi meʻá ni. Fakalaulauloto ki haʻo tali ki ha fehuʻi pehē.

ʻI hoʻo ako ʻa e Sione 1:35–51, tokanga ki he meʻa ʻoku akoʻi mai ʻi he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e meʻa te ke lava ʻo fai ke maʻu pē fakamālohia hoʻo fakamoʻoni ko Sīsū Kalaisi ho Fakamoʻuí.

Lau ʻa e Sione 1:35–37, ʻo kumi ki he meʻa naʻe talaange ʻe Sione Papitaisó ki he toko ua ʻo ʻene kau ākongá ʻi he ʻaho hoko hili ʻa e ʻaho naʻe papitaiso ai ʻa Sīsuú.

Hili iá peá ke lau ʻa e Sione 1:38–39, ʻo kumi ki he meʻa naʻe talaange ʻe Sīsū ki he ongo ākongá pea mo ʻena tali naʻe faí.

Ko e hā ʻa e fakaafe naʻe ʻoatu ʻe Sīsū ki he ongo ākongá?

Lau ʻa e Sione 1:40–42. Lolotonga hoʻo laú, fakaʻilongaʻi ʻa e meʻa naʻe ʻilo ʻe he taha ʻo e ongo tangatá hili ʻene tali ʻa e fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke “haʻu ʻo mamata.”

ʻOku tau ako ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sione 1:42, naʻe pehē ʻe Sīsū ʻe ui ʻa Pita ko “Kīfasi, ʻa ia ko hono ʻuhingá, ko ha tangata kikite, pe ko ha maka” (ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá ), pea ʻoku fakahā mai ai ʻe hoko ʻa Pita ko ha palōfita, tangata kikite, mo ha tangata maʻu fakahā.

Lau ʻa e Sione 1:43–46, ʻo kumi ki he meʻa naʻe fakaafeʻi ʻe he Fakamoʻui ke fai ʻe ha tangata ʻe taha ko Filipe.

Fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi lea ʻi he veesi 45 ʻoku fakahaaʻi mai ai naʻe maʻu ʻe Filipe ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi hili ʻene tali ʻa e fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke muimui kiate Iá. Ko e hā leva ʻa e fakaafe naʻe fai ʻe Filipe kia Nātanielá?

Kumi ʻi he Sione 1:47–51 ʻa e meʻa naʻe hoko ʻi he taimi naʻe tali ai ʻe Nātaniela ʻa e fakaafe ke ako fekauʻaki mo Sīsuú.

Makatuʻunga ʻi he meʻa ne ke ako mei hono lau ʻo e ngaahi fakamatala ko ʻení, fakakakato ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI he taimi ʻoku tau tali ai ʻa e fakaafe ke ʻilo mo muimui kia Sīsū Kalaisí, te tau maʻu ʻa e .

ʻĪmisi
Elder Jeffrey R. Holland

Lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻo kumi ki he ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke tau tali ʻa e fakaafe ke ʻilo mo muimui ki he ʻEikí: “Hangē nai ʻoku fakafofongaʻi mai e taumuʻa tefito ʻo ʻetau fononga ʻi he māmaní pea mo e ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi mahuʻinga ʻi he moʻuí, ʻe he ongo meʻa ʻe ua ko ʻeni mei he taimi naʻe kamata ai ʻa e ngāue fakafaifekau ʻa e Fakamoʻuí ʻi he māmaní. Ko e konga ʻe taha ko e fehuʻi ʻoku ʻomi kiate kitautolu kotoa ʻi māmaní: ‘Ko e hā ʻokú ke kumi ki aí? Ko e hā ʻokú ke fie maʻú?’ Ko hono uá ʻa ʻEne tali ki heʻetau talí, ʻo tatau ai pē pe ko e hā ʻetau tali ko iá. Neongo pe ko hai kitautolu pea ko e hā pē ʻetau talí, ʻoku tatau maʻu pē ʻEne talí: ʻOkú Ne pehē ʻi he ʻaloʻofa, ‘Haʻu.’ ‘Haʻu, muimui ʻiate au.’ Neongo pe ko fē ʻa e feituʻu ʻokú ke ʻalu ki aí, tomuʻa haʻu ʻo mamata ʻi he meʻa ʻoku ou faí, mamata ki he feituʻu mo e meʻa ʻoku tuku ki ai hoku taimí. Ako ʻiate au, ʻaʻeva mo au, talanoa mo au, tui. Fanongo ki heʻeku lotú. Pea te ke maʻu ʻa e ngaahi tali ki hoʻo lotú. ʻE ʻoatu ʻe he ʻOtuá ʻa e nonga ki homou ngaahi laumālié. Jeffrey R. Holland, “He Hath Filled the Hungry with Good Things,” Liahona, Sanuali 1997, 65.

Makatuʻunga ʻi he konga fakaʻosi e lea ʻa ʻEletā Hōlaní, ko e hā ha meʻa ʻe ua te tau maʻu ʻi he taimi ʻoku tau tali ai ʻa e fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke “haʻu ʻo mamatá”?

  1. Tali ‘a e fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá: Ko e hā ha founga kuo tupulaki ai hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí ʻi hoʻo ako mo muimui kiate Iá?

Fakalaulauloto ki he ngaahi ngāue kuó ke fai ke ke ako ai kau kia Sīsū Kalaisi mo muimui kiate Iá. Fakakaukau ki ha meʻa te ke lava ʻo fai ke toe kakato ange ai hoʻo tali ʻa e fakaafe ke haʻu kiate Iá, koeʻuhí ke tupulaki ai hoʻo tuí mo hoʻo fakamoʻoní.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Sione 1 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó ).

    Ko ha ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: