Xkanab’ankil qib’ sa’ ruq’ li Qaawa’

Ex raarookil was wiitz’in, tinwoksi jun li hu xink’ul junxil chaq re xtikib’ankil aatinak chirix li tzol’leb’ tin’aatinaq wi’. Laj tz’iib’ahom re li hu yoo chaq xk’a’uxl chirix li sumlaak sa’ li santil ochoch rik’in jun winq li kamenaq li xb’een rixaqil. A’an taa’ok choq’ li xkab’ rixaqil. A’an kixpatz’: ma taawanq li rochoch xjunes a’an sa’ li yu’am chalel, malaj tento tixwotz li rochoch rik’in lix b’eelom ut li xb’een rixaqil? Yal xinye re naq tixkanab’ rib’ sa’ ruq’ li Qaawa’.

Tinye eere resil lix numsihom jun li wamiiw, ut k’eeb’il inliceens xb’aan chixwotzb’al eerik’in. Chirix lix kamik lix raarookil ixaqil ut lix na’ lix kok’al, jun li yuwa’b’ej kisumla wi’chik. Junjunq reheb’ lix kok’al ak ninqeb’ ink’a’ ke’raj naq taasumlaaq wi’chik, ut ke’xsik’ xna’leb’ jun rech kab’al li najolomin sa’ li Iglees. Chirix rab’inkil k’a’ut naq ink’a’ ke’raj a’an—yookeb’ xk’a’uxl chirix chan raj ru te’wanq jo’ junkab’al sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej malaj sa’eb’ li awa’b’ejihom re loq’alil chirix li raqb’a-aatin sa’ roso’jik, laj jolominel kixye: “Maawa’ raj a’in li yoo wi’ eek’a’uxl. Yoo raj b’an eek’a’uxl chirix ma texwulaq laa’ex sa’eb’ li na’ajej a’an. Jayalihomaq eerib’ sa’ a’an. Wi texwulaq aran, chixjunil chaq’alaq wi’chik ru chiru li naru teek’oxla anajwan.”

Jwal aj k’ojob’anel ch’oolej li tzol’leb’ a’an! Kanab’ aawib’ sa’ ruq’ li Qaawa’!

Rik’in xkomoneb’ li hu ink’ulum, ninnaw naq wankeb’ chik li yookeb’ xk’a’uxl chirix li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej toowanq wi’ chirix li qakamik ut rub’elaj naq toowakliiq chi yo’yo. Wankeb’ li neke’xk’oxla naq li qawanjik sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej chanchan ajwi’ li qawanjik arin sa’ xb’een li ruchich’och’. K’a’ru naqanaw chi yaal chirix chan ru li wank sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej? Nink’oxla naq yaal li kixtz’iib’a jun aj k’utunel aran BYU: “Naq naqapatz’ qib’ chirix k’a’ru naqanaw chirix li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej rik’in li tz’iib’anb’il sa’eb’ li loq’laj hu, li sumehom a’an “ink’a’ mas naqanaw chirix jo’ maare naqak’oxla.” ”¹

Chi yaal, naqatzol sa’eb’ li loq’laj hu naq chirix naq nakam li qajunxaqalil toj yo’yooqo jo’ musiq’ej sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej. Eb’ li loq’laj hu neke’xk’ut ajwi’ naq jachb’il ru li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej sa’ xyanqeb’ li ani “tiikeb’ xch’ool” sa’ xyu’ameb’ ut eb’ laj maak. Neke’xch’olob’ ajwi’ naq junjunq reheb’ li musiq’ej tiikeb’ xch’ool neke’xjultika li evangelio chiruheb’ laj maak ut laj po’resihom ch’oolej (chi’ilmanq 1 Pedro 3:19; Tzol’leb’ ut Sumwank 138:19–20, 29, 32, 37). Jwal aajel wi’chik ru, k’utb’esinb’il sa’ li kutan a’in naq li k’anjel re li kolb’a-ib’ naxik chi uub’ej sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 138:30–34, 58), ut us ta elajinb’il qe naq ink’a’ taqab’ay xjalb’al qak’a’uxl chiru xq’ehil li qayu’am (chi’ilmanq Alma 13:27), nak’utman chiqu naq toj naru xjalb’al qak’a’uxl aran (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 138:58).

Li k’anjel re li kolb’a-ib’ sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej narach’ab’eb’ li musiq’ej chiru li “moosil” jo’ yeeb’il re chi kok’ aj xsa’ sa’eb’ li loq’laj hu. Chixjunileb’ li wankeb’ sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej wankeb’ rub’el junaq paay chi moosil. Li xnimal ru k’utb’esinb’il na’leb’ kixk’ul li Awa’b’ej Joseph F. Smith, li wan sa’ li tasal 138 re li Tzol’leb’ ut Sumwank, naxye naq eb’ li kamenaq li tiikeb’ xch’ool, li wankeb’ sa’ li “tuqtuukilal” (Tzol’leb’ ut Sumwank 138:22) yookeb’ chiroyb’eninkil li wakliik chi yo’yo (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 138:16), “keʼril lix najtil ru lix jachikebʼ ru lix musiqʼebʼ rikʼin lix tibʼelebʼ joʼ jun moosil” (Tzol’leb’ ut Sumwank 138:50).

Eb’ laj maak neke’xnumsi ajwi’ jun chik paay chi moosil. Xb’aaneb’ lix maak li ink’a’ ke’xjal wi’ xk’a’uxl, wankeb’ chi “tz’aptz’ookeb’ ” sa’ musiq’ejil tz’alam jo’ kixye li apostol aj Pedro (1 Pedro 3:19; chi’ilmanq ajwi’ Tzol’leb’ ut Sumwank 138:42). Nayeeman naq eb’ li musiq’ej a’in “b’akb’ookeb’ ” malaj “preexeb’ ” (Tzol’leb’ ut Sumwank 138:31, 42) malaj naq “teʼtzʼeqeʼq saʼ li najtil aakʼabʼ; taawanq yaabʼak, ut ayaynak,ut kʼuxuxink ruuch-e” naq neke’royb’eni li wakliik chi yo’yo ut li raqb’a-aatin (Alma 40:13–14)

Chixjunileb’ sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej te’wakliiq chi yo’yo sa’ xk’ab’a’ lix waklijik chi yo’yo li Jesukristo (chi’ilmanq 1 Korintios 15:22), us ta jalan jalanq xhoonal li junjunq ch’uut. Toj reetal xq’ehil li eetalinb’il hoonal a’an, lix k’ihal li nayeeman sa’eb’ li loq’laj hu chirix li nak’ulman sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej wan rilom rik’in li k’anjel re li kolb’a-ib’. Moko mas ta chik li k’utb’esinb’il chirix a’an. Li evangelio jultikanb’il chiruheb’ li maji’ neke’rab’i resil, li maji’ neke’xjal xk’a’uxl, ut laj po’resihom ch’oolej re naq naru te’ach’ab’aaq chiru xmoosileb’ ut xik chi uub’ej sa’ xjayaleb’ li osob’tesink naraj xk’eeb’al reheb’ li qaChoxahil Yuwa’ aj rahonel.

Li musiq’ejil moosil wankeb’ wi’ li musiq’ej li tiikeb’ xch’ool, a’an rajomeb’ ru chiroyb’eninkil—ut maare naru chiruheb’ chireek’asinkileb’ qach’ool—naq taab’aanumanq li k’ojob’an’b’il k’anjel chi uuchilej choq’ reheb’ sa’ ruchich’och’ re naq te’ruuq chi kub’eek xha’ ut te’xk’ul li osob’tesink re li Santil Musiq’ej (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 138:30–37, 57–58).² Eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel neke’b’aanuman chi uuchilej neke’xk’e ajwi’ xwankileb’ chi okenk rub’el xwankil li tijonelil chixnimob’resinkil lix teepeb’ li tiikeb’ xch’ool li neke’ru chixjultikankil li evangelio chiruheb’ li musiq’ej sa’ tz’alam.

Chirixeb’ li na’leb’ a’in, sa’eb’ li qaloq’laj hu ka’ajwi’ b’ayaq chik li nayeeman chirix li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej li toowanq wi’ chirix li qakamik ut rub’elaj li raqb’a-aatin sa’ roso’jik.³ K’a’ chik ru naqanaw chirix li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej? Wankeb’ naab’al li komon re li Iglees li rilomeb’ sa’ k’utb’esinb’il matk’ malaj sa’ jalan chik musiq’ahom li k’a’ru nak’ulman malaj chan ru tusub’anb’il li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej, a’b’an eb’ li musiq’ejil numsihom a’in ink’a’ te’nawmanq chi moko te’k’utmanq jo’ lix tz’aqal tzol’leb’ li Iglees. Ut, wankeb’ ajwi’ naab’aleb’ lix na’leb’eb’ li komon ut jalaneb’ chik li kristiaan li puktesinb’ileb’ sa’ hu chirix xnumsihomeb’ naq haye’ neke’kam.⁴

Chirix chixjunil a’in, aajel ru xjultikankileb’ lix tijom li Elder D. Todd Christofferson ut li Elder Neil L. Andersen sa’eb’ li jolomil ch’utub’aj-ib’ ak numenaqeb’. Li Elder Christofferson kixk’ut “Tento xjultikankil naq moko tzol’leb’ ta chixjunil li yeeb’il xb’aaneb’ aj jolominel re li Iglees, najter malaj anajwan. Lix k’ihaleb’ li komon sa’ li Iglees neke’xtaw ru naq kok’ aj xsa’ li raatin jun aj jolominel yeeb’il chiru junaq sut a’an yal jun xna’leb’ xjunes a’an, ut ink’a’ na’ajman naq taawanq choq’ tzol’leb’ chi moko naq teneb’anb’ilaq a’an choq’ re chixjunil li Iglees.”⁵

Sa’ li jolomil ch’utub’aj-ib’ chirix a’an, li Elder Andersen kixk’ut li na’leb’ a’in: “Li tzol’leb’ k’utb’il xb’aan chixjunileb’ li o’laju chi komon re li Xb’eenil Awa’b’ejil ut lix Molameb’ li Kab’laju. Ink’a’ muqb’il sa’ jun ch’ina raqal chi aatin sa’ junaq ajwi’ li yeeb’il aatin.”⁶ Li jek’inb’il aatin chirix li junkab’al, li juch’b’il xb’aan chixjunileb’ li o’laju chi profeet, aj ilol na’leb’, ut aj k’utb’esinel a’an tz’aqal reetalil li na’leb’ a’in.

Jo’ li jek’inb’il aatin chirix li junkab’al, eb’ lix k’utumeb’ li Awa’b’ej re li Iglees, chi k’ulub’anb’il xb’aaneb’ xkomon li profeet ut li apostol, neke’wan ajwi’ jo’ reetalil a’in. Chirix li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej, li Profeet aj Jose Smith kixk’ut wiib’ li na’leb’ sa’ xraqik lix k’anjel li k’utb’ileb’ ajwi’ xb’aaneb’ li ke’chal chirix. Jun reheb’ li na’leb’ a’in li kixk’e, a’an naq eb’ li komon sa’ li junkab’al li ke’wan chi tiikeb’ xch’ool te’wanq sa’ junajil sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej.⁷ Li jun chik a’an jun aatin kixk’e sa’ jun muqlajik sa’ xraqik xyu’am: “Eb’ lix musiq’eb’ li tiikeb’ xch’ool neke’terq’usiman sa’ jun k’anjel q’axal nim ut chaq’al ra … sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej. … Moko najt ta wankeb’ qik’in, ut neke’xnaw ut neke’xtaw ru li qak’oxlahom, li qeek’ahom, ut li qab’aanuhom, ut kok’ aj xsa’ neke’raho’ xch’ool rik’ineb’.”⁸

Chi jo’kan, chiqak’oxla wi’chik li patz’om toje’ xinye chirix b’ar neke’kana li musiq’ej. Wi nekek’oxla naq maak’a’ na’ok wi’ li patz’om a’an, k’oxlahomaq lee patz’om laa’ex, malaj eb’ li patz’om keraj tana’ xsumenkil a’ yaal k’a’ruhaq xerab’i rik’in jalan chik li kristiaan. Choq’ re chixjunileb’ li patz’om chirix li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej, wan wiib’eb’ lin sumehom. Xb’een, chijultiko’q eere naq li Dios naxraheb’ chixjunil li rajal xk’ajol ut chi yaal tixb’aanu li k’a’ru q’axal chaab’il choq’ re li junjunq qe. Xkab’, chijultiko’q eere li k’utum a’in natawman sa’ li Santil Hu, li q’axal natenq’ank we rik’ineb’ li k’iila patz’om ink’a’ naru xsumenkil:

“K’ojk’ooq aach’ool rik’in li Dios chi junelik, ut maawa’ rik’in laa k’a’uxl laa na’leb’.

“Sa’ chixjunil li k’a’ru taab’aanu wanq sa’ aach’ool li Qaawa’ Dios, ut A’an tixtiikob’resi laa b’e” (Proverbios 3:5–6).

Laj Nefi ajwi’ kixchoy lix nimal ru aatin naq kixye, “At Qaawa’, laa’in xinkanab’ wib’ chawu, ut tinkanab’ wib’ chawu chi junelik. Inkʼaʼ tinkanabʼ wibʼ chiru lix tel li tzʼejwalej” (2 Nefi 4:34).

Sa’ junesal, chiqajunil nokoru chi k’oxlak chirix chan ru li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej, malaj chi aatinak chirix a’an ut xkomon li patz’om sa’ junkab’al malaj rik’in anihaq chik. A’b’an miqak’ut ut miqoksi jo’ tz’aqal tzol’leb’ li k’a’ru ink’a’ k’ulub’il choq’ tz’aqal tzol’leb’. Xb’aanunkil a’an ink’a’ naxtenq’a lix k’anjel li Qaawa’ ut taaruuq ajwi’ tixka’ch’inob’resi xch’ooleb’ jalan chixsik’b’al xk’ojob’ankil xch’ool malaj xmusiq’ankil rik’in li k’utb’esinb’il na’leb’ sa’ junesal li naxk’e li Qaawa’ re li junjunq qe sa’ lix k’uub’anb’il na’leb’. Roksinkil chi numtajenaq li k’utum malaj na’leb’ re li junjunq naru ajwi’ tooxnajtob’resi rik’in xk’eeb’al qach’ool chixtzolb’al ut chixb’aanunkil li k’a’ru tixnimob’resi qanawom ut tooxtenq’a chi xik chi uub’ej sa’ xb’ehil li sumwank.

Li kanab’ank-ib’ sa’ ruq’ li Qaawa’ a’an jun tzol’leb’ nawb’il ut yaal sa’ Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan. A’an li kixk’ut laj Jose naq eb’ laj santil paab’anel sa’ xtiklajik li Iglees yookeb’ chi rahob’tesiik ut q’axal ninqeb’ xch’a’ajkilal.⁹ A’an ajwi’ li na’leb’ q’axal chaab’il naru taqoksi naq narame’ lix yalb’al qaqe’ chixtzolb’al malaj chixtawb’al xk’ojob’ankil qach’ool chirix li k’a’ru maji’ k’utb’esinb’il malaj oksinb’il jo’ tz’aqal tzol’leb’ re li Iglees.

Wan ajwi’ rilom li na’leb’ a’in rik’ineb’ li patz’om maji’ sumenb’ileb’ chirix li tz’ape’k sa’ junajil sa’ li yu’am chalel malaj li xjalb’al a’an a’ yaal k’a’ruhaq li nak’ulman malaj li q’etok aatin sa’ li yu’am a’in. Wan naab’al li ink’a’ naqanaw, jo’kan naq li junaj chi tz’aqal b’e, a’an xkanab’ankil qib’ sa’ ruq’ li Qaawa’ ut lix rahom choq’ reheb’ li ralal xk’ajol.

Sa’ roso’jik, li k’a’ru naqanaw chirix li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej a’an naq lix k’anjel li Yuwa’b’ej ut li K’ajolb’ej toj yoo chi k’anjelamank aran. Li qaKolonel kixtikib’ li k’anjel re xch’olob’ankil resil li ach’ab’aak chiruheb’ li preex (chi’ilmanq 1 Pedro 3:18–19; 4:6; Tzol’leb’ ut Sumwank 138:6–11, 18–21, 28–37), ut li k’anjel a’an toj yoo chi b’aanumank naq eb’ laj taql wankeb’ xk’ulub’ yookeb’ chixjultikankil li evangelio, jo’ ajwi’ li jalb’a-k’a’uxlej, reheb’ li ani toj neke’raj santob’resiik xb’aan (Tzol’leb’ ut Sumwank 138:57). Li rajom chixjunil a’an ch’olob’anb’il sa’ lix tz’aqal tzol’leb’ li Iglees, k’eeb’il sa’ k’utb’esinb’il na’leb’ sa’ li kutan a’in.

“Ebʼ li kamenaq li teʼxjal xkʼaʼuxl teʼtojeʼq rix, rikʼin abʼink chiruhebʼ li kʼojobʼanbʼil kʼanjel re li rochoch li Dios,

“Ut chirix naq xeʼxtoj joʼ nimal li tojbʼa-maak xbʼaan li qʼetok aatin keʼxbʼaanu, ut xeʼchʼajeʼ toj reetal naq chʼajbʼilebʼ, teʼxkʼul jun xqʼajkamunkilebʼ aʼ yaal joʼ chanru lix kʼanjelebʼ, xbʼaan naq aʼanebʼ aj eechanihom re li kolbʼa-ibʼ” (Tzol’leb’ ut Sumwank 138:58–59).

Lix k’anjel li junjunq qe a’an xk’utb’al lix tzol’leb’ li evangelio k’ojob’anb’il wi’chik, ab’ink chiruheb’ li taqlahom, xraab’al ut xtenq’ankil qib’ chiqib’il qib’, ut xb’aanunkil li k’anjel re li kolb’a-ib’ sa’eb’ li santil ochoch.

Ninch’olob’ naq yaal li xinye anajwan ut ninch’olob’ xyaalaleb’ li na’leb’ ak xe’k’utman ut li toj te’k’utmanq sa’ li ch’utub’aj-ib’ a’in. Chixjunil a’in wan xwankil sa’ xk’ab’a’ lix tojb’al rix li maak kixb’aanu li Jesukristo. Jo’ naqanaw rik’in k’utb’esinb’il na’leb’ sa’ li kutan a’in, a’an “naxnimob’resi xloq’al li Yuwa’b’ej, ut naxkol chixjunil li xyiib’ahom li ruq’ ” (Tzol’leb’ ut Sumwank 76:43; tiqb’il xkawil li aatin). Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.