Tz’aqonk sa’ li sumwank

Ex raarookil was wiitz’in, nayeeman jun li seraq’ chirix jun ch’ina al sa’ li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al yoo chixtzolb’al chan ru tijok. “B’antiox aawe li tz’iib’ A, li tz’iib’ B, … li tz’iib’ G.” Li ch’ina al naxye ajwi’, “B’antiox aawe li tz’iib’ X, Y, Z. At inChoxahil Yuwa’, b’antiox aawe li ajl 1, li ajl 2.” Laj k’utunel sa’ li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al yoo xk’a’uxl a’b’an rik’in xchaab’ilal xna’leb’ na’oyb’enin. Li ch’ina al naxye, “B’antiox aawe li ajl 5, li ajl 6—ut b’antiox aawe lin k’utunel sa’ li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al. Maa’ani, ka’ajwi’ a’an nikinixkanab’ chixchoyb’al lin tij.”

Li qaChoxahil Yuwa’ narab’i lix tij li junjunq chi kok’al. Rik’in lix rahom maak’a’ roso’jik, a’an nokoxb’oq chi chalk re paab’ank ut re tz’aqonk sa’ li sumwank.

Nujenaq li ruchich’och’ a’in rik’in b’alaq’il k’utum ut na’leb’. Wan naab’al li k’a’ru yal aj numel ut maak’a’ na’ok wi’. Naq naqakanab’ chiqix li muqb’enk-ib’, li b’alaq’ink, malaj li k’ulub’aak malaj li tz’eqtaanaak xb’aaneb’ li kristiaan sa’ li internet, noko’ok chiratawankil k’a’ruhaq nimaq xwankil chiru li k’a’ru utz’u’ujinb’il a’b’an yal aj numel, li komonil na’oso’ sa’ junpaat, malaj li maak’a’il natawman sa’ xsik’b’al li k’a’ re ru re li ruchich’och’. A’b’anan, naru xtawb’aleb’ li sumehom li aajeleb’ ru.

Naq nokochal rik’in lix nimal ru taqlahom li Dios naq too’ok sa’ sumwank re xraab’al a’an ut li ani wankeb’ chiqasutam, ink’a’ naqab’aanu jo’ aj numel malaj aj ula’, naqab’aanu b’an jo’ jun ralal a’an sa’ rochoch.¹ Toj tz’aqal yaal li na’leb’ yeeb’il chalen chaq najter. Naq naqatz’eq chiqix li qaruchich’och’il winq malaj ixq rik’in tz’aqonk sa’ li sumwank, naqataw ut noko-ok jo’ li qajunelikil winq malaj ixq²—ach’ab’anb’il, yo’yo, tz’aqal yaal—ut naqak’e reetal b’ar wankeb’ li qakomonil q’axal aajeleb’ ru. Li tz’aqonk sa’ li sumwank naraj naxye ok sa’ aatin ut roxloq’inkil a’an rik’in li Dios ut rik’ineb’ li qas qiitz’in, li nab’aanuman rik’in xk’ulb’aleb’ santil k’ojob’anb’il k’anjel, re naq naru taak’utmanq li wankilal re choxahilal sa’ li qayu’am.³ Naq naqayeechi’i qib’ chi tz’aqal sa’ sumwank, nim wi’chik naru toowanq. Li qatz’aqonik sa’ li sumwank naxk’e qana’aj, xyaalalil li qawanjik, ut li qawankilal chi jalaak. Naxnimob’resi li paab’aal choq’ re li yu’am ut li kolb’a-ib’.⁴

Eb’ li choxahil sumwank neke’ok choq’ jun xyo’leb’aal li rahok choq’ re li Dios, ut k’eeb’il ajwi’ xb’aan a’an, ut jo’kan ajwi’ choq’ qe sa’ komonil chiqib’il qib’. Li Dios, li qaChoxahil Yuwa’, q’axal wi’chik naq nokoxra ut ut naxnaw qu chi us chiru li naqara qib’ ut li naqanaw chiqix laa’o. Li paab’aal chirix li Jesukristo ut li jalaak (li jalb’a-k’a’uxlej) naxk’am chaq li uxtaan, li usilal, ut xkuyb’al li maak. Eb’ a’in neke’xk’ojob’ qach’ool chirix li rahilal, li junaatalil, ut li tihok-ib’ wan sa’ li yu’am a’in. Rik’in naq a’an Dios, li qaChoxahil Yuwa’ naraj naq taqak’ul li maatan q’axal nim wan re li Dios—li k’a’ru nasaho wi’ xch’ool, lix junelik yu’am.⁵

Li qaDios a’an jun Dios re sumwank. Ak re naq a’an “napaab’ank sumwank ut na’uxtaanank .”⁶ Neke’wan lix sumwank “chiru joʼ najtil taawanq li kutan, malaj taawanq chi xaqxo li ruchichʼochʼ, malaj taawanq junaq winq chiru lix bʼeen re taakoleʼq.”⁷ Ink’a’ na’ajman naq toob’eeq chi junajwa sa’ li wiib’ank ch’oolej ut chi sachb’il qayo’onihom, na’ajman b’an naq taasaho’q qach’ool rik’ineb’ li xnimal ru komonil re sumwank “qʼaxal kaweb’ wiʼchik chiru xbʼakʼlebʼ li kamk.”⁸

Eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel ut sumwank re li Dios juntaq’eet li neke’xpatz’ re li junjunq, ut li junjunq naru chixk’ulb’aleb’. Sa’ xtiikal ru xna’leb’ li Dios, li junjunq aamej sa’ chixjunil na’ajej ut sa’ chixjunil xq’ehil li ruchich’och’ naru chixk’ulb’aleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li kolb’a-ib’. Wan ajwi’ xtaql li ch’oolej—li junjunq naxsik’ ru ma tixk’ulub’aheb’ li k’ojob’anb’il k’anjel q’axtesinb’ileb’ re. Eb’ lix k’ojob’anb’il k’anjel li Dios neke’wan jo’ aj k’amol b’e sa’ lix b’ehil a’an re sumwank. Li k’uub’anb’il na’leb’ re tojb’al-ix, re kolb’a-ib’, re sahil ch’oolejil naqak’ab’a’i lix k’uub’anb’il na’leb’ li Dios re xsutq’isinkileb’ li ralal xk’ajol rik’in. Li tojb’al-ix, li kolb’a-ib’, li choxahil sahil ch’oolejil naru te’tawmanq sa’ xk’ab’a’ naq li Jesukristo “kikʼanjelank re li xtojbʼal rix maak aʼin li tzʼaqal re ru.”⁹

Li wank rik’in li Dios ut li b’eek sa’ komonil sa’ xb’ehil a’an re sumwank, a’an li wank chi osob’tesinb’il xb’aan li tz’aqonk sa’ li sumwank.

Xb’een, li tz’aqonk sa’ li sumwank jayalinb’il rik’in li Jesukristo “li na’okenk chirix li ak’ sumwank.”¹⁰ Chixjunil li k’a’aq re ru naru taak’anjelaq sa’ junajil choq’ re qachaab’ilal naq “santob’resinb’ilo rik’in li Kristo … sa’ lix sumwank li Yuwa’b’ej.”¹¹ Li junjunq chaab’il osob’tesihom yeechi’inb’il taak’eemanq reheb’ li te’kanaaq chi tiik chi paab’ank toj sa’ roso’jik. Li “osob’tesiik ut li saho’k ch’oolej wankeb’ wi’ li neke’paab’ank reheb’ lix taqlahom li Dios” a’an li wank chi “osob’tesinb’il sa’ chixjunil li k’a’aq re ru, re li yu’am a’in jo’ ajwi’ re li musiq’ej,” ut li “wank rik’in li Dios sa’ sahil ch’oolejil li maajo’q’e na’oso’.”¹²

Naq naqoxloq’iheb’ li qasumwank, wan naq maare taqeek’a naq nokohe’rochb’eeni li anjel. Ut jo’kan taak’ulmanq—eb’ li ani naqara ut li nokohe’rosob’tesi sa’ li yu’am a’in, ut eb’ li ani naqara ut li nokohe’rosob’tesi chixjunpak’al li tz’apleb’ t’ikr.

Toje’, li Hermana Gong ut laa’in xqil chi k’anjelanb’il chi chaab’il li tz’aqonk sa’ li sumwank sa’ jun li b’anleb’aal. Jun li saaj yuwa’b’ej xraj ru cho’e’k re xjalb’al lix kenq’. Xe’yaab’ak, xe’xkuy xsa’, ut xe’tijok lix junkab’al re naq a’an tixk’ul jun li kenq’. Naq xe’rab’i naq taaruuq tixk’ul jun ak’ kenq’ li tixkol xyu’am, li rixaqil xye chi q’un xyaab’ xkux, “Nawoyb’eni naq li junkab’al jun chik saheb’ xch’ool.” Li tz’aqonk sa’ li sumwank, jo’ yeeb’il xb’aan li apostol aj Pablo, a’an “xwaklesinkil qach’ool chiqib’il qib’ naq wanqin sa’ eeyanq, rik’in li jun chi paab’aal, a’ lee re laa’ex, ut li we laa’in.”¹³

Sa’ li yu’am a’in, maare taasachq qapaab’aal chirix li Dios, a’b’an a’an maajo’q’e nasach xpaab’aal chiqix laa’o. Sa’ jaljookil ru aatin, junelik lechlo xxamlel li rochoch. A’an nokoxb’oq chi chalk malaj chi sutq’iik rik’ineb’ li sumwank li neke’xk’utanob’resi lix b’e. Yo’oon wan a’an chiqaq’alunkil, us ta naq “toj najt ajwi’ wanko chaq.”¹⁴ Naq noko’ilok rik’in rilob’aal li paab’aal re xtawb’aleb’ li k’utb’il reetalil li qanumsihom, naru taqileb’ lix q’unil uxtaan ut waklesihom, q’axal wi’chik sa’ xhoonalil lix yalb’al qix, lix rahilal qach’ool, ut li qach’a’ajkilal, jo’ ajwi’ sa’ hoonal naq nasaho’ qach’ool. Us ta naab’al sut nokotichk’ok malaj nokot’ane’k, wi ink’a’ naqakanab’ xik sa’ xjayal a’an, a’an tooxtenq’a, sa’ li junjunq chi yokb’ taqak’e.

Xkab’, lix Hu laj Mormon a’an reetalil li tz’aqonk sa’ li sumwank li naru naqachap sa’ quq’. Lix Hu laj Mormon a’an li yeechi’inb’il k’anjeleb’aal re xch’utub’ankileb’ li ralal xk’ajol li Dios, ut a’an jun ak’ sumwank jo’ yeeb’il rik’in profeetil aatin.¹⁵ Naq naqil ru lix Hu laj Mormon, sa’ junesal ut sa’ komonil, sa’ qak’a’uxl malaj chi kaw xyaab’ qakux, naru toopatz’oq chiru li Dios “rik’in x’anchalil qach’ool, chi tiik qajom, chi wank qapaab’aal chirix li Kristo,” ut taqak’ul rik’in lix wankilal li Santil Musiq’ej qanawom k’eeb’il xb’aan li Dios naq tz’aqal yaal lix Hu laj Mormon.¹⁶ A’an ajwi’ jun nawom naq li Jesukristo a’an aj Kolol qe, naq laj Jose Smith a’an li profeet re lix k’ojob’ankil wi’chik li Iglees, ut naq lix Iglees li Qaawa’ k’ab’a’inb’il rik’in lix k’ab’a’ a’an—Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan.¹⁷

Lix Hu laj Mormon na’aatinak rik’ineb’ li najteril sumwank jo’eb’ ajwi’ li re li kutan a’in eerik’in laa’ex li ralal xk’ajolex laj Lehi, “ralal xk’ajolex li profeet.”¹⁸ Eb’ lee xe’toonil ke’xk’ul chi yeechi’inb’il sa’ sumwank naq laa’ex, li ralal xk’ajoleb’ a’an, teek’e reetal jun xyaab’ kuxej li chanchan naq sa’ poqs na’aatinak sa’ lix Hu laj Mormon.¹⁹ Li xyaab’ kuxej li nekereek’a naq yookex chirilb’al ru, naxch’olob’ xyaalal naq laa’ex “ralal xkʼajol li sumwank”²⁰ ut naq li Jesus a’an lee Chaab’il aj Ilol Karneer.

Lix Hu laj Mormon nokoxb’oq chi junjunqal, jo’ kixye laj Alma, chi ok “sa’ jun sumwank rik’in li Qaawa’, naq took’anjelaq chiru ut taqapaab’ lix taqlahom, re naq a’an tixhoy lix Musiq’ chi numtajenaq wi’chik sa’ qab’een.”²¹ Naq naqaj jale’k choq’ re li chaab’il—jo’ kixye anihaq, “re xkanab’ankil li wank chi ra qach’ool, re wank b’an chi sa qach’ool sa’ li sahil wank”—too’ok chi kawresinb’il re toob’eresiiq, tootenq’aaq, ut tookawob’resiiq. Naru toochalq rik’in sumwank re wank sa’ komonil rik’in li Dios ut jun ch’uut chi aj paab’anel tiikeb’ chi paab’ank, ut taqak’ul li osob’tesihom yeechi’inb’il sa’ lix tzol’leb’ li Kristo²²—anajwan.

Lix wankilal li tijonelil li k’ojob’anb’il wi’chik re rosob’tesinkil chixjunileb’ li ralal xk’ajol li Dios, a’an li rox xcha’al li tz’aqonk sa’ li sumwank. Sa’ li k’ojlajik a’in, laj Jwan aj Kub’sihom Ha’ ut eb’ li apostol aj Pedro, aj Santiago, ut aj Jwan ke’chal chaq jo’ aj taql re li Dios nimanb’ileb’ xloq’al re xk’ojob’ankil wi’chik lix wankilal lix tijonelil.²³ Lix tijonelil li Dios ut eb’ lix k’ojob’anb’il k’anjel neke’xchaab’ilob’resiheb’ li komonil nokowan wi’ sa’ ruchich’och’, ut naru tixtz’ap li komonil re sumwank aran sa’ choxa.²⁴

Relik chi yaal, li tijonelil naru na’osob’tesin chalen chaq li yo’laak toj reetal li kamk—jo’ xk’eeb’al lix k’ab’a’ junaq li k’uula’al malaj rosob’tesinkil lix muqleb’aal junaq li kamenaq. Eb’ li osob’tesihom re li tijonelil neke’k’irtesin, neke’k’ojob’an ch’oolej, ut neke’k’ehok na’leb’. Jun yuwa’b’ej yoo chaq xjosq’il rik’in li ralal, toj reetal naq kichal li rahom re kuyuk maak naq li yuwa’b’ej kixk’e jun q’unil rosob’tesinkil li ralal rik’in li tijonelil. Jo’ li junaj chi komon re li Iglees sa’ lix junkab’al, jun raarookil saaj ixq ink’a’ kixnaw x’anchalil lix rahom li Dios choq’ re toj reetal naq kixk’ul jun musiq’anb’il osob’tesiik rik’in li tijonelil. Chiru li ruchich’och’, eb’ li yuwa’b’ejil aj k’anjel neke’xkawresi rib’ sa’ musiq’ej re xk’eeb’aleb’ li yuwa’b’ejil osob’tesihom. Naq li yuwa’b’ejil aj k’anjel naxk’eheb’ li ruq’ sa’ xb’een laa jolom, a’an nareek’a ut naxyaab’asi lix rahom li Dios choq’ aaawe. A’an naxyaab’asi aniheb’ laa xe’toonil sa’ lix teep aj Israel. A’an naxk’eheb’ li osob’tesihom neke’chal rik’in li Qaawa’. Li rixaqil jun li yuwa’b’ejil aj k’anjel kixye we chan ru naq a’an ut lix junkab’al neke’xkawresi rib’ re xb’oqb’al li Musiq’ej, q’axal wi’chik chiruheb’ li kutan naq a’an yoo chixk’eeb’aleb’ li yuwa’b’ejil osob’tesihom.

Ut sa’ roso’jik, eb’ li osob’tesihom re tz’aqonk sa’ li sumwank neke’chal naq naqataaqe lix profeet li Qaawa’ ut nasaho’ qach’ool rik’in li wank rub’el sumwank, jo’ li sumlaak. Li sumlaak rub’el sumwank na’ok chi choxahil ut junelikil naq wulaj wulaj naqasik’ ru lix sahilal xch’ool li qasum aatin ut li qajunkab’al xb’een wa chiru li qe qajunes qib’ laa’o. Naq “laa’in” na’ok choq’ “laa’o,” nokok’iik sa’ komonil. Nokotixk sa’ komonil; nokosaajo’k sa’ komonil. Naq naqosob’tesi qib’ chiqib’il qib’ chiru xnajtil jun yu’am re ink’a’ xk’oxlankil qib’, naqataweb’ li qayo’onihom ut lix sahilal qach’ool chi santob’resiik sa’ li yu’am a’in ut sa’ li junelik q’e kutan.

Us ta jalan jalanq xwanjik li junjunq, naq naqab’aanu chixjunil li naru chiqu, li q’axal chaab’il naru chiqu, ut nokopatz’ok chi anchal qach’ool ut naqasik’ lix tenq’ sa’ li b’e, li Qaawa’ tixk’am qab’e, sa’ xhoonalil a’an ut jo’ naraj, rik’in li Santil Musiq’ej.²⁵ Teneb’anb’ileb’ li sumwank re li sumlaak sa’ xb’eeneb’ xkab’ichaleb’ li neke’xsik’ ru xb’aanunkileb’—a’an naxjultika qe li nareek’a li Dios ut li naqeek’a laa’o chirix li xtaql ch’oolej ut li osob’tesiik re xk’ulb’al lix tenq’ a’an naq naqasik’ sa’ komonil.

Li ruuchinihom li tz’aqonk sa’ li sumwank chiru k’iila tasal li junkab’al na’eek’aman sa’ li qochoch ut sa’ li qach’ool. Chineekanab’ chixch’olob’ankil a’in rik’in li innumsihom laa’in.

Naq li Hermana Gong ut laa’in xqara qib’ ut koo’ok chixk’oxlankil li sumlaak, kintzolok chirix li xtaql ch’oolej ut li sik’ok-u. Chiru junjunqeb’ li chihab’, yooko chaq chi tzolok sa’ wiib’ li jalanil tenamit li wankeb’ sa’ wiib’ li continente. Xb’aan a’in naq naru tinye naq wan tz’aqal intzolb’al chirix xraab’al anihaq wan chi najt.

Naq kinpatz’, “At inChoxahil Yuwa’, ma us tinsumlaaq rik’in li xSusan?” Kiweek’a tuqtuukilal. A’b’an moqon naq kintzol tijok chi anchal inch’ool, “At inChoxahil Yuwa’, ninra li xSusan ut nawaj sumlaak rik’in. Ninyeechi’i naq tinwanq jo’ li b’eelomej ut li yuwa’b’ej q’axal chaab’il naru chiwu”—naq kink’anjelak ut kinsik’ ru li k’a’ru q’axal chaab’il, sa’ li hoonal a’an naq kink’uleb’ li ninqi musiq’ejil toch’om.

Anajwan, li resilal li junkab’al Gong ut li junkab’al Lindsay, eb’ li seraq’, ut eb’ li jalam-uuch li neke’tawman sa’ FamilySearch nokohe’xtenqa chi tawok ut chi tzolok rik’in lix tz’aqonikeb’ lix tasalil li qajunkab’al sa’ li sumwank.²⁶ Choq’ qe, junjunqeb’ li qaxe’ qatoon li naqoxloq’iheb’, a’aneb’:

Jalam-uuch

xAlice Blauer Bangerter

Li qaxikin ixa’an xMaria Elizabetha Blauer, li patz’b’il oxib’ sut chiru jun kutan re taasumlaaq rik’in anihaq, moqon kixpatz’ re lix b’eelom naq tixyiib’ jun li k’anjeleb’aal re taaruuq chiroksinkil li roq re xyuhinkil li manteca sa’ li hoonal naq yoo ajwi’ chi kemok ut chi ilok ru hu.

Jalam-uuch

aj Loy Kuei Char

Li qaxikin mama’ aj Loy Kuei Char, kiriiqaheb’ lix kok’al ut li k’a’ re ru wan re li junkab’al sa’ jun li b’uur naq ke’xq’axeb’ ru li xxamlel ch’och’ wankeb’ aran Hawai. Lix kawilaleb’ xch’ool ut lix mayejeb’ li tasal tenamit re li junkab’al Char toj neke’rosob’tesi li qajunkab’al sa’ li kutan a’in.

Jalam-uuch

xMary Alice Powell Lindsay

Li qana’chin xMary Alice Powell Lindsay kikana xjunes rik’in oob’ lix kok’al toj ka’ch’ineb’ naq kikam xb’eelom ut lix yum asb’ej chiru xnumik yal junjunq kutan. Jo’ xmalka’an chiru 47 chihab’, li qana’chin kixk’iresi lix junkab’al, chi tenq’anb’il xb’aan lix rahomeb’ laj jolominel ut eb’ li komon re li Iglees. Chiruheb’ li k’iila chihab’ a’an, li qana’chin kixyeechi’i re li Qaawa’ naq wi tixtenq’a, maajun sut chik taawech’oq. Li Qaawa’ kixtenq’a. Maajun sut chik kiwech’ok.

Ex raarookil was wiitz’in, jo’ ch’olob’anb’il xyaalal xb’aan li Santil Musiq’ej, chixjunil li k’a’ru us ut li wan chi junelik a’an jayalinb’il sa’ xyaalalil li Dios li qaJunelikil Yuwa’ ut li Jesukristo, li Ralal, ut sa’ lix tojb’al rix li maak kixb’aanu a’an. Li Qaawa’ Jesukristo a’an aj b’aanuhom uuchil re li ak’ sumwank. Xch’olob’ankil xyaalal li Jesukristo, a’an li rajom lix Hu laj Mormon.²⁷ Rik’in li xaqab’anb’il aatin ut li sumwank, li rajb’al lix wankilal lix tijonelil li Dios li k’ojob’anb’il wi’chik a’an rosob’tesinkileb’ chixjunileb’ li ralal xk’ajol li Dios, rik’in li sumlaak sa’ li sumwank, li k’iila xtasalil li junkab’al, ut eb’ li osob’tesink k’eeb’il re li junjunq.

Li qaKolonel naxye, “Laaʼin li Alfa ut li Omega, Kristo li Qaawaʼ; relik chi yaal, laaʼin ajwiʼ aʼan, li xtiklajik ut li rosoʼjik, laj Tojol rix li ruchichʼochʼ.”²⁸

Kiwan qik’in sa’ xtiklajik, wan qik’in anajwan, sa’ chixjunil li qatz’aqonik sa’ li sumwank toj sa’ roso’jik. Jo’kan ninch’olob’, sa’ lix santil ut loq’laj k’ab’a’ li Jesukristo, amen.