Ngai? Te Tia Kawakin Tiibu i Iteraera?

Joseph Serge Merilus e kitana oin abana ae Haiti n ana ririki ni maiu ae 19 ao ni mwaing nako Dominican Republic inanon 1980 bwa e na kakaea ana mwakuri. Tebwi ma waniua te namakaina imwiina e okirikaki nako Haiti, e reke ana tangira, ao ni manga okira te Dominican Republic ma kainabana ae bou, Marie Reymonde Esterlin.

Ngke a wakina maiuiia n taanga n abaia ae bou ae tiaki raoi oiia, Joseph e a namakina te baki n tamnei. Ngaia ma Marie a kawari tabeua taian ekaretia ni kakaea katokan te baki arei, ma ngkai kaain te aba n aroia Haitian Creole a kabongana te taetae n Tibein, iai irouia te kangaanga ni kan kaotaia ao ngaiia bwa e na ota naba te aba irouiia. Ao n tokina a kaitibo ma uoman Aomata aika Itiaki ni Boong aika Kaitira aika mitinare, are a kaoiia nakon te taromauri. Imwiin kaeakin tabeua bootaki n taromauri iroun Joseph ao Marie, a nanorinano mitinare n reireiniia taian maroro n te taetae nTibein, ao a bwabetitoaki inanon Tebetembwa te ririki 1997.

E weteaki Joseph bwa e na ibuobuoki n te te beretitentii n te Reirei n Taabati, ao ni manga riki bwa te kauntira n te beretitentii n te mwaanga ao rimwi riki bwa ai te beretitenti n te mwaanga. Ma ibukin tabeua waaki n aki mataata ao maraki n nano, angina a irekereke ma akean te boraraoi ni maroro, Joseph, Marie, ao natiia ake niman a toki ni kaekaean te taromauri ao man manuokinaki taekaiia irouia kaain te aba ake kaain te Ekaretia.

Inanon itua riki te ririki, tanga aikai a manga bungia riki aman natia ao a manga butimwaaia ai natia te mwane ao ai natia te aine nakon mweengaia mai Haiti. Ibukin ana mwakuri korakora Iotebwa e a rangi ni bwakuaku n te taetae n Tibein ao ni Ingiriti ao e a moana te anga reirei n te Ingiriti ao te taetae n Haitian (Haitian Creole) ibukin kambwanan te aba.

N Aokati 2007 uoman taan kairiiri n te nakoanibonga, inanon te waki ibukin kakaeakiia te koraki ake aki manga iriira te taromaurin, a kaoti imatan aia mataroa te utu aei. A kunea bwa Iotebwa ao Marie a bon tiku ni iai aia koaua iaon te euangkerio, e ngae ngke a tuai man ira bootakin te aro inanon te maan ae itua te ririki. Te tia kairiiri e kaoia te utu aei bwa a na oki nakon te ekaretia, ike a oki n te bong are imwina naba—ngaia 13 mwaitia. A bon iriri nako naba.

N te bong aei Iotebwa e riki bwa te tia kairiiri n te mwakuri ni mitinare n te mwaanga ae Barahona, ni mwakoron Dominican Republic maiaki maeao. Natina uoman mwaane aika ikawi a beku inanon te mwaanga bwa taan kairiiri, ao ai natina te mwaane, are e a bon tibwa katabuaki nakon te unimwaane, e riki bwa te beretitenti irouia Ataeinimwaane. Te utu aei a bon tibwa nako n te tembora, ike a kabaeaki bwa utu ae akea tokina.

Bon iangoia, 13 tiibu ake a bua a kuneaki ngkai ma imwiin aia anganano uoman taan-kawakin tiibu ake a tauraoi bwa, a na kamwarakeia, ao ni kaokiia nako buakon ana nanai te Uea. A kairaki nakon te mweenga aio n aron are ngkoe ao ngai ti na bon kairaki ngkai ti tabe ni kakaia tiibu ake a bua ngkai bon tabera.

I a tia n riki bwa te tia kakoaua ibukin ao ni iri buakon nga ma nga kakawari ni ibuobuoki nakoia tabemwaang. I kakoaua ana mwakuri te Tamnei bwa e ranganako man raoniia. I a tia n noori tiibu aika mwaiti aika a bua ni manga okirikaki ao n tia n namakina te kukurei are e roko irouiia ngke a butimwaeaki n oki ma te kukurei. I a tia n noria aomata n namakina te Tamnei, taian kakabwaia ake a taekinaki, rannimata ni bwaro, koaua ni manga bungiaki, tataro ni bubuti ma kaekaiia, ao te tangira ni kaotaki n te tai anne. I a tia n noori maiu aika a bitaki.

N te taina imarenan 592 ao 570 B.C., E taetae te Atua nakon Ana burabeti ae Etekiera ibukiia taan kawakin tiibu ake a aki mwakuri raoi. Ibukina bwa a aki mwakuri raoi e a maenako te nanai. Ibukia taan kawakin tiibu aikai, e taku te Uea:

“Natin te aomata, ko na taetae ni burabeti n eki’a nako tani kawakinia Iteraera, ngkai kanga tiibu ngaia, ko na taetae ni burabeti, ao ko na kangai nakoia, ake tani kawakin tiibu. E kangai ana taeka te Uea ae Iehova: A na reke kai’a tani kawakinia Iteraera akana kakaamarakeia i bon i rouia! Tiaki e riai ba a na kakaamarakeia tiibu tani kawakin tiibu?

“Kam aki kakorakoraia akana mannei, ao kam aki katoki aoraki’a akana aoraki, ao kam aki bauta ae maoto, ao kam aki kaoka ae kakioaki nako, ao kam aki ukoukora naba ane bua; ma kam tau aroia n te aro ni korakora ao ni matoatoa.

“… Eng, a kamaeaki nako au tiibu nako aonaba ni kabane; ao akea ae ukoukoria ke ni kaeia.

“E kangai ana taeka te Uea ae Iehova; … N na ukoukori bon au tiibu ni baia” (Etekiera 34:2, 4, 6, 10).

N anga aika a bati, tia riki bwa oin raoi te ekaretia. Ti mananga ma korakorara n anga kamarurungan te tamnei ao ni kamwarakeia naake a roko n te taromauri, ma tera ngkanne ae na karaoaki nakoia ake a bua kawaia nakon te umwantabu?

Ngkana arona bwa I karekea te wewete bwa n na beku n te Ekaretia, ao ngkanne iai au tiibu are I katabeaki bwa n na buokiia ao man beku ibukiia. N te katooto, bwa ngkana te tia reirei ngai ao boni ngai te tiakawakin tiibu tiaki ti ibukiia ake a roko nakon au reirei ma bon nakoia naba ake aki roko ni kaea au reirei. Iai katabeau bwa n na kakaia, n na karenaia, n na riki bwa raoraoia, ni buokiia ni kainnanoia, ao ni kaokiia nako buakon te nanai.

Ngkai membwa -taani kawakin tiibu ti riai ni nkaraoa ae raoiroi ni kauringa ao ni iangoi taian reirei n Ruka 15. N te mwakoro anne te Uea e reirei taian taeka ni kaikonaki n aron te tiibu are e bua, te maibibi n tirewa are bua, ao ai te nati are bakatae. Ni kabane aika tenua a irekereke nakon “are e a tia ni bua” ao e a manga kuneaki. Inanon te taeka ni kaikonaki ibukin te tiibu ae bua, e titiraki te Uea:

“Antai i buakomi ae tebubua ana tiibu, ngkana e bua temanna mai buakoia, ao e na aki kitania ake ruangaun ma ruaman n te rereua n ukoukora are bua, ni karokoa rekena?

“Ao ngkana e reke, ao e a aonangaia, ni kimareirei.

“Ao ngkana e roko ni batana, ao e ikotia raona ma ake a maeka irarikina, ao e taku nakoia. Kam na kimareirei ma ngai; ba e a reke i rou au tiibu are bua.

“I taku nakoimi ba ai aron naba karawa, ba e na maiti riki te kimareirei iai i bukin te aomata ae buakaka ae ti temanna ae raira nanona, nakon te kimareirei i bukiia aomata aika raoiroi aika ruangaun ma ruaman, aika akea bureia aika a riai n rairi nanoia iai.” (Ruka 15:4–7).

Inanon te taeka ni kaikonaki, ti temanna te tiibu ae maninganako ao ni bua, ma ai aron naba te bwai ae e ririki inanon ara uoote ao ara mwaanga n tabetai. Mwakurian te taeka ni kaikonaki e bon tiku n arona, e nga ngke, n aki tabeakina bwa mwaitira tenan tiibu ake a tia ni maenako man te nanai.

Te taeka ni kaikonaki e aki kaotia bwa maanra aron katokakin mwakuriana. Inanon korakorara ni kawakinia ara tiibu, tabeman tiibu a na manga bon oki imwin moan rokoia, n ai aroia ake tabeman a kainnanoa te ririki ni karaoa te kaunga nano ae teimatoa ao ni karaurau.

Inanon te waki ibukin kamaiuakiia tarira ma mwaanera, ti na aki mwaninga are te tiibu ae ti “uotiia … ni oki nakon te nanai”a bon “mamaten nanoia Tani Kawakin Tiibu.”¹ E ataia ni kabane n tatabemaniia nako. E tangiria ni tatabemania nako n te tangira ae kororaoi. Ibukina bwa ngaiia Ana bwai, E na kairiira, kaetiira, ao ni kaoniia ni bwaai ake ti na taekin ngkana ti butia ao n ongo nakon bwanan te Tamnei. Rinanon mwaakan te Tamnei ae Raoiroi, a mwaiti aika a na kaeka ni koaua raoi ngkai ti tangiriia ao n nanorinano nakoiia.

Ti bia ururinga katabeara ae ngaira tani kawakin tiibu bwa ti aonga ni kona n anga te rongorongo ae raoiroi nakon te Uea ni kaineti ma mwiokoara iaoia tiibu ake E a tia n anganira n tatabemanira nako.