2023
ʻE Lava ke “Lau” ʻa e Luelué mo e Talanoá ko e Ngāue Fakaetauhi?
‘Okatopa 2023


“ʻE Lava ke ‘Lau’ ʻa e Luelué mo e Talanoá ko e Ngāue Fakaetauhi?,” Liahona, ʻOkatopa 2023.

Faivelenga ʻi he Fakaʻau ke Matuʻotuʻa Angé

ʻE Lava ke “Lau” ʻa e Luelué mo e Talanoá ko e Ngāue Fakaetauhi?

ʻOku mahuʻinga ki he ʻEikí mo e niʻihi kehé ʻa hono fakahaaʻi ʻoku tau tokangá.

ʻI heʻeku kei siʻi mo hoku tokouá, ne ma saiʻia ke ʻaʻahi ki heʻema kui fefiné. Naʻe meimei miniti pē ʻe 15 ʻa e mamaʻo hono ʻapí meiate kimautolú, pea ko ia ai ne mau faʻa ʻaʻahi kiate ia. Naʻe lahi ʻa e taimi naʻa mau aʻu atu ai ki hono ʻapí, ʻoku lolotonga fai ʻene telefoni. Naʻe tā mai hono kaungāʻapí ʻi he meimei ʻaho kotoa pē ke na talanoa. Naʻe ʻikai ke teitei mahino kiate kimautolu ʻa e ʻuhinga ne fakaʻaongaʻi ai ʻe Kulenimā ʻa e taimi kotoa ko iá ke talanoa he telefoní mo hono kaungāʻapí. Ko ia naʻa mau talaange kiate ia ke ne tala ki hono kaungāʻapí ʻokú ne moʻua. ʻE tuku leva ʻe Kulenimā ʻene telefoní, malimali, pea tukutaha leva ʻene tokangá kiate kimautolu.

Hili ha taʻu ʻe onongofulu tupu mei ai, ne mahino kiate au naʻe ʻikai ke fakahohaʻasi ʻa Kulenimā ia ʻe he toutou tā mai ʻa hono kaungāʻapí. Ka, naʻe fepoupouaki ʻa e ongo uitoú ni—ʻo na fepōtalanoaʻaki ʻi he taimi naʻe ʻikai maʻu ai ʻe he niʻihi kehé ha taimi pe tokanga ke ʻaʻahi maí.

ʻĪmisi
Ko hono maʻu ʻe Sīsū ha vai mei he fefine Samēliá

ʻOku Fakahaaʻi ʻe he Ngāue Tokoní ʻa e Tuʻunga Fakaākongá

ʻI heʻetau feinga ke hoko ʻo hangē ange ko hotau Fakamoʻuí, ʻoku tau tali ai ʻa e ngaahi faingamālie ke tokoní, ʻo tatau ai pē pe “ko hai” pe ko e hā ʻa e “taimí.” Fakatokangaʻi ʻa e founga ne tuku taimi ai ʻa e Fakamoʻuí ke akoʻi ʻa Nikotīmasi—ko ha Fālesi—naʻe haʻu ʻi he poʻulí ke ʻeke ha ngaahi fehuʻi kiate Iá (vakai, Sione 3). Naʻe fai ʻe Sīsū ha meʻa tatau ʻi hono fakahaaʻi ʻa e ʻofá mo e manavaʻofá ʻi Heʻene akoʻi ʻa e fefine Samēlia ʻi he veʻe vaitupú (vakai, Sione 4).

Kae fēfē kapau ʻoku tau femoʻuekina ʻi hono fai ha ngaahi meʻa lelei pea toe ʻi ai ha taha ia ʻokú ne fiemaʻu ʻetau tokoní ʻi he taimi tatau? ʻOku toe hoko pē ʻa e Fakamoʻuí ko hotau faʻifaʻitakiʻanga. ʻI he taimi naʻe ala atu ai ʻa e fefine naʻe ʻau totó kiate Ia ʻi Heʻene hāʻele ke tokoniʻi ha taha kehé, naʻá Ne tuʻu ʻo tokoniʻi ʻa e fefiné kimuʻa peá Ne hoko atu ke ngāue fakaetauhi ki he finemui ne teitei maté (vakai, Mātiu 9:20–25). ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he sīpinga ʻa Sīsuú ʻoku hoko ʻa e ngaahi fakahohaʻá ko ha ngaahi faingamālie fakaʻofoʻofa ia ʻo e ngāue fakaetauhí.

Naʻe fai ʻe Sisitā Sini B. Pingihami, ko e Palesiteni Lahi mālōlō ʻo e Fineʻofá, ha fakamatala fakanounou fakaʻofoʻofa ʻo e founga te tau lava ai ʻo fetauhiʻaki ʻi he ofi ki he Hāʻele ʻAnga Ua Maí: “Ko e hā mo ha toe founga lelei ange ke teuteu ke feʻiloaki mo Ia ka ko e feinga ke hoko ʻo hangē ko Iá ʻi heʻetau fengāueʻaki fakaetauhi ʻofa ʻiate kitautolú! Hangē ko ia naʻe akoʻi ʻe Sīsū ki Hono kau muimuí ʻi he kamataʻanga ʻo e kuonga fakakosipeli ko ʻení, ‘Kapau ʻoku mou ʻofa kiate au, te mou tauhi kiate au’ [Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:29]. ʻOku hoko ʻetau tokoni ki he niʻihi kehé ko hano fakahaaʻi ia ʻo hotau tuʻunga fakaākongá mo ʻetau houngaʻia mo e ʻofa ki he ʻOtuá mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí.”1

ʻĪmisi
ongo tangata ʻi he halá, ko e taha ʻia naua ʻokú ne piki maʻu ki ha meʻa tokoni ki he lué

Tā ʻo Brother Lakepa mo Brother Palākeni ʻi he angalelei ʻa e tokotaha faʻu tohí

Te Tau Maʻu ʻi Fē ʻa e Ngaahi Faingamālie ke Ngāue Fakaetauhí?

ʻI he taimi lahi, ʻoku hoko ʻa e ngāue fakaetauhi faka-Kalaisí ʻi he ngaahi ngāue iiki mo fakamātoato ʻokú ke fai fakaʻahó.2

ʻOku taʻu 95 ʻa hoku kaungāʻapi ko Malina Lakepá. ʻI he ngaahi taʻu siʻi kuohilí, naʻá ne ʻi ha tauʻanga meʻalele mo e holomui mai ha fakaʻuli taʻetokanga ʻo tuiʻi ia, ʻo moloki ai hono vaʻe toʻohemá. Hili ha uike ʻe ono ʻo ʻene fakaakeaké, naʻá ne toe lava ʻo luelue kae tokoniʻi ʻe ha meʻa luelue. Naʻá ne kamata lue ʻi ha maile ʻe taha ʻi he ʻaho kotoa pē. Naʻá ne fononga atu ʻi ha hala kehe ʻi ha pongipongi ʻe taha, ʻo fakalaka atu ʻi he ʻapi ʻo Loni Palākení, ko ha mēmipa taʻu 84 ʻo e uōtí naʻe fefaʻuhi mo e kanisā hui ʻi he tuʻunga fika 4. Koeʻuhí naʻe ʻikai ke vahe ange haʻana ngāue fakaetauhi, naʻá na fakakaukau ke na ngāue fetauhiʻaki pē ʻiate kinaua lolotonga ʻena luelue ʻi honau feituʻú.

Naʻá na talanoa ki he meʻa kotoa pē: tuí, meʻa fakapaʻangá, fāmilí, ngaahi palani ki he kahaʻú. ʻIo, ko ha ngaahi palani ki he kahaʻú. Naʻá na ʻiloʻi moʻoni ʻoku ʻi ai hona takitaha fokoutua ka naʻá na fepoupouaki ke tulifua ʻa e ngaahi taumuʻa ki he kahaʻú. Pea ko e tahá, naʻe ʻikai ko e meʻa naʻá na talanoaʻí naʻe mahuʻingá ka ko ʻena feohi fakatahá. Naʻá na tuku ha taimi ke na feohi ai.

ʻE lava ke kau ʻi he ngāue fakaetauhí ʻa e fevahevaheʻakí mo e fakafanongó, luelué mo e talanoá, palaní mo e fakamanatú. Ko e taimi ʻe niʻihi mahalo te tau hohaʻa ki he meʻa ʻoku “lau” ko e ngāue fakaetauhí. Ka ʻoku mahuʻinga ki he ʻEikí mo e niʻihi kehé ʻa e tauhi fakamātoató. ʻE lava ke fai ia ʻe he taha kotoa pē—pea ʻokú ne fakahoko ha liliu faka-Kalaisi!

ʻOku nofo ʻa e tokotaha naʻá ne faʻu ʻa e talanoá ʻi ʻIutā, ʻIunaiteti Siteiti ʻo ʻAmeliká.