2023
Ko Hono Fafanga Fakatuʻasino mo Fakalaumālie e Fanga Sipi ʻa e ʻEikí
‘Okatopa 2023


“Ko Hono Fafanga Fakatuʻasino mo Fakalaumālie e Fanga Sipi ʻa e ʻEikí,” Liahona, ʻOkatopa 2023.

Ko Hono Fafanga Fakatuʻasino mo Fakalaumālie e Fanga Sipi ʻa e ʻEikí

ʻI heʻetau hoko ko e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí, ʻoku tau fakahaaʻi ʻetau ʻofa kiate Iá ʻaki ʻa e founga ʻoku tau fafanga ai ʻEne fanga sipí.

ʻĪmisi
Ko hono pukepuke ʻe Sīsū ha sipi ʻuliʻuli

Ko Hono Kumi ʻa e Toko Tahá, tā ʻa Matt Warren

ʻI ha meʻa ʻe taha, naʻe fehuʻi ange ʻe he ʻEiki kuo toetuʻu ko Sīsū Kalaisí kia Pita, “ʻOkú ke ʻofa kiate au?” Naʻe tali ange ʻe Pita, “ʻIo, ʻEiki; ʻokú ke ʻilo ʻoku ou ʻofa kiate koe.” Naʻe toe fehuʻi tuʻo ua ʻe Sīsū, “ʻOkú ke ʻofa kiate au?” Naʻe tali ʻio ʻa Pita ʻi he taimi kotoa pē. Pea ko e taimi kotoa pē, naʻe tali atu ʻa Sīsū ʻo pehē, “Fafanga ʻeku fanga lamí” pe “Fafanga ʻeku fanga sipí” (Sione 21:15–17).

ʻI hoku ʻōfisi ʻi he hetikuota ʻo e Siasí, ʻoku lahi ha ʻū tā ʻi he holisí ʻokú ne fakahaaʻi mai hono tokoniʻi, tāpuakiʻi, mo fakamoʻui ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne fanga sipí. ʻOku nau fakamanatu mai kiate au ʻa e lahi ʻo ʻEne tokanga ki he lelei ʻa e fānau kotoa ʻa ʻEne Tamaí. Ko Ia ʻa e Tauhisipi Leleí. ʻOkú Ne ʻafioʻi mo ʻofa ʻi Heʻene fanga sipí. Ko e ʻuhinga ia naʻá Ne ʻoange ai kia Pita ʻa e fekau ke fafanga ʻEne fanga sipí.

ʻI heʻetau hoko ko e kāingalotu ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní mo e kau ākonga ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻoku fakaafeʻi foki ai kitautolu ke tau kau ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí ki hono tokangaʻi mo tauhi ʻa e niʻihi kehé. ʻOku ui kitautolu ke tau fakatou fafanga fakatuʻasino mo fakalaumālie ʻa e fanga sipi ʻa e ʻEikí.

Ngaahi Fiemaʻu Fakatuʻasinó, Ngaahi Fiemaʻu Fakalaumālié

Naʻe folofola ʻa Sīsū, “Ko au ko e maama ʻo māmaní.” (Sione 8:12). Ka neongo ia, ʻi he taimi ʻoku vivili ai ʻa e fiemaʻu fakatuʻasino ʻa e fakafoʻituituí mo e ngaahi fāmilí, ʻe lava ke faingataʻa kiate kinautolu ke nau mamata ki Heʻene māmá mo ongoʻi Hono Laumālié. Mahalo ʻe hangē ʻoku nau ongoʻi ʻoku nau nofo ʻi he fakapoʻulí.

ʻOku lahi ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻa e Siasí ke tokoni ki he fanga sipi ʻa e ʻEikí ke tupulaki ʻenau moʻui lelei fakatuʻasinó mo e fakaelotó, hoko atu ʻa e akó mo maʻu ha ngāué, pea mo mateuteu fakatuʻasinó.1 ʻOku ʻikai faʻa ʻilo ʻe kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá ʻa e feituʻu te nau maʻu mei ai ha tokoní pe ko e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻoku lava ke maʻú. Ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku nau matahū pe ongoʻi fakamāʻia ke kole tokoni. ʻI hono tauhi ʻa e fekau ʻa e ʻEikí ke fafanga ʻEne fanga sipí, te tau lava ai ʻo tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau maʻu ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení.

ʻOku fakatefito ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni kotoa pē ʻa e Siasí ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí. ʻI hono fakaʻaongaʻi ʻe he niʻihi fakafoʻituituí ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni fakalaumālie ko ʻení ki heʻenau ngaahi fiemaʻu fakatuʻasinó, te ne fakamālohia leva ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí. Te nau lava ʻi he foungá ni ʻo ongoʻi ʻa e maama ʻa e Fakamoʻuí ʻi heʻenau moʻuí, tupulaki ʻi he mālohi fakalaumālié, pea hokohoko atu ʻi he hala ʻo e fuakavá ʻoku fakatau ki he Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí.

Uouangataha ʻi he ʻAukaí, Vahehongofulú, mo e Ngaahi Foakí

Ko e ongo founga mahuʻinga kuo foaki mai ʻe he ʻEikí ke tau tokoni ai ki hono fafanga ʻEne fanga sipí ko e ʻaukaí mo e totongi ʻo e vahehongofulú mo e ngaahi foakí.

ʻI hono fai ia ʻi he laumālie totonú, ʻoku mahulu atu leva ʻa e ʻaukaí ia ʻi he taʻe kai pē mo e taʻe inú. ʻOku mahuʻinga ʻa e lotú he ʻokú ne fakamālohia hotau vā fetuʻutaki mo hotau fāmilí, kaungāmeʻá mo e kaungāʻapí, ka ko e mahuʻinga tahá ko e ʻEikí. ʻOku ou ʻiloʻi ko e taimi ʻoku ou ʻaukai aí, ʻoku ou ongoʻingofua ange ai ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa e niʻihi kehé. ʻOku mahino lelei ange kiate au ʻa e founga te u lava ai ʻo tokoniʻi kinautolú.

ʻOku fiemaʻu ha tui lahi ki he totongi vahehongofulú, ka ʻokú ne toe fakatupulaki foki ʻa e tuí. ʻI he tupulaki ʻetau tuí, ʻe ueʻi kitautolu ʻe he Laumālié ke tau fai ha foaki ʻaukai ʻoku lahí. ʻOku ʻomi ʻe he foaki ʻaukaí ha faingamālie ke tau foaki mei heʻetau koloá taʻe ʻilo ki ai ha taha ke faitāpuekina ai hotau kāinga ʻoku ʻi ai haʻanau fiemaʻu fakalaumālie pe fakatuʻasinó. ʻI hono fakahoko ʻo e ʻaukaí, totongi vahehongofulú mo e ngaahi foakí, ʻoku tau faaitaha ai mo e ʻEikí, ko hotau ngaahi fāmilí, pea mo kinautolu ʻoku tau ngāue ʻi he Siasí.

ʻĪmisi
fepōtalanoaʻaki ha kau fafine ʻe toko tolu

Ngāue Fakaetauhi ke Kumi ʻa e Toko Tahá

Naʻe ngāue fakaetauhi ʻa Sīsū Kalaisi ki he tokotaha kotoa pē naʻe feohi mo Iá. Naʻá Ne fekumi fakamātoato ki he tokotaha naʻá ne fiemaʻu lahi taha Iá. ʻI heʻetau ʻalu atu ko e kau tangata pe kau fefine ngāue fakaetauhí, te tau lava ʻo kumi pea ngāue fakaetauhi ki he niʻihi ʻoku faingataʻaʻiá. Pea ko e taimi ʻe ʻiloʻi ai ʻe kinautolu ʻokú ke ngāue fakaetauhi ki aí hoʻo tokanga moʻoni kiate kinautolú, te nau ongoʻi ʻa e maama ʻo e ongoongoleleí mo hoʻo ʻofá kae pehē ki he ʻofa ʻa e ʻEikí. ʻOku ngalingali ʻe lahi ange foki haʻanau kole ha tokoni meiate koe mo e Siasí ʻo kapau te nau fiemaʻu ia.

Kapau ʻokú ke loto ke fafanga ʻa e fanga sipi ʻa e ʻEikí, kamata ʻaki hono tokoniʻi ʻo e niʻihi kehé, vahevahe ʻa e maama ʻa e ʻEikí mo kinautolu, pea kapau ʻe ʻaonga, fakataukeiʻi kinautolu ki he ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻe ʻaonga kiate kinautolú ʻi hoʻo ʻaʻahi fakaetauhí.

Fakaongoongo ki he Ueʻi Fakalaumālié

ʻI ha Sāpate ʻe taha lolotonga ʻeku hoko ko ha pīsope ʻi Mekisikoú, ne u tangutu ʻi muʻa ʻi ha taimi siʻi pē pea kamata ʻa e houalotu sākalamēnití ʻo fakatokangaʻi ha fefine ʻoku hū mai ki he falelotú. Naʻá ne toki papi ului mai pea naʻe faʻa ngali mā maʻu pē ia. Naʻe ueʻi au ʻe he Laumālié ke u ʻiloʻi ʻa e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai ia ʻe he fakataha alēlea fakauōtí ke ne ongoʻi fiemālie ange ʻi he lotú. Naʻá ku kole ki he palesiteni ʻo e Fineʻofá ke tokoni ki he fefine ko ʻení.

Hili ha taimi siʻi mei ai, naʻe talamai ʻe he palesiteni Fineʻofá kiate au, “Pīsope, ʻoku fuʻu fiemaʻu ke fetongi ʻa e ngaahi nifo ʻo e fefine ko ʻení.”

Ko e taha ʻeni ʻo e ngaahi ʻuhinga naʻe faʻa mā ai ʻa e fefine ko ʻení. Naʻe ʻikai ke ne talanoa pe malimali koeʻuhí naʻe ʻikai ke ne loto ke sio ha taha ki hono nifó. Naʻe ʻeke mai ʻe he palesiteni Fineʻofá pe ko e hā ʻa e meʻa ʻoku totonu ke mau faí. Naʻá ku fakakaukau ke aleaʻi ha toketā nifo ke ne sivi ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ke fai kiate iá.

Naʻe fehuʻi mai ʻe he palesiteni Fineʻofá, “ʻOkú ke fakapapauʻi? ʻE lava pē ke mamafa ia.”

Naʻá ku talaange ʻe sai pē ke fai ia. Naʻa mau ʻiloʻi ha founga ʻi he uōtí ke tokoniʻi ai ʻa e fefine ko ʻení. ʻI heʻeku toe sio kiate iá, naʻá ne talanoa mo malimali. Ne teʻeki ai pē ha taimi te u sio ai kuó ne malimali!

Talu mei ai mo e liliu ʻa e moʻui ʻa e fefine ko ʻení. Naʻá ne hoko ko ha mēmipa mālohi ange ʻo e uōtí pea iku ʻo ne ʻalu ki he temipalé. ʻOkú ne hoko ʻi he taimí ni ko ha tokotaha ngāue ouau fakatemipale. ʻOku ou ʻilo pau kapau te u ʻalu ki he temipale ʻokú ne ngāue aí, te u sio ki ai ʻokú ne malimali.

Kuó u ʻiloʻi ko e taimi ʻoku tau tokanga ai ki he ngaahi fiemaʻu ʻa e niʻihi kehé, te tau lava ʻo fakamālohia kinautolu, tokoniʻi ke nau ikunaʻi honau ngaahi faingataʻaʻiá, lehilehiʻi kinautolu, pea tokoni ke ʻomi kinautolu kia Sīsū Kalaisi. ʻOku ʻikai totonu ke tau fakamahamahalo pē ki he meʻa ʻe lava pe ʻikai lava ke faí. ʻI he tokoni ʻa e ʻEikí, te tau lava ai ʻo maʻu ha ngaahi faingamālie lahi ke tokoni mo faitāpuekina ʻEne fanga sipí.

ʻĪmisi
fakatātā ʻo Sīsū Kalaisi mei he vitiō ʻa e Siasí

Hanga kia Sīsū Kalaisi

ʻOku tau lau ʻi he Fuakava Foʻoú ʻo kau ki ha fefine naʻe faingataʻaʻia ʻi ha taʻu ʻe 12 mei he ʻau totó. Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he fefiné ha fuʻu tui lahi ki he ʻEikí ʻi he taimi naʻá ne haʻu ai kiate Ia ʻi ha haʻofanga kakaí. Naʻá ne tui ʻaki hono lotó kotoa kapau te ne ala pē ki he kofu [ʻo e ʻEikí], ʻe fakamoʻui ia. ʻI he taimi naʻá ne ala ai ki he kapa ʻo e kofu ʻa e ʻEikí, naʻe fakamoʻui ia ʻi he taimi pē ko iá. (Vakai, Luke 8:43–44.) Naʻe folofola ange ʻa Sīsū kiate ia ke fiemālie peá Ne folofola, “Kuo fakamoʻui koe ʻe hoʻo tuí; ʻalu ʻo fiemālie” (Luke 8:48).

Kapau ʻokú ke fiemaʻu ha tokoni fakatuʻasino pe fakalaumālie, muimui ki he sīpinga ʻa e fefine faivelengá ni pea hanga kia Sīsū Kalaisi. Hiki hake ho tuʻunga fakalaumālié pea ʻunu ke ofi ange ki he ʻEikí ʻo laka hake ʻi ha toe taimi kimuʻa. Te ke lava ʻo ngāue ki hoʻo lelei fakalaumālie mo fakatuʻasinó ʻo fakafou ʻi hoʻo ngaahi feingá mo e mālohi ʻo Sīsū Kalaisí. ʻE ʻomi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi mana ʻoku fiemaʻu ke ke aʻusia ai ʻa e ngaahi fiemaʻu totonu mo fakalaumālie ʻo e moʻuí ʻo fakatatau ki Hono finangaló, foungá, mo e taimí.

ʻOku Tau ʻOfa Nai Kiate Ia?

Ko e fehuʻi naʻe fai ʻe he ʻEikí kia Pitá te Ne lava ʻo fai kiate kitautolu takitaha: “ʻOkú ke ʻofa kiate au?” Kapau ʻoku tau tali ʻio, pea kuo pau leva ke tau ngāue ʻo fakatatau ki heʻetau ngaahi leá. ʻI heʻetau hoko ko e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí, ʻoku tau fakahaaʻi ʻetau ʻofa kiate Iá ʻaki ʻa e founga ʻoku tau fafanga ai ʻEne fanga sipí.

ʻE tatau ai pē pe ʻoku hoko ʻi heni pe ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e veilí, ʻe lilingi hifo ʻe he ʻEikí ʻEne ngaahi tāpuakí kiate kitautolu ʻi heʻetau fakaʻaongaʻi ʻEne ngaahi akonakí mo tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ʻo fakatatau ki he fakahinohino ʻa e Laumālié. ʻOku maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ko iá ʻi Hono Siasí ʻi he ʻahó ni. Kapau te tau faivelenga, ʻokú Ne talaʻofa mai “ko e meʻa kotoa pē ʻoku maʻu ʻe heʻeku Tamaí, ʻe foaki ia kiate [kimoutolu]” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:38).

Te ke ongoʻi ʻa e ʻofa ʻa e ʻEikí kiate koé pea maʻu ha fiefia ʻi hoʻo moʻuí ʻi hoʻo fakaʻaongaʻi ho ngaahi ʻahó ʻi hono fafanga ʻEne fanga sipí ʻi he founga naʻá Ne mei fakahokó kapau naʻá Ne ʻi heni mo kitautolu ʻi he ʻahó ni.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa: Ko e Ngāue ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, 22.1, ChurchofJesusChrist.org.