Laipelí
Lēsoni 125: Filipai 4


Lēsoni 125

Filipai 4

Talateú

Naʻe fakahinohinoʻi ʻe Paula e Kāingalotu ʻi Filipaí ke faʻa lotu mo fekumi ki he meʻa kotoa pē ʻoku māʻoniʻoní. Naʻá ne fakahā foki ʻa ʻene loto-falala ki he mālohi fakaivia ʻo Sīsū Kalaisí. Naʻe fakaʻosi ʻe Paula ʻene tohí ʻaki ha toe fakahaaʻi ʻene houngaʻiá ki he Kāingalotu ʻi Filipaí ki he poupou ne nau fai kiate ia ʻi hono ngaahi taimi faingataʻá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Filipai 4:1–14

Ko e fakahinohinoʻi ʻe Paula e Kāingalotu ʻi Filipaí ke faʻa lotu mo fekumi ki he meʻa kotoa pē ʻoku māʻoniʻoní

Kimuʻa he kalasí, hiki ʻa e ngaahi fakamatala takitaha ko ʻení ʻi ha laʻipepa kehekehe, pea ʻoange e laʻipepa takitaha ki ha kau ako kehekehe:

“ʻOku ou hohaʻa ke lava ʻi ha sivi ʻoku hanganaki mai.”

“ʻOku ou hohaʻa ʻo kau ki ha mēmipa ʻo e fāmilí ʻoku puke.”

“ʻOku ou hohaʻa ʻo kau ki hono taukaveʻi ʻeku tuí.”

“ʻOku ou hohaʻa pe te u lava ʻo hoko ko ha faifekau lavameʻa.”

Kamata e lēsoní ʻaki hono hiki e hohaʻa he palakipoé: Fakamahinoʻi ange te tau aʻusia he kotoa ʻetau moʻuí, ha ngaahi faingataʻa pe ngaahi tūkunga te ne tataki kitautolu ke tau hohaʻa. Fakaafeʻi e kau ako ʻoku ʻi ai e ngaahi laʻipepá ke tuʻu pea lau tahataha ʻenau fakamatalá. Kole ki he kalasí ke fakakaukau ki he ngaahi taimi kuo nau maʻu ai ha ngaahi hohaʻa meimei tatau.

  • Ko e hā ha ngaahi hohaʻa kehe te tau ala aʻusia koeʻuhí ko e ngaahi ʻahiʻahí pe tūkunga faingataʻá?

Kole ki he kau akó ke tohi ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá ʻo kau ki ha faingataʻa ʻoku nau hohaʻa ki ai pe ko ha taha ʻoku nau ʻilo. Fakaafeʻi e kau akó ke kumi ha moʻoni ʻi heʻenau ako e Filipai 4 te ne lava ʻo tokoniʻi kinautolu ʻi heʻenau hohaʻá.

Fakamanatu ki he kau akó naʻe fakamālōʻia ʻe Paula ʻi heʻene tohi ki he kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Filipaí, ʻa e faivelenga e kāingalotu ʻo e Siasí (vakai, Filipai 2:12) peá ne akoʻi kinautolu fekauʻaki mo e ngaahi pale taʻengata ʻoku lava ke maʻu ʻe kinautolu ʻoku feilaulau mo faivelenga kia Sīsū Kalaisí. Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Filipai 4:1–5 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe faleʻi ʻe Paula e Kāingalotú ke tuʻu maʻu ʻi he faivelenga ki he ʻEikí, fiefia ʻi he ʻEikí, pea tuku ke mahino ʻenau angavaivaí ki he niʻihi kehé.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e kupuʻi lea ʻuluaki ʻo e Filipai 4:6. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e faleʻi ʻa Paula ki he Kāingalotú. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e kupuʻi lea “ʻoua naʻa tokanga mamahi ki ha meʻa ʻe taha” ke ʻoua ʻe fuʻu hohaʻa ki ha faʻahinga meʻa.

Hiki ʻa e kupuʻi lea ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻI heʻetau hoko ko e kau muimui faivelenga ʻo Sīsū Kalaisí, kapau …

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e toenga ʻo e Filipai 4:6. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe faleʻi ʻe Paula ke fai ʻe he Kāingalotú kae ʻikai hohaʻá. Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ko e lotu tāumaʻú ko ha kole fakamātoato ia ʻi he loto-fakatōkilalo.

  • Te ke fakamatalaʻi fakanounou fēfē ʻa e ngaahi fakahinohino ʻa Paula he veesi 6? (Hiki e tali ʻa e kau akó he palakipoé ko ha fakamatala “kapau” ʻoku meimei tatau mo ʻení: ʻI heʻetau hoko ko e kau muimui faivelenga ʻo Sīsū Kalaisí, kapau te tau lotu ʻi he lotu tāumaʻu mo e fakafetaʻi, …)

Tānaki atu e foʻi lea ʻe ki he fakamatala ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Filipai 4:7. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e tāpuaki naʻe talaʻofa mai ʻe Paula ʻi he lotu tāumaʻu mo e fakafetaʻí. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e foʻi lea maluʻi ʻi he veesi ko ʻení ke leʻohi.

  • Te ke fakamatalaʻi fakanounou fēfē ʻa e tāpuaki naʻe talaʻofa mai ʻe Paulá? (Hiki e tali ʻa e kau akó ʻi he palakipoé ʻi he ʻosi e ʻe. Kuo ʻosi totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ha tefitoʻi moʻoni tatau mo ʻení: ʻI heʻetau hoko ko e kau muimui faivelenga ʻo Sīsū Kalaisí, kapau te tau lotu ʻi he lotu tāumaʻu mo e fakafetaʻi, ʻe tāpuekina kitautolu ʻe he ʻOtuá ʻaki ʻEne nongá.)

  • ʻI he taimi ʻoku tau hohaʻa aí, ʻe tokoni fēfē hono fakahaaʻi e loto houngaʻia ʻi heʻetau lotú ke ʻomi ha nonga?

  • Ko e hā ʻoku maluʻi ʻe he melino ʻa e ʻOtuá hotau lotó mo e fakakaukaú mei aí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Lisiate G. Sikoti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Kole ki he kalasí ke fakafanongo ki ha ngaahi founga lahi ange ʻe lava e nonga ʻa e ʻOtuá ʻo tokoniʻi kitautolú:

ʻĪmisi
Elder Richard G. Scott

“Koeʻuhí ʻokú Ne fakaʻapaʻapaʻi ʻetau tauʻatāina ke filí, he ʻikai ai ke fakamālohiʻi koe ʻe he Tamai Hēvaní ke ke lotu ange [kiate Ia]. Ka ʻi hoʻo fakaʻaongaʻi e tauʻatāina ke fili ko iá mo fakakau Ia ʻi he tapa kotoa hoʻo moʻui fakaʻahó, ʻe kamata ke fonu ho lotó ʻi he nonga mo e fiemālie. ʻE ʻoatu ʻe he nonga ko iá ha maama taʻengata ʻi hoʻo ngaahi faingataʻaʻiá. Te ne tokoniʻi koe ke ke lavaʻi e ngaahi faingataʻá ni ʻi ha fakakaukau ʻoku taʻengata” (“Fakamuʻomuʻa Hoʻo Ngāueʻi e Tuí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2014, 93).

  • Fakatatau kia ʻEletā Sikoti, ʻe tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he nonga ʻa e ʻOtuá ʻi he ngaahi faingataʻa ʻoku tau aʻusiá?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke lotu tāumaʻu ai mo fakafetaʻi ʻi ha taimi ʻo e loto hohaʻá pea naʻe faitāpuekina koe ʻaki e nonga ʻa e ʻOtuá?

Kole ki he kau akó ke vakai ki he hohaʻa ne nau tohi kimuʻa ʻi he lēsoní. Poupouʻi kinautolu ke lotu tāumaʻu mo fakafetaʻi kae ʻikai hohaʻa. Kapau naʻe tohi ʻa e kau akó fekauʻaki mo e hohaʻa ʻa ha taha kehe, poupouʻi kinautolu ke vahevahe ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení mo e tokotaha ko iá.

Ke teuteuʻi e kau akó ke ʻiloʻi ha tefitoʻi moʻoni kehe naʻe akoʻi ʻe Paula ki he Kāingalotu Filipaí, vahe tolu e kalasí. Vahe ki ha vahe tolu ʻe taha ʻo e kalasí ke fakakaukau ki he meʻakai ʻoku nau saiʻia taha aí, ko e vahe tolu ʻe taha ʻo e kalasí ke fakakaukau ki ha fakatātā pe talanoa fakaoli, pea ki he toengá ke fakakaukau ki ha fakatātā pe aʻusia ʻi he temipalé. Fakaafeʻi e kau akó ke tokanga taha ki he fakakaukau ko ʻení ʻi ha sekoni ʻe 30.

  • Ko e hā e ola, kapau ne ʻi ai, ʻo e nofotaha ʻi he fakakaukau ko ʻení kiate koé?

Fakamahinoʻi ange ʻe lava ke tākiekina ʻe he meʻa ʻoku tau fakakaukau ki aí ʻetau holí mo e tōʻongá. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Filipai 4:8–9. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe naʻinaʻi ʻa Paula ki he Kāingalotu Filipaí ke fakakaukau ki ai pea faí. Te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e “fakakaukau ki aí” ke fakakaukau fakalelei ʻo hokohoko atu.

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ke fai e meʻa takitaha ne fakahinohinoʻi ʻe Paula e Kāingalotú ke nofotaha ki ai ʻenau fakakaukaú.

  • Makehe mei he fakakaukau ki he ngaahi meʻá ni, ko e hā naʻe faleʻi ʻe Paula ke fai ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí?

  • Ko e hā e tāpuaki naʻe talaʻofa ʻe Paula ki he Kāingalotú kapau te nau muimui ki heʻene ngaahi akonakí mo e sīpingá?

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula ki he Kāingalotu faivelengá ʻi he Filipai 4:8–9? (ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻilo ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau ʻe nofotaha e fakakaukau ʻa e Kāingalotu faivelengá ʻi he meʻa kotoa pē ʻoku māʻoniʻoní pea kapau te nau muimui ki he kau ʻaposetoló mo e kau palōfitá, ʻe ʻiate kinautolu leva e nonga ʻa e ʻOtuá.)

  • ʻE lava ke tākiekina fēfē ʻetau ngaahi holí mo e tōʻongá ʻi he nofotaha ʻetau fakakaukaú ʻi he meʻa kotoa pē ʻoku māʻoniʻoní?

Kole ki he kalasí ke kumi ʻa e Ngaahi Tefito ʻo e Tuí ʻi he Mataʻitofe Mahuʻingá. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e tefito ʻo e tui hono hongofulu mā tolú. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi ngaahi meʻa ʻoku faitatau ai mo e Filipai 4:8.

  • Ko e hā ha ngaahi faitatau ʻokú ke fakatokangaʻi ʻi he ongo vēsí ni?

Fakamahinoʻi ange ko e taimi naʻe fakaʻaongaʻi ai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e “naʻinaʻi ʻa Paulá” mei he Filipai 4:8 ʻi he tefito ʻo e tui hono hongofulu mā tolú, naʻá ne liliu e “tokanga ki he ngaahi meʻa ko iá” ki he “ko e ngaahi meʻa ia ʻoku mau fekumi ki aí.”

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau fekumi ki he ngaahi meʻa ʻoku faitotonu, angatonu, maʻa (pe haohaoa), māʻoniʻoni, fakaʻofoʻofa, pea feʻunga mo hono vīkivikiʻí?

  • ʻE tokoni fēfē e fekumi ki he ngaahi meʻa peheé ke nofotaha ʻetau fakakaukaú ʻi he ngaahi meʻa peheé?

Vahevahe e kalasí ki ha ngaahi kulupu tautau toko tolu pe fā. ʻOange ki he kulupu takitaha ha tatau ʻo e Ki hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú (kiʻi tohi, 2011) mo e laʻipepa tufa ko ʻení. Vahe ki he kulupu takitaha ha tefito ʻe ua ʻi he ngaahi tefito ko ʻení mei he Ki hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú: “Teití,” “Valá mo e Fōtungá,” “Akó,” “Fakafiefiá mo e Mītiá,” “Kaungāmeʻá,” “Leá,” mo e “Mūsiká mo e Hulohulá.” (Liliu e tokolahi ʻo e ngaahi kulupú mo e lahi ʻo e ngaahi tefitó ʻo fakatatau mo e tokolahi ʻo e kalasí.) Fakahinohinoʻi e kau akó ke muimui ʻi he ngaahi fakahinohino ʻi he laʻipepa tufá.

ʻĪmisi
handout

Filipai 4:8–9

Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí ʻi he Fuakava Foʻoú—Lēsoni 125

Hiki hoʻo ngaahi tefito ne vahe atú ʻi heni:

Aleaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení ki he ngaahi tefito takitaha ko ʻení:

  • Te tau lava ʻo fakaʻaongaʻi fēfē e fakahinohino ʻa Paula ʻi he Filipai 4:8–9 ke tataki ʻetau ngaahi fili fekauʻaki mo e tefito ko ʻení?

  • ʻI heʻetau feinga ke muimui ki he fakahinohino ʻa Paulá, ko e hā ha ngaahi faingataʻa te tau fetaulaki mo ia fekauʻaki mo e tefitó ni?

Hili ia pea mou aleaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ʻoku feʻunga ai e fekumi ki he ngaahi meʻa māʻoniʻoní mo ʻetau maʻu e ʻOtua ʻo e melinó pea muimui ki he kau ʻaposetoló mo e kau palōfitá?

Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha tokotaha ako mei he kulupu takitaha ke lipooti ki he kalasí e meʻa naʻe aleaʻi heʻene kulupú ʻo kau ki he fehuʻi takitaha.

  • Kuo fakahaaʻi fēfē ʻe he ʻOtua ʻo e melinó ʻokú Ne ʻiate kimoutolú ʻi he nofotaha hoʻomou fakakaukaú ʻi he ngaahi meʻa māʻoniʻoní?

Poupouʻi e kau akó ke hiki ʻi heʻenau tohinoa ako folofolá pe pepa ki he kalasí ha founga ʻe taha te nau lava ʻo fakalakalaka ai ʻi heʻenau feinga ke tokanga taha ki he ngaahi meʻa māʻoniʻoní mo muimui ki he kau ʻaposetolo mo e kau palōfita ʻa e ʻOtuá.

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Filipai 4:10 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe fakamālōʻia ʻe Paula e Kāingalotu Filipaí ʻi he tokoni mo e tokanga naʻa nau fai kiate ia lolotonga hono ngaahi faingataʻaʻiá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Filipai 4:11–12. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe fakahā ʻe Paula ki he Kāingalotú naʻá ne akó.

  • Ko e hā naʻe ako ʻe Paula ke fai ʻi he ngaahi tūkunga kotoa pē?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Filipai 4:13–14. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi pe ko hai e maʻuʻanga mālohi ʻo Paulá.

  • Ko hai naʻe pehē ʻe Paula ko ʻene maʻuʻanga mālohí?

Fakamatalaʻi ange ʻoku fekauʻaki e fakamatala ʻa Paula ʻi he veesi 13 mo ʻene malava ʻi he mālohi naʻe ʻomi ʻe Sīsū Kalaisí, ʻo fai e meʻa kotoa pē naʻe hōifua mo fie maʻu ʻe he ʻOtuá, kau ai ʻene fiemālie ʻi ha faʻahinga tūkunga pē.

  • Ko e hā e moʻoni ʻoku tau ako mei he veesi 13? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó e moʻoni ko ʻení, ʻi he fakaʻaongaʻi pē ʻenau leá: Te tau lava ʻo fai e ngaahi meʻa kotoa pē ʻia Sīsū Kalaisi, ʻokú ne ʻomi e mālohí [vakai foki, ʻAlamā 26:12].)

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke maʻu ai e mālohi ʻoku ʻomi ʻe Sīsū Kalaisí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí. Kole ki he kalasí ke fakafanongo ki he meʻa ʻe lava ʻe he mālohi ko ʻení ʻo fai maʻatautolú.

ʻĪmisi
President Dieter F. Uchtdorf

“ʻOku lilingi mai ai ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e mālohi mo e ivi, ʻo tau lava ai ke aʻusia ʻa e ngaahi meʻa naʻe mei tāumamaʻo ke tau maʻu. ʻOku tuʻunga ʻi he ʻaloʻofa fakaofo ʻa e ʻOtuá ʻa e malava ʻa ʻEne fānaú ke ikunaʻi ʻa e lea fakatauvele mo mōlia ngofua ʻa e tokotaha kākaá, mavahe mei he angahalá, pea ‘hoko ʻo [fakahaohaoaʻi] ʻia Kalaisi’ [Molonai 10:32]” (“Ko e Meʻaʻofa ʻo e ʻAloʻofá,” Ensign pe Liahona, Mē 2015, 108).

  • Ko e hā ha ngaahi founga te tau aʻusia ai e mālohi pe ʻaloʻofa ko ʻení? (ʻOku kau ʻi he ngaahi tali ʻe ala faí ʻa e tupulaki ʻi he iví; loto fakapapaú; loto-toʻá; faʻa kātakí; vilitakí; mo e mālohi fakatuʻasino, fakaʻatamai, pe fakalaumālie.)

  • Ko e fē ha taimi kuo foaki atu ai ʻe Sīsū Kalaisi ha mālohi ke fai ha meʻa ʻoku lelei? (Fakakaukau ke vahevahe foki ha aʻusia fakatāutaha.)

Filipai 4:15–23

Ko e fakaʻosi ʻe Paula ʻene tohi ki he kakai Filipaí ʻaki hono fakahaaʻi ha fakamālō

Fakamatala fakanounou ʻa e Filipai 4:15–23 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe fakamālō ʻa Paula ki he Kāingalotu ʻi Filipai ʻi hono poupouʻi ia ʻi he ngaahi taimi ʻo ʻene faingataʻaʻiá. Ne fakahōifua ki he ʻOtuá e ngaahi meʻaʻofa ne foaki ʻe he Kāingalotú, pea naʻe talaʻofa ʻe Paula ʻe feau foki ʻe he ʻOtuá ʻenau ngaahi fie maʻú.

Fakaʻosi ʻaki haʻo fai ange hoʻo fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni naʻe aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení.

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakataukei Folofola—Filipai 4:13

Tokoniʻi e kau akó ke ako maʻuloto e Filipai 4:13 ʻaki hono hiki ʻa e vēsí he palakipoé pea lau leʻolahi fakataha ia. Tamateʻi ʻa e foʻi lea ʻe taha pea toe lau leʻolahi e vēsí. Toutou fakahoko ʻeni kae ʻoua kuo tamateʻi kotoa e ngaahi leá.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Filipai 4:6. Ko hono fakahaaʻi e fakafetaʻí ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi faingataʻá

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke faitāpuekina ai kitautolu ʻi hono maʻu ha tōʻonga fakakaukau ʻo e loto houngaʻia ʻi ha faʻahinga tūkunga faingataʻa pē te tau fehangahangai mo ia, kau ai e niʻihi ʻe ala fakatupu ke tau loto hohaʻá:

“Ko e lahi taha ʻo e ngaahi fakamoʻoni folofolá ʻoku ʻikai ke nau lau ki he fakafetaʻi ʻi he ngaahi meʻá ka ʻoku nau fokotuʻu mai ha ongoʻi laumālie fakalūkufua pe anga ʻo e loto houngaʻiá. …

“Te tau lava ʻo fili ke fakafetaʻi, tatau ai pē pe ko e hā.

“ʻE fotu ki tuʻa ʻa e faʻahinga fakafetaʻi ko ʻení tatau ai pē pe ko e hā ʻokú ne ʻākilotoa kitautolú. ʻOku māʻolunga ange ia ʻi he loto mamahí, loto foʻí, mo e mole ʻo e ʻamanakí. …

“Ko e taimi ʻoku tau fakafetaʻi ai ki he ʻOtuá ʻi hotau ngaahi tūkungá, ʻe lava leva ke tau aʻusia ha nonga ʻi he lotolotonga ʻo e faingataʻá. ʻI he loto mamahí, te tau kei lava pē ʻo hiki hake hotau lotó ʻi he fakafetaʻi. ʻI he mamahí, te tau kei lava pē ʻo fakahīkihikiʻi e Fakalelei ʻa Kalaisí. ʻI heʻetau mamahi lahí, te tau lava pē ke kei ongoʻi e takaofi mo e māfana e tokoni ʻa e langí. …

“ʻOku fakalahi ʻe he fakafetaʻi ki heʻetau Tamai ʻi Hēvaní ʻa ʻetau fakakaukaú mo fakamaama ʻetau mahinó” (“Loto Fakafetaʻi ʻi ha Faʻahinga Tūkunga Pē,” Ensign pe Liahona, Mē 2014, 70, 75, 77).

Filipai 4:6–7. Ko e melino ʻa e ʻOtuá

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoni fekauʻaki mo e melino ʻe maʻu ʻo kapau te tau lotu:

“ʻE ʻi ai pē ha taimi te ke fonongaʻia ai ha hala kuo fonu faingataʻa mo lahi e palopalemá. Mahalo naʻa ʻi ai ha taimi te ke ongoʻi liʻekina ai—ʻo mavahe—mei he Taha Foaki ʻo e meʻaʻofa lelei kotoa pē. ʻOkú ke manavasiʻi ʻokú ke fononga toko tahá. ʻOku hanga ʻe he ilifiá ʻo fetongi ʻa e tuí.

“Ko e taimi te ke fakatokangaʻi ai ʻokú ke ʻi he tuʻunga peheé, ʻoku ou kole atu ke ke manatuʻi ʻa e lotú. ʻOku ou saiʻia he lea ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoní fekauʻaki mo e lotú. Naʻá ne pehē:

“‘Naʻe fakamahuʻingaʻi ʻi heʻeku moʻuí kotoa ʻa e faleʻi ke fakafalala ki he lotú, ʻo meimei laka ange ia ʻi ha toe faleʻi kehe … kuó u maʻu. Kuo hoko ia ko ha konga mahuʻinga ʻo ʻeku moʻuí—ko ha taula, ko ha maʻuʻanga ivi taʻe tūkua, mo e makatuʻunga ʻo ʻeku ʻilo ʻo e ngaahi meʻa fakalangí. …

“‘… Neongo ʻoku hoko ha ngaahi mole, ka te tau lava ʻi he lotú ʻo maʻu ha fakamahino , he ʻe folofola ʻaki ʻe he ʻOtuá ha nonga ki he laumālié. Ko e nonga ko iá, ʻa e laumālie ʻo e fiemālié, ʻa e tāpuaki maʻongoʻonga taha ʻo e moʻuí’ [Ezra Taft Benson, ‘Pray Always,’ Ensign, Feb. 1990, 4–5].

“Naʻe naʻinaʻi ʻa e ʻAposetolo ko Paulá:

“‘Fakahā atu hoʻomou holí ʻi he meʻa kotoa pē ki he ʻOtuá.

“‘Pea ko e melino ʻo e ʻOtuá, ʻa ia ʻoku lahi hake ʻaupito ʻi he faʻa ʻiloá, te ne maluʻi homou laumālié mo homou lotó ʻia Kalaisi Sīsū’ [Filipai 4:6–7].

“He toki talaʻofa nāunauʻia moʻoni! Ha melino ki he meʻa te tau kumiá, pea mo ia ʻoku tau fakaʻamuá.

“[Naʻe] ʻikai tuku kitautolu ʻi māmaní ke tau tuenoa. Ko ha maʻuʻanga mālohi, ivi, pea mo e fakafiemālie fakaofo moʻoni ʻoku tau ala maʻu fakatāutahá” (“ʻOku ʻIkai ʻAupito ke Tau Tuenoa,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2013, 121).

Filipai 4:8. Ko e naʻinaʻi ʻa Paulá

“Naʻe naʻinaʻi ʻa Paula ki he Kāingalotú ke ‘fakakaukau ki ai’ (ke fakakaukau fakalelei, hokohoko atu ki he) ngaahi meʻa ʻoku moʻoní, totonú, māʻoniʻoní, fakaʻofoʻofá, pea ongoongo leleí (Filipai 4:8). ʻI he taimi naʻe fakaʻaongaʻi ai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá … ʻa e ‘naʻinaʻi ʻa Paulá’ ʻi he tefito ʻo e tui hono hongofulu mā tolú, naʻá ne liliu e ‘tokanga ki he ngaahi meʻa ko iá’ ki he ‘ko e ngaahi meʻa ia ʻoku mau fekumi ki aí’ (Tefito ʻo e Tuí 1:13; tānaki atu hono fakamamafaʻí). Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Siosefa B. Uefilini (1917–2008) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e naʻinaʻi ke ‘[fekumi ki he ngaahi meʻá ni]’:

“‘ʻOku ʻuhinga e foʻi lea fekumí ke ʻalu ʻo kumi, ke feinga ke ʻiloʻi, pe maʻu. ʻOku fie maʻu ki ai ha tōʻonga moʻui ʻoku longomoʻui pea ʻi ai hono taumuʻa. … Ko e fehangahangai ia ʻo e tatali fakafiefiemālie pē ki ha ngaahi meʻa lelei ke hoko mai kiate kitautolu, ʻo ʻikai ke tau feinga.

“‘Te tau lava ʻo fakafonu ʻaki ʻetau moʻuí ʻa e leleí, ʻo ʻikai ha feituʻu ki ha toe meʻa kehe. ʻOku lahi fau ha lelei ke tau fili mei ai ʻo ʻikai fie maʻu ai ke tau fai ha kovi. …

“‘Kapau te tau fekumi ki he ngaahi meʻa ʻoku māʻoniʻoni mo fakaʻofoʻofá, ko e moʻoni te tau maʻu kinautolu. Ko e meʻa tatau pē, kapau te tau fekumi ki he koví, te tau maʻu foki mo ia’ (“Seeking the Good,” Ensign, May 1992, 86)” (New Testament Student Manual [Church Educational System manual, 2014], (00) 437–38).

Naʻe fai ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e faleʻi tatau ki he kāingalotu ʻo e Siasí “ke kumi e meʻa ʻoku lelei mo langaki moʻui ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē. …

“Koeʻuhí ko e fakakaukau ʻoku manakoa ʻi he māmaní, ʻe ala faingofua ke fakatefito ʻetau tokangá ʻi he ngaahi meʻa ʻoku koví, pe mole noa hotau iví ʻi he ngaahi taumuʻa mo e ngāue taʻeʻaongá mo maumautaimí. …

“ʻOku ou tui ʻoku maʻu ʻe he Kāingalotú ha fatongia maʻongoʻonga ʻoku mafatukituki kiate kinautolu ke fiefia ʻi he ʻEikí, ke fakalāngilangiʻi Ia ko ʻEne leleí mo e ʻaloʻofá, ke fakalaulauloto ki Hono ngaahi moʻoni taʻengatá ʻi honau lotó, pea tuku honau lotó ki he māʻoniʻoní. …

“ʻOku ʻi ai ha fono taʻengata, naʻe fakanofo ʻe he ʻOtuá tonu kimuʻa he tuʻunga ʻo e māmaní, ʻa ia ʻe utu ʻe he tangata kotoa ʻa ia ʻokú ne tūtūʻí. Kapau te tau fakakaukau kovi, te tau lea ʻaki ha ngaahi lea ʻuli. Kapau te tau lea ʻaki ha ngaahi lea ʻo e faiangahalá, te tau iku ʻo fakahoko e ngaahi ngāue ʻo e faiangahalá. Kapau ʻoku fakatefito ʻetau fakakaukaú ʻi he anga fakakakanó mo e kovi ʻo e māmaní, pea ʻe hangē ʻa e anga fakamāmaní mo e taʻe-māʻoniʻoní ko ha founga angamaheni ʻo e moʻuí kiate kitautolu. Kapau te tau fakalaulauloto ki he ngaahi meʻa ʻoku fekauʻaki mo e angaʻuli fakasekisualé ʻi hotau ʻatamaí, ʻe vavé ni pē ʻetau fakakaukau ʻoku angaʻuli mo taʻemaʻa e tokotaha kotoa pē pea te ne holoki e fakangatangata ʻiate kitautolu mo e māmaní. …

“ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, kapau ʻoku tau fakalaulauloto ʻi hotau lotó ki he ngaahi meʻa ʻo e māʻoniʻoní, te tau hoko ʻo māʻoniʻoni” (“Think on These Things,” Ensign, Jan. 1974, 46–48).

Filipai 4:13. ʻOku ʻomi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ivi ke tau fai e ngaahi meʻa lelei kotoa pē

ʻOku ui ʻa e ivi ʻoku ʻomi ʻe Sīsū Kalaisi ke tau fai ʻaki e ngaahi lelei kotoa pē ko e ʻaloʻofa (vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ʻAloʻofá”). Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí e meʻá ni fekauʻaki mo e ivi ko ʻeni ʻoku ʻomi ʻe Sīsū Kalaisí ke tau fai ʻaki e ngaahi meʻa lelei kotoa pē:

“ʻOku faʻa ui ʻe he folofolá ʻa hono fakahaaʻi moʻoni e ʻofa ko ia [ʻa Kalaisí], ko e ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá—ko e tokoni fakalangi pea mo e fakakoloa ʻo e ivi ʻoku tau tupulaki ai mei hotau tuʻunga he taimí ni ko ha kakai mohu fehalaaki mo fakangatangatá, ki he tuʻunga hakeakiʻi ʻo e ʻmoʻoní mo e māmá, kae ʻoua kuo fakanāunauʻi [kitautolu] ʻi he moʻoní pea … ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē’ [Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:28]. …

“… ʻOku lilingi mai ai ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e mālohi mo e ivi, ʻo tau lava ai ke aʻusia ʻa e ngaahi meʻa naʻe mei tāumamaʻo ke tau maʻu. ʻOku tuʻunga ʻi he ʻaloʻofa fakaofo ʻa e ʻOtuá ʻa e malava ʻa ʻEne fānaú ke ikunaʻi ʻa e lea fakatauvele mo mōlia ngofua ʻa e tokotaha kākaá, mavahe mei he angahalá, pea “hoko ʻo [fakahaohaoaʻi] ʻia Kalaisi’ [Molonai 10:32].

“Neongo ʻoku tau maʻu kotoa ha vaivaiʻanga, ka te tau lava ʻo ikunaʻi kinautolu. Kapau te tau loto fakatōkilalo mo tui, ʻe lava ke hoko e ngaahi meʻa vaivaí ʻo mālohi, tuʻunga ʻi he ʻaloʻofa pē ʻa e ʻOtuá [vakai, ʻEta 12:27].

“ʻOku foaki ʻe he ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá, ʻi he kotoa ʻetau moʻuí, ʻa e ngaahi tāpuaki fakatuʻasinó mo e ngaahi meʻafoaki fakalaumālie ko ē ʻokú ne fakalahi hotau iví mo tokoniʻi ʻetau moʻuí. ʻOku fakafoʻou kitautolu ʻe Heʻene ʻaloʻofá. ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe Heʻene ʻaloʻofá ke tau aʻusia hotau tuʻunga lelei tahá. …

“ʻOku mahino nai kiate kitautolu hotau moʻua ki he Tamai Hēvaní pea tau tautapa ʻaki e kotoa hotau laumālié ke maʻu e ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá?” (“Ko e Meʻaʻofa ʻo e ʻAloʻofá,” Ensign pe Liahona, Mē 2015, 107–9).

Naʻe vahevahe ʻe ʻEletā Sione H. Kolipoki ʻo e Kau Fitungofulú ha sīpinga ʻo e founga naʻe foaki ai ʻe he ʻOtuá ha ivi ki ha tangata faivelenga ʻo malava ai ke ne fakahoko ha ngāue māʻoniʻoni (vakai, “The Lordʻs Wind,” Ensign, Nov. 1993, 26–28).