Laipelí
Lēsoni 19: Mātiu 16


Lēsoni 19

Mātiu 16

Talateú

Naʻe valokiʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e kau Fālesi mo e kau Sātusi ne fekumi ki ha fakaʻilonga ʻo Hono faka-ʻOtuá. Naʻe fakamoʻoni ʻa Pita ko Sīsū ʻa e Kalaisí pea naʻe talaʻofa ange ʻa e ngaahi kī ʻo e puleʻangá. Naʻe akoʻi ʻe Sīsū ʻEne kau ākongá ke toʻo hake ʻenau ʻakau māfasiá pea muimui ʻiate Ia.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Mātiu 16:1–12

Naʻe kumi ʻe he kau Fālesí mo e kau Sātusí ha fakaʻilonga mei he Fakamoʻuí

Kimuʻa pea kamata e kalasí, hiki ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé:

ʻI he fōtunga ʻo ha ʻāngelo

ʻI he Laumālie Māʻoniʻoní.

ʻI he ngaahi fakamoʻoni ʻa ha kaungāmeʻa pe mēmipa ho fāmilí

ʻI he ngaahi mana fakamoʻoniʻí

Ke kamata e lēsoní, kole ki he kau akó ke nau fili ʻa e kupuʻi lea ʻi he palakipoé ʻokú ne fakamatalaʻi lelei taha ʻa e founga ʻoku nau saiʻia ke maʻu ai ha fakamoʻoni ʻo e ongoongoleleí. Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi pē ke nau lipooti ʻa e kupuʻi lea ko ia naʻa nau filí pea fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga ne nau fili ai iá.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e Mātiu 16 ke kumi ʻa e ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e founga ʻoku tokoni mai ai ʻa e ʻEikí ke maʻu mo fakamālohia ʻetau ngaahi fakamoʻoni ki he ongoongoleleí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Mātiu 16:1. Kole ki he kau akó ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe fie maʻu ʻe he kau Fālesí mo e kau Sātusí meia Sīsuú.

  • Ko e hā naʻe fie maʻu ʻe he kau Fālesí mo e kau Sātusí meia Sīsuú?

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā hono “ʻahiʻahiʻi” ʻe he kau Fālesí mo e kau Sātusí ʻa Sīsū ʻi heʻenau ʻeke fekauʻaki mo e ngaahi fakaʻilongá? (Ko e ʻuhinga ʻe taha ʻo e lea ngāue ʻahiʻahiʻi ko e feinga pe ke siviʻi.)

Fakaafeʻi ha fānau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi ʻi hono lau ʻa e 3 Nīfai 16:2–4. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi ki he tali ʻa e Fakamoʻuí ki he kau Fālesí mo e kau Sātusí.

  • Ko e hā e fakaʻilonga naʻe pehē ʻe he ʻEikí te Ne ʻomaí?

Fakamatalaʻi ange naʻe ʻuhinga ʻa Sīsū ki he palōfita ko Siona ʻi he Fuakava Motuʻá, ʻa ia naʻe folo ʻe he “fuʻu iká” (Siona 1:17). Naʻe fakataipe ʻa e toe moʻui mai ʻa Sione mei he “tanu” ʻi he kete ʻo e iká hili ha ʻaho ʻe tolú ki he pekiá, telió, mo e Toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisi mei he fonualotó ʻi he tolu ʻo e ʻahó.

  • Ko e hā e meʻa ne fai ʻe he Fakamoʻuí hili ʻEne valokiʻi ʻa e kau Fālesí mo e kau Sātusí.

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he aʻusiá ko ʻení fekauʻaki mo e founga taʻetotonu ʻo e fekumi ki he moʻoní? (ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, kae fakapapauʻi ʻoku nau ʻiloʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: He ʻikai te tau maʻu ʻa e moʻoni fakalaumālié ʻi he fekumi ki he ngaahi fakaʻilongá.)

Fakamatala fakanounouʻi ʻa e Mātiu 16:5–12 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe fakatokanga ʻa e Fakamoʻuí ki Heʻene kau ākongá ʻo kau ki he ngaahi akonaki hala ʻa e kau Fālesí’ mo e kau Sātusí’. (Fakatokangaʻi ange: ʻE toki fakahoko fakaikiiki lahi ange ʻa e meʻa ne hoko ko ʻení ʻi he lēsoni ʻi he Maʻake 8–3.)

Mātiu 16:13–20

Ko e fakamoʻoni ʻa Pita kia Sīsū Kalaisí pea talaʻofa ange ʻa e ngaahi kī ʻo e puleʻangá.

Fakamatalaʻi ange naʻe hili hono valokiʻi e kau Fālesí mo e kau Sātusí ʻa Sīsū ki he fekumi ki ha fakaʻilongá, naʻá Ne akoʻi ʻene kau ākongá ke maʻu ha fakamoʻoni ki he moʻoní. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻo lahi ʻa e Mātiu 16:13–14. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, pea kumi ki he fehuʻi naʻe fai ʻe Sīsuú pea mo e tali naʻe ʻoange ʻe Heʻene kau ākongá.

  • Ko e hā naʻe fehuʻi ʻe he Fakamoʻuí ki Heʻene kau ākongá? Naʻe founga fēfē ʻenau talí? (Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ko ʻIlaiasi mo Selemaiá ko e ongo palōfita ia ʻo e Fuakava Motuʻá ko ʻIlaisiā mo Selemaia.)

  • Ko e hā ʻe lava ke fakahā mai ʻe heʻenau ngaahi talí ʻo fekauʻaki mo e lahi ʻa e mahino ʻoku maʻu ʻe he kakaí ko hai ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he taimi ko ia ʻo ʻEne ngāue fakafaifekaú.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e Mātiu 16:15–17. Kole ki he kalasí ke muimui ʻi hono laú, pea fekumi ki he fehuʻi hono ua naʻe fakahoko ʻe he Fakamoʻuí.

  • Ko e hā e fehuʻi hono ua naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí? Naʻe fēfē e tali ʻa Pitá?

  • Fakatatau ki he veesi 17, naʻe ʻilo fēfē ʻe Pita ko Sīsū Kalaisi ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá? (Fakamahinoʻi ange naʻe fakahā ʻe he Tamai Hēvaní ʻa e moʻoni ko ʻení kiate ia ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní.)

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e founga te tau lava ʻo maʻu ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi? (ʻOku totonu ke fakahā ʻe he ngaahi tali ʻa e kau akó ʻa e moʻoni ʻoku tau maʻu ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi ʻi he fakahā mei he Laumālie Māʻoniʻoní)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau maʻu ha fakamoʻoni ʻi he fakahā mei he Laumālie Māʻoniʻoní kae ʻikai ko ha toe founga kehe?

Ke tokoni ke mahino lahi ange ki he kau akó ʻa e fatongia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hono tokoniʻi kitautolu ke tau maʻu ha fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmitá:

ʻĪmisi
President Joseph Fielding Smith

“Ko e lea ko ia e Laumālie ʻo e ʻOtuá ki he Laumālie ʻo e tangatá, ʻokú ne maʻu ʻe ia e mālohi ke ʻoatu ʻa e moʻoní ʻo toe lelei ange mo mahino ange ʻi hano ʻoatu e moʻoní ʻe he taha ʻi ha fetuʻutaki fakatāutaha [naʻa] mo ha niʻihi fakalangi. ʻOku fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa hono lalanga e moʻoní ki he kālava mo e uoua tahataha ʻo e sinó koeʻuhi ke ʻoua naʻa teitei ngalo.” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Filitinga Sāmita [2013], 209).

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa te tau lava ʻo fai ke teuteuʻi ai kitautolu ke tau maʻu fakahā ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní?

  • Naʻe ange fēfē hoʻo ʻilo ko Sīsū Kalaisí ko e ʻAlo Ia ʻo e ʻOtuá mo ho Fakamoʻuí? Ko e hā naʻá ke fai ke teuteu ke maʻu ha fakamoʻoni mei he Laumālie Māʻoniʻoní?

Fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto ki heʻenau fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí. Poupouʻi kinautolu ke lekooti ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe ko e tohinoa ako folofolá ʻa e founga te nau lava ke fakamālohia ai ʻenau fakamoʻoní pe a mo e meʻa ʻe fie maʻu ke nau fai ke maʻu ha fakamoʻoni ʻi he Laumālie Māʻonoʻoní.

Fakaafeʻi ha ongo tamaiki ako ke na haʻu ki muʻa ʻi he loki akó pea kau atu ki he fakamatala fakatātaaʻí. Vahe ki ha tokotaha ako ʻe taha ke ne fakafofongaʻi pē ia pea ke fakafofongaʻi ʻe he tokotaha ako ʻe tahá ha kaungāmeʻa ʻoku ʻikai ko ha mēmipa ʻo e Siasí. ʻOange ki he tokotaha ako ʻokú ne fakafofongaʻi ʻa e kaungāmeʻa taʻe siasí ha laʻi pepa ʻoku ʻi ai e ongo fehuʻi ko ʻeni ʻi laló. Fakaafeʻi ʻa e tokotaha akó ke lau leʻolahi ʻa e ngaahi fehuʻí tahataha, pea kole ki he tokotaha ako ʻe tahá ke tali mai. (Mahalo te ke fie poupouʻi e kau akó ke fokotuʻu mai ha ngaahi tali ʻe ala ʻomi ʻe he tokotaha ako ʻokú ne fai e talí.)

  1. ʻOku ou fanongo ai ʻoku pehē ʻe hoʻomou siasí ko e siasi moʻoni pē ia ʻe taha ʻo Sīsū Kalaisí. Ko e meʻa ia ʻokú ke tui ki aí?

  2. ʻOku tui foki hoku siasí kia Sīsū Kalaisi, ko ia ai ko e hā ʻokú ke pehē ai ko e moʻoni tahá pē homou siasí?

Fakamālō ki he ongo tamaiki akó heʻena kau maí, pea fakaafeʻi kinaua ke na foki atu ki hona nofoʻangá.

Fakaafeʻi e kau akó ʻi he hokohoko atu ʻenau ako e Mātiu 16 ke kumi ki he ngaahi moʻoni ʻe lava ke tokoni mai kiate kitautolu ke mahino mo fakamatalaʻi ange ki he niʻihi kehé ʻa e meʻa ʻokú ne fakafaikehekeheʻi e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻi he funga ʻo e māmaní.

ʻĪmisi
Caesarea Philippi

Sesalia ʻi Filipaí

Fakamanatu ange ki he kau akó ʻi he taimi ne fehuʻi ai ʻa Sīsū ki Heʻene kau ākongá fekauʻaki mo Hono tuʻungá, naʻa nau ʻi ha feituʻu ne ui ko Sesalia ʻi Filipai (vakai, Mātiu 16:13). Kapau ʻe lava, fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo Sesalia ʻi Filipaí (vakai Bible Photographs, no. 26, “Caesarea Philippi”). Kole ki he kau akó ke nau feinga ke ʻilo pe ko e hā e meʻa ʻi mui he vaitafé mo e ʻulu ʻakau ʻi he fakatātā ko ʻení. Fakamatalaʻi ange naʻe mei ʻomi ʻe he fuʻu maka lahi ʻi Sesalia ʻi Filipaí ha meʻa mahuʻinga ʻi he hokohoko atu ʻe he Fakamoʻuí ʻEne fealeaʻaki mo ʻEne kau ākongá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻo lahi ʻa e Mātiu 16:18-20. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo fekumi ki he founga naʻe fakaʻaongaʻi ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e fakakaukau ʻo ha fuʻu maka ke fakamatalalaʻi ʻaki ʻa e fakavaʻe ʻa Hono Siasí.

  • ʻOkú ke pehē naʻe ʻuhinga ki he ʻa e pehē ʻe he Fakamoʻuí te Ne langa Hono Siasí “ki he maká ni”? (veesi 18)

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e kupuʻi lea ko ʻení, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá:

ʻĪmisi
Prophet Joseph Smith

“ʻOku pehē ʻe Sīsū ʻi Heʻene ngaahi akonakí, ‘Te u langa hoku Siasí ʻi he maká ni. …’ [Mātiu 16:18.] ʻA e maka hā? Ko e fakahaá” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 224).

“Naʻe fokotuʻu ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní e ʻi he fakahā fakahangatonu, ʻo hangē ko e founga maheni ʻi he Siasi moʻoni ʻo e ʻOtuá, ʻo fakatatau mo e Folofolá ( ʻĀmosi 3:7, mo e Ngāue 1:2)” (Ngaahi Akonaki: Siosefa Sāmita, 224).

  • Te ke fakamatalaʻi fakanounou fēfē ʻa e akonaki ʻa e Fakamoʻuí fekauʻaki mo Hono Siasí ʻa ia ʻoku lēkooti ʻi he veesi 18? (ʻOku totonu ke ʻilo ʻe he kau akó ha meʻa ʻoku tatau mo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku langa ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he fakahā mei he ʻOtuá. Tohi ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • ʻE fakamālohia fēfē ʻa hoʻo fakamoʻoni ki he ongoongoleleí ʻe hono ʻiloʻi ʻoku langa ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻi he fakahā mei he ʻOtuá?

  • Fakatatau ki he veesi 19, ko e hā naʻe talaʻofa ʻe he Fakamoʻuí ke foaki kia Pitá?

  • Ko e hā e tokāteline te tau lava ʻo ako mei he talaʻofa ne fai ʻe he Fakamoʻuí kia Pitá? (Fakapapauʻi ʻoku ʻilo ʻe he kau akó e moʻoni ko ʻení: ʻOku tuku mai ʻe Sīsū Kalaisi e ngaahi kī ʻo Hono puleʻangá ki Heʻene kau palōfita mo e kau ʻaposetolo kuo filí.)

  • Ko e hā ʻa e ngaahi kī ʻo e puleʻangá? (Ko e mālohi ʻo e fakahinohinó, totonú, mo e mafai ʻoku fie maʻu ke tokangaʻi ʻaki e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he māmaní, pe ko e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí.)

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá.

ʻĪmisi
Elder Dallin H. Oaks

“‘Ko e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ko e mafai ia kuo foaki ʻe he ʻOtuá ki he kau taki lakanga fakataulaʻeikí ke nau tataki, tokangaʻi, pea mo puleʻi hono fakaʻaongaʻi Hono lakanga fakataulaʻeikí he māmaní’ [Tohi Tuʻutuʻuni Fika 2: Ko Hono Puleʻi ʻo e Siasí (2010), 2.1.1]. Ko e ngāue pe ouau kotoa pē ʻoku fakahoko ʻi he Siasí ʻoku fai ia ʻi he malumalu ʻo hono fakamafaiʻi fakahangatonu pe ʻikai fakahangatonu ʻo e taha e ngaahi kī ko iá” (“Ko e Ngaahi Kī mo e Mafai ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” Ensign pe Liahona, Mē 2014, 49).

  • Ko e hā e meʻa ne pehē ʻe Sīsū ʻe lava ke fai ʻe Pita koeʻuhí ko e ngaahi kī ʻe foaki kiate iá?

Fakamatalaʻi ange ne kau ʻi he ngaahi kī ne talaʻofa ʻe he Fakamoʻuí kia Pitá ʻa e ngaahi kī ʻo e mālohi faisilá. ʻOku fakaʻatā ʻe he mālohi ko ʻení e ngaahi ouau ʻoku fakahoko ʻi he malumalu ʻo e mafai ʻo e kau taki ʻo e Siasí ke ʻaonga ʻi he langí. ʻOku fakaʻaongaʻi foki ia ke haʻi fakataha ʻa e ngaahi fāmilí ke taʻengata. ʻI hotau kuongá, ʻoku maʻu ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e mālohi ʻo e faisilá.

  • Te ke fakamatalaʻi fakanounou fēfē ʻa e ʻuhinga ʻoku foaki ai ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki Heʻene kau palōfitá mo e Kau ʻAposetoló? (ʻOku totonu ke ʻilo ʻe he kau akó ha moʻoni ʻoku tatau mo ʻení: ʻOku fie maʻu ʻa e ngaahi kī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí ki hono tataki e Siasi ʻo e ʻEikí ʻi he funga ʻo e māmaní.)

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e ngaahi fehuʻi mei he fakamatala fatātaá. Fakaafeʻi e kalasí ke fakamatalaʻi ʻenau founga tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻo ngāue ʻaki ʻa e ngaahi moʻoni ne nau ʻilo ʻi he Mātiu 16:18–19. Te ke lava foki ʻo fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ʻenau fakamoʻoni kau ki he ngaahi moʻoni ko ʻení.

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá (vakai, LDS.org [hangē ko ʻení, Fakataha mo e Kau Palōfitá mo e Kau ʻAposetolo ʻo e ʻAho ní] mo e ngaahi talanoa ʻo e konifelenisi lahí ʻi he Ensign pe Liahona) mo fakamoʻoni ʻoku maʻu ʻa e ngaahi kī tatau naʻe foaki kia Pita mo e Kau ʻAposetolo kehe ʻi he kuonga muʻá ʻe he Kau Palōfita mo e Kau ʻAposetolo moʻui ʻa e ʻEikí ʻi he ʻaho ní.

Mātiu 16:21–28

ʻOku akoʻi ʻe Sīsū ʻa e ʻuhinga ʻo e pehē ke muimui ʻiate Iá

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Mātiu 16:21–28 ʻaki hono fakamatala ange folofola ʻa Sīsū fekauʻaki mo ʻEne feilaulau huhuʻí. Naʻá ne akoʻi foki ʻEne kau ākongá kuo pau ke nau loto fiemālie ke fakafīsingaʻi ʻa e tangata fakakakanó (vakai, Mōsaia 3:19), talangofua, mo feilaulau ke muimui ʻiate Ia ʻi he loto fiefia.

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakataukei Folofola —Mātiu 16:15–19

Poupouʻi e kau akó ke vahevahe mo honau fāmilí ʻa e meʻa ne nau akó mei he Mātiu 16. Fakakaukau ke fili ha konga ʻo e Mātiu 16:15–19 ke ako maʻuloto fakakalasi ʻi he ngaahi ʻaho ka hoko maí. Te ke lava ʻo maʻu ha ngaahi fakakaukau ki he ako maʻulotó ʻi he fakamatala fakalahi ʻo e tohi lēsoni ko ʻení.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Mātiu 16:1–4. Naʻe kumi ʻe he kau Fālesí mo e kau Sātusí ha fakaʻilonga

ʻOku fakahoko mai ʻe he Mātiu 16:1–4 ha fepōtalanoaʻaki ʻi he vahaʻa ʻo Sīsuú mo e kau fekumi fakaʻilonga ʻa e kau Fālesí mo e kau Sātusí, ʻa ia ne omi ʻo “ʻahiʻahiʻi” e Fakamoʻuí ke fakahā ange kiate kinautolu ha fakaʻilonga (veesi 1). (Ko ha ʻuhinga ʻe taha ʻo e foʻi veape ʻahiʻahiʻí ko e feinga ke siviʻi.) Ko e tali ki heʻenau kolé, naʻe valokiʻi kinautolu ʻe Sīsū ʻi heʻenau laukau ʻaki ʻenau malava ke fakatokangaʻi ʻa e ngaahi fakaʻilonga ʻo e feliliuaki ʻa e matangí kae ʻikai ke fakatokangaʻi ʻa e ngaahi fakaʻilonga ʻo e ʻOtuá (vakai, veesi 2–3). Naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí “ko e toʻu tangata angakovi mo feʻauaki ʻoku kumi ʻa e fakaʻilongá” (verse 4). ʻI he taimi ʻoku vilitaki ai ha niʻihi fakafoʻituitui ʻi ha angahala mamafá, ʻoku ʻikai leva ke nau toe fakatokangaʻi ʻa e kiʻi fanafana leʻo siʻi mo vaivai ʻa e Laumālié pea ʻoku nau fie maʻu ha fakamoʻoni ʻi ha fakaʻilonga fakatuʻasino, hā mai, pe fakaofo.

Mātiu 16:4. “Ko e fakaʻilonga ʻo e palōfita ko Sioná”

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e fakaʻilonga ʻo e palōfita ko Sioná:

“Naʻe fakataipe ʻa e toe moʻui mai ʻa Siona mei he ‘fuʻu iká’ (Siona 1:15–172) ki he pekiá, telió, mo e toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisí” (Mormon Doctrine, 2nd ed. [1966], 711–12).

Mātiu 16:18. “Te u langa hoku siasí ki he maká ni”

“ʻI hono akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa Pita kau ki he fakahaá, naʻá ne fakaʻaongaʻi ha lea vaʻinga ʻi he hingoa ʻo Pitá ʻo fakahā ange ko Saimone [Pita], ‘Ko Pita koe [Petros], pea ʻi he maká ni [petra] Te u langa ai Hoku siasí’ (Mātiu 16:18). ʻOku ʻuhinga e foʻi lea faka-Kalisi ko e petros ko ha kiʻi foʻi maka pe maka ʻoku mavahe. Ko e foʻi lea faka-Kalisi ko e petra ʻe lava foki ke fakaʻuhingaʻi ‘ko ha maka,’ kae, ʻikai ngata aí ʻoku lava ke toe ʻuhinga ko ha kelekele makamaka, fakavaʻe maka, pe ko ha konga maka lahi. ʻOku tau ako mei he ngaahi lea ko ʻení naʻe ʻikai ko Pita ko ha tangata ia ʻe langa ai ʻa e Siasí, ka ʻi he fakavaʻe ʻo e fakahaá.(New Testament Student Manual [Church Educational System manual, 2014], [00]53).

Mātiu 16:18–19. “Ko e ngaahi kī ʻo e puleʻangá”

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e founga ʻoku hokohoko atu ai hono tataki ʻe he ʻEikí Hono Siasí mo e puleʻangá ʻi he mamaní ʻo fakafou ʻi he kau palōfita mo e ngaahi kī toputapu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí:

“ʻOku tataki ʻe he ʻEiki moʻuí Hono Siasi moʻuí [vakai T&F 1:30, 38]! ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí ki Heʻene palōfitá ʻa Hono finangalo ki he Siasí. Hili hono fakaafeʻi kitautolu ʻaneafi ke tau hikinimaʻi ʻa Tōmasi S. Monisoni ko e Palesiteni ʻo e Siasí, ne tau toe maʻu mo e faingamālie ke hikinimaʻi mo e ongo tokoni ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí, mo e kau mēmipa e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko e kau palōfita, kau tangata kikite, mo e kau tangata maʻu fakahā. Fakakaukau ki ai! ʻOku tau hikinimaʻi ʻa e kau tangata ʻe toko 15 ko e kau palōfita ʻa e ʻOtuá! ʻOku nau maʻu ʻa e ngaahi kī kotoa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí kuo foaki ki he tangatá ʻi he kuongá ni. …

“[Naʻe fakamatala ʻa Palesiteni Kōtoi B. Hingikilí,] ‘Naʻe ui ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Fakataha Alēlea ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá pea fakanofo ke nau maʻu ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ʻo maʻu ʻa e mafai mo e fatongia ke puleʻi ʻa e Siasí, ke fakahoko hono ngaahi ouaú, ke fakamatalaʻi hono tokāteliné, pea fokotuʻu mo pukepuke hono ngaahi mōihuú.” [“God Is at the Helm,”Ensign, May 1994, 54]” (“Ko Hono Poupouʻi ʻo e Kau Palōfitá,”Ensign pe Liahona, Nōvema. 2014, 75–76).

Mātiu 16:21–23. Naʻe valokiʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa Pita

“ʻI he nofotaha ki he teuteu pekia ʻa e Fakamoʻuí, naʻe ʻikai mahino ai kia Pita ʻa e misiona totonu ʻo Sīsū Kalaisí—ʻa e huhuʻi ʻo e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá. ʻI he taimi naʻe valokiʻi ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa Pitá pea ui ia ko ‘Sētane’ [Mātiu 16:23; Maʻake 8:33], ʻOku ʻikai ko ʻEne ʻuhingá ko Pita ʻa Lusifā. ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea faka-Hepelū ko e sētane ki he ‘filí pe ko e ʻahiʻahí.’ Ko ia ai, naʻe fakatokangaʻi ʻe Kalaisi kuo tuʻu ʻa Pita ʻi he taimi ko iá ʻi ha tuʻunga fakafili, ʻo fehangahangai mo e misiona faifakamoʻui taupotu taha ʻa e Fakamoʻuí.

“Mahalo pē naʻe ʻuhinga lelei pē ʻa Pita ʻi heʻene taʻeloto ki he ngaahi akonaki kuo pau ke faingataʻaʻia mo tamateʻi ʻa Sīsū Kalaisí (vakai, Mātiu 16:22; Maʻake 8:32). Neongo ia, kapau naʻe fakahoko ʻe Sīsū ʻa e fakaʻamu ʻa Pita ke fakaʻehiʻehi mei he mamahi ʻo e Fakaleleí, pehe ní kuo ʻikai ha huhuʻi mei he ngaahi angahalá pea ʻikai ha Toetuʻu ke ne ikunaʻi ʻa e maté. Kuo kalofingataʻa ʻa e ʻauha e kotoa e faʻahinga ʻo e tangatá (vakai Alamā 34:9), pea he ʻikai lava ke fakahoko mo e ngāue ʻa e ʻOtuá ke fakahoko ‘ʻa e moʻui taʻe-faʻa-mate mo e moʻui taʻengata ʻa e tangatá’ (Mōsese 1:39). Naʻe mei fakahoko ʻe he ngaahi meʻá ni kotoa ʻa e ngaahi taumuʻa fakaʻauha ʻa Sētané. ʻI he taimi ʻo ʻene fakafepaki loto-ʻohó, naʻe kau taʻeloto ʻa Pita mo e filí” (New Testament Student Manual [Church Educational System manual, 2014], [00]122).