Laipelí
Talateu ki he Tohi hono Ua ʻa Paula ki he Kakai Kolinitoó


Talateu ki he Tohi hono Ua ʻa Paula ki he Kakai Kolinitoó

Ko e hā hono ‘uhinga ʻoku ako ai e tohí ni?

ʻOku ʻiloa e Tohi hono Ua ʻa Paula ki he Kakai Kolinitoó ko hono ngaahi kaveinga fakafiemālie ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi faingataʻá, mālohi ʻi he lotolotonga ʻo e vaivaí (hangē ko ia ne fakatātaaʻi tonu ʻe Paulá), mo hono ʻiloʻi ʻo e kau akonaki moʻoní mei he kau akonaki loí. ʻE lava ʻe he sīpinga mo e ngaahi akonaki ʻa Paula ʻoku lekooti ʻi he 2 Kolinitoó ʻo ueʻi e kau akó ke nau kei tauhi faitotonu mo faivelenga ki he ngaahi fuakava taʻengata kuo nau fai mo e ʻOtua ko e Tamai Taʻengatá, neongo pe ko e hā e ngaahi tūkungá pe ngaahi nunuʻá.

Ko hai naʻá ne tohi ʻa e tohí ni?

Naʻe hiki ʻe Paula e Tohi hono Ua ki he Kakai Kolinitoó (vakai, 2 Kolinitō 1:1).

Ko e fē ʻa e taimi mo e feituʻu ne tohi aí?

Hili ha taimi siʻi mei hono tohi ʻe Paula ʻa e 1 Kolinitoó, ne hoko ha maveuveu ʻi ʻEfesō ko ha fakafepaki ki heʻene ngaahi akonakí (vakai, Ngāue 19:23–41), pea naʻá ne ʻalu ki Masetōnia (vakai, Ngāue 20:1; 2 Kolinitō 2:13; 7:5). Hangē naʻá ne tohi ʻa e 2 Kolinitoó lolotonga ʻene ʻi Masetōniá naʻá ne tohi ai ʻa e 2 Kolinitoó, ʻi he T.S. nai. 55–57 (vakai Bible Dictionary in the LDS English version of the Bible, “Ngaahi Tohi ʻA Paulá”; Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, Tohi ʻA Paulá, Ngaahi” scriptures.lds.org).

Ko hai naʻe fakataumuʻa ki ai hono hikí pea ko e hā hono ʻuhingá?

Naʻe hiki e tohi 2 Kolinitoó ki he kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Kolinitoó. Lolotonga ʻa e ʻi Masetōnia ʻa Paula ʻi heʻene fononga fakafaifekau hono tolú, naʻe ʻomi ʻe Taitusi ha ongoongo mei Kolinitō naʻe tali lelei ʻe he Kāingalotú ha tohi naʻá ne ʻave kimuʻa (vakai, 2 Kolinitō 7:6–13). Naʻe fakalakalaka ʻa e kolo ʻo e Siasí ʻi Kolinitioó, ka naʻe ʻilo foki ʻe Paula ha kau akonaki loi ai ne nau fakahalaʻi e ngaahi tokāteline haohaoa ʻa Sīsū Kalaisí. Hili e ʻuluaki ʻaʻahi ʻa Paula ki Kolinitoó pea mahalo mo e ʻaʻahi hono uá (2 Kolinitō 1:15–16), ʻi he taimi ne hangē ai kuo valokiʻi ʻe Paula ha niʻihi ʻo e Kāingalotú (vakai, 2 Kolinitō 2:1; 12:21), naʻe haʻu ki Kolinitō ha kau faifekau mei he feituʻu Selusalemá pea kamata ke akonaki ki he Kāingalotú kuo pau ke nau ohi mai ʻa e ngaahi anga faka-Siú, ʻo fehangahangai ia mo e ngaahi akonaki ʻa Paulá. Ko e konga lahi ʻo e 2 Kolinitoó ʻokú ne fakamatala ai ki he ngaahi palopalema naʻe fakatupu ʻe he kau akonaki loi ko ʻení.

Naʻe fakamatala e tohi ʻa Paulá kiate kinautolu ne fie maʻu lahi ange ʻene ngaahi leá (vakai, 2 Kolinitō 1–9) pea mo kinautolu naʻe momou ke tali ʻene ngaahi akonakí fakatouʻosi (vakai, 2 Kolinitō 10–13). Ko hono fakalūkufuá, ʻoku fakahaaʻi ʻe he fakamatala ʻo e 2 Kolinitoó ha ngaahi taumuʻa ʻo e tohí ni:

  1. Ke fakahaaʻi e houngaʻia mo fakamālohia ʻa e Kāingalotu ne nau tali lelei ʻene tohi kimuʻá

  2. Ke fakatokanga koeʻuhí ko e kau akonaki loi ʻoku nau fakahalaʻi e tokāteline haohaoa ʻa Kalaisí

  3. Ke taukaveʻi hono ʻulungaanga fakatāutahá mo hono mafai ko e ʻAposetolo ʻa Sīsū Kalaisi (vakai, 2 Kolinitō 10–13)

  4. Ke poupouʻi e Kāingalotu Kolinitoó ke fai ha feilaulau fakapaʻanga lahi ki he Kāingalotu masiva ʻo Selusalemá (vakai, 2 Kolinitō 8–9)

Ko e hā ha ngaahi fōtunga makehe ʻo e tohí ni?

Neongo e tukutaha e ngaahi tohi ʻa Paulá ʻi he tokāteliné, ʻoku fakamamafaʻi ʻe ha konga lahi ʻo e tohi ko ʻení e vā fetuʻutaki ʻa Paula mo e Kāingalotu Kolinitoó mo ʻene ʻofa mo e tokanga kiate kinautolú. Neongo naʻe tuʻu maʻu ʻa Paula ʻi heʻene fakafepaki ki he kau fakaangá, ʻoku tau mamata ki ai ʻi he kotoa ʻo e 2 Kolinitō ko ha taki lakanga fakataulaʻeiki ongoʻingofua ʻoku tokanga ki he fiefia mo e tuʻunga lelei ʻo e Kāingalotú. Naʻe vahevahe foki ʻe Paula ha ngaahi fakamatala fakaikiiki ki heʻene moʻuí pea tohi kau ki hono “tolounua ʻi he kakanó” (2 Kolinitō 12:7).

ʻI ha aʻusia toputapu ʻoku lekooti ʻi he 2 Kolinitō 12:2–4, naʻe fakamatalaʻi ʻe Paula ia ko ha “tangata naʻe ʻia Kalaisi” naʻe “ʻohake ia ki hono tolu ʻo e langí,” ʻo ne mamata mo fanongo ai ki ha ngaahi meʻa ne ʻikai lava ke faʻa fakamatalaʻi. ʻE lava ke tau vakai ki he vīsone ko ʻení fakataha mo ʻene ngaahi fakamatala fakatokāteline kimuʻa kau ki he ngaahi faikehekehe ʻi he nāunau ʻo e ngaahi sino toetuʻú (vakai, 1 Kolinitō 15:35 – 44) ko ha tatau faka-tohi tapu ki he meʻa-hā- mai ʻoku hiki ʻi he Tokāteline mo e ngaahi Fuakava 76.

Fokotuʻutuʻú

2 Kolinitō 1–5 Ko e fakamoʻoniʻi ʻe Paula ʻoku fakafiemālieʻi ʻe he ʻOtuá ʻEne fānaú ʻi heʻenau ngaahi faingataʻaʻia kotoa pē. Ko ʻEne fakatukupaaʻi e Kāingalotú ke nau feʻofaʻaki mo fefakamolemoleʻaki. ʻOku nāunauʻia ange e ongoongolelei mo e ngaahi ngāue e Laumālie ʻo e ʻEikí ʻi he tauhi pau ki he tohi ʻo e fono ʻa Mōsesé. ʻOku poupouʻi ʻe Paula ʻene kau laukongá ʻi he ngaahi taimi ʻo ʻenau faingataʻaʻiá pea fakamanatu kiate kinautolu ʻa e natula taʻengata ʻo e ʻofa mo e nāunau ʻo e ʻOtuá. ʻOkú ne tokoniʻi e kau laukongá ke mahino ʻa e fie maʻu ke nau fakalelei ki he ʻOtuá ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

2 Kolinitō 6–13 Lolotonga ʻene fehangahangai mo e fakaanga mo e fakafepaki mei he kau akonaki loí, naʻe taukaveʻi ʻe Paula ʻene totonu ko e tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí pea fakaafeʻi ʻene kau laukongá ke nau mavahe mei he māmaní. Ko ʻene akonaki fekauʻaki mo e “mamahi ʻoku taau mo e ʻOtuá” (vakai, 2 Kolinitō 7:10). Ko e fakamālō ʻa Paula ki he Kāingalotu ʻo e Siasí koeʻuhí ko ʻenau ngaahi tokoni ki he masiva ʻi Selusalemá mo poupouʻi kinautolu ke hokohoko atu ʻenau fie-foakí Naʻá ne lea mālohi kau ki he “kau ʻaposetolo loí” (2 Kolinitō 11:13). Ko e vīviviki ʻa Paula ʻi he ʻEikí pea mo vahevahe ha ngaahi fakamatala fakaikiiki ʻo ʻene ngaahi faingataʻaʻiá mo e tui kia Sīsū Kalaisí. Ko ʻene tohi fekauʻaki mo ʻene vīsone ʻo e langi hono tolú. ʻOku fakaafeʻi ʻe Paula e Kāingalotú ke vakavakaiʻi kinautolu pea fakamoʻoniʻi ʻenau faivelengá.