Laipelí
Lēsoni 15: Mātiu 13:1–23


Lēsoni 15

Mātiu 13:1–23

Talateú

ʻI he lolotonga ʻi Kāleli ʻa e Fakamoʻuí, naʻe omi kiate Ia ha fuʻu kakai tokolahi. Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he Fakamoʻuí ha ngaahi talanoa fakatātā ki hono akoʻi ʻo e kakaí, ʻo kamata ʻaki ʻa e talanoa fakatātā ʻo e tangata tūtuuʻí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Mātiu 13:1–17

Naʻe kamata ke akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi ha ngaahi talanoa fakatātā.

Fakaʻaliʻali ki he kau akó ha foʻi hina siʻisiʻi ʻoku fakafonu ʻaki ʻa e kelekelé.

  • Ko e hā ha ngaahi ʻulungaanga ʻo e kelekele leleí? ʻO e kelekele ʻoku ʻikai leleí?

Fakamatalaʻi ange ʻoku tau lau ʻi he Mātiu 13:1–23, hono fakatatau ʻe he Fakamoʻuí ʻa e faʻahinga kehekehe ʻo e kelekelé ki he ngaahi puleʻanga ʻo e tauʻatāiná pe ko e tali fakalaumālie e loto ʻo e kakaí. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ʻi heʻenau ako e ngaahi veesi ko ʻení ke fakakaukau pe ko e faʻahinga kelekele fē ʻoku meimei tatau mo e tuʻunga lolotonga ʻoku ʻi ai honau lotó.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Mātiu 13:1–3. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai pea kumi e founga naʻe akoʻi ai ʻe Sīsū e kakai ʻi Kālelí.

  • Naʻe akoʻi fēfē ʻe Sīsū ʻa e kakaí? (ʻI ha ngaahi talanoa fakatātā.)

Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e ongo palakalafi ʻuluakí ʻi he fakamatala ʻi he Talanoa Fakatātā ʻi he Fakahinohino ki he Folofoá.

  • Ko e hā ʻa e talanoa fakatātā?

Fakamatalaʻi ange ko e talanoa fakatātaá ko “ha talanoa mahinongofua ʻoku ngāue ʻaki ke fakatātaaʻi mo akoʻi ha foʻi moʻoni pe tefito‘i mo’oni fakalaumālie. ʻOku makatuʻunga e talanoa fakatātaá ʻi hono fakafehoanaki ha meʻa pe ko ha meʻa angamaheni ne hoko ki ha foʻi moʻoni” (Fakahinohino ki he Folofolá, “Talanoa Fakatātaá,” scriptures.lds.org).

  • Fakatatau ki he Mātiu 13:3, ko e hā naʻe ʻuhinga ki ai ʻa e talanoa fakatātā ʻa e Fakamoʻuí? (Fakamatalaʻi ange ko e ʻuhinga ʻo e tūtuuʻi ki hono tufaki pe tō ha tengaʻi ʻakau.)

Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke taufetongi ʻi hono lau leʻolahi ʻo e Mātiu 13:4–9. Fakaafeʻi e kalasí ke muimui ki ai, ʻo fekumi ki he faʻahinga ʻe fā ʻo e kelekelé ne tō ki ai ʻa e ngaahi tengaʻi ʻakau ʻa e tangata tūtuuʻí.

  • Ko e faʻahinga kelekele fēfē naʻe tō ki ai e tengaʻi ʻakau ʻa e tangata tūtūʻí?

ʻĪmisi
illustrations of plants in rocks, soil

Tā ʻi he palakipoé ha ngaahi tā fakatātā ʻokú ne fakatātaaʻi ʻa e faʻahinga ʻe fā ʻo e kelekelé, pea fakaafeʻi e kau akó ke nau tā e ngaahi tā fakatātā tatau pē ʻi heʻenau pepa akó pe ʻi he laʻi pepa te ke ʻoange kiate kinautolú.

Fakamatalaʻi ange ko e veʻehalá ko ha hala ofi ia ki he loto ʻataʻataá ʻoku hoko ʻo fefeka ʻi he lue ai ʻa e kakaí. ʻOku taʻofi ʻe he fefeka ʻo e veʻehalá e tengaʻi ʻakaú mei heʻene tupu ʻi he kelekelé. Ko e ngaahi feituʻu makamaká naʻe manifi pē e kiʻi kelekele lelei ʻi he funga makamaká. Neongo naʻe malava ke fakatupu ʻe he ngaahi tengaʻi ʻakaú ha aka vaivai, naʻe taʻofi ʻe he makamaka ʻi lalo he fukahi kelekelé ʻa e tupu loloto ange ʻa e ngaahi aká. Ko e kelekele ko ē ne ʻi ai ʻa e ʻakau talatalá ko ha kelekele lelei ia; ka, naʻe fakakāsia ʻe he ʻakau talatalá ʻa e fuʻu ʻakaú ʻo ʻikai maʻu ai ʻa e vai mo e meʻakai ʻoku fie maʻú. Ko e feituʻu leleí ko e kelekele lelei ia ʻoku loloto feʻunga ki he moʻui lelei ʻa e aká.

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Mātiu 13:10–13 ʻaki hano fakamatalaʻi ange naʻe fehuʻi ʻe he kau ākonga ʻa e Fakamoʻuí kiate Ia ʻa e ʻuhinga ʻokú Ne akoʻi ai ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi talanoa fakatātaá. Naʻe fakamatalaʻi ange ʻe he Fakamoʻuí ʻoku hanga ʻe he ngaahi talanoa fakatātaá ʻo fakahā ʻa e ngaahi meʻa lilo pe ngaahi moʻoni ʻo e puleʻanga ʻo e langí kiate kinautolu kuo mateuteu ke maʻu kinautolú, kae fūfuuʻi ʻa e ʻuhingá meiate kinautolu ne taʻemateuteu fakalaumālié. (vakai ki he New Testament Student Manual [Church Educational System manual, 2014], [00]45)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Mātiu 13:14–15, pea kole ki he kalasí ke kumi e meʻa naʻá ne taʻofi e kakaí mei he mahino ʻo e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí.

  • Ko e hā naʻe pehē ʻe he Fakamoʻuí naʻá ne taʻofi ʻa e kakaí mei he mamata, fanongo, mo e mahino kiate kinautolu e ngaahi moʻoni naʻá Ne akoʻí? (Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “kuo fakaongonoa ʻa e loto ʻo e kakaí ni” ki he fakaʻau ke fefeka mo taʻeongo e loto ʻo e kakaí.)

Tohiʻi ʻa e fakamatala taʻe kakato ko ʻení ʻi he tafaʻaki ʻo e fakatātā ʻo e kelekele veʻehalá ʻi he palakipoé: Kapau te tau fakafefeka hotau lotó, pea …

  • Fakatatau ki he veesi 15, ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻe lava ke mole meiate kitautolu kapau te tau fakafefeka hotau lotó? Hili e tali ʻa e kau akó, fakakakato ʻa e fakamatala ʻi he palakipoé ke ne fakaʻali ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau fakafefeka hotau lotó, he ʻikai leva ke mahino kiate kitautolu ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá, ului ki he Fakamoʻuí, peá mo Ne fakamoʻui kitautolu.)

  • Ko e hā ʻene ʻuhinga ke ului ki he Fakamoʻuí pea ke fakamoʻui? (Ke liliu mo fakamaʻa kitautolu ʻo fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí koeʻuhí ke fenāpasi ʻetau tuí, lotó, moʻuí mo e finangalo ʻo e Tamai Hēvaní pea ʻoku fakaʻatā kitautolu mei he mafasia ʻo e angahalá.)

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Mātiu 13:16–17 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe folofola ʻa Sīsū ki Heʻene kau ākongá naʻe tāpuekina kinautolu koeʻuhí ne ʻi ai honau mata ke mamata mo e telinga ke ongo.

Mātiu 13:18–23

ʻOku ʻomi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e fakaʻuihnga ʻo e talanoa fakatātā ʻo e tangata tūtuuʻí.

Toe tuhu ki he fakatātā ʻo e kelekele ʻi he veʻe halá ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e Mātiu 13:18–19. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe fakatatau ʻe he Fakamoʻuí ki he tengaʻi ʻakaú, veʻe halá, mo e manupuna ʻoku hā ʻi he Mātiu 13:4.

  • Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he tengaʻi ʻakaú? (Fakahingoa ʻa e fakatātā ʻo e tengaʻi ʻakaú Ko e folofola ʻa e ʻOtuá)

  • Ko e faʻahinga loto fēfē ʻoku fakafofongaʻi ʻe he veʻehalá? (Fakahingoa ʻa e fakatātā ʻo e veʻehalá ʻIkai mahino e moʻoní [ko ha loto ʻoku fefeka].)

  • Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he fanga manupuná? Ko hai ʻa e “tokotaha angakoví”? (Fakahingoa ʻa e fakatātā ʻo e fanga manupuná Ko sētane mo ʻene kau tamaioʻeikí.)

  • ʻE tokoni fēfē kiate kitautolu ʻa e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí kau ki he veʻe halá ke toe mahino lahi ange ʻa e tefitoʻi moʻoni kapau te tau fakafefeka hotau lotó, he ʻikai leva ke mahino kiate kitautolu ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá, ului ki he Fakamoʻuí, peá mo Ne fakamoʻui kitautolu.

Vakai ki he fakatātā ʻo e kelekele makamaká ʻi he palakipoé.

Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi pē ke taufetongi hono lau leʻolahi ʻo e Mātiu 13:20–21 mo e Luke 8:13. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi ki he fakaʻuhinga ʻa e Fakamoʻuí ki he ngaahi potu makamaká.

  • Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ʻakau ne tupu ʻi he ngaahi potu makamaka? (Fakahingoa ʻa e fakatātā ʻo e ʻakau ʻi he ngaahi potu makamaká ko e Fakamoʻoni ʻoku ʻikai tupu loloto.)

  • Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he māfana ʻo e laʻaá? (Tohiʻi ʻi ʻolunga ʻi he fakatātā ʻo e ʻakau mo e ngaahi aka vaivaí ʻa e Faingataʻa, fakatanga, mo e ʻahiʻahí.)

Hiki ʻa e fakamatala taʻekakato ko ʻení ʻi he tafaʻaki ʻo e potu makamaká ʻi he palakipoé: Kapau he ʻikai ke tau feinga ke fakaloloto ange ʻetau ngaahi fakamoʻoni …

  • Makatuʻunga ʻi he meʻa naʻá ke ako mei he Mātiu 13:20–21 mo e Luke 8:13, te ke fakakakato fēfē ʻa e fakamatala ko ʻení? (Hili e tali ʻa e kau akó, fakakakato ʻa e fakamatala ʻi he palakipoé ke ne fakaʻali ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau he ʻikai ke tau feinga ke fakaloloto ange ʻetau ngaahi fakamoʻoní, ʻe lava ke siʻisiʻi hotau mālohi ke kātakiʻi ʻa e ngaahi faingataʻá, fakatangá, mo e ngaahi ʻahiʻahí.)

Vakai ki he fakatātā ʻi he palakipoé ʻo e potu talatalá. Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Mātiu 13:22 mo kumi pe ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ʻakau talatalá.

  • Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ʻakau talatalá? (Fakahingoa ʻa e fakatātā ʻo e ʻakau talatalá ko e Ngaahi tokanga ʻo e māmaní.)

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e “ngaahi tokangaʻ o e māmaní”? (ʻOku ʻave kitautolu ʻe he fakamāmaní, mānumanú, pe ngaahi meʻa fakatuʻasinó ʻo mamaʻo mei he ʻOtuá.)

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he veesi ko ʻení fekauʻaki mo e meʻa ʻe lava ʻe he ngaahi tokanga ʻo e māmaní ʻo fai ki heʻetau fakamoʻoní? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé ʻi he tafaʻaki ʻo e fakatātā ʻo e potu talatalá: ʻE hanga ʻe he ngaahi meʻa ʻoku tokanga ki ai ʻa e māmaní ʻo tohoakiʻi kitautolu, toʻo ʻetau tokangá mei he ʻEikí, pea veteki ʻetau tui mo e fakamoʻoni ki he folofola ʻa e ʻOtuá.)

Vakai ki he fakatātā ʻi he palakipoé ʻo e kelekele leleí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Mātiu 13:23 pea fakamatalaʻi ange ʻoku fakamahnoʻi mai ʻe he Liliu ʻa Siosefa Sāmita ki he veesi ko ʻení naʻe tonu ange hono liliu ʻo e “understandeth it” ki he “understandeth and endureth.” Fakaafeʻi ʻa e kalasí ke nau muimuiʻi hono laú, pea fekumi ki he ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he kelekele lelei.

Ke tokoni ki he kau akó ke mahino e mahuʻinga ʻo e foʻi lea faʻa kātaki ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmita, Mātiu 13:21, fakamahinoʻi ange naʻe ʻasi tatau pē ʻa e ʻakau ʻi he potu leleí ki he mafana ʻo e laʻaá (ʻo fakafofongaʻi ʻa e ngaahi faingataʻá, fakatangá, mo e ngaahi ʻahiʻahí) mo e ʻakau naʻe mate ʻi he potu makamaká.

  • Te ke fakamatalaʻi fakanounouʻi fēfē ʻa e meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he kelekele leleí? (Fakahingoa ʻa e fakatātā ʻo e kelekele leleí ko e Taha ʻoku fanongo mo mahino ki ai e folofola ʻa e ʻOtuá mo kātakiʻi ʻa e ngaahi faingataʻá, fakatangá, mo e ngaahi ʻahiʻahí.)

  • Makatuʻunga ʻi he meʻa kuo tau ako ʻi he Mātiu 13:15, ko e hā ʻe lava ke fakafofongaʻi ʻe he fua ʻoku hā ʻi he veesi 23? (Ului kia Sīsū Kalaisi.)

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí fekauʻaki mo e kelekele leleí? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé ʻi he tafaʻaki ʻo e fakatātā ʻo e kelekele leleí: ʻI heʻetau maʻu mo mahino kiate kitautolu e folofola ʻa e ʻOtuá, pea mo kātakiʻi ʻa e ngaahi faingataʻá, fakatangá, mo e ngaahi ʻahiʻahí, te tau hoko ʻo ului ki he Fakamoʻuí.)

Ke tokoni ke mahino ange ki he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni kuo nau ʻiló, fakaafeʻi ha kau ako ʻe toko fā ke nau takitaha lau leʻolahi ʻa e ngaahi fokotuʻutuʻu ko ʻení. Hili hono lau takitaha iá, fakaafeʻi e kalasí ke fakamatalaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ia ʻoku fakatātaaʻi ʻe he meʻa ne hokó:

  1. Naʻe fakamoleki ʻe ha talavou ʻe taha e konga lahi hono taimí he ako koeʻuhí ke lava ʻo tali ke hū ki ha ʻunivēsiti ʻiloa. Ko e taimi ʻoku ʻikai ako aí, ʻoku moʻua ia he ngāué. Naʻá ne pehē pē kiate ia ʻoku ʻikai hano taimi ke ako e folofolá, lotu, pe ʻalu ki he lotú.

  2. Ko ha finemui faʻa saiʻia maʻu pē he ʻalu ki he lotú he Sāpate kotoa pē. Neongo iá, naʻe kamata ke manukiʻi ia ʻe hono kaungāmeʻá ʻi heʻene fuʻu lahí koeʻuhí ko hono ngaahi tuʻunga ʻulungāngá. Naʻe kamata ke ne maumauʻi ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi fekaú. Ne ʻikai ke toe ongoʻi fiemālie ʻi he lotú pea kuo mole ʻa e holi ke ʻalú.

  3. Ko ha talavou ʻoku ʻalu maʻu pē ki he lotú, ka ʻoku tātaaitaha ʻene kau atú pea ʻoku ʻikai fakaava hono lotó ki he ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Kuó ne lau ha fakamatala ʻi he ʻinitanetí ʻokú ne fakafehuʻia e mahuʻinga ʻo e ngaahi tokāteline ʻo e Siasí, pea ʻokú ne fakafehuʻia pe ʻoku kei tui nai ki he moʻoni ʻo e ongoongoleleí.

  4. Ko ha finemui ʻoku ʻalu ki he lotú mo lotu fakalongolongo pē ke lava ke fie fanongo ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻI heʻene maʻu ʻa e ngaahi ueʻí, naʻá ne ngāue leva ki ai. ʻOkú ne ongoʻi ofi ki he ʻEikí pea mo fakamālō koeʻuhí ko e ngaahi founga kuo ueʻi fakalaumālie ai ia ke ikunaʻi e ʻahiʻahí.

Fakamatalaʻi ange ki he kau akó ʻe lava ke liliu mo fakalakalaka ʻa e loto, hangē ko e kelekelé. Hiki ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé pe ʻoange ia ki he kau akó ʻi ha laʻi pepa tufa. Fakaafeʻi e kau akó ke lau mo aleaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi mo ha hoa:

Ko e hā ʻe lava ʻo fai ke liliu pe tauhi ʻa e faʻahinga kehekehe ʻo e kelekelé ni ke hoko ia ko ha feituʻu lelei ke tō ai ʻa e ʻakau moʻui, mo fua leleí?

Te tau lava ʻo fakatatau fēfē e fakalakalaka ʻa e kelekele takitaha ki heʻetau ko ia ke ongoʻingofua ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá?

Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha kau akó tokosiʻi ke lipooti ʻenau ngaahi talí ki he kalasí.

  • Kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe he fekumi ke maʻu mo mahino e folofola ʻa e ʻOtuá ke hoko ʻo ului moʻoni ange ki he Fakamoʻuí?

Fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto ki he faʻahinga kelekele ʻokú ne fakafofongaʻi lelei taha ʻa e tuʻunga honau lotó ʻi he taimí ní. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fokotuʻu ha taumuʻa fekauʻaki mo e meʻa te nau fai ke lelei ange ʻenau maʻu mo mahino kiate kinautolu ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá pea mo kātakiʻi ʻa e ngaahi faingataʻá, fakatangá, mo e ngaahi ʻahiʻahí. Kapau ʻoku lahi e taimí, fakaafeʻi e kau akó ke hiki ʻenau ngaahi taumuʻá ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Mātiu 13:3–8, 18–23. Ko e talanoa takatātā ʻo e tangata tūtuuʻí

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Sēmisi E. Fausi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻa e meʻa te tau lava ʻo fai ke teuteuʻi hotau lotó ke ongoʻingofua ange ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá:

“Kuo pau ke tau fakaʻehiʻehi mei he ivi takiekina kovi ʻo Sētané kae lava ke fakatupulaki ʻetau tuí ʻi heʻetau moʻuí,

“ʻOku fie maʻu foki ke tau takitaha teuteu ʻene konga kelekele ʻo e tuí. Ke fai ʻení ʻoku fie maʻu ke tau palau lelei ʻa e konga kelekelé ʻaki haʻatau lotu fakaʻaho ʻi he loto fakatōkilalo, ʻo kolea ha mālohi mo ha fakamolemole. ʻOku fie maʻu ke tau fahi e konga kelekelé ʻaki haʻatau ikunaʻi ʻetau hīkisiá. We need to prepare the seedbed by keeping the commandments to the best of our ability” (“Of Seeds and Soils,” Ensign, Nov. 1999, 48).

Mātiu 13:6, 21. “Naʻe vela ia … koeʻuhí naʻe ʻikai hano aka”

ʻOku fie maʻu ʻa e hueolo ʻo e laʻaá ki he tupu ʻa ha fuʻu ʻakau, ka ʻokapau ʻoku ʻikai loloto ʻa e aka ʻoe fuʻu ʻakaú, ʻe tutu mo fakaʻauha ia ʻe he hueolo ʻo e laʻaá. ʻOku tatau pē ia mo e lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he ngaahi faingataʻá, fakatangá, mo e fakafepakí ke tau tupulaki kapau te tau fakaʻatā e folofola ʻa e ʻOtuá ke ne fakatupu ha ngaahi aka loloto ʻi hotau lotó; kapau he ʻikai ia, ʻe tamateʻi ʻe he ngaahi meʻa peheé ʻa e ngaahi fakamoʻoni ʻoku ʻikai mālohí.

Mātiu 13:21, 23. Tuʻu taʻeueʻia ʻi he ongoongoleleí

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ʻo kau ki he tāpuaki ʻo hono maʻu ha fakamoʻoni tuʻu taʻeueʻia ʻi he ongoongoleleí:

“Ka ʻikai ke loloto e aka hoʻomou fakamoʻoní, ʻe faingataʻa ke mou matuʻuaki ʻe manuki ʻa e niʻihi ʻoku nau fakafepakiʻi hoʻomu tuí ʻI he taimi ʻoku fefeka ai hono aká, ʻe hanga ʻe hoʻo fakamoʻoni ki he ongoongoleleí, mo e Fakamoʻuí, pea mo ʻetau Tamai Hēvaní ʻo takiekina ko e ʻi hoʻo angafai kotoa pē ʻi he toenga hoʻo moʻuí” (“Ke Ke Maʻu Ha Loto Toʻa,” Ensign pe Liahona, Mē 2009, 126).