Kanakoraoira ni Katoabong
Ti kainnanoia bwa e na teimatoa, wantongakira ni katoa bong n te oota mai karawa. Ti kainnanoi “taai ni kaboui ara iango.” Taai ibukin kaokan arora.
Ti ikotaki n tamaroan ingabongin te Tabati aei bwa ti na taetae iaon Kristo, kimwareirei n Ana euangkerio, ao ni boutokaira ao ni kamatoaira imarenara ngkai ti mwananga ni “kawain” ara Tia Kamaiu.1
Ngkai membwa n Ana Ekaretia Iesu Kristo Ibukiia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira, ti botaki ibukin te kantaninga aei ni katoa Tabati, ni katoa ririki. Ngkana tiaki ngkoe kain te Ekaretia, ti butimwaiko ao ni karabwako ngkai ko raoniira n neboa te Tia Kamaiu ao n reirei Irouna. Ti kekeiaki, n ai arom—e ngae ngke ti aki kororaoi—n riki bwa raom, kaain rarikim, ao n aomata n aekam,2 ao ti kataia ni karaoa aei man irakin ara Banna ni Katooto, Iesu Kristo.
Ara kantainga bwa ko kona n namakina koauan te koaua aei. E maiu Iesu Kristo! Bon Natin te Atua ae maiu, ao E kairiia burabeti iaon te aba n ara bong. Ti kaoi ngkami ni kabane bwa kam na roko, ongo n ana taeka te Atua, ao n namakina Ana raoiroi! I kaota au koaua bwa e mena i buakora te Atua ao E na bon kawariia te koraki ake a ukora kaniiaia Nakoina.3
Ti iangoia bwa bon te waaki ae rine mwanangara ma ngkoe iaon kawain te Matita ngkai ngaira ana reirei.
Te Konabwai n Nakonako n te Kawai ae Eti man Irariki
Iai te taeka ae e aki toki n tataekinaki ae aomata aika bua a nanakonako ni kakatobibi. E aki maan n nako, ao e kakaeaki koauan te iango aei irouia taan rabakau n te Max Planck Institute for Biological Cybernetics. A kairiia naake a na kataa te iango aei nakon te buakonikai ao n anganiia te kaetieti ae bebete: “Nakonako n te kawai ae eti.” Akea taian kanikina ae a kateaki bwa kairan kawaia. Naake a kataa te iango aei a karaoia man bon oin aia namakin.
Tera n am iango ae e a riki nakoia?
A motikia taan rabakau, “Aomata [a bon] nakonako ni katobibi ngkana akea taian kanikinaa ibukin kairaia.”4 Ngke a titirakinaki imwiina, a taku tabeman ake a mananga ni bon kamatoa bwa bon akea tibanakoia naba teutana. E ngae ngke a taekinna bwa a bon aki tibanako, te GPS e kaotia ae a katobibi inanon te mronron ae 20 te miita rababana.
Bukin tera e na iai matoan te nakonako n te kawai ae eti? Tabeman taan rabakau a tia ni ukoria bwa te tibanako ae uarereke, inanon kawaira e kona ni karekea te bitaki. Tabeman a taekinna bwa ngaira ni kabane iai teaina rangara ae e korakora riki nakon are teuana. “Ma ae e ririki,” ae ataaki, iai ara kangaanga n nakonako ni kaineta kawaira “[ibukin] ara aki koaua bwa e nga te kawai ae ineti imoara.”5
Tao tera bukina, bon aio arora n aomata: ngkana akea kanikina aika ti onimakin, ti na kairaki nako ni kawai aika aki eti.
Kitanan te Kawai
E aki kakaongora bwa a kona bwaai aika uarereke aika aki kakawaki ni kona ni karika te bitaki inanon maiura?
I ata aei man au taneiai ngke I bwairati. N tainako ngkana n nang karuoa te wanikiba nakon te marae ni wanikiba, aio te tai are na kabanea riki iai au tai ni kaekaeta kawaiu bwa e aonga n tiku te wanikiba n akea te kabuanibwai n te marae are e na tiku iai.
Ko bae n tia n aitara ma te kangaanga aei n am tai ni kabuti kaa. Te ang, nakobuakan te kawai, aki baerantin am bwee, te aki tarabwai—n aki manewei aroia turaiwa ake tabeman—aikai a kona ni kairiko nako man kawaim are ko riai n toua. Ngkana ko aki kabanea am tai n tarai itera aikai e na kona ni kairiko nakon te kabuanibwai.6
E kaineti aei nakon maiura n rabwata.
E kaineti naba nakon maiura n tamnei.
Angiin bitaki ni maiura n tamnei—aika nakoraoi ao nakobuaka—a riiriki, teutana imwiin teutana. N aroia te koraki ake a iri n ana kamatebwai Max Planck, ti aki ataia ae ngaia ti a tibanako man te kawai are ti riai n toua. E kona n reke iroura ae ti bon koaua raoi bwa ti nakonako n te kawai ae e ineti. Ma ni bon koauana bwa ngkai akea kanikina ake a na kairiira, ao tina bon otinako man kawaira ao n rokoroko n taabo ake tiaki katauaki nako iai.
Aio e bon koaua ibukiia aomata. Ao e bon koaua naba ibukiia botaki ma aaba. Booki aika tabu a onrake ma taian katoto.
N te boki ae Tani Motiki-Taeka e koreia bwa imwiin maten Iotua “ao e tei rake te roro te rorona i imwiiia … ake aki ata te Uea, ma ana makuri ake e a tia ni karaoi i bukiia Iteraera.”7
E ngae ngke iai mwakuri aika a kamiimi mai karawa, kawarakiia, kamaiuakiia, ao kakai n tokanikaia tibun Iteraera are a kakoauaaki n ana tai ni maiu Mote ao Iotua, inanon te roro are imwiina aomata a kiitana te Kawai ao n nakonako ni kawaia are a bon tangiria. Ma, eng, e aki maan imwiina ao a manga okiraki ni uaan aia mwakuri.
Ao n tabetai te bwaka aei e kona n roota te roro teuana ma teuana. N tabetai e kona n riki inanon ririki ke inanon namwakaina.8 Ma ti bon bane ni kai rotaki. N aki tabe bwa aekakira korakoran tamneira n taai aika a nako, ngkai bon aomata ngaira ti kona ni manga bon touaa nako kawaira. Anne ai kaman teina man ana tai Atam ni karokoa te bong aei.
Aio te Rongorongo ae Kakukurei
Ma aki bua ni kabane. Tiaki aroia te koraki ake a kabonganaaki ibukin te kamatebwai, bon iai kanikina ake ti tatarai ni kaekaeta iai kawaira.
Ao tera taiani kanikina aikai?
Ni koauana ao e airi ma te tataro ni katoabong ao iangoan nanon booki aika tabu ao ni kabonganai bwaai ake a na kona ni kairiira n aron Nakomai, Iriirai. Ni katoa bong, ti kona n tataro nakon te Atua ma te nanorinano ao te nano ae koaua. Ti kona n iangoi ara mwakuri ao n rinanoi bwaai ake a riki n ara bong—n iangoi ara kantaninga ao baike ti tangiri ni kaineti ma Nanona. Ngkana ti a tia n taonnako, ti bubutia te Atua bwa e na kaokiira, ao ni karaoa ae tamaroa riki.
Ara tai n nanomaraki aei bon ara tai naba ni manga kaetii mwiin ara mwakuri nako. Bon aio ara tai inanon maiura are ti kona ni mwananga ma te Uea ao n reireiaki, ni kaetaki, ao ni kaitiakaki man ana taeka Tamara are i Karawa are a uotaki mai iroun te tamnei. Bon te tai ae tabu are ti kauringa iai ara berita are tina iriira Kristo, ngkana ti katinei mwiin ara mwakuri ao ni kaetiira nakon kanikina ake e a tia ni katauraoi te Atua ibukiia Natina.
Iangoia bwa kaanga bon manga, am rairannano n te bong aei. Inanon mwanangara ni kawain te raoiroi, ti ataia ae e rangi bebete arora n otinako man kawaira. N ai aron kairua aika uarereke ake a kona ni kairiira nako man kawain ara Tia Kamaiu, bon ti te arona naba ma arora ni karaoi mwakuri aika bebete e na bon kona ni manga kaokiira nakoina. Ngkana e moanna n roko te nanououa inanon maiura, n aron ae bon ririki, ara rairannano n te bong koraki e na manga kauka nanora nakon te ota mai Irouna, are a kaotaa nanora, ni kaotinakoi raraoma, maaku, ao nanououa.
Te Bwe ae Uarereke, Kaibuke aika Bubura
Ngkana ti ukoukoria, ni koauana “Te Atua e na [anganira] te atatai man Tamneina ae Tabu, eng, man ana bwaintituaraoi te Tamnei ae Raoiroi ae aki kona ni kabwarabwaraki,.”9 N tainako ngkana ti titiraki, E na reireiniira te Kawai ao e na buokira n iria.
Ni koauana, aio, e na ana te mwakuri ae teimatoa n ara itera. Ti na bon aki rauaki naba ma aron rikiraken tamneira ngkekei. Ti kainnanoa ae teimatoa.
Ti aki kona n onimakin aia koaua tabeman n tainako. Ti riai ni karekea ae bon oin ara koaua.
Ti kainnanoia bwa e na teimatoa, wantongakira ni katoa bong n te oota mai karawa.
Ti kainnanoi “boongi ni kamaiu.”10 Taai ibukin kaokan kakorakoraam.
“Raan aika mwainging” aiki kona “n tiku ni bareka.”11 Ni kateimatoai ara iango ao ara mwakuri n itiaki, ti na teimatoa ni mwainging!
Ma ti noria bwa, Kaokan te euangkerio ao te Ekaretia tiaki te bwai are e riki ngkai ao e a toki naba. Bon te waaki ae reitinako—teuana te bong n te taina, te nano teuana ae rairaki n te taina.
Ngkana e wakinako ara bong, e wakinako naba maiura. Ara tia korokaraki e koreia n te kawai aei: “Teuana te bong titebo ma maiura ae bwanin. Ko moanna man karaoan te bwai teuana, ma n tokina ko karaoa ae kaokoro, ko bairea katiaan te mwakuri, ma e aki kona n tia. … Ao n tokin maium, e na iai naba te aeka ni konabwai naba anne, iroum. Maium ae bwanin ti tebo waakina ma te bong ae ti teuana.”12
Ko tangiria ni bita aron tein maium?
Bita aron tein am bong.
Ko tangiria ni bita aron tein am bong?
Bita te aoa aei.
Bita te bwai ae ko iangoia, namakinna, ao karaoia naba ngkai.
Te bwe ae uarereke e kona ni bwena te kaibuke ae bubura.13
A kona buriki aika uarereke ni katei nne ni maeka aika tikiraoi.
Koraa aika uarereke a kona n riki bwa kaai aika bubura.
Ara miniti ma ara aoa aika kabonganaaki raoi bon atiibu ni kateitei nakon te maiu ae tamaroa. A kona ni kairiira nakon te tamaroa, a kona ni kamaiura man te tautoronaki ni bwaai aika aki raoiroi, ao ni kaokiira rake nakon kawain te kamaiuaki n te kabwara bure ao te kaitiakaki.
Atuan Moan Waaki Aika Boou
Ma ngkoe, I tabeka nanou ni kakaitau ibukin te bwai n tituaraoi ae moan baan te tamaroa ibukin te tai ae boou, te maiu ae boou, te kantaninga ae boou.
Ti tabekii bwanaara n neboa Atuara ae mwamwannano ao man kakabwara bure. Bwa bon, Ngaia Atuan waaki aika boou. Tamaroan te boto ni iango ibukin Ana mwakuri bon ibukin buokara, ngaira aika Natina, n ara waaki ni karekean te aki mamate ao te maiu ae akea tokina.14
Ti kona n riki bwa aomata aika boou inanon Kristo, bwa e a tia ni berita te Atua, “N na kabwarai aia bure au botanaomata ni katoa tai n aia rairannano ibukin aia bure nakoiu”15 ao “n aki manga uring aia bure.”16
Tariu ma mwaneu aika tangiraki, raraou, ti uouotaki nako inanon te tai teuana ma teuana.
Ma ti kona ni manga okira te kawai. Ti kona ni kakaea kawaira n oki rinanon roon te kataaki n te maiu aei ao ni manga karekea kawaira n okira Tamara are i Karawa ngkana ti ukorii ao ni butimwaai kanikina ake E a tia ni katauraoi, ti maiuakin kaotioti ake bon ibukira, ao n teimatoa n raira maiura ni katoa bong. Aio arora are ti kona n riki iai bwa taan iriira ara Tia Kamaiu, Iesu Kristo.
Ngkana ti teimatoa iai, ao te Atua e na kukurei iroura. “Te Uea e na … kakabwaiako n te aba ae E anganiko te Uea ae Atuam. E na kateimatoako te Uea ba ana botanaomata ae tabuaki.”17
Bwa ti aonga n teimatoa n raira nanora ni katoa bong ao n teimatoa n nakonako ni Kawain Iesu Kristo aei bon au tataro. N aran Iesu Kristo, amen.