2015
Ha Foʻi Pateta maʻá e Faiakó
Sānuali 2015


Ko e Ngāue ʻi he Siasí

Ha Foʻi Pateta maʻá e Faiakó

ʻOku nofo ʻa e taha naʻá ne faʻú ʻi ʻIutā, USA.

Naʻá ku ʻilo ʻoku ʻikai ko ha meʻa pau ke u fai ha ngaahi ngāue tokoni lahi fēfē he taimi kotoa. ʻOku lelei tatau pē ha kiʻi ngāue ʻofa siʻisiʻi.

ʻĪmisi
a red potato

Faitaaʻi ʻe he Feng Yu/iStock/Thinkstock

ʻI heʻeku hoko ko e faiako lautohi siʻi ʻi ha taʻu ʻe 25 tupu, kuó u maʻu ha ngaahi meʻa mālie lahi mei heʻeku fānau ako kei īkí. Ko ha ngaahi meʻaʻofa angamaheni ʻa e fanga kiʻi tohi fakaolí, ngaahi fakatātā ne taá, mo ha fanga kiʻi meʻangāue fakameaʻa naʻe ngaohi. Neongo ia, ko e taʻu kuo ʻosí, ko e fuofua taimi ia naʻá ku maʻu ai ha foʻi patetá.

Naʻe lea vēkeveke ʻa ʻEma ʻi heʻene haʻu ki hoku tesí, “Ko ha foʻi pateta maʻá e faiakó koeʻuhí, he naʻe ʻikai ke u maʻu ha foʻi ʻāpele.” Ko ha foʻi pateta fuolahi feʻunga pē, ne ʻosi olo ʻo maʻa, pea mo fakaʻofoʻofa ʻo fakatatau mo e patetá. Naʻá ku fakamālō ange ki ai peá u hili ia ʻi hoku tesí. Naʻá ku fakatokangaʻi e ʻāʻā lelei e fofonga kanoʻimata lanu pulū ʻo ʻEmá ʻi he taimi kotoa pē naʻe sio ai ki ai ʻi hoku funga tesí he ʻahó kakato.

Ko e taimi naʻá ku ngāue ai ʻi hoku tesí he tuku ʻa e akó, naʻe ʻikai ke u mataʻofi ka u vakai ki he foʻi patetá mo malimali. ʻOku mātuʻaki tauʻatāina pē fakakaukau ʻa e fānaú ki he ngaahi meʻá, pea naʻe akoʻi mai ʻe ʻEma kiate au ha meʻa mahuʻinga, ʻaki e foʻi pateta angamaheni ko iá. Naʻá ku hili ia ʻi hoku funga tesí ʻo laka hake he uike ʻe tahá koeʻuhí he naʻe hoko ko ha fakamanatu kiate au.

Naʻá ku loto ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé, ʻi heʻeku hoko ko ia ko e faiako ʻaʻahi mo e fefine ʻi hoku uōtí, ka naʻá ku tatali maʻu pē ki ha “foʻi ʻāpele” kau toki fakaʻaongaʻi ha taimi ke tokoni ai. Kapau ne u femoʻuekina pea ʻikai ke u lava ʻo ngaohi ha meʻakai lahi ange pe kapau naʻá ku fie foaki ha matalaʻiʻakau fakaʻofoʻofa, ka naʻe ʻikai ke u aʻu ki he falekoloa matalaʻiʻakaú, naʻá ku tukunoaʻi ʻa e kihiʻi leʻo siʻi mo lōngonoa ʻo e fanafana ʻa e Laumālié kau ki ha taha naʻá ne fie maʻu ʻeku tokoní.

Te u fakapapauʻi, “Te u fai ha meʻa ʻi he fakaʻosinga ʻo e uike ní, ʻo ka faingamālie. ʻOku ʻikai fie maʻu au ia ʻe ha taha he ʻahó ni.”

Kae fēfē kapau ʻoku fie maʻu moʻoni au ʻe ha taha? Fēfē kapau naʻe ʻikai ke u tukunoaʻi e ngaahi ueʻi ke ʻaʻahi ki ha kaungāʻapi toulekeleka pe ko e uitou kei siʻi naʻe toki mālōlō siʻono husepānití? Naʻá ku mei lava nai ke tokoni pe fai ha meʻa, ʻaki ʻa e meʻa naʻá ku mei lava ʻo foaki he taimi ko iá—“ha foʻi pateta”?

Naʻá ku ako ha lēsoni mahuʻinga meia ʻEma ʻoku ou lolotonga feinga mālohi ke fakahoko. Kapau ʻoku ʻikai ke ʻi ai haʻaku foʻi ʻāpele, te u foaki ha foʻi pateta, pea ke u fai ia he taimí ni. ʻOku ʻikai ke u tali ke u ngaohi ha meʻakai pe ko ʻeku pai kilimi lēmani makehé; ʻoku ou faʻo ha puha kūkisi. ʻOku ʻikai ke u faʻa aʻu ki he falekoloa matalaʻiʻakaú, ka te u lava ʻo afe ke ma talanoa taʻe ʻi ai ha matalaʻiʻakau. ʻE lelei pē ha kaati faʻu pē ʻi ʻapi, pea ʻe pehē pē mo ha kiʻi telefoni nounou. ʻOku ʻikai ko ha meʻa pau ia ke ngāue lahi maʻu pē. ʻOku lelei tatau pē mo ha kiʻi ngāue ʻofa siʻisiʻi.

ʻOku ou maʻu ʻa e foʻi patetá ʻi ʻapi he taimí ni, ka ʻoku ʻikai ke u tui te u teitei kai ia. ʻOku hoko ia ko ha fakamanatu maʻu pē ke u tokoni he taimi ʻoku ueʻi ai aú. ʻOku ou foaki he taimí ni ʻa e meʻa ʻoku ou maʻú kae ʻikai tatali ki ha taimi ʻamui ange. Naʻe hoko ʻa e foʻi pateta maʻá e faiakó ko e meʻaʻofa lelei taha.