2015
Ko e Hā Te Ke Filí?
Sānuali 2015


Ko e Hā Te Ke Filí?

Mei ha lea ʻi ha Polokalama Ako ʻa e Siasí, “Toʻu Tupu ʻo e Tukufakaholo Fakaʻeiʻeikí: Ko e Hā Te Ke Filí?” naʻe fai ʻi he ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongi–Hauaiʻí ʻi he ʻaho 6 ʻo Sepitema 2013. Ke maʻu kakato ʻa e leá, ʻalu ki he cesdevotionals.lds.org.

Naʻe fekauʻi kimoutolu ʻe hoʻomou Tamai Hēvaní ke langa hake e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi māmani he taimí ni mo teuteuʻi ha kakai ke tali ʻa e Fakamoʻuí.

ʻĪmisi
Illustration of youth with lanterns deciding on which path to choose.

Tā fakatātaaʻi ʻe Brandon Dorman

Ko e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine moʻoni kimoutolu ʻo e ʻOtuá, ʻi homou tuʻunga ko e “toʻu tupu ʻo e tukufakaholo fakaʻeiʻeikí,1 kuo fāʻeleʻi he taimi ko ʻeni ʻo e hisitōlia ʻo māmaní koeʻuhí ko ha taumuʻa mātuʻaki toputapu. Neongo ʻoku hangē ʻoku fakaʻau ke vaivai ʻa e ngaahi tuʻunga fakalaumālie ʻo e sosaietí he funga ʻo e māmaní, ka kuo pau ke hoko ʻa e toʻu tupu ʻo e Siasí ni ko ha kau fakafofonga ʻo e ʻEikí mo e ngaahi maama ke tohoakiʻi mai ʻa e niʻihi kehé kiate Ia. ʻOku mahuʻinga pe ko hai kimoutolu mo hoʻomou taumuʻá.

Ko hai kimoutolu? Ko e fānau kimoutolu ʻo e fuakava naʻe fai ʻe he ʻOtuá mo e Tamai ko ʻĒpalahamé ʻi he taimi naʻe talaʻofa ange ai kia ʻĒpalahame “pea ʻi ho hakó, ʻe monūʻia ʻa e faʻahinga kotoa pē ʻo māmani” (Ngāue 3:25; vakai foki, 1 Nīfai 15:18; 3 Nīfai 20:25). ʻOku mou toe hoko foki ko e “fānau ʻo e ʻaho ne talaʻofá,”2 ʻa e vahaʻa taimi ko ʻeni he hisitōlia ʻo e māmaní ʻoku mafola lahi ai hono malangaʻi ʻo e ongoongoleleí he palanité kotoa.

Ko e hā hoʻomou taumuʻá? Naʻe tomuʻa fakanofo kimoutolu houʻeiki tangatá ʻi he moʻui kimuʻa ʻi he māmaní ke maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí (vakai, ʻAlamā 13:2–3). Pea naʻe fili ʻa kimoutolu houʻeiki fafiné kimuʻa pea ʻai ʻa e tuʻunga ʻo e māmaní ke mou fāʻeleʻi mo tokangaʻi e fānau ʻa e ʻOtuá; ʻoku mou fakalāngilangiʻi ʻa e ʻOtuá, ʻi hoʻomou fakahoko ʻení (vakai, T&F 132:63). Kuo mou fakakaukau nai houʻeiki fafine ki hono ʻuhinga moʻoni ʻo e hoko ko e kaungā-fakatupu mo e ʻOtuá?

Naʻe fekauʻi ʻa kimoutolu kau talavou mo e kau finemui takitaha, ʻe hoʻomou Tamai Hēvaní ke langa hake ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi māmani he taimí ni mo teuteu ha kakai ke tali ʻa e Fakamoʻuí ʻi he taimi ʻe pule mo angi ai ko e Mīsaia ʻo e Nofotuʻí. ʻOku fakamavaheʻi kimoutolu ʻe homou tukufakaholo fakaʻeiʻeikí, tuʻungá, taumuʻá, mo homou fekauʻi fakalangí mei he toengá kotoa.

Ka he ʻikai lava ʻe homou tukufakaholó pe tomuʻa fakanofó mo e fekauʻí ke ne fakahaofi pe hakeakiʻi kimoutolu. Te mou fakahoko ia ʻo fou ʻi hoʻomou ngaahi fili fakafoʻituituí pea mo hoʻomou fili ke tali e mālohi ʻo e Fakalelei ʻa e ʻEikí ʻi hoʻomou moʻuí. ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ʻa e tefitoʻi moʻoni maʻongoʻonga taʻengata ʻo e tauʻatāina ke filí ki he palani ʻa ʻetau Tamaí. Ko ia, ko e hā te mou fili ʻe kimoutolu ko e toʻu tupu ʻo e tukufakaholo fakaʻeiʻeikí?

Te mou fili nai ke fakatupulaki ʻi he ʻiló?

Ko e meʻa ia ʻaʻau ke ako. He ʻikai ke lava ʻo fai ia ʻe ha taha maʻau. Ko e fē pē ʻokú ke ʻi aí, fakatupulaki ha holi ke ako. ʻOku ʻikai hoko ʻa e akó ia, kiate kitautolu Kāingalotu ʻo e Ngaahi ʻAho Kimui Ní ko ha faingamālie kehe pē; ko ha fatongia fakalotu ia. “Ko e nāunau ʻo e ʻOtuá ʻa e ʻatamai potó” (T&F 93:36). ʻOku moʻoni, ko ʻetau akó ki he ngaahi taʻengatá kotoa.

“ʻIlonga ha tefitoʻi moʻoni ʻo e potó ʻoku tau lava ʻo maʻu ʻi he moʻui ko ʻení, te tau toe tuʻu hake pē mo ia ʻi he toetuʻú.

“Pea kapau ʻe maʻu ʻe ha tokotaha ʻi heʻene faivelengá mo e talangofuá ha ʻilo mo e poto lahi ange…ʻi he moʻuí ni, te ne maʻu ha tuʻunga māʻolunga lahi ange pehē ʻi he maama kahaʻú” (T&F 130:18–19).

ʻE tokoni kiate koe ha faʻahinga sio lōloa pehē ke ke fai ha ngaahi fili lelei fekauʻaki mo e akó.

ʻOua te ke manavasiʻi ke tulifua ki hoʻo ngaahi taumuʻá—ʻa hoʻo ngaahi fakaʻānauá! Ka ke ʻiloʻi ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha halatuʻusi ia ki he lelei tahá mo e lavameʻá. Ko e faikehekehe ʻo e fakaʻamu ke ke lava ʻo tokoniʻi ha kakaí mo e malava ke tokoniʻi kinautolú, ko e akó.

Ko e hā e faʻahinga tōʻonga moʻui te ke filí?

ʻOku fie maʻu ke mou moʻui ʻo kehe mei he toengá. ʻOku mou ʻilo e meʻa naʻe lea ʻaki ʻe Paula kia Tīmoté: “Ka ke ʻi he kakai tuí ko e fakaʻilonga, ʻi he lea, mo e ʻulungaanga, mo e ʻofa, mo e faianga, mo e tui, mo e māʻoniʻoni” (1 Tīmote 4:12).3 Fili ke kehe hoʻo fakakaukaú mo hoʻo tōʻongá meiate kinautolu ʻo e māmaní. Fili ke kehe hoʻo vakaí, peá ke fakatokangaʻi ʻa e faʻahinga ivi takiekina ki he leleí te ke aʻu ki aí. Hangē ko e lea ʻa ʻĀteti G. Kepi, ko ha palesiteni lahi kimuʻa ʻo e Kau Finemuí, “He ʻikai ke ke lava ʻo hoko ko ha tokotaha fakahaofi moʻui (life saver) kapau ʻokú ke fōtunga tatau pē mo e kau kaukau tahi kehe ʻi he matātahí.”4

Kuo kamata lelei hoʻomou moʻuí ʻi hoʻomou hoko ko e toʻu tupu ʻo e tukufakaholo fakaʻeiʻeikí, ka ʻoku mou toe maʻu foki ha fatongia makehe. “He ko ia ʻoku foaki ki ai ʻa e meʻa ʻoku lahí ʻoku ʻekeʻi ʻa e meʻa ʻoku lahi meiate ia” (T&F 82:3; vakai foki, Luke 12:48). Ko e konga ʻo e fie maʻu ko iá ke ke hoko ko ha taha sōtia foʻou. Ko e taimi naʻá ke papitaiso aí, naʻá ke toe kau ki he kau tau ʻa e ʻEikí.5 Naʻá ke tuʻu mo Sīsū Kalaisi ʻi he moʻui fakalaumālié he lolotonga ʻo e Tau ʻi he Langí. Ka ko ʻeni ʻoku hoko atu ʻa e fepaki ʻi he ngaahi mālohi ʻo e leleí mo e koví ʻi māmani. ʻOku moʻoni ia! (Vakai, Fakahā 12:7–9; T&F 29:40–41). ʻOku ʻi he tafaʻaki ʻa e ʻOtuá ʻa Sīsū Kalaisi, naʻe tomuʻa fakanofo ko e Fakamoʻui ʻo e māmaní (vakai, 1 Nīfai 10:4). ʻOku ʻi he tafaʻaki ʻe tahá ʻa Sētane—ko ha taha fakafepaki, ko ha taha fakaʻauha ʻo e tauʻatāina ke filí (vakai, Mōsese 4:3).6

ʻOku fakaʻatā ʻe he palani ʻa e ʻOtuá ke ʻahiʻahiʻi koe ʻe he filí koeʻuhí ke ke lava ʻo ngāue ʻaki hoʻo tauʻatāina ke filí ke fili ʻa e leleí kae ʻikai ko e koví, ke ke fili ke fakatomala, ke ke fili ke haʻu kia Sīsū Kalaisi pea tui ki Heʻene ngaahi akonakí mo muimui Heʻene sīpingá. Ko ha falala kāfakafa mo lahi fau ia!

ʻOku mātuʻaki mahuʻinga hoʻo tauʻatāina ke ngāue pē maʻaú ki hoʻo fakalakalaka taʻengata mo fiefiá, pea ʻoku ngāue ʻaki ai ʻe he filí ha ivi lahi fau ke holoki ia (vakai, 2 Nīfai 2:27; 10:23).

Te ke fokotuʻu nai ha ngaahi meʻa mahuʻinga ke tokoni ʻi he fai hoʻo ngaahi filí?

Ko hoʻo ngaahi filí he ʻikai tāfataha pē ia ʻi he vahaʻa ʻo e leleí mo e koví. Ko ha ngaahi fili lahi ʻe fai ia ʻi ha fili ʻe ua ʻoku fakatou lelei. ʻOku ʻikai fakatupu tatau ʻa e ngaahi moʻoni kotoa pē, pea ʻe fie maʻu ai ke ke fokotuʻu ha ngaahi meʻa mahuʻinga. ʻIloʻi muʻa, ʻi hoʻo tulifua ki he ʻiló, ko e foʻi moʻoni mahuʻinga taha te ke lava ʻo akó ʻoku haʻu ia mei he ʻEikí. Naʻe fakamahinoʻi tonu ʻeni ʻe he Fakamoʻuí ʻi Heʻene Lotu Tautapa ki Heʻene Tamaí. “Pea ko ʻeni ʻa e moʻui taʻengatá, ko ʻenau ʻiloʻi koe ko e ʻOtua moʻui pē taha, mo Sīsū Kalaisi, ʻa ia naʻá ke fekaú” (Sione 17:3). ʻI he ngaahi meʻa kotoa ʻokú ke feinga ke ʻiló, feinga ke ke ʻiloʻi ʻa e ʻOtua, ko hoʻo Tamai Hēvaní, mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí. ʻAi ke ke ʻiloʻi mo ʻofa ʻiate Kinaua, ʻo hangē ko aú.

Ko ha potufolofola mahuʻinga ʻeni ʻe taha naʻá ne tokoniʻi au ʻi heʻeku moʻuí kotoa: “Ka mou fuofua kumi ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá, mo ʻene māʻoniʻoní; pea ʻe fakalahi ʻaki ʻa e ngaahi meʻá ni kotoa pē kiate kimoutolu” (Mātiu 6:33).

Te ke fie maʻu ke fai ʻa e ngaahi fili ko ē ʻoku fakatau ki he ikuʻanga taupotu mo nāunauʻia ʻo e moʻui taʻengatá, ʻo laka ange ʻi ha toe meʻa he māmani ko ʻení (vakai, T&F 14:7; Mōsese 1:39). Fili ʻa e moʻui taʻengatá ke hoko ko hoʻo meʻa mahuʻinga tahá ia! Ako e folofolá, hangē ko e vahe 76 mo e 88 ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá, ke mahino lahi ange kiate koe ʻa e faikehekehe ʻo e ngaahi tāpuaki ʻoku tali mai kiate kinautolu ʻoku nau fili ʻa e moʻui taʻengatá mo kinautolu ʻoku ʻikaí. Fili ʻa e moʻui taʻengatá ko hoʻo meʻa mahuʻinga tahá ia, peá ke fakatokangaʻi e founga ʻo e tonu ʻa e toenga ʻo e ngaahi filí.

Ko hai te ke fili ke feohi mo iá?

Te ke feohi mo ha kakai lelei tokolahi ʻoku nau tui mo kinautolu ki he ʻOtuá. ʻE tatau ai pē pe ko e kakai Siu, Katolika, Palotisani, pe Musilimi, ka ʻoku ʻilo ʻe he kakai tuí ʻoku ʻi ai ha moʻoni taupotu. ʻOku maʻu ʻe he kakai tui ki he ʻOtuá ha konisēnisi. ʻOku talangofua taʻe fakakounaʻi ʻa e kakai tuí ki he ngaahi lao fakapuleʻangá mo e fono fakalangí, pea naʻa mo e ngaahi lao ʻe ngali taʻemalava ke fakamālohiʻí.

ʻI hoʻo tukupā ke talangofua ki he ngaahi lao fakapuleʻangá mo e fono fakalangí, ʻokú ke tuʻu leva he kulokula ʻa e maama halá, ʻo aʻu ai pē kapau ʻoku ʻikai ke ke sio ki ha toe meʻalele. ʻOkú ke ʻilo ʻi hoʻo hoko ko e fānau ʻa e ʻOtuá, ʻe tatau ai pē kapau he ʻikai maʻu koe ʻe ha polisi, ʻoku kei hala pē ʻa e kaihaʻá mo e fakapoó pea kuo pau ke ʻekeʻi ia ʻe he ʻOtuá meiate koe. ʻOkú ke ʻiloʻi ʻoku ʻikai fakataimi pē ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e taʻe faitotonu ki he tuʻutuʻuní ʻi he moʻuí, ka ʻoku toe taʻengata foki.

Te ke toe maheni foki mo ha kakai ʻi hoʻo fonongaʻia ʻa e moʻuí, ʻoku ʻikai ke nau tui ki he ʻOtuá. Ko hanau tokolahi kuo teʻeki ai ke nau maʻu ʻa e moʻoni fakalangí pea ʻoku ʻikai ke nau ʻilo ʻa e feituʻu ke kumi ai iá. Ka ko kimoutolu ko e toʻu tupu ʻo e tukufakaholo fakaʻeiʻeikí ʻoku ō mai ke fakahaofi kinautolú. ʻOku mou fakatahataha tokolahi ʻaupito ke tali e kole ʻa e palōfita ʻa e ʻOtuá ki ha kau faifekau tokolahi angé. ʻOku mau houngaʻia lahi ʻiate kimoutolu takitaha!

ʻĪmisi
illustration of boy with lantern reaching out to someone

Tokanga ʻi hoʻomou feohi mo e kakai taʻetuí he ʻe lava ke ʻi ai hanau tokosiʻi ʻoku ʻikai ke nau fuʻu tokanga ke mou lelei (vakai, T&F 1:16; 89:4). Ko e taimi pē te ke fakatokangaʻi ai ʻa e meʻa ko iá, hola vave mo fakaʻaufuli meiate kinautolu (vakai, 1 Tīmote 6:5–6, 11).

ʻOku fakamamahi, he te mou feʻiloaki mo ha kakai ʻoku hanga ʻe heʻenau holi faivavale ki he meʻa ʻoku ngali ko e fiefia kiate kinautolú, ʻo ʻohifo kinautolu ʻi he ngaahi hala taʻe-mataʻofi ʻo e angahalá. Tokanga telia ʻa e hala taʻe-mataʻofi ko iá! ʻOku fuonounou ha faʻahinga fiefia pē ʻi he angahalá, lolotonga iá, ʻoku fonu e ngaahi manatu fakalilifu ʻo e angahalá ʻi he ongo taʻemanongá mo e ʻiʻī ʻo e halaiá. ʻOku hoko e fetuʻutaki fakaesino fuonounou he palani fakalangi ke fakatahaʻi e husepānití mo e uaifí ko e fakangalingali pē. ʻOku hala moʻoni ha ʻuhinga pe manatu melie ʻi ha faʻahinga fefaʻuhi taʻefakalao.

Te ke fili nai ʻa e tauʻatāiná pe pōpulá?

ʻOku ʻākilotoa kitautolu ʻe he ngaahi mālohi taʻe-fakaʻotuá. ʻOku mou nofo moʻoni ʻi he potu ʻo e filí.7 ʻOku taulōfuʻu ha mahaki fakaʻauha ʻo e ponokalafi koná. ʻOkú ne pukenimā ʻa kinautolu kotoa ʻoku moʻulaloa ki hono mālohi fakatuʻutāmakí.

Naʻe tokaimaʻananga ʻeni ki he ʻEikí, ʻa ia naʻá Ne pehē, “Pea ko ʻeni ʻoku ou fakahā kiate kimoutolu ha meʻa lilo, ha meʻa ʻoku fai ʻi he ngaahi loki liló, koeʻuhí ke fakahoko ai homou fakaʻauhá ʻo ka hokosia hono taimí, pea naʻe ʻikai te mou ʻiloʻi ia” (T&F 38:13; vakai foki, veesi 28).

Fakakaukau pe ko ha kakai ʻe toko fiha ʻi he ngaahi loki liló ʻoku feinga ke fakaʻauha hoʻo moʻuí mo e fiefiá! ʻOku ʻikai foʻou ʻa e ʻahiʻahi fakakakanó. Naʻe fakatokanga ʻa e ʻAposetolo ko Pitá ki he tauhele tatau ko ʻení ʻi heʻene tohi ʻo pehē:

“ʻOku nau tauhele ʻi he ngaahi holi fakakakanó … ʻa kinautolu [naʻe maʻá]. …

“Lolotonga ʻenau fakaʻilo kiate kinautolu ʻa e tauʻatāiná, kae tā ʻoku nau pōpula ʻakinautolu ki he fakalieliá: he ko ia, kuo ikuna ai ʻa e tangata ko iá ia, kuó ne fakapōpula aí” (2 Pita 2:18–19).

ʻE hoku kāinga, fakaʻehiʻehi mei he pōpula ko iá. Kapau ʻokú ke lolotonga mamata ponokalafi, taʻofi ia he taimí ni! Kumi tokoni ki hoʻo pīsopé. ʻOku hala ha taha ia ʻe poto feʻunga ke ne lavaʻi ʻa e filí ʻiate ia pē ʻi he taimi pē kuo fakakonahi ai ʻe he ponokalafí. ʻOku fakatupu ʻauha ʻo hangē ko e kiliá, pea maʻunimā ʻo hangē ko e faitoʻo kona tapú (meth), mo kai moʻui hangē ko e huhuʻa koná (lye).

Te ke fili nai ke muimui ʻi he ʻEikí pe ko e ngaahi fakakaukau fakapoto ʻa e tangatá?

Ako fakalelei ʻa e “Ko e Fāmilí: Ko Ha Fanongonongo ki Māmaní.”8 ʻOku tāpalasia ʻa e fāmilí ʻi māmani kotoa, ka ʻe maluʻi kimoutolu ʻe he ngaahi moʻoni ʻo e fanongonongo ʻo e fāmilí.

ʻOku fie maʻu ke mahino kiate kimoutolu ʻa e ngaahi nunuʻa kovi ʻo e fakafekiki lolotonga ʻa e sosaietí kau ki he fakaʻuhinga ʻo e malí. ʻOku kau ʻi he fakafekiki lolotongá ʻa e fehuʻi pe ʻe lava ha ongo tangata pe ongo fafine ʻo malí. Kapau ʻoku ʻi ai haʻo fehuʻi fekauʻaki mo e tuʻunga ʻo e Siasí he meʻá ni pe ʻi ha toe meʻa mahuʻinga, fakakaukauʻi ia ʻi he faʻa lotu pea talangofua ki he ngaahi pōpoaki fakapalōfita ʻa e kau palōfita moʻuí. ʻE ʻoatu ʻe heʻenau ngaahi lea mo e tataki fakalaumālie mei he Laumālie Māʻoniʻoní, ki ho ʻatamaí ha mahino kakato mo moʻoni ange.9

Ko e tipeiti he malí ko e taha pē ia ʻo e ngaahi palopalema te ne poleʻi koe ʻi he kahaʻú. ʻI hoʻomou hoko ko e toʻu tupu ʻo e tukufakaholo fakaʻeiʻeikí, kuo pau ke mou fili ke taukaveʻi ʻa e ʻEikí mo ʻEne moʻoní ʻo fakafepakiʻi ʻa e vālau longoaʻa ʻa e filí.

Naʻe kikite ʻa e ʻAposetolo ko Paulá kau ki he tuʻunga fulikivanu fakalaumālie ʻi hotau kuongá (vakai, 2 Tīmote 3:1–5). Naʻe muiaki mai heʻene vīsone tonu ki he palopalema fakalaumālie ʻo hotau kuongá haʻane aofangatuku pau, ʻo fakahā mai e founga ke tau kei hao aí: “Koeʻuhí ʻoku talu hoʻo kei siʻí, naʻá ke ʻilo ʻa e ngaahi tohi māʻoniʻoní, ʻa ia ʻoku faʻa fakapoto koe ki he fakamoʻuí ʻi he tui ʻa ia ʻoku ʻia Kalaisi Sīsuú” (2 Tīmote 3:15).

ʻOku ou tānaki atu ki heʻene faleʻí ʻa ʻeku faleʻi ʻaʻakú: Hokohoko atu hono fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau fakatupulaki hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí. Peá ke fakatokangaʻi ʻa e ngaahi fili fakapotopoto ʻoku tohoakiʻi fakanatula koe ke ke faí.

ʻE ʻoatu ʻe hoʻo tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí ʻa e lotolahi ke mali pea mo ʻomai ha fānau ki homo fāmilí he lolotonga ʻokú ke kei talavou mo lava ke maʻu kinautolú. Ko e taimi te mou aʻu ai ki hoku taʻú, te mou fakamahuʻingaʻi hoʻomou fānaú, makapuná, pea mo ʻenau fānaú ʻo laka ange ʻi ha faʻahinga ongoongoa pe koloa naʻe mei hoko mai.

Te ke teuteu fēfē ki hoʻo ʻinitaviu fakatāutaha mo e Fakamoʻuí?

ʻOku teʻeki ai ke mou haohaoa ʻa kimoutolu ko e toʻu tupu ʻo e tukufakaholo fakaʻeiʻeikí. ʻOku hala ha taha ia ʻiate kitautolu. Ko ia, ʻoku mou houngaʻia fakataha mo e toenga ʻo kimautolú ʻi he Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí, ʻa ia ʻokú ne ʻomi ʻa e fakamolemoleʻi kakató ʻi hoʻo fakatomala moʻoní. ʻOkú ke ʻiloʻi foki ko hoʻo nofo ʻi heni he moʻui fakamatelié ʻoku fuonounou pē. ʻE aʻu ki ha taimi, te mou takitaha ʻosi ai mei he moʻui vaivaí ni pea hiki atu ki he maama ka hokó.

ʻOku tali mai ʻa e ʻAho ʻo e Fakamāú kiate kitautolu takitaha. ʻOku ou ʻiloʻi ko e “tauhi ʻo e matapaá ʻa e Tokotaha Māʻoniʻoni ʻo ʻIsilelí; pea ʻoku ʻikai te ne nō ha taha kehe ke ne tauhi ia” (2 Nīfai 9:41). ʻIo, ʻe ʻinitaviu fakatāutaha kitautolu ʻe Sīsū Kalaisi.

ʻOkú ke maʻu ʻi he ʻaho takitaha he māmaní ha taimi mo ha faingamālie ke teuteu ki he ʻinitaviu ko iá. Kātaki ʻo ʻiloʻi ʻeni: Ko e taimi ʻokú ke fili ai ke nofo ʻi he tafaʻaki ʻa e ʻEikí, ʻoku ʻikai ke ke teitei tuēnoa. Kuo fakangofua ʻe he ʻEikí ke ke maʻu ʻEne tokoní he lolotonga hoʻo fonongaʻia e hala mātuʻaki fakatuʻutāmaki ʻo e moʻui fakamatelié. Ka ʻi hoʻo toutou lilingi atu ho lotó kiate Ia ʻi he lotu fakaʻahó, te Ne fekauʻi mai ʻEne kau ʻāngeló ke tokoniʻi koe (vakai, T&F 84:88). Kuó Ne ʻosi foaki atu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke ʻi ho tafaʻakí ʻi hoʻo moʻui tāú. Kuó Ne ʻosi foaki atu ʻa e ngaahi folofolá koeʻuhí ke ke lava ʻo keinanga kakato ʻi he ngaahi folofola ʻa Sīsū Kalaisí (vakai, 2 Nīfai 9:51; 32:3). Kuó Ne ʻosi ʻoatu ha ngaahi lea ke ke talangofua ki ai mei he kau palōfita moʻuí.

Ko hai te ke falala ki aí?

ʻOkú ke ʻiloʻi ko e ʻOtuá hoʻo Tamaí. ʻOkú Ne ʻofa ʻiate koe. ʻOkú Ne finangalo ke ke fiefia. Falala kiate Ia (vakai, 2 Nīfai 4:34; 28:31). Tukutaha hoʻo tokangá ki Hono temipale māʻoniʻoní. Moʻui taau ke maʻu ho ʻenitaumení mo e ngaahi ouau silá. Fai pau ki he ngaahi fuakava ko iá, mo toutou foki ki he temipalé. Manatuʻi, ko hoʻo taumuʻa fakaʻeiʻeiki tahá ke maʻu ʻa e tāpuaki maʻongoʻonga taha ʻi he ngaahi tāpuaki kotoa ʻa e ʻOtuá, ʻa ia ko e moʻui taʻengatá (vakai, T&F 14:7). ʻOku fie maʻu ʻa e ngaahi ouau ʻo e temipalé ki he tāpuaki ko iá (vakai, T&F 131:1–3).

ʻOku ou fakaafeʻi kimoutolu ke mou ako ʻi he faʻa lotu ʻa e ngaahi fakamatala fakafolofola kau kiate kimoutolú, ki hoʻomou taumuʻá, mo e tāpuakí (vakai, T&F 86:8–11). ʻIo, ko e toʻu tupu ʻo e tukufakaholo fakaʻeiʻeiki kimoutolu, naʻe fakatupu ʻi he ʻīmisi ʻo e ʻOtuá. Ko e kau ʻea hoko totonu kimoutolu, ke ʻahiʻahiʻi mo siviʻí. ʻOfa te mou fili ke hoko ko e maama ki māmani ke tokoni ʻi hono fakahaofi e fānau ʻa e ʻOtuá, ke maʻu ha fiefia, pea iku maʻu ʻa e tāpuaki ʻo e moʻui taʻengatá.

ʻĪmisi
illustration of 2 lanterns with one lit and another one unlit

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. “Fai Atu ʻa e Ngāué,” Ngaahi Himi, fika 158.

  2. “ʻE Kāinga Kuo Hao,” Ngaahi Himi, fika 161.

  3. Ko e foʻi lea faka-Kalisi ko e anastrophe, ʻa ia naʻe liliu mei ai ʻa e foʻi lea ko e conversation [pōtalanoá], ʻoku ʻuhinga ia ki he founga langa hake ʻo e moʻuí.

  4. Ardeth Greene Kapp, I Walk by Faith (1987), 97.

  5. “ʻE ʻOtua Māfimafi ʻAfio Mai,” Ngaahi Himi, fika 152.

  6. ʻOku fakamatalaʻi ʻe ha kakai ʻe niʻihi ʻa e tauʻatāiná ko e fili faʻiteliha, ka ʻoku ʻikai fakafolofola ʻa e foʻi lea ko iá. ʻOku fakamatala pē folofolá ia ki he tauʻatāina ke fili ki he totonú (vakai, T&F 101:78).

  7. Boyd K. Packer, “Faleʻi ki he Toʻu Tupú,” Liahona, Nōvema 2011, 16, 18.

  8. Vakai, “Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” Liahona, Nōvema 2010, 129.

  9. ʻOku pehē ʻe he fanongonongo fakalaumālie ʻo e fāmili ʻa e Siasí: “Ko e fāmilí ko e tuʻutuʻuni ia ʻa e ʻOtuá. ʻOku mahuʻinga ʻa e mali ʻa e tangatá mo e fefiné ki Heʻene palani taʻengatá. ʻOku maʻu ai ʻe he fānaú ha totonu ke fanauʻi kinautolu ʻi he ngaahi haʻi ʻo e nofo malí, pea ke ohi hake kinautolu ʻe ha tamai mo ha faʻē” Liahona, Nōvema 2010, 129).