2015
Faleʻi Fakapalōfitá mo e Ngaahi Tāpuaki ʻo e Temipalé
Sānuali 2015


Faleʻi Fakapalōfitá mo e Ngaahi Tāpuaki ʻo e Temipalé

ʻOku ou fakamoʻoni ko e taimi ʻoku tau lotua ai ha fakahinohinó, muimui ʻi he kau palōfita moʻuí, mo ʻai ke muʻomuʻa ʻa e temipalé ʻi heʻetau moʻuí, ʻe tataki mo tāpuakiʻi kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní.

ʻĪmisi
Exterior of the Salt Lake Temple.

Naʻe ʻaʻahi ange ʻi heʻeku kei talavoú ʻa ʻEletā Sipenisā W. Kimipolo (1895–1985), ʻi heʻene kei hoko ko ha mēmipa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ki Siapani ʻo lea ʻi ha konifelenisi naʻá ku ʻi ai. ʻOku ou kei manatuʻi pē ʻa ʻene faleʻí: “Ko e toʻu kei talavoú ke nau ō ʻo ngāue fakafaifekau, pea mo nau mali ʻi he temipalé.”

Naʻá ku ongoʻi hono ueʻi au ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní mo tukupā te u ngāue fakafaifekau mo mali ʻi he temipalé, neongo naʻe ʻikai ke ʻi ai ha temipale ʻo Siapani.

Naʻá ku taʻu 19 ʻi he taimi ko iá pea ko hoku taʻu ua ia he ako ʻi he ʻunivēsití. Naʻe fakafepakiʻi lahi ʻe heʻeku ongomātuʻá, ʻa ia naʻe ʻikai ke na Siasi, ʻa ʻeku fili ke ngāue fakafaifekaú. Naʻá ku lotu ʻi he ʻaho kotoa pē ke na fakangofua mo loto ki ai. Naʻe tali ʻeku lotú ʻe he ʻEikí ʻi ha ʻosi ha māhina ʻe ono mei ai.

Naʻe talamai heʻeku ongomātuʻá, “ʻOkú ma faingataʻaʻia fakapaʻanga, pea he ʻikai ke ma toe lava ʻo totongi hoʻo ngaahi fakamole ki he akó mo hoʻo moʻuí. Kuo pau ke ke moʻui pē ʻiate koe mei he taimí ni ʻo faai atu. ʻOku ʻikai foki ke ma toe tokanga pe te ke ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau!”

Naʻe loto ʻeku ongomātuʻá, ko ia, naʻá ku tuku leva ʻa e akó, hoko ko ha faifekau langa he Siasí, pea toki kamata kumi ha ngāue ke tānaki ha paʻanga ke ngāue fakafaifekau malanga. Naʻá ku maʻu ha ngāue ʻe tolu, ʻi he tokoni ʻa e ʻEikí! Naʻá ku tufa nusipepa ʻi he ʻaho kotoa pē, tuku kehe pē ʻa e Sāpaté, ʻi he taʻu hono hokó mei he 3:00 ki he 7:00 pongipongi, fakamaʻa ha ngaahi fale mei he 9:00 pongipongí ki he 4:00 efiafí, pea ngāue ko ha taha feimeʻatokoni mei he 5:00 efiafí ki he 7:30 poʻulí. Hili ia peá u fetongi hoku valá ʻo ngāue he poʻulí ko ha faifekau fakavahefonua.

Naʻe ui au ʻi hoku taʻu 22 ki he Misiona Tokelau Hahake Mamaʻó. Naʻá ku aʻusia ʻi heʻeku ngāue fakafaifekaú kotoa ʻa e fiefia lahi taha kuo faifaiangé peá u ongoʻi, maʻu ha ngaahi faingamālie lahi ke ʻilo e ʻofa ʻa e ʻOtuá, mo maʻu ha ngaahi tāpuaki lahi. Naʻe tāpuekina foki mo hoku fāmilí he lolotonga ʻo ʻeku ngāué ʻi he fakaleleiʻi heʻeku ongomātuʻá ʻena ngaahi faingataʻaʻia fakapaʻangá.

Ko e Muimui ʻi he Palōfitá

Naʻe ueʻi au ʻi he ʻosi ʻeku ngāue fakafaifekaú ke u muimui ki he konga ua ʻo e faleʻi ʻa Palesiteni Kimipoló ʻo ʻoua ʻe toloi ʻa e mali ʻi he temipalé. Naʻe kamata palani ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Siapaní ʻi he taʻu ʻe taha kimuʻá ha folau ki he Temipale Sōlekí. Naʻá ku lotua mo ʻaukai ke tataki au ki ha finemui moʻui taau te u lava ʻo ʻave ki he temipalé, he naʻe ʻai ke nau mavahe ʻi ha māhina pē ʻe tolu.

Naʻá ku ʻalu ki ha ʻekitivitī ʻa e Siasí ʻi hoku kolo tupuʻanga ko Matusumotó ʻi ha kiʻi taimi nounou pē mei ai. Naʻá ku feʻiloaki ai mo Siloko Momose ʻi he lolotonga ʻo ʻeku ʻi aí, ʻa ia naʻe ako ʻi he ako māʻolunga tatau naʻá ku ako aí ʻi he taimi naʻá ku kau ai ki he Siasí. Naʻe fakapapauʻi mai ʻe he Laumālié he taimi pē ko iá ko e tokotaha ia naʻe teuteuʻi kiate aú.

Naʻá ku lea mali leva kia Siloko ʻi ha taimi nounou pē mei heʻema kamata teití. Naʻá ne ʻai ke u fiefia ʻi heʻene talí, ka naʻá ne fakaʻohovaleʻi au ʻaki e meʻa naʻá ne talamai hono hokó.

Naʻá ne pehē “ʻOku ou fiefia ke ʻiloʻi ko ho ʻEikí ʻa hoku ʻEikí. Ko e taimi naʻa nau fanongonongo ai ʻa e folau ki he Temipale Sōlekí, naʻá ku fakaʻānaua ke u ʻalu. Naʻá ku lotua tātuʻolahi ke tokoniʻi au ʻe he ʻEikí ke u ʻilo ha taha te u lava ʻo mali mo ia ai. Naʻá ku ʻilo ʻi he Laumālié he lolotonga haʻaku lotu ʻi he taʻu ʻe taha kuo hilí ʻoku totonu ke u tali atu kiate koe pea te ke lea mali mai kiate au ʻi hoʻo foki mai mei hoʻo ngāue fakafaifekaú.”

Ko ha aʻusia fakalaumālie maʻongoʻonga ia kiate kimaua, pea naʻá ne fakamālohia ʻema tukupā ke mali ʻi he Temipale Sōlekí. Naʻe siʻi ʻema paʻanga ke totongi ʻa e folaú, ka naʻe ʻikai ke ma tuku ia ke ne fakalotosiʻiʻi kimaua. Naʻá ma ʻilo he taimi ko iá ko e taimi ʻokú ma fakafalala ai ki he ʻEikí mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú, te Ne tokoniʻi kimaua ʻi hono fakahoko e ngaahi meʻa naʻe ʻikai ke ma mei lava ʻo fakahokó.

Ne ma tautapa ki heʻema Tamai Hēvaní ʻi he lotu mo fai e feinga kotoa pē ke maʻu ʻa e paʻanga naʻe fie maʻú. Naʻe hanga ʻe he ngaahi feinga ko iá, fakataha mo ha tokoni fakapaʻanga mei ha taha ʻo e ngaahi kaungāmeʻa ʻo Silokó ʻo ʻai ke ma lava ʻo kau he Kāingalotu Siapani naʻe folau ki he Temipale Sōlekí.

ʻOku ʻikai mafakamatalaʻi ʻa e fiefia ne ma ongoʻi ʻi hono silaʻi ai kimaua ko ha ongomeʻa mali taʻengatá. He ʻikai toe ngalo ʻiate kimaua ʻa e aʻusia ko iá. Ko e meʻa naʻe fakalahi ki heʻema fiefiá ko ʻema ʻosi fakatotoloʻi ha toʻu tangata ʻe nima ʻo ʻema ngaahi kuí mo ʻosi teuteuʻi honau ngaahi hingoá ki he ngāue fakatemipalé. Ne ma fakahoko fakafofonga ʻa e ngaahi ouau ʻo ʻema ngaahi kuí he lolotonga ʻo ʻema ʻi Sōleki Sití. Naʻe tokoni ʻema fakahoko ʻa e ngaahi ouau ko iá ke ma ongoʻi ofi kiate kinautolu. Naʻá ma ʻiloʻi naʻa nau fonu fiefia koeʻuhí ko ʻema ngaahi ngāué.

Ko ha ongomeʻa mali foʻou masiva pē kimaua, ka naʻá ma fakamuʻomuʻa ʻa e ō ki he temipalé, peá ma toutou ō kimui ange ki he Temipale Laʻie Hauaiʻí ʻo fakatatau mo ʻema tuʻunga fakapaʻangá.

Tāpuekina ʻe he Temipalé

Naʻe pehē ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá, “ʻOku tau fie maʻu ʻa e temipalé ʻo laka ange ia ʻi ha toe faʻahinga meʻa.”1

ʻOku mahuʻinga ʻa e temipalé ki heʻetau fiefia taʻengatá, ʻi he palani ʻo e fakamoʻui ʻa e ʻOtuá koeʻuhí, he ʻoku tau fakahoko ai ʻa e ngaahi ouau toputapu mo e ngaahi ouau fakamoʻui. ʻOku talamai ʻe he Tikisinale ʻo e Tohi Tapú kiate kitautolu ko e temipalé ko e potu māʻoniʻoni taha ia ʻo e lotú ʻi māmani pea ko “ha potu ʻe lava ke hāʻele mai ki ai ʻa e ʻEikí.”2

Kapau te tau tauhi ʻetau ngaahi fuakavá mo omi ki he temipalé, “ʻi he loto-fakatōkilaló, ʻi he maʻa, mo e lāngilangi, mo e angatonu,”3 te tau ongoʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní mo maʻu ha maama mo e ʻilo lahi ange. Ko e taimi ʻoku tau mavahe ai mei he temipalé, te tau mavahe kuo fakamahafu kitautolu ʻaki ʻa e mālohi mei he ʻEikí pea ʻe ʻiate kitautolu ʻa Hono huafá, takatakaiʻi ʻaki kitautolu Hono nāunaú, pea ʻe maluʻi kitautolu Heʻene kau ʻāngeló (vakai, T&F 109:13, 22).

Ko e taimi ne ma foki ai ki Siapani ʻi he ʻosi ʻema malí, naʻe hoko e talaʻofa ʻa e ʻEikí ʻi heʻeku moʻuí ʻi heʻeku kumi ha ngāue maʻuʻanga moʻui taimi kakató.

ʻOku Fakahoko ʻe he ʻEikí ʻEne Ngaahi Talaʻofá

Naʻá ku ngāue fakataimi pē ʻi he taimi naʻe fāʻeleʻi ai ʻema ʻuluaki pēpeé. Naʻá ma fiefia, ka naʻá ku ʻilo he ʻikai ke u lava ʻo tauhi homa kiʻi fāmili kuo tupú taʻe ʻi ai haʻaku ngāue tuʻu maʻu. Naʻá ma kamata leva ke lotua fakamātoato ki he tokoni ʻa e langí.

Naʻá ku fakaʻamu ʻi he kimuʻa peá u ngāue fakafaifekaú ke u ngāue ʻi ha fefakatauʻaki mo muli. Ka ko e taha kole ngāué naʻe meimei pau ko ha taha ʻosi mei he ʻunivēsití ʻoku ʻi ai haʻane ngaahi tohi fakamoʻoni ako pau kae toki fakangāueʻi ʻe ha kautaha fefakatauʻaki. Naʻe teʻeki ke u ʻosi mei he kolisí pea ʻikai haʻaku ngaahi tohi fakamoʻoni ako, ka ko e taimi naʻá ma lotu aí, ne ma ongoʻi ʻe tāpuakiʻi kimaua ʻe he ʻEikí mo teuteu ha ngāue maʻaku.

Ne u fakakaukau leva ke u fakahoko ʻa e ngaahi sivi ngāué ʻi ha ngaahi kautaha fefakatauʻaki neongo e tōnounou ʻeku akó. Naʻe ʻikai tali au ʻe he ongo ʻuluaki kautahá, ka naʻá ku maʻu ha aʻusia mālie ʻi he taimi naʻá ku tohi kole ai ki he kautaha hono tolú.

Naʻe tokosiʻi pē kāingalotu ʻo e Siasí he lolotonga ʻo e taimi ko ʻení, pea naʻe tāufehiʻa ha kakai tokolahi ki he Siasí. Ko e taimi naʻe ʻinitaviu ai au ʻe he kau fakafofonga ʻe toko tolu mei he kautaha fefakatauʻaki hono tolú, naʻa nau vakaiʻi ʻeku ngaahi tohi talangāué ʻo ʻilo ai ko ha Kāingalotu au ʻo e Ngaahi ʻAho Kimui Ní. Naʻa nau kamata leva ke fai mai ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e Siasí, mo fie maʻu ha ngaahi tali fakaikiiki. Naʻe ʻikai haʻaku palopalema ke fakamatalaʻi ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí he naʻá ku toki foki mai mei heʻeku ngāue fakafaifekaú.

ʻOku pau naʻe aʻu ʻo miniti ʻe 40 ʻa ʻeku fakamatala ki he ongoongoleleí mo fai ʻeku fakamoʻoni ki he moʻui ʻa Sīsū Kalaisí, ki he Hē mei he Moʻoní, ʻUluaki Mata Meʻa-hā-mai ʻa Siosefa Sāmitá, Tohi ʻa Molomoná, Toe Fakafoki Mai ʻo e Siasi moʻoni ʻo Sīsū Kalaisí, pea mo e ngaahi akonaki ʻo e Siasí.

Naʻe ʻikai taʻofi au ʻe ha taha ʻo e kau fai ʻinitaviú he lolotonga ʻo ʻeku leá. Naʻe foaki mai ʻe he kautaha fefakatauʻakí, ʻi he ʻosi ha ngaahi ʻaho siʻi mei ai, ha ngāue naʻe māʻolunga ʻaupito hono vāhengá. Ko e taimi naʻá ku ʻeke ange ai kimui ki heʻeku pulengāué pe ko e hā naʻa nau fakangāueʻi ai aú, naʻá ne tali ʻo pehē, “Naʻá ku maʻu ha fakapapau ʻi he lolotonga ho ʻinitaviú ʻokú ke tokanga, fakamātoato, mo mateaki, pea te ke hoko ko ha taha ʻe ngāue ʻi ha faʻahinga founga pehē ki heʻemau kautahá.”

ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku fakahoko ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne ngaahi talaʻofá. Naʻá ku ongoʻi ʻi he lolotonga hoku ʻinitaviú ʻa e mālohi mo e Laumālie ʻo e ʻEikí ʻiate au, ʻo tatau pē mo ʻEne talaʻofa kiate kinautolu ʻoku ō ki he temipalé mo tauhi ʻenau ngaahi fuakava he temipalé. Naʻá ku toe ongoʻi foki Hono Laumālié ʻiate au he lolotonga ʻo ʻeku ngāue ki he kautahá, ʻa ia naʻá ku monūʻia ai ke fai ha ngaahi tokoni mahuʻinga lahi.

ʻOmi ha Temipale ki Siapani

ʻĪmisi
Daytime photograph of the Tokyo Japan Temple.

Naʻe fanongonongo ʻe Palesiteni Kimipolo ʻi ha konifelenisi fakavahelahi ʻi Tokiō ʻi he 1975, hono langa ʻo e Temipale Tokiō Siapaní. Naʻe toutou pasipasi ʻa e Kāingalotu Siapaní, ʻi he ʻikai mapukepuke honau lotó, ke fakahaaʻi ʻenau fiefiá mo ʻenau houngaʻiá.

Naʻe ʻosi hono langa e Temipale Tokiō Siapaní ʻi he 1980. Naʻe tāpuekina ʻa e Kāingalotú ʻi he lolotonga ʻo e ʻoupeni hausí mo e ouau fakatapuí, ʻaki ha ngaahi aʻusia fakalaumālie fakaʻofoʻofa mo ha fiefia lahi. Naʻe hokohoko atu ʻa e ngaahi aʻusia ko iá ʻi he ʻosi ʻo e fakatapui ʻo e temipalé ʻi he kamata ke maʻu ʻe he Kāingalotú honau ngaahi ouau fakatemipalé mo hoko ko e kau fakafofonga ki heʻenau ngaahi kui kuo pekiá.

Ko e ʻaho ní, kuo meimei taʻu ʻe 45 hili ʻeku mali mo Silokó, ʻoku kei tāpuekina pē ʻema moʻuí mo e moʻui ʻa ʻema fānaú heʻeku fili ke muimui ki he faleʻi fakapalōfitá. Kuó ma ʻosi langa ha ʻapi fakaʻofoʻofa ʻi he founga ʻa e ʻEikí—kuo fakavaʻe ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, kau ai e ngaahi fuakava ʻo e temipalé.

ʻOku ou fakamoʻoni ko e taimi ʻoku tau lotu ai ke maʻu ha fakahinohinó, muimui ki he kau palōfita moʻuí, mo fakamuʻomuʻa ʻa e temipalé ʻi heʻetau moʻuí, ʻe tataki mo tāpuakiʻi kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita (2007), 482.

  2. Bible Dictionary, “Temple.”

  3. Spencer W. Kimball, mei he lotu fakatapui ʻo e Temipale Tokiō Siapaní, ʻi he 2013 Church Almanac (2013), 297.