2016
Hangē ko e Fefine Uitou ʻo Salifatí: Ko e Mana ʻo e Foaki ʻAukaí
July 2016


Hangē ko e fefine Uitou ʻo Salifatí: Ko e Mana ʻo e Foaki ʻAukaí

ʻOku nofo ʻa e ongo faʻu tohí ʻi ʻIutā, USA.

Naʻá ma manatuʻi ʻi heʻema fakakaukau ke fakalahi ʻema foaki ʻaukaí, he ʻikai ke foaki ʻe ha tangata ha pakuʻi mā ki he ʻEikí taʻe te Ne totongi mai ʻaki ha foʻi mā kakato.

ʻĪmisi
the-widow-of-zarephath

Tā Fakatātā ʻe Rose Datoc Dall

ʻOku tokolahi e ngaahi fāmili ʻi he māmaní ʻoku nau faingataʻaʻia fakapaʻanga, tautefito ki he taimi ʻo e tōlalo fakaʻekonōmiká.1 Naʻe ʻilonga e ola ʻo e faingataʻá ni ʻi homau uōtí ʻi he ngaahi taʻu lahi kuohilí ʻi heʻemau vakai ki he ngaahi fāmili tokolahi ne nau fie maʻu ha tokoni fakapaʻanga. ʻI he kamataʻanga ʻo e taʻu ko iá, naʻe fakaaʻu mai heʻemau pīsopé ha fakaafe mei heʻemau palesiteni fakasiteikí ke mau foaki lahi ange ʻemau foaki ʻaukaí ke tokoniʻi kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.

Neongo naʻe kole mai ʻe he kau takí ke mau vakai ki heʻemau tuʻunga fakafoʻituituí ʻo fakakaukau pe te mau lava ʻo fai ha foaki ʻaukai ʻoku lahí, ka naʻe ʻikai te nau fakamahino mai pe ko e hā e lahi ʻo e paʻanga ʻoku totonu ke mau foakí. Kaekehe, naʻe fakamanatu mai ʻe he Laumālié kiate kimaua ha akonaki naʻe fakahoko ʻe Palesiteni Melioni G. Lominī (1897–1988), Tokoni ʻUluaki ki he Kau Palesitenisī ʻUluakí. Naʻá ne pehē: “ʻOku ou tui fakapapau he ʻikai malava ke ke foaki ki he Siasí pea mo hono langa hake ʻo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá peá ke fakapaʻanga ange ai. … He ʻikai ke foaki ʻe ha tangata ha pakuʻi mā ki he ʻEikí taʻe te Ne totongi mai ʻaki ha foʻi mā. Ko e meʻa ia kuó u aʻusiá. Kapau ʻe liunga ua e foaki ʻaukai ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí, ʻe liunga ua mo e tuʻunga fakalaumālie ʻi he Siasí. ʻOku fie maʻu ke tau manatuʻi ia pea tokoni ke lahi ange.”2

Naʻá ma ʻiloʻi ko e fakalahi ko ia ʻemau foaki ʻaukaí ko ha feilaulau ia ki homa fāmilí, ka naʻá ma fakakaukau lelei pē ki he akonaki mo e talaʻofa ʻa Palesiteni Lominií. Kuo mohu tāpuekina homa fāmilí pea naʻa ma ongoʻi ha holi mālohi ke fakalahi ʻemau foaki ʻaukaí.

ʻIkai ke ngata aí, ka naʻá ma fie maʻu homa fāmilí ke mau ikunaʻi ʻa e fakahehema ki he loto-siokitá. Koeʻuhí ʻoku tau moʻui ʻi ha sosaieti ʻoku nofotaha ki he ngaahi meʻa fakamāmaní mo e tulifua hotau lotó, naʻá ma manavasiʻi naʻa tutupu hake ʻema fānaú ʻo maʻu e loto-siokitá. Ka naʻá ma maʻu ha ʻamanaki lelei ʻi he lea ʻa Palesiteni Sipenisā W. Kimipoló (1895–1985): “ʻI hono moʻui ʻaki e fono ʻo e ʻaukaí, ʻoku maʻu ai ʻe he tokotaha ko iá ha vai fakamoʻui ʻo e mālohi fakafoʻituituí ke ikunaʻi e hīkisiá mo e siokitá.”3

Naʻe kamata ke ma sio ki ha ngaahi tāpuaki lahi hili ha māhina ʻe tolu ʻo ʻema fakalahi ʻemau foaki ʻaukaí. Naʻa mau malava ʻo fakasiʻisiʻi ʻemau fakamole ki he kumi meʻakaí, pea naʻe hangē ne tolonga ange ai ʻemau ʻutú. Naʻe siʻisiʻi ange e ngaahi holi ʻema fānaú, pea naʻe meimei mole atu e siokitá mei homau fāmilí.

Hangē ko ʻení, ko e taimi naʻa mau tokoni ai ki he feinga paʻanga homau feituʻú naʻe poupouʻi kimaua heʻema fānaú ke foaki ke lahi. ʻI he taimi naʻá ma fakamāʻopoʻopo ai ʻemau fakamole fakataʻu ki he meʻakaí, naʻá ma ʻilo ai ko e meʻakai ʻoku mau maʻú ʻe feʻunga ia mo ha taʻu ʻe ua. ʻI he kuohilí, naʻe māhina pē taha ʻemau kai e tangai laise pauni ʻe 50 (22.7 kg). Ka ko e taimi ní naʻe tolonga e tangai laise tatau pē ʻo māhina ʻe ua. Naʻe hangē naʻe liuliunga homau feleokó.

ʻĪmisi
the-widow-of-zarephath

Naʻá ma manatu ai ki he talanoa ki he fefine uitou ʻi Salifatí. Lolotonga e hongé, naʻe kole ʻe he palōfita ko ʻIlaisiaá ki ha fefine uitou ʻa ia naʻe ʻikai ke maʻu haʻane meʻakai feʻunga, ke ʻoange kiate ia ha vai mo ha mā. Naʻá ne tali ange, “ʻOku moʻui ʻa [e ʻEikí] ko ho ʻOtuá, ka ʻoku ʻikai te u maʻu ha foʻi mā, ka ko e falukunga pē taha ʻo e mahoaʻa ʻi ha puha, mo e kihiʻi lolo siʻi ʻi ha ipu: pea vakai, ʻoku ou okookó ni ʻa e vaʻa ʻakau ʻe ua, koeʻuhí ke u ʻalu ʻo teuteu ia maʻaku mo ʻeku tamá, koeʻuhí ke ma kai ia, pea ma toki mate” (1 Ngaahi Tuʻi 17:12).

Naʻe talaʻofa ange ʻe he palōfitá “ʻe ʻikai fakaʻaʻau ʻo ʻosi ʻa e mahoaʻa ʻi he puhá, pea ʻe ʻikai maha ʻa e lolo ʻi he ipú. …

“Pea naʻe ʻalu ia mo ne fai ʻo tatau mo e lea ʻa ʻIlaisiaá: pea ko ia, mo ia, pea mo hono kaungāfalé, naʻa nau kai ʻi he ngaahi ʻaho lahi” (1 Ngaahi Tuʻi 17:14–15). Ko ʻene puha ko ia naʻe feʻunga mo e houa kai fakaʻosi pē ʻe taha mo hono fāmilí, naʻe fakalahi ia ke nau kai mei ai mo hono fāmilí mo e niʻihi kehe ʻi ha ngaahi ʻaho lahi. Ko e mana tatau pē ia—tuʻunga heʻemau foakí—naʻe hoko ki homau fāmilí.

ʻOku faingataʻa ke fai ha foaki ʻaukai ʻoku lahí mo tokoni ki he faingataʻaʻiá lolotonga e taimi tōlalo fakapaʻangá, tautefito ki he taimi ʻoku tau—hangē ai ko e fefine uitou ʻi Salifatí—ʻi he lotolotonga ʻo e kau faingataʻaʻiá. Ko hono fakahoko ha foaki ʻaukai ʻoku lahí ʻoku fie maʻu ai ʻa e tui ki he ʻEikí mo ʻEne talaʻofa ke tauhi kitautolú, ʻo tatau ai pē pe ko e hā hono lahí. Ka ʻoku tauhi ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne ngaahi talaʻofá, pea ne mau ako mei heʻemaʻu aʻusiá ko e lahi ange ʻemau vahevahé, ko e lahi ange ia homau tāpuakí.

Hangē ko ia naʻe lea ʻaki ʻe Palesiteni Lominií: “ʻOua te ke foaki pē maʻá e masivá, ka ke foaki maʻá e lelei ʻoʻoú. Foaki feʻunga koeʻuhí ka ke lava ʻo hū ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻaki hoʻo fakatapui hoʻo koloá mo ho taimí.”4 Naʻe tokoni ʻa e foaki ʻaukai lahí ke fiefia ai homau fāmilí ʻi hono tauhi ʻo e masivá mo fakamālohia ai ʻemau uelofea fakalaumālié.

ʻĪmisi
jesus-blessing-loaves-and-fishes

Maá mo e Iká, fai ʻe Rose Datoc Dall

Kuo hoko ʻemau foaki loto-fiemālie ha pakuʻi maá ke lahi ai e ngaahi foʻi mā ʻoku fakafoki maí. Naʻe liuliunga homau feleokó ʻi heʻemau loto-fiemālie ke foaki lahi ʻemau foaki ʻaukaí. Ko e moʻoni, ko e mālohi ʻo e ʻEikí ke fakalahi ʻa e foʻi mā ʻe nimá mo e mataʻi ika ʻe uá ke fafanga ʻaki e kau tangata ʻe toko 5,000 makehe mei he kakai fefiné mo e fānaú, mo e toenga kai naʻe feʻunga mo e kato ʻe 12 (vakai, Mātiu 14:16–21), ko e mālohi tatau pē ia naʻá ne fakafonu e puha ʻa e fefine uitou ʻi Salifatí mo fakalahi e feleoko homau fāmilí. Neongo ia, kuo ʻikai ke hoko homau tāpuaki māʻongoʻonga tahá ʻi hono fakalahi ʻemau meʻakaí ka ʻi hono fakasiʻisiʻi ʻemau loto-siokitá pea fakatupulaki e tuʻunga fakalaumālie homau fāmilí.

ʻOkú ma fakamoʻoni ko ʻetau foaki ʻo lahi ange ki he paʻanga ʻaukai ʻa e Siasí, ʻo tatau ai pē pe ʻoku ʻikai ke feʻunga ʻetau paʻangá, ʻe fakalahi ʻe he ʻEikí ʻetau ngaahi ngāué pea tāpuekina kitautolu ʻo mahulu hake ia ʻi he meʻa te tau lava ʻo makupusí.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Hangē ko ʻení, vakai, Henry B. Eyring, “ʻIkai Ko ʻeni ʻa e ʻAukai Kuó u Filí?” Liahona, Mē 2015, 22–25.

  2. Marion G. Romney, Welfare Agricultural Meeting, Apr. 3, 1971, 1.

  3. Spencer W. Kimball, “Becoming the Pure in Heart,” Ensign, May 1978, 80.

  4. Marion G. Romney, “The Blessings of the Fast,” Ensign, July 1982, 4.