Konifelenisi Lahi
Ko e Tukufakaholo ʻo Kalaisí
konifelenisi lahi ʻo ʻOkatopa 2020


Ko e Tukufakaholo ʻo Kalaisí

Te tau lava ke mataʻikoloa ʻaki ʻa hotau ngaahi tukufakaholo fakaemāmaní mo kau kakato atu ki he tukufakaholo taʻengata ʻoku maʻu mei he ongongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

Ko ha māmani fakaʻofoʻofa ʻoku tau moʻui mo fevahevaheʻaki aí, ko ha ʻapi maʻongoʻonga ki ha kakai, lea fakafonua, anga fakafonua, mo ha hisitōlia kehekehe—ʻoku mafola ʻi ha fonua ʻe laungeau mo ha ngaahi kulupu ʻe lauafe, ʻoku lahi honau ngaahi anga fakafonuá. ʻOku lahi e ngaahi meʻa ke laukau ʻaki mo fakafiefiaʻi ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá. Ka neongo ko ha ʻulungaanga ʻoku ako—ko e ngaahi meʻa ʻoku tau ʻilo ʻi he ngaahi tukufakaholo ʻoku tau tupu hake aí—ʻe lava ke hoko ia ko ha ivi lahi ʻi heʻetau moʻuí, pea ʻe toe lava pē foki, ʻi he taimi ʻe niʻihi, ke hoko ko ha meʻa fakatuta lahi.

ʻE ngali kuo fuʻu tōkakano ʻa e tukufakaholó ʻi heʻetau fakakaukaú mo e ʻulungāngá pea taʻemalava ai ke toe liliu. He ko hono moʻoní, ko ha konga lahi ʻo e meʻa ʻoku tau ongoʻí ʻokú ne fakamatalaʻi kitautolu pea mo ia ʻoku ʻiloa ai kitautolú. ʻE lava pē ke hoko ia ko ha ivi tākiekina mālohi ʻo ʻikai faʻa lava ke tau fakatokangaʻi ʻa e ngaahi vaivai fakaetangata pe ngaahi tōnounou ʻi hotau tukufakaholó, pea tupu ai ha momou ke siʻaki ha niʻihi ʻo e ngaahi tukufakaholo ʻa ʻetau ngaahi tamaí. ʻE ala fakaiku ha tōtuʻa hono fakamamafaʻi ha tukufakaholo ʻo ha taha ke fakafisingaʻi ai ʻa e ngaahi fakakaukau, ʻulungaanga, mo e tōʻonga ʻoku ʻaongá—naʻa mo e meʻa ʻoku faka-ʻotuá.

Naʻá ku ʻiloʻi ha matāpule lelei ʻi he ngaahi taʻu siʻi kuohilí, ʻokú ne tokoni ke fakatātaaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni fakaemāmani lahi ko ʻeni ʻo e taʻeʻilo fakaetukufakaholó. Naʻá ku ʻuluaki feʻiloaki mo ia ʻi Singapoa ʻi he taimi ne vahe ai ke u faiako fakaʻapi ki hono fāmilí. Ko ha palōfesa ʻiloa ia ʻi he lea faka-Sanisikilití mo e faka-Tamilá, pea naʻá ne haʻu mei he fakatonga ʻo ʻInitiá. Naʻe kau ʻa hono uaifí mo ʻena ongo fohá ki he Siasí, ka naʻe ʻikai pē ke ne kau pe fanongo ki he ngaahi akonaki ʻo e ongoongoleleí. Naʻá ne fiefia ʻi he founga ne tupulaki ai ʻa hono uaifí mo hona ongo fohá pea poupou kakato kiate kinautolu ʻi heʻenau ngaahi ngāue mo e ngaahi fatongia faka-Siasí.

Ko e taimi naʻá ku fie akoʻi ai kiate ia ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí mo vahevahe ʻetau tuí pea mo iá, naʻe ʻikai ke loto ia ki ai ʻi he kamataʻangá. Naʻe kiʻi fuofuoloa peá u toki ʻilo ʻa e ʻuhingá: naʻá ne ongoʻi kapau ʻe hoko ʻeni, te ne hoko leva ko ha tokotaha lavaki ki hono kuohilí, ko hono kakaí, pea mo hono hisitōliá! Ko e anga ʻo ʻene fakakaukaú, te ne fakaʻikaiʻi ai ʻa hono tuʻungá kotoa, ʻa e meʻa kotoa kuo akoʻi ʻe hono fāmilí kiate iá, ʻa hono tukufakaholo faka-ʻInitiá. ʻI he ngaahi māhina siʻi ne hoko aí, ne lava ke ma talanoa kau ki he ngaahi meʻa ko ʻení. Naʻá ku fakatumutumu (kae ʻikai ʻohovale!) ʻi he founga ne lava ai ʻe he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻo fakaʻā hono matá ki ha fakakaukau kehé.

ʻI he meimei tukufakaholo kotoa ʻoku faʻu ʻe he tangatá, ʻoku fakatou maʻu ai ʻa e leleí mo e koví, langaki moʻuí mo e fakaʻauhá.

Ko ha konga lahi ʻo ʻetau ngaahi palopalema ʻi he māmaní ko e nunuʻa fakahangatonu ʻo e fepakipaki ʻi he niʻihi ʻoku kehe ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e angafakafonua ʻoku tupu mei honau tukufakaholó. Ka ko e meimei kotoa ʻo e fepakí mo e moveuveú ʻe puli vave pē kapau ʻe tali ʻe māmani ʻa hono tukufakaholo totonú, ʻa ē naʻa tau maʻu kotoa pē ʻo ʻikai fuʻu fuoloa mei hení. Naʻe kamata ʻa e tukufakaholo ko ʻení ʻi he maama fakalaumālié. Ko e tukufakaholo ia ʻo ʻĀtama mo ʻĪnoké. Ko e tukufakaholo ia naʻe makatuʻunga ʻi he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he vaeuaʻangamālie ʻo taimí, pea ʻoku toe ʻatā ia ki he fefine mo e tangata kotoa pē ʻi hotau kuongá. ʻOku makehe ia. Ko e maʻongoʻonga taha ia ʻi he ngaahi tukufakaholo kotoa pē pea ʻoku maʻu ia mei he palani lahi ʻo e fiefia, naʻe faʻu ʻe he ʻOtuá pea naʻe taukaveʻi ʻe Kalaisí. ʻOkú ne fakatahaʻi kae ʻikai fakamāvahevaheʻi. ʻOkú ne fakamoʻui kae ʻikai fakamamahi.

ʻOku akoʻi kitautolu ʻe he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻoku ʻi ai ha taumuʻa ʻo e moʻuí. ʻOku ʻikai ʻuhinga ʻetau ʻi hení koeʻuhí ko ha fakatamaki pe fehalaaki! ʻOku ʻi ai e ʻuhinga ʻo ʻetau ʻi hení.

ʻOku fakavaʻe ʻa e tukufakaholó ni ʻi he fakamoʻoni ʻoku moʻui ʻa ʻetau Tamai Hēvaní, ʻokú Ne ʻi ai moʻoni pea ʻokú Ne ʻofa ʻiate kitautolu fakafoʻituitui. Ko kitautolu ʻa ʻEne “ngāué mo [Hono] nāunaú.” 1 ʻOku taukaveʻi ʻe he tukufakaholo ko ʻení ʻa e foʻi fakakaukau ʻo e mahuʻinga potupotutataú. ʻOku ʻikai ha fakalangilangi ʻo ha tuʻunga pe faʻahinga. Ko hono moʻoní, ko kitautolú ko e ngaahi tuongaʻane mo e tuofāfine, ko e fānau fakalaumālie ʻo ʻetau ongomātuʻa fakalangí. ʻOku ʻikai ha filifilimānako pe fakakaukau “kitautolu fehangahangai mo kinautolu” ʻi he maʻongoʻonga taha ʻo e ngaahi tukufakaholo kotoa pē. ʻOku tau hoko kotoa pē ko e “kitautolú.” ʻOku tau hoko kotoa pē ko e “kinautolú.” ʻOku tau tui ʻoku tau fatongia ʻaki mo haʻisia kiate kitautolu, ki he niʻihi kehé, ko e Siasí, pea mo hotau māmaní. Ko e fatongiá mo e haʻisiá ko ha ongo tefitoʻi meʻa mahuʻinga ia ʻi heʻetau tupulakí.

Ko e ʻofa haohaoá, tokanga faka-Kalaisi moʻoní, ko e fakavaʻe ia ʻo e tukufakaholo ko ʻení. ʻOku tau ongoʻi ʻa e tokanga moʻoni ki he ngaahi fiemaʻu fakatuʻasino mo fakalaumālie ʻa hotau kāingá, pea ngāueʻi ʻa e ngaahi ongo ko iá. ʻOku tekeʻi heni ʻa e filifilimānakó mo e tāufehiʻá.

ʻOku tau fiefia ʻi he ʻulungaanga ʻo e fakahaá, ʻoku fakatefito ʻi he folofola ʻa e ʻOtuá ʻo hangē ko hono maʻu ʻe he kau palōfitá (pea ʻoku fakamoʻoniʻi fakataautaha ia kiate kitautolu takitaha ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní). ʻE lava ke ʻilo kotoa ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ʻa e finangalo mo e fakakaukau ʻa e ʻOtuá.

ʻOku taukaveʻi ʻe he tukufakaholo ko ʻení ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻo e tauʻatāina ke filí. Ko e malava ke filí ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ia ki heʻetau fakalakalaká mo ʻetau fiefiá. ʻOku mahuʻinga ʻa e fili fakapotopotó.

Ko ha tukufakaholo ia ʻo e ʻiló mo e akó. ʻOku tau fekumi ki he ʻiló mo e potó pea mo e lelei taha ʻi he meʻa kotoa pē.

Ko ha tukufakaholo ia ʻo e tui mo e talangofua. Ko e tui kia Sīsū Kalaisí ko e ʻuluaki tefitoʻi moʻoni ia ʻo hotau tukufakaholó, pea ko e talangofua ki Heʻene ngaahi akonakí mo e ngaahi fekaú ʻa e olá. ʻOku fakatupunga mei heni ʻa e mapuleʻi kitá.

Ko ha tukufakaholo ia ʻo e lotu. ʻOku tau tui he ʻikai ngata pē ʻi he fanongo mai ʻa e ʻOtuá kiate kitautolú ka ʻoku toe tokoni mai foki.

Ko ha tukufakaholo ia ʻo e ngaahi fuakava mo e ngaahi ouau, ko ha ngaahi tuʻunga moʻui māʻolunga, feilaulau, faʻa fakamolemole mo e fakatomala, pea mo hono tokangaʻi ʻa hotau sinó. ʻOku hoko kotoa ʻeni ko e fakamoʻoni ki heʻetau tukupā ki he ʻOtuá.

Ko ha tukufakaholo ia ʻoku puleʻi ʻe he lakanga fakataulaʻeikí, ko e mafai ke ngāue ʻi he huafa ʻo e ʻOtuá, ko e mālohi ʻo e ʻOtuá ke tāpuakiʻi ʻEne fānaú. ʻOkú ne fakamaamaʻi pea malava ai ʻa e fakafoʻituituí ʻo hoko ko ha kakai, kau taki, ngaahi faʻē, ngaahi tamai, mo e ngaahi hoa lelei ange—pea ʻokú ne fakamāʻoniʻoniʻi ʻa e ʻapí.

ʻOku mahu ʻi heni ʻa e ngaahi mana moʻoní, ko e fuoloa taha ia ʻi he ngaahi tukufakaholó kotoa, ʻoku fakatupu ʻe he tui kia Sīsū Kalaisí, ko e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, lotú, fakaleleiʻi kitá, ului moʻoní, mo e faʻa fakamolemolé.

Ko ha tukufakaholo ia ʻo e ngāue fakafaifekau. ʻOku mahuʻinga lahi ai ʻa e ngaahi laumālié.

ʻI he tukufakaholo ʻo Kalaisí, ʻoku hiki hake ʻa houʻeiki fafiné ki honau tuʻunga totonu mo taʻengatá. ʻOku ʻikai ke nau māʻulalo ki he houʻeiki tangatá, ʻo hangē ko ha ngaahi tukufakaholo lahi ʻi he māmani ʻo e ʻaho ní, ka ko ha ngaahi hoa kakato mo tuʻunga tatau ʻi māmani pea mo e maama ka hoko maí.

ʻOku poupouʻi ʻe he tukufakaholo ko ʻení ʻa e toputapu ʻo e fāmilí. Ko e fāmilí ko e tefitoʻi ʻiuniti ia ʻo ʻitānití. ʻOku mahuʻinga ha faʻahinga feilaulau pē ki hono fakahaohaoaʻi ʻo e fāmilí koeʻuhí, ʻi hono akoʻí, “he ʻikai lava ʻe ha ngāue lavameʻa ke fetongi ha fehālaaki ʻi he ʻapí.” 2 Ko ʻapi ʻa e feituʻu ʻoku fakahoko ai ʻetau ngāue lelei tahá pea mo maʻu ai ʻetau fiefia lahi tahá.

ʻI he tukufakaholo ʻo Kalaisí, ʻoku ʻi ai ha ʻilo— mo ha tokanga mo e fakahinohino ki he taʻengatá. ʻOku tokanga ʻa e tukufakaholo ko ʻení ki he ngaahi meʻa ʻoku tolonga hono mahuʻingá! ʻOku maʻu ia mei he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻa ia ʻoku taʻengata pea fakamatalaʻi ʻa e ʻuhingá, taumuʻá pea mo e feituʻu ʻoku tau ʻi aí. (ʻOku fakakau atu, kae ʻikai fakamavahevahe.) Koeʻuhí ʻoku tupu ʻa e tukufakaholo ko ʻení mei hono fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi akonaki ʻa hotau Fakamoʻuí, ʻoku tokoni ia ke ʻomi ha lolo faitoʻo ʻoku fie maʻu vivili ʻe hotau māmaní.

Ko ha tāpuaki moʻoni ia ke hoko ko ha konga ʻo e tōʻonga moʻui maʻongoʻonga mo fakaʻeiʻeiki ko ʻení! Ke hoko ko ha konga ʻo e tukufakaholo maʻongoʻonga tahá, ʻe fie maʻu ki ai ha liliu. Kuo ʻosi akoʻi ʻe he kau palōfitá, ʻoku fie maʻu ke siʻaki ha faʻahinga meʻa pē ʻi hotau taufatungamotuʻá ʻoku ʻikai fenāpasi mo e tukufakaholo ʻo Kalaisí. Ka ʻoku ʻikai ʻuhinga ia ke tau liʻaki ʻa e meʻa kotoa pē. Kuo ʻosi toe fakamamafaʻi foki ʻe hotau kau palōfitá, ʻoku fakaafeʻi kitautolu, ʻa e tokotaha kotoa pē, ke ʻomi ʻetau tuí mo hotau ngaahi talēnití mo e ʻiló—ʻa e meʻa kotoa ʻoku lelei ʻi heʻetau moʻuí mo hotau tukufakaholó takitaha—mo kitautolu pea tuku ki he Siasí ke “tānaki atu ki ai” ʻo fakafou ʻi he pōpoaki ʻo e ongoongoleleí. 3

Ko e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻoku ʻikai ko ha sosaieti Fakauēsite pe ko ha taufatungamotuʻa faka-ʻAmelika ia. Ko ha siasi fakavahaʻapuleʻanga ia, ʻo hangē ko ia naʻe fakataumuʻa maʻu pē ki aí. ʻIkai ko ia pē, ka ʻoku fakalangi. ʻOku ʻomi ʻe he kāingalotu foʻou mei he funga ʻo e māmaní ha tuʻunga lelei, kehekehe, mo ha fiefia ki hotau fāmili tupulekina maʻu peé. ʻOku kei fakamanatua mo fakaʻapaʻapaʻi ʻe he Kāingalotu ʻi he feituʻu kotoa pē ʻa honau tukufakaholó mo e kau toʻá, ka ko e taimí ni ʻoku nau hoko foki ko ha konga ʻo ha meʻa ʻoku maʻongoʻonga ange. ʻOku tokoni ʻa e tukufakaholo ʻo Kalaisí ke tau ʻiloʻi kitautolu ʻi hotau tuʻunga totonú, pea ko e taimi ʻoku vakai ʻaki ai ha fakakaukau ʻoku taʻengatá, pea fakapalanisi ʻaki ʻa e angatonú, ʻokú ne fakalahi ʻetau malava ke fakahoko ʻa e palani lahi ʻo e fiefiá.

Ko e hā leva e meʻa naʻe hoko ki hoku kaungāmeʻá? ʻIo, naʻe akoʻi kiate ia ʻa e ngaahi lēsoní pea naʻá ne kau ki he Siasí. Kuo ʻosi silaʻi hono fāmilí ki taimi pea mo e kotoa ʻo ʻitānití ʻi he Temipale Senē, ʻAositelēliá. Kuó ne siʻaki ha kihiʻi meʻa siʻi—pea kuó ne maʻu ʻa e ivi malava ki he meʻa kotoa. Kuó ne ʻilo te ne lava ke kei fakamanatua hono hisitōliá, pea kei laukau ʻaki pē ʻene ngaahi kuí, ko ʻene mūsiká mo e tauʻolungá mo e ngaahi tohí, ko ʻene meʻatokoní, ko hono fonuá pea mo hono kakaí. Kuó ne ʻiloʻi ʻoku ʻikai ha palopalema ia ʻi hono fakatahaʻi ʻo e meʻa lelei taha mei hono tukufakaholo fakafonuá ki he maʻongoʻonga taha ʻo e ngaahi tukufakaholo kotoa pē. Kuó ne ʻiloʻi ko hono ʻomi ko ia ʻa e meʻa ʻoku fenāpasi mo e moʻoní pea mo e māʻoniʻoní mei heʻene taufatungamotuʻá ki heʻene moʻui foʻoú, ʻokú ne fakaleleiʻi ai ʻa ʻene feohi mo e Kāingalotú pea mo tokoni ʻi hono fakatahatahaʻi ʻa e tokotaha kotoa ʻi he sosaieti ʻo e langí.

Ko e moʻoni, te tau lava kotoa ke mataʻikoloa ʻaki ʻa hotau ngaahi tukufakaholo ʻi he māmaní pea kei kau kakato atu pē ki he tukufakaholo motuʻa tahá—ʻa e tukufakaholo totonú, taupotu tahá mo taʻengatá ʻa ia ʻoku tukuʻau mai mei he ongongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Ko ha tukufakaholo fakaofo moʻoni ʻoku tau maʻú. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.