Konifelenisi Lahi
Ke Mou Fiefia
konifelenisi lahi ʻo ʻOkatopa 2020


Ke Mou Fiefia

ʻOku hanga ʻe heʻetau tui taʻeueʻia ki he tokāteline ʻo e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisi kuo fakafoki maí ʻo tataki hotau halá mo ʻomi ʻa e fiefiá.

ʻI he ngaahi ʻaho fakaʻosi ʻo e moʻui fakamatelie ʻa Sīsū Kalaisí, naʻá Ne fakahā ki Heʻene kau ʻAposetoló ʻo kau ki he ngaahi fakatanga mo e faingataʻa te nau mamahi aí. 1 Naʻá Ne aofangatuku ʻaki e fakafiemālie maʻongoʻongá ni: “Te mou maʻu ʻa e mamahí ʻi māmani: ka mou loto-toʻa; kuó u ikuʻi ʻa māmani” (Sione 16:33). Ko e pōpoaki ia ʻa e Fakamoʻuí ki he kotoa ʻo e fānau ʻa ʻetau Tamai Hēvaní. Ko e ongoongo lelei fungani ia kiate kitautolu kotoa ʻi heʻetau moʻui fakamatelié.

Naʻe fiemaʻu foki ʻa e “ke mou fiefiá” ko ha fakapapau ʻi he māmani ʻa ia ne fekauʻi ki ai ʻa e Kalaisi kuo toetuʻú ʻa ʻEne kau ʻAposetoló. Naʻe fakahā ʻe he ʻAposetolo ko Paulá kimui ange ki he kakai Kolinitoó ʻo pehē, “Kuo fakaʻapiʻapi ʻa kimautolu mei he potu kotoa pē, ka ʻoku ʻikai ʻefituʻu; moʻua pē, kae ʻikai taʻe tokoni; ʻoku fakatangaʻi, ka ʻoku ʻikai liʻaki; kuo lī ki lalo, kae ʻikai tamateʻi” (2 Kolinitō 4:8–9).

ʻĪmisi
ʻOku tokoni taha taha ʻa e ʻEikí

Hili ha taʻu ʻe uaafe mei ai ʻoku tau “fakaʻapiʻapi [foki] mei he potu kotoa pē,” pea ʻoku tau fie maʻu foki ʻa e pōpoaki tatau ko ia ke ʻoua ʻe loto-foʻi kae loto-toʻá. ʻOku ʻofa makehe mo hohaʻa ʻEikí ki hono ngaahi ʻofefine mahuʻingá. ʻOkú Ne ʻafioʻi hoʻomou ngaahi fiemaʻú, fiemaʻu vivilí, mo e meʻa ʻoku mou tailiili ki aí. ʻOku māfimafi ʻa e ʻEikí. Falala kiate Ia.

Naʻe akonaki ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻo pehē “ʻoku ʻikai lava ke taʻofi ʻa e ngaahi ngāue mo e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi finangalo ʻo e ʻOtuá, pea ʻoku ʻikai lava foki ke iku noa ia” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 3:1). Naʻe fakahoko ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fakafiemālie maʻongoʻongá ni ki Heʻene fānau naʻe faingataʻaʻiá:

“Vakai, ko e talaʻofa ʻeni ʻa e ʻEikí kiate kimoutolu, ʻa kimoutolu ʻa ʻeku kau tamaioʻeikí.

“Ko ia, ke mou fiefia, pea ʻoua ʻe manavahē, he ko au ko e ʻEikí ʻoku ou ʻiate kimoutolu, pea te u tuʻu ʻi homou tafaʻakí; pea te mou fakamoʻoniʻi au, ʻio ko Sīsū Kalaisi, ko e ʻAlo au ʻo e ʻOtua moʻuí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 68:5–6).

ʻOku tuʻu tafaʻaki ʻa e ʻEikí ʻiate kitautolu, pea kuó Ne folofola ʻo pehē:

“Ko e meʻa ʻoku ou lea ʻaki ki he toko tahá ʻoku ou lea ʻaki ia ki he kakai kotoa pē, mou fiefia, ʻe fānau iiki; he ʻoku ou ʻi homou lotolotongá, pea kuo ʻikai te u liʻaki ʻa kimoutolu” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 61:36).

“He ʻe hoko mai ʻa e ngaahi tāpuakí hili ʻa e ngaahi faingataʻa lahi” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:4).

Ngaahi tokoua, ʻoku ou fakamoʻoni ko e ngaahi talaʻofa ko ʻeni ne fakahoko ʻi he uhouhonga ʻo e ngaahi fakatangá mo e ngaahi fakamamahi fakatāutahá, ʻoku kaunga ia kiate kimoutolu takitaha ʻi homou ngaahi tūkunga faingataʻa he ʻaho ní. ʻOku nau mahuʻinga pea fakamanatu mai kiate kitautolu takitaha ke tau fiefia pea nēkeneka ʻi he kakato ʻo e ongoongoleleí ʻi heʻetau laka atu ki muʻa ʻi he ngaahi pole ʻo e moʻui fakamatelié.

Ko e ʻahiʻahí mo e ngaahi faingataʻá ko ha ngaahi aʻusia angamaheni ia ʻo e moʻui fakamatelié. Ko e fehangahangaí ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e palani fakalangi ki hono tokoniʻi kitautolu ke tau tupulakí, 2 pea ʻi he lotolotonga ʻo e tupulaki ko iá, ʻoku tau maʻu ai ʻa e fakapapau ʻa e ʻOtuá ʻi he fakakaukau ʻoku taʻengatá he ʻikai tuku ke ikunaʻi kitautolu ʻe he fehangahangaí. Te tau ikuna ʻi Heʻene tokoní mo ʻetau faivelengá mo e kātakí. ʻOku fakataimi ʻa e ngaahi faingataʻa kotoa pē ʻo hangē ko e moʻui fakamatelie ʻoku hoko aí. ʻI he ngaahi moveuveu ko ia ne hoko kimuʻa ʻi ha tau fakamanavahē, naʻe fakamanatu fakapotopoto ange ʻe ʻĒpalahame Lingikoni ko e palesiteni ʻo e ʻIunaiteti Siteití ki he kau fanongó ʻo fekauʻaki mo e poto fakakuongamuʻa ko ia “ʻe ngata pē mo e meʻá ni.” 3

Hangē ko ia ʻoku mou meaʻí, ko e ngaahi faingataʻa fakamatelie ʻoku ou lau ki aí—ʻa ia ʻoku faingataʻa ai ke tau fiefiá—ʻoku faʻa hoko angamaheni mai ia mo ha ngaahi meʻa lahi, ʻo hangē ko e toko lauimiliona ʻoku faingataʻaʻia he taimí ni ʻi he ngaahi nunuʻa fakamamahi ʻo e mahaki fakaʻauha COVID-19. ʻI he founga tatau pē, ʻoku fefaʻuhi ha toko lauimiliona ʻi he ʻIunaiteti Siteití mo ha vahaʻataimi ʻo e tāufehiʻa mo e fakakikihi ʻa ia ʻoku faʻa hoko maʻu pē ʻi he ngaahi fili fakapalesitení, ka ko e taimi fakamamahi taha ʻeni ʻoku lava ke manatua ʻe he kau toulekeleka taha ʻiate kitautolú.

ʻI he tūkunga fakatāutahá, ʻoku tau takitaha fefaʻuhi fakafoʻituitui mo ha niʻihi ʻo e ngaahi faingataʻa lahi ʻo e moʻui fakamatelié, ʻo hangē ko e masivá, lau lanú, mahamahakí, mole e ngāué pe siva e ʻamanakí, fānau talangataʻá, ngaahi nofo-mali ʻikai leleí pe taʻemalí, mo e ngaahi nunuʻa ʻo e faiangahala—ʻatautolu pe ko e niʻihi kehé.

Ka ʻi he uhouhonga ʻo e meʻá ni kotoa, ʻoku tau maʻu ʻa e faleʻi fakalangi ko ia ke tau loto-toʻa pea fiefia ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e ngaahi talaʻofa ʻo e ongoongoleleí pea mo e fua ʻo ʻetau ngaahi ngāué. 4 Kuo fakahoko maʻu pē ʻa e faleʻi ko iá ki he kau palōfitá pea mo kitautolu hono kotoa. ʻOku tau ʻilo ʻeni mei he ngaahi aʻusia ʻa ʻetau ngaahi kuí pea mo e meʻa ne folofola ʻaki ʻe he ʻEikí kiate kinautolú.

ʻĪmisi
Tokoua ko Siosefá

Manatuʻi ʻa e ngaahi tūkunga ʻo e Palōfita ko Siosefa Sāmitá. ʻI he vakai ki he ngaahi faingataʻá, naʻá ne moʻui masiva, fakatangaʻi, fakamamahiʻi, fepaki e fāmilí mo e ngaahi meʻa fakamamahi, pea iku ai ki hano fakapoongi. ʻI heʻene fefaʻuhi mo e nofo pōpulá, naʻe fefaʻuhi hono uaifí mo e fānaú pea mo e toenga ʻo e Kāingalotú mo ha ngaahi faingataʻa lahi ʻi hono tuli kinautolu mei Mīsulí.

ʻI he taimi naʻe tautapa ai ʻa Siosefa ki ha tokoní, naʻe tali ʻe he ʻEikí ʻo pehē:

“ʻE hoku foha, ke ʻi ho laumālié ʻa e melino; ʻe kiʻi fuofuoloa siʻi pē ʻa hoʻo faingataʻaʻiá pea mo hoʻo ngaahi mamahí;

“Pea ʻe toki hākeakiʻi koe ʻe he ʻOtuá ʻi ʻolunga ʻo kapau te ke kātakiʻi ia ʻo lelei; te ke ikunaʻi ʻa ho ngaahi fili kotoa pē” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:7–8).

Ko e faleʻi taʻengata fakataautaha ʻeni naʻe tokoni ki he Palōfita ko Siosefá ke ne kei maʻu pē hono ʻulungaanga fiefiá mo e ʻofa mo e faitotonu ʻa hono kakaí. Naʻe fakamālohia ʻe he ngaahi ʻulungaanga tatau ko ʻení ʻa e kau taki mo e kau paionia ne muiaki aí pea ʻe lava foki ʻo fakamālohia ai kimoutolu.

ʻĪmisi
Kau faifekau ʻi he kamataʻangá ʻoku nau lue ʻi he sinou lolotó.

Fakakaukau ki he fuofua kāingalotu ko iá! Naʻe toutou tuli kinautolu mei he feituʻu ki he feituʻu. Ne faifai pea nau fepaki mo e ngaahi faingataʻa ʻi hono fokotuʻu honau ngaahi ʻapí mo e Siasí ʻi ha feituʻu maomaonganoá. 5 Hili ha taʻu ʻe ua mei he aʻu ʻa e fuofua kulupu ʻo e kau paioniá ki he teleʻa ʻo e Ano Māsima Lahí, naʻe kei faingataʻa pē ʻa e moʻui ʻa e kau paioniá ʻi he feituʻu fakailifia ko iá. Ko e tokolahi taha ʻo e kāingalotú ne nau kei fononga ʻi he ngaahi potu tokaleleí pe fāinga ke maʻu e ngaahi maʻuʻanga tokoni ke fakahoko iá. Ka naʻe kei ʻamanaki lelei mo fiefia pē ʻa e kai tkí mo e kāingalotú.

Neongo naʻe teʻeki ke maau ʻenau nofo ʻi honau ngaahi ʻapi foʻoú, naʻe fekauʻi atu ʻi he konifelenisi lahi ʻi ʻOkatopa 1849 ha kulupu foʻou ʻo ha kau faifekaú ki Sikenitinēvia, Falanisē, Siamane, ʻĪtali, mo e Pasifiki Sauté. 6 ʻI he meʻa ko ia naʻe mei pehē ko honau tuʻunga fakaʻofa tahá, naʻe kei lavameʻa pē ʻa e kau paioniá. Pea hili pē ha taʻu ʻe tolu mei ai, naʻe toe uiuiʻi foki ha toko 98 kehe ke nau kamata hono tānaki fakataha ʻa ʻIsileli kuo fakamoveteveteʻí. Naʻe fakamatalaʻi ʻe ha taha ʻo e kau taki ʻo e Siasí ko e ngaahi uiuiʻi ngāue fakafaifekau ko ʻení “ko e angamaheni ʻoku ʻikai fuʻu fuoloa; mahalo ko e fuoloa taha ʻe mavahe ai ha tangata mei hono fāmilí ko e taʻu ʻe 3 ki he 7.” 7

Siʻi ngaahi tuofāfine, ʻoku hohaʻa ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí ki he ngaahi faingataʻa ʻoku mou fepaki mo iá. ʻOku mau ʻofa atu mo lotua ʻa kimoutolu. ʻI he taimi tatau, ʻoku mau faʻa fakamālō ko hotau ngaahi faingataʻa fakatuʻasinó—tukukehe ʻa e ngaahi mofuiké, velá, tāfeá, mo e afaá—ʻoku faʻa siʻi ange ia ʻi he meʻa ne fepaki mo ʻetau ngaahi kuí.

ʻI he lotolotonga ʻo e ngaahi faingataʻá, ko e fakafiemālie fakalangí maʻu pē “ke mou fiefia, he te u tataki atu ʻa kimoutolu. ʻOku ʻamoutolu ʻa e puleʻangá pea ʻoku ʻamoutolu ʻa hono ngaahi tāpuakí, pea ʻoku ʻamoutolu ʻa e ngaahi koloa ʻo e taʻengatá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:18). ʻOku hoko fēfē ʻeni? Naʻe hoko fēfē ia ki he kau paioniá? ʻE hoko fēfē ia ki he houʻeiki fafine ʻa e ʻOtuá ʻi he kuonga ní? ʻI heʻetau muimui ki he fakahinohino fakaepalōfitá, “ʻe ʻikai ikuna ʻa [kitautolu] ʻe he ngaahi matapā ʻo helí,” ʻa ia naʻe folofola ʻaki ʻe he ʻEikí ʻi he fakahā ʻi ʻEpeleli 1830. Naʻá Ne folofola, “ʻIo, pea ʻe fakamovetevetea atu ʻe he ʻEiki ko e ʻOtuá ʻa e ngaahi mālohi ʻo e fakapoʻulí ki muʻa ʻiate kimoutolu, pea pule ke ngalulululu ʻa e ngaahi langí koeʻuhi ko hoʻomou leleí, pea mo e lāngilangi ʻo hono huafá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 21:6 “ʻOua ʻe manavahē, ʻe tākanga tokosiʻi; failelei; tuku ke kau fakataha ʻa māmani mo heli ke tauʻi ʻa kimoua, he kapau kuo langa ʻa kimoua ki heʻeku maká, ʻe ʻikai te nau lava ʻo ikuna” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:34).

ʻI he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí, ʻoku tau “hiki hake [ai hotau] lotó ʻo fiefia” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 25:13), pea ʻi he “loto fiefia mo e fofonga malimali” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:15), ʻoku tau laka ai ki muʻa ʻi he hala ʻo e fuakavá. Ko e tokolahi taha ʻo kitautolu ʻoku ʻikai ke tau fai ha ngaahi fili kāfakafa, ʻo hangē ko hono liʻaki hotau ngaahi ʻapí ke hiki ki ha fonua taʻeʻiloa. Ko e lahi taha ʻetau ngaahi filí ʻoku fakahoko ia ʻi he ngaahi ngāue angamaheni ʻo e moʻuí, kae hangē ko ia kuo fakahā mai ʻe he ʻEikí, “ʻOua [naʻa] fiu ʻi he faileleí, he ʻoku [mou] ʻai ʻa e tuʻunga ʻo ha ngāue lahi. Pea ʻoku tupu mei he ngaahi meʻa īkí ʻa e ngaahi fuʻu meʻa lalahí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 64:33).

ʻOku ʻi ai ha mālohi taʻefakangatangata ʻi he tokāteline ‘o e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisi kuo fakafoki maí. ʻOku hanga ʻe heʻetau tui taʻeueʻia ki he tokāteline ko iá ʻo tataki hotau halá mo ʻomi ʻa e fiefiá. ʻOku fakamaama ai ʻetau fakakaukaú mo ʻomi ʻa e mālohi mo e loto-falala ki heʻetau ngaahi ngāué. Ko e fakahinohino mo e fakamaama mo e mālohi ko ʻení ʻa e ngaahi meʻaʻofa ne talaʻofa mai kuo tau maʻu mei heʻetau Tamai Hēvaní. ʻI he mahino pea mo ʻetau muimui ki he tokāteline ko iá, kau ai e meʻaʻofa fakalangi ʻo e fakatomalá, te tau lava ʻo fiefia ʻi heʻetau nofo maʻu ʻi he hala ʻoku fakatau ki hotau ikuʻanga taʻengatá—ko e toe fakataha pea mo e hākeakiʻi mo ʻetau ongomātuʻa fakalangi ʻofá.

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Lisiate G. Sikoti ʻo pehē, “ʻE malava ke mou fehangahangai mo ha ngaahi faingataʻa lahi. Ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku fuʻu mālohi mo taʻeufi ia, pea malava ai ke mou ongoʻi ʻoku hulu ia ʻi he meʻa ʻoku mou lava ʻo mapuleʻí. ʻOua te mou fehangahangai toko taha mo e māmaní. ʻFalala ki [he ʻEikí] ʻaki ho lotó kotoa; pea ʻoua naʻá ke faʻaki ki ho poto ʻoʻoúʻ [Lea Fakatātā 3:5–6]. … Naʻe fakataumuʻa pē ʻa e moʻuí ke faingataʻa, ʻo ʻikai ʻuhingá ke mou taʻe lavameʻa, ka ke mou malava ʻo lavameʻa ʻo fakafou ʻi he ikuná.” 8

Ko e konga kotoa ia ʻo e palani ʻa e ʻOtua ko e Tamaí mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí, ʻa ia ʻoku ou fakamoʻoni ki aí, ʻi heʻeku lotua te tau vilitaki kotoa ki hotau ikuʻanga fakalangí, ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

Ngaahi Fakamatalá

  1. Vakai, Sione 13–16.

  2. Vakai, 2 Nīfai 2:11.

  3. Abraham Lincoln, address to the Wisconsin State Agricultural Society, Milwaukee, Sept. 30, 1859, in John Bartlett, Bartlett’s Familiar Quotations, 18th ed. (2012), 444.

  4. Vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:31.

  5. Vakai, Lawrence E. Corbridge, “Surviving and Thriving like the Pioneers,” Ensign, July 2020, 23–24.

  6. Vakai, “Minutes of the General Conference of 6 October 1849,” General Church Minutes Collection, Church History Library, Salt Lake City.

  7. George A. Smith, in Journal History of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, Aug. 28, 1852, 1, Church History Library, Salt Lake City.

  8. Richard G. Scott, Finding Peace, Happiness, and Joy (2007), 248–49.