Xk’eeb’al xsantilal li Qaawa’
Li mayejak mas b’ab’ay rilom rik’in “xkanab’ankil” ut nim rilom rik’in li “xk’eeb’al re” li Qaawa’.
Chiru li chihab’ xnume’, naq yookin chaq chi k’anjelak sa’ li Awa’b’ejil re li Area Asia Norte, kink’ul jun inb’oqb’al sa’ telefono, a’ li Awa’b’ej Russell M. Nelson chinb’oqb’al chi k’anjelak jo’ xkab’ aj tenq’ aj k’ehol na’leb’ sa’ li Obispil aj Jolominel. Rik’in rahok kixb’oq li wixaqil, xLori, chirab’inkil li yooko chixyeeb’al. Chirix naq kiraqe’ li b’oqok, toj sachso qach’ool naq li wixaqil kixpatz’, “K’a’ru neke’xb’aanu li Obispil aj Jolominel?” Chirix naq kook’oxlak junpaat, kinsume, “Ink’a’ ninnaw chi us!”
Jun chihab’ chik chirix a’an—ut chirixeb’ li eek’ahom re tuulanil ut b’antioxink—naru ninsume lix patz’om li wixaqil chi tz’aqal ru. Sa’ xyanq chixjunil, li Obispil aj Jolominel neke’jolomin re lix k’anjel li Iglees re tenq’ank. B’aanunb’il li k’anjel a’in chiru chixjunil li ruchich’och’, ut jwal k’iheb’ wi’chik li ralal xk’ajol li Dios narosob’tesi chiru junxil chaq.
Jo’ Obispil aj Jolominel, nokotenq’aak xb’aaneb’ chaab’il aj trab’aajinel re li Iglees ut wankeb’ chik xkomon li kristiaan, ut li Jolomil Awa’b’ejil re li Komonil re Tenq’ank neke’k’anjelak qik’in sa’ li Comite Ejecutivo de Bienestar ut Autosuficiencia re li Iglees. Jo’ komon sa’ li comite a’an, li Xb’eenil Awa’b’ejil kixpatz’ we—jo’ ajwi’ re li Hermana Sharon Eubank, li xooraatina ewer sa’ q’ojyin—naq tinwotz eerik’in chan ru wan lix yalb’al xq’e li Iglees chi tenq’ank. Xe’xpatz’ ajwi’ naq toob’antioxinq—xb’aan naq, ex was wiitz’in, laa’ex li nekexk’ehok re chi uxmank li yalok q’e a’in re tenq’ank.
Naq naqak’e reetal li ch’a’ajkilal xk’am chaq li COVID-19 rik’in li tumin, tz’aqal xqoyb’eni raj jun xnimla k’osb’al lix mayejeb’ laj santil paab’anel. Eb’ li qakomon ink’a’ neke’xkol rib’ chiru li ch’a’ajkilal naxk’am chaq li rahilal a’in. K’oxlahomaq k’a’ru naqeek’a naq naqak’e reetal naq ink’a’ xk’os xk’ihal li mayej! Li tenq’ank xb’aanuman sa’ 2020 a’an tz’aqal li mas naab’al sa’ chixjunil li resilal li Iglees—ut chiru li chihab’ a’in yoo chi nimank xk’ihal. Rik’in lee chaab’il mayej, li Iglees naru chi tenq’ank chi mas k’i wi’chik xnimal chalen chaq xtiklajik li Fondo Humanitario, rik’in 1,500 chi tenq’ choq’ re li COVID sa’ 150 chi tenamit. Eb’ li mayej a’in, li nekek’e re li Qaawa’ chi maak’a’ nekeraj xk’ulb’al, q’ajsinb’ileb’ choq’ tzakemq, iq’, b’an, ut vacuna choq’ reheb’ li maare ink’a’ raj te’tz’aq sa’ jalan chik na’ajej.
Jo’ naq lix mayejankil li k’a’ru eere tz’aqal aajel ru, li hoonal ut metz’ew neke’xk’e li komon re li Iglees re tenq’ank k’a’jo’ xnimal xwankil. Jwal natam li yajel, li ninqi ch’a’ajkilal, li ch’e’ink-ib’, ut xmaak’a’il li tumin, ut toj yookeb’ chaq chirisinkil naab’al millon ajwi’ li kristiaan sa’ rochocheb’. Li Naciones Unidas naxye naq numenaq 82 millones chi kristiaan alinasinb’ileb’ sa’ chixjunil li ruchich’och’.1 K’ehomaqeb’ ajwi’ sa’ ajl li k’iila millon chi kristiaan li neke’eelelik chiru li neb’a’il malaj chiru li ch’i’ileek re xsik’b’al xchaab’ilob’resinkil xyu’ameb’ malaj xyu’ameb’ li ralal xk’ajol, ut teek’e reetal li xnimal ru li ch’a’ajkilal a’in sa’ chixjunil li ruchich’och’.
Nasaho’ inch’ool xyeeb’al resil naq, b’antiox re xhoonaleb’ ut xseeb’aleb’ naab’aleb’, li Iglees xk’uub’ naab’aleb’ li na’ajej re xk’eeb’al xk’ulb’aleb’ li kristiaan neke’eelelik chaq sa’ xtenamiteb’ re chalk yalaq ta b’ar re Estados Unidos ut Europa. B’antiox reheb’ lee mayej, nokoru chixk’eeb’al li k’a’aq re ru aajel ru, li tumin, ut eb’ li komon re xtenq’ankileb’ li ch’uut neke’xk’e ajwi’ xk’ulunikeb’ li neke’eelelik sa’ chixjunil li ruchich’och’.
Ninb’antioxin chiruheb’ laj santil paab’anel li neke’xye’ li ruq’ chixch’olaninkileb’, chixtiqb’aleb’, chiramiiwinkileb’ laj refugiado, ut chixtenq’ankileb’ re naq te’ruuq chi elk xjuneseb’ moqon.
Ewer, li Hermana Eubank kixwotz eerik’in junjunq reheb’ li xchaq’al ru yalok q’e neke’xb’aanu laj santil paab’anel sa’ li k’anjel a’in. Naq nink’oxlaheb’ li yalok q’e a’an, lin k’a’uxleb’aal naxik toj sa’ xtiklajik li mayej ut li rilom li na’leb’ a’in rik’ineb’ li wiib’ chi xninqal ru taqlahom re xraab’al li Dios ut xraab’aleb’ li qas qiitz’in.
Sa’eb’ li qakutankil, li aatin mayejak naraj naxye “xq’axtesinkil” li k’a’ru qe sa’ xk’ab’a’ li Qaawa’ ut li rawa’b’ejihom. A’b’anan, sa’ li junxil q’e kutan, li naraj naxye li aatin mayejak na’el chaq sa’ wiib’ li aatin aj Latin: sacer li naraj naxye “loq’ ” malaj “sant,” ut facere li naraj naxye “xb’aanunkil.”2 Jo’kan ut naq li mayejak sa’ li junxil q’e kutan naraj naxye “xsantob’resinkil junaq k’anjel malaj junaq kristiaan.”3 Chi jo’kan, li mayejak a’an jun b’e re santob’resiik ut wulak chixnawb’al ru li Dios, ink’a’ a’an jun k’ojob’anb’il k’anjel b’ar wi’ “naqakanab’ ” li k’a’ru wan qe sa’ xk’ab’a’ li Qaawa’.
Li Qaawa’ kixye, “Li nawoyb’eni eerik’in, a’an naq tineera, ut maawa’ junes mayejak.”4 Li Qaawa’ naraj naq toosanto’q,5 naq toorahoq rik’in tz’aqal rahok,6 ut naq toowulaq chixnawb’al ru a’an.7 Jo’ kixk’ut li apostol aj Pablo, “Wi ta tinjek’i chixjunil lin junkab’al reheb’ li neb’a’ ut tinq’axtesi ta wib’ sa’ xam, a’b’anan wi ink’a’ ninrahok, maak’a’ ninra chirix a’an.”8 Sa’ xraqik, li Qaawa’ naraj li qaam; naraj naq ak’ yo’ob’tesinb’ilaqo chik rik’in li Kristo.9 Jo’ kixye reheb’ laj Nefita, “Teeq’axtesi choq’ mayej we jun yot’b’il ch’oolej ut jun tuulanil musiq’ej.”10
Li mayejak mas b’ab’ay rilom rik’in “xkanab’ankil” ut nim rilom rik’in li “xk’eeb’al re” li Qaawa’. Chi chapcho sa’ rokeb’aaleb’ li junjunq chi santil ochoch neke’tawman li aatin “Santilal re li Qaawa’; li Rochoch li Qaawa’.” Naq naqoxloq’iheb’ li qasumwank rik’in li mayejak, nokosantob’resiik rik’in li rusilal li Jesukristo; ut sa’eb’ li artal re li santil ochoch, chi yot’b’il qach’ool ut tuulanil li qamusiq’, naqak’e li qasantilal re li Qaawa’. Li Elder Neal A. Maxwell kixye: “Lix q’axtesinkil li qajom [malaj li qaam11] a’an jun na’leb’ li ka’ajwi’ laa’o nokoru chi k’ehok re sa’ lix artal li Dios. … A’b’an naq naqaq’axtesi li qajom ut naqak’e qib’ rub’el xwankil li rajom li Dios, toj aran, chi yaal naq wan k’a’ru yooko chixk’eeb’al re!”12
Naq li qamayej choq’ reheb’ li qas qiitz’in nab’aanuman rik’in “xkanab’ankil k’a’ruhaq,” naru naqak’oxla naq a’an jun iiq ut naru naxkub’si qach’ool naq eb’ li qamayej ink’a’ neke’k’ehe’ reetal malaj ink’a’ neke’q’ajkamuuk. A’b’anan, naq nab’aanuman rik’in li musiq’ej re “xk’eeb’al re” li Qaawa’, li qamayej choq’ reheb’ li qas qiitz’in neke’wulak choq’ maatan, ut li sahil ch’oolejil naxk’am chaq a’an lix q’ajkamunkil. Chi ink’a’ chapchookeb’ rik’in li rajb’al rahe’k, k’ulub’aak, malaj oxloq’iik xb’aaneb’ li qas qiitz’in, li qamayej a’aneb’ tz’aqal li saq ruhil ut chamal eetalil re li b’antioxink ut xraab’al li Kolonel ut eb’ li qas qiitz’in. Yalaq k’a’ chi eek’ahom re mayejak naxk’e xna’aj li b’antioxink, li chaab’il k’ehok ut li sahil wank ut li sahil ch’oolejil.13
Wan k’a’ru nasanto’—maare li qayu’am, li k’a’ru wan qe, li qahoonal, malaj li qaseeb’al—moko ka’ajwi’ ta naq neke’qakanab’ chiqix, a’ b’an ajwi’ naq neke’qaq’axtesi14 re li Qaawa’. Li tenq’ank naxb’aanu li Iglees a’an jun maatan. A’an ruuchinihom li mayej neke’xq’axtesi laj santil paab’anel, jun xk’utb’esinkil li qarahom choq’ re li Dios ut choq’ reheb’ li ralal xk’ajol.15
Laj Steve ut xAnita Canfield a’aneb’ ruuchileb’ laj santil paab’anel sa’ roso’jikeb’ li kutan sa’ chixjunil li ruchich’och’ ut ak xk’ulumeb’ xjuneseb’ rib’ li rosob’tesihom li k’ehok re li Qaawa’. Jo’ misioneer re bienestar ut autosuficiencia, kipatz’man reheb’ laj Canfield naq te’tenq’anq sa’eb’ li campamento re xk’ulb’aleb’ laj refugiado sa’ chixjunil Europa. Sa’ lix yu’am, li Hermana Canfield kik’anjelak chixyiib’ankil chaq jalan jalanq xsa’ li kab’l, ut b’oqb’il rajlal chi k’anjelak rik’ineb’ li mas naab’aleb’ xtumin re xch’ina-usinkil li rochocheb’. Sa’ junpaat, ki’ok chi k’anjelak sa’ jun k’anjel b’ar wi’ jalan chi us rilb’al lix wanjikeb’ li kristiaan li maak’a’ chik nayo’la reheb’. Sa’ raatin a’an, a’an kixjal ru li “xchaq’al ru tz’ak rik’in li ch’och’,” ut naq xb’aanu a’an kixtaw xnimal xsahil xch’ool naq a’an ut lix b’eelom ke’ok chiramiiwinkil—chixraab’aleb ut chixq’alunkileb’—li kristiaan neke’k’anjelak wi’.
Eb’ laj Canfield ke’xye, “Ink’a’ naqeek’a naq “xqakanab’ raj” chixjunil re k’anjelak chiru li Qaawa’. Li qajom a’an ka’ajwi’ “xk’eeb’al” li qahoonal ut li qametz’ew re rosob’tesinkileb’ li ralal xk’ajol li Dios jo’ chanru naraj a’an. Naq nokok’anjelak rik’ineb’ li qas qiitz’in, chixjunil li ch’ina-us na’ilman—chixjunil lix jalanil qatenamit malaj qawanjik—ki’oso’ qik’in, ut ka’ajwi’ chik naqil li raameb’ li qas qiitz’in. Maak’a’ junaq xnimal tzolok malaj xninqal k’a’aq re ru naru naxjuntaq’eeta rib’ rik’ineb’ li numsihom a’an, li k’anjelak chiruheb’ li ralal xk’ajol li Dios li tz’aqal tuulaneb’, nokohe’xk’e chi b’ihomo’k.”
Li seraq’ chirixeb’ laj Canfield ut wankeb’ chik xkomon li kristiaan nikine’xtenq’a chixraab’al raatinul li b’ich a’in re li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al:
Li roq li haʼ naxye
Naq nabʼeek saʼ xyi li pim;
“Kaʼchʼin aj chik, aʼut bʼar naxik
Nachamoʼ li cheʼ saʼ xbʼeen.”
Yaal, chiqajunjunqal jwal kok’o, a’b’an sa’ junajil naq naqaseeb’a qib’ chi k’ehok re li Dios ut reheb’ li qas qiitz’in, yalaq ta b’ar tooxik, neke’chaab’ilo’ li yu’am ut neke’osob’tesiik.
Li rox raqal re li b’ich a’in moko jwal nawb’il ta ru, a’b’an naraqe’ rik’in li xchaq’al ru b’oqom a’in:
Joʼ li Jesus xbʼaanu, Chatkʼehoq! Chatkʼehoq;
Joʼ li Jesus xbʼaanu kʼe junaq li usilal.
Joʼ roq li haʼ, joʼ li musmushabʼ:
Kʼe chi tamk li chaabʼilal.16
Ex was wiitz’in, naq naqanumsi qayu’am choq’ re li Dios ut choq’ reheb’ li qas qiitz’in sa’ xk’eeb’al li k’a’ru wan qe, li qahoonal, ut laa’o ajwi’ tz’aqal, yooko chixkanab’ankil li ruchich’och’ chi rax wi’chik ru, naqakanab’eb’ li ralal xk’ajol li Dios chi saheb’ wi’chik xch’ool ut, sa’ xb’aanunkil a’an, nokosanto’ b’ayaq chik.
Li Qaawa’ taxaq chi’osob’tesinq eere chi k’i xb’aan li mayej nekek’e re chi maak’a’ xb’isb’al.
Ninch’olob’ xyaalal naq yo’yo li Dios. “Winq re Santilal aʼan xkʼabʼaʼ.”17 Li Jesukristo a’an li Ralal ut li nak’ehok re chixjunil li chaab’il maatan.18 Rik’in li rusilal a’an ut li roxloq’inkileb’ li qasumwank rik’ineb’ li mayejak, choosantob’resiiq ut junelik chiqara ut chiqasantob’resi ru li Qaawa’.19 Sa’ lix santil k’ab’a’ li Jesukristo, amen.