Ana Boki Moomon: Kakannato Ibukin Karekean Ana Rau te Tia Kamaiu
Imwain manga katabuan te São Paulo Brazil Tembora n 2004, a bon kaukaki mataroan te tembora nakoia mataniwin te tautaeka ake a rangi ni kinaaki, taan bitineti, ao taan reirei. Inanon au tai n ira te mataniwi ae moan te karineaki, ae a tia n rineaki n neweaba te tembora, I noria bwa e bon rangi ni bane nanona ni mataku. Ma ngke ti a roko n te ruu ni kabaebae n tokin ara neweaba ao I a tiba ataa raoi bukina.
N te bwana ae maraara ni karinerine e taku nakoiu: “Mr. Andersen, I kan taekinna nakoim te bwai teuana ni kaineti ma au utu. Natiu te mwaane ae te karimoa e mate n te kaentia nimaua te ririki n nako ngke 35 ana ririki ni maiu. Inanon ana kabanea n namwakaina ao e aki kona ni karekea te rau. E bon aki rau nanona, e korakora unna, ao tabeaiangana ibukia ana utu, maiuna, ao bwa tera ae na mena imwaina. N ataakin te waaki ae mena natiu inanona, raoraou temanna ae kaain te Ekaretia e anganai te boki ae Ana Boki Moomon ao e tuangai bwa N na angan natiu te mwaane.
“Bon te kakai ae riki ngke I a noora aron korakoran te boki arei nakon natiu. E warekia n te tai ae waekoa man bane nanona iai. E koroi taeka ao iango iaon te mwaatin. Ana tabeaianga ma aki raun nanona a bua. Inanon ana tai ni wareka ana Boki Moomon ao e a kunea te rau ae moan te korakora. Ngke e a mate, e wene te boki anne irarikina. I bon rangi ni kakaitau ibukin te rau are e uotaki nakoina.”
Ti maeka n te tai are e a kaman taekinaki n taetae ni burabeti bwa te rau e na anaaki man te aba: Inanon kabanean boong a na iai taian buaka ao taekan nako te buaka. E na buta te aba n te mangaongao, ao a na bane n aki kukurei aomata (tara D&C 45:26). Ti aki ti taekina te ikakaiwi imarenaia botannaomata ma taekan naba te ibekuri ni kamangaongao inanon kaawa aika bubura, te waaki n anai nano n kaongora ao n rabakau aika boou, nano n tabeaianga ni kaineti ma kaubwaira, te nano n raraoma n teimatoan kaubwain te tabo, ao korakoran bibitakin kanoan waare. E korakora nanora ibukin te rau.
A bon anai nano ana taeka te Tia Kamaiu: “I katuka te rau iroumi, I anganingkami au rau: I aki anganingkami n ai aron te aba, ngkana e anga. A na tai rawawata nanomi, ao a na tai maaku” (Ioane 14:27).
Ko tangira riki te rau inanon maium ao ibukia am utu? Ko na kona ni bita te bwai teuana ae ko karaoia inanon maium ngkana ko na karekea ana rau te Tia Kamaiu ae rawata?
Ana Boki Moomon bon te mwanibwa n ran ae waanako maiai te rau nakon te tamnei ae taka. E bon kakannato ibukin karekean ana rau te Tia Kamaiu. N te moan iteraniba iaon Ana Boki Moomon e kamataata bwa e taekinaki n te boki bwaai ake ti riai ni karaoi “ni karekean te rau n te maiu aei ao n te kamaiuaki are akea tokina ae na roko” (katuruaki taekana).
Warekan taian kawai ni karekean te rau man Ana Boki Moomon nakon tamneira bon aron warekan mwaitin tanon mataniwin te aba. N na maroroakin tabeua kawai akanne, ao n anganiko ni ikota riki kanoana man oin rabakaum.
Te Rau man Onimakinan Iesu Kristo
Man moanakina ni karokoa tokin Ana Boki Moomon, “ti kaakarabakauakina Kristo, ti kimwareirei iroun Kristo, ti tataekina Kristo, ao ti taetae ni burabeti ibukin Kristo, … bwa a na kona n ataia ara ataei bwa antai ake a na kawaria ibukin kamaunaan aia bure” (2 Nibwaai 25:26). Raka nakon iteran kiibu inanon Ana Boki Moomon ake a taekina ke iai rekerekena ibukin te Tia Kamaiu.1
Ni katoa ririki, n taai nako n te Itita ao n tain-Kiritimati, taian rongorongo ni maekatiin ni kabuta te aonaaba a tabeki taian titiraki: Antai Iesu Kristo? E bon maiu? A bon koaua taian koroboki inanon te Baibara?2 Ma ti bon ataia bwa te Baibara e bon eti. E katanoata Moomon, “Aio [Ana Boki Moomon] e bon koreaki ibukin te kantaninga bwa ti na kona ni kakoaua iai anne [te Baibara]” (Moomon 7:9).
Ngke I mitinare i Europe inanon moan te 1970, ti moana angiin ara anga reirei ma taekan kitanan te koaua ibukina bwa e bon rangi ni butimwaeaki taekan Kristo ae natin te Atua. Ngke I a manga oki bwa te beretitenti n te mition 20 te ririki imwiina, e a bitaki aron ara anga reirei ibukina bwa e a bitaki te onimaki inanon Iesu ae Natin te Atua, are E anga maiuna ibukin ara bure ao ni mangauti n te katenibong, e a bon mauna taekana. Kakaawakin ara koaua ibukin Iesu Kristo ae Natin te Atua e na reitinako n rikirake ti aki ti iaon Europe ma bon ni kabuta te aonaaba.
Teuana te kakabwaia ibukin ara tai ao taai aika a na roko bwa ti bon kona ni uota te rongorongo nakoia aika moan te mwaiti ake aki bati n ataa taekan Iesu Kristo ao ana mition. E onrake Ana Boki Moomon ni kamatoaan koaua ibukin Kristo, ni uota te kakamwakuri ae bati ibukin te rau nakoia naake a butimwaia raoi.
Inanon taian mwakoro ake a kaman kariaria te Meetia, ti reiakina oin Ana waaki, Ana berita, ao mwaakana ni kamaiu. Ti reiakin taetae ni burabeti ni kaineti ma maiuna ao ana kakai iaon America n te tai are E bungiaki iai.
Ngke E a mangauti ao E katanoata, “Nooria, bon Iesu Kristo Ngai, are a kakoauaa ibukina burabeti bwa e na roko nakon te aonaaba” (3 Nibwaai 11:10). Ti namakina Ana tangira ibukira: “Bwa iai au nanoanga nakoimi; ao e a onrake nanou n te nanoanga” (3 Nibwaai 17:7). “Kam na kakabwaiaki ibukin ami onimaki. Ao ngkanne nooria, bwa e a bwanin kimwareireiu” (3 Nibwaai 17:20). Ti nooria inanon karineana bwa ara te Tia Kabooi maiura, bwa aia Uea Uea.
Man kakoauaan Ana Boki Moomon aei, ni kamatoaki iroun te Tamnei, e raanga te rau n tamnei ae aki kona ni kabwarabwaraaki, ni kakoaua nakoira bwa bon Ngaia raoi “te mangauti, ao te maiu” (Ioane 11:25) ao bwa ti na mena ma Ngaia n te rau ae akea tokina.
Te Rau ibukin Kakoauaan te Manga Kaokaki
Ana Boki Moomon bon te bwai ni kakoaua ae iai rabwatana ibukin ana mition te Burabeti Iotebwa Timiti mai karawa. E mena te boki aei inanon baira. Ti kona n riingnga. Ti kona ni warekia.
E na kanga temanna ni kakoaua bwa e kona Iotebwa Timiti ni korea te aekaki ni boki aei? Buuna ae, Emma, e korea aei: “Iotebwa … e aki kona ni korea ke n taekin taeka aika a na nakoraoi man tangiraoi taekana; ma ti n taekinan te boki n aron Ana Boki Moomon. Ao, n aron ae I bon rangi ni ira waakin te bwai are e karaoaki, bon te kamimi nakoiu, ‘ae moan te tamaroa man kamimi,’ n aron ae na kona naba n roota temanna.”3
Akea kabwarabwaraan moan rikin Ana Boki Moomon, ma ti aron ana taeka Iotebwa Timiti (tara Joseph Smith—History 1:29–60), e a tia ni kaota aron kamatoaan koauana. Mwaane aika kokoaua a tia ni kakoaua ma nanoia raoi n ae a tia n taua i baia bwaatua ao ni kaotaki nakoia iroun ana anera te Atua— te kakoaua are aki kona ni kakewea. Ma ae kakaawaki riki, Ana Boki Moomon e roko ma te berita bwa ngkana ti bubutia raoi te Atua, ma te onimaki iroun Kristo, E na bon kaota koauana nakoira ni mwaakan te Tamnei ae Raoiroi (tara Moronaai 10:3–5).
Te kakoaua ibukin Ana Boki Moomon aei e kamatoa “bwa Iesu Kristo bon te Tia Kamaiua te aonaaba, bwa Iotebwa Timiti bon ana tia kaotioti ao te burabeti ni boong ni kaitira, ao Ana Ekaretia Iesu Kristo ibukia Aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira bon abanuean te Uea are e a tia ni manga kateaki iaon te aonaaba, ibukin te katauraoi imwaain manga okin te Mesia” (kabwarabwaraana n Ana Boki Moomon).
I a tia n noora mwaakan Ana Boki Moomon ibukin karekean te koaua ibukin Kaokan Bwaai nakoia ngaa ma ngaa ni kabuta te aonaaba. I a tia n ongo taekana n riki inanon taetae aika mwaiti, n noori motinnano inanon taian katei aika kakaokoro, ao n tei ni miimi n teimatoan te rau ae uotia Ana Boki Moomon. Bon te koaua raoi ae “kamimi ma ni kakuba” (2 Nibwaai 25:17).
Te moan tai ae I noora koauan mwaakan Ana Boki Moomon bon inanon maiun temanna ae rairaki, I bon beku bwa te mitinare iaon France. Ngai ma toau ae kaain Britain ti kabanea mwaitin ara tai ni karebwerebwe iaon taian mataroa—ma tabeua taian kaeka. N te bwakantaai teuana te aine ae rangi ni kinaaki, ae e a bon toro n aine e kauka ana mataroa. E bon uarereke ana tai ibukira n te bong anne, ma ti katuka Ana Boki Moomon ao ni kabaea ara tai n okiria uoua te bong imwiina. Ngke ti a okiria n ana auti ao e uki te mataroa, I namakina te namakin n tamnei ae korakora. E ingainga neiei ni kan noorira. E a tia neiei ni wareka te boki ao e a tia n namakina mwaakan te Tamnei ae Raoiroi. E taekina neiei aron namakinan te kimwareirei ao te rau. E a bon tauraoi neiei ni butimwaai reirei ake ngaira ana toro te Uea ti na kona ni manga anganna.
Bon tain te kamwaitoro ni Beberuare. Akea ara umwantabu n ara kaawa, ngaia are ti a karina te tabo ni bwabetito ae kona n tatabekaki inanon te auti te kai ibukin nnen kanaia maan. Te buane man te ran ae kabuebue e kaona te eea. Taian membwa man te mwaanga aika nanorinano a katobibia te nne n ran aei ngke te aine aei e tamwarakea te kain tamwarake ao n ruo nakon te ran ni bwabetitoaki bwa kaain te Ekaretia.
Te rau ae kaotia te aine ae moan te tamaroa aei e a kaoki ana taeka ngkoa Parley P. Pratt (1807–57) ngke e taekina ana moan tai ni kaitibo ma Ana Boki Moomon: “Ngke I warekia, e mena irou tamnein te Uea, ao I ataia ao n ota raoi bwa e bon koaua te boki, n arona ae mataata ao ni kaotaki n aron ae ota iai te aomata ao n ataia bwa iai ngaia.”4
Ma ni kamatoaan te koaua aei, ti rin n te Ekaretia ao man ninikoria inanon taian berita ao katabeara ibukin ara berita aika tabu. Ara koaua ibukin taian reirei n te euangkerio aika mwaiti a na rikirake rinanon ara waaki iaon te aba, ma n taai nako bon Ana Boki Moomon are e moan uota te rau ibukin ataakin ae te euangkerio ao te nakoanibonga a tia ni manga kaokaki. Bon ngaia aan te waaki ae ti kateitei iaona.
Te Rau ibukin Itiakin ana Reirei Kristo
Ma n rikiraken te kangaanga ibuakoia ana aomata, e a tia ni kataia te burabeti ae Aramwa ni “kataa tamaroan ana taeka te Atua,” are iai “korakoran riki korakorana iaon aia iango aomata nakon te kabaang, ke te bwai riki teuana” (Aramwa 31:5).
Ana reirei ni koaua Kristo, e karekeaki ma te onimaki, e bita tamneira ao n anganiira te rau. E bon taekinna te Uea bwa iai inanon Ana Boki Moomon “bwaninin ana euangkerio ae akea tokina” (D&C 27:5; tara naba D&C 42:12). E kaota te babaire ni kamaiu Ana Boki Moomon ao “kaekan titiraki aika kakannato ibukin te tamnei.”5
Taian reirei ibukin koaua inanon Ana Boki Moomon a reiakinaki inanon waaki aika matoatoa ibukin te buaka ao karawawata, inanon aia taeka n reirei taian burabeti, inanon aia marooro taian karo nakoia taian nati, ao inanon oin ana taeka te Tia Kamaiu. Bon iai oin te botoniango: “E na ruo te Atua n oin rabwatana ibuakoia natia aomata, ao e na kabooia ana botanaomata” (Motiaea 15:1). Bon iai naake a kakaei: “Ao N na tuangkami taekan te kangaanga are I kaaitara iai ma te Atua” (Enoti 1:2). Bon iai te wewete ngkai naba ibukin ae ti na katikui ara bure i akura ao ni tamwarake nakon te rieta are e rietaata riki: “Ao e koro bukina bwa inanon te maan ae teniua te ngaina ao teniua te bong ao I bon rootaki n te maraki ae korakora ao e korakai tamneiu, ao ngke I a tang nakon te Uea are Iesu Kristo ibukin ana nanoanga, are I a karekea kamaunaan au bure. Ma nooria, I bon tang nakoina ao I karekea raun nanou” (Aramwa 38:8; katuruaki taekana). Ao iai ana taeka te Tia Kamaiu ni karekean te mweeraoi ao te rau: “Kam aki okiria ngkai … bwa I aonga ni kamarurung ngkami? … Ngkana kam kawarai ao e na reke iroumi te maiu are akea tokina. Nooria, e aroraki baiu ae nanoanga nakoimi, ao anne e roko nakoiu, ao N na butimwaia” (3 Nibwaai 9:13–14).
E karaurau n anganiira taian karaki ao taian koaua Ana Boki Moomon man kaoti nakoira. Ngkana ti karaui ni iangoi ao n tataro ibukia, e na karaurau ni kaoti nako nanora te Uea ni kainnanoan ae ti riai n rairi nanora ao ni bitaki. Ao ngkana ti berita n ae tabu ma te Uea ao ni karaoi bitaki inanon maiura, ti namakina mwaakan Ana Mwakuri ni Kamaiu ao ni kamatoa te rau. Ao ngkai e tabe ni waaki mwanangara n tamnei, ti namakinna ae ti a tia ni kakorakoraaki man Ana nanoanga ngkana ti kaitara ma taian kangaanga ma karawawatan te maiu. E a tia n taekinna te Abotoro, “Ngkana ti tangiria n taetae nakon te Atua, ti na tataro. Ao ngkana ti tangiria bwa E na taetae nakoira, ti na ukeuke ni wareki booki aika tabu.”6
Bon aio te rau ibukin koauan ana reirei Kristo ae kuneaki inanon Ana Boki Moomon.
Te Rau ibukin Ara Utu
Inanon te mangaongao ni karongoa, waaki ni katabetabe, ao akean te atatai raoi ibukin te maiu, a bane nanoia ara utu ibukin te rau. Ti kainnanoi mweengara n riki bwa taabo ni katantan, taabo ibukin te rau, taabo ibukin te koaua.
E a tia n anganira te berita ae moan te tamaroa Beretitenti Gordon B. Hinckley bwa ngkana ti wareka Ana Boki Moomon: “I a kaman berita nakoimi … bwa e na reke inanon maiumi ao inanon mweengami rakan riki Tamnein te Uea, kakorakoraan te iango n nakonako n te ongeaba nakon Ana tua nako, ao te koaua ae korakora riki ibukin kakoauaan ae bon maiu Natin te Atua.”7 Aikai raoi taian berita ibukin te rau ae korakora ake ti kainnanoi inanon ara utu nako.
Ana Boki Moomon bon rongorongon ngkoa aika kamimi ibukin maiu n tamnei. Aia taeka taian burabeti a uotaki rikaaki rinanon bubua n ririki mairoun te karo nakon te nati, ni kamanoaki man kawakinaki rinanon kangaanga ao buaka, ni uotaki ni ikotaki ao ni kakimototoaki, ao imwiina e kaweneaki inanon tienture, n tokina e na roko inanon te tai ibukin koron boong. Bon te kamimi bwa Tamnein te Uea, a tia n rairaki nakon taetae ni kabane ao katei nako, e bon kuneaki ni mwaiti inanon te boki ae tabu aei?
Te berita ibukin te mweeraoi ao te rau e bon mena ni katoai mwakoro ao kiibu inanon Ana Boki Moomon. Ti riai ni wareka te boki aei ma te nano n tataro ao te onimaki, ao e na ninira ana rau te Tia Kamaiu ngkana ti wareware.