Zvibatsiro Zvekudzidza
Mepu 9: Nyika yeTestamente Yakare


Mepu 9

Nyika yeTestamente Yakare

Mufananidzo
mepu 9 yeMubhaibheri

Kch.

Caucasus

Caspian Sea

Gomo reArarati?

Black Sea

Uraritu

Mahori

Tiroyi

Maheti

Uri?

Harani (Padani-arami)

Asiria

Karkemishi

Mesopotamia

Ninive

Rwizi rweYufratesi

Asharia

Akadi

Bani reDura

Shushani (Susa)

Rwizi rweTigirisi

Babironi

Rode

Kitimi (Saipurasi)

Baberi (Shinari)

Siria

Kaftori (Krita)

Erami

Sidoni

Finisia

Damasiko

Babironia

Tire

Gwenga reArabia

Uri?

Gungwa reKinereti (Gungwa reGarirea)

Megido

Gungwa Guru kana Gungwa reKumusoro (Gungwa reMediterenieni)

Jerusarema (Saremi)

Gungwa reZasi (Gungwa rakadzama rePersia)

Kanani

Gungwa reMunyu (Dead Sea)

Beeri-sheba

Muromo werwizi rweNairi

Gosheni

Midiani

Gwenga reRibia

Oni

Ezioni-geberi

Egipita

Nairi

Gomo reSinai? (Horebi)

Gungwa Dzvuku

Makiromita

0 100 200 300 400

A B C D E F G H

1 2 3 4

●1

●2

●3

●4

●5

●6

●7

●8

●9

●10

●11

●12

●13

●14

●15

●16

●17

  1. Gomo reArarati Nzvimbo yagara ichingozivikanwa kuti ndipo pakamhara ngarava yaNoa (Gen. 8:4). Nzvimbo chaiyo iyo haizivikanwi.

  2. Uri Musha wekutanga waAbrahama, uko kunove kwaakapotsa ave chipiriso chemunhu, akaona ngirozi yaJehova, akatambira Urimi neTumimi (Gen. 11:28–12:1; Abr. 1; 3:1). (Cherechedza zvakare imwe yenzvimbo ingangove yeUri nechekuchamhembe kweMesopotamia.)

  3. Babironi Baberi (Shinari) Yakatanga kugarwa naKushi, mwanakomana waHami, uye naNimirodi. Nzvimbo yekutanga yemaJareti panguva yeShongwe yeBaberi mumatunhu makuru eShinari. Mushure rakave guta guru redunhu reBabironia uye musha wemadzimambo vaBabironia, kusanganisira Nebukadnezari, uyo akatora maJuda akawanda muhupambi muguta rake mushure mekuparadzwa kweJerusarema (587 Kristu asati azvarwa). MaJuda vakaramba vari muhusungwa muBabironi kwemakore anokwana 70 kusvikira munguva yaMambo Koreshi, uyo akabvumira maJuda kuti vadzokere kuJerusarema kuti vavakezve temberi. Danieri muporofita akagarawo pano pasi pehutongi hwaNebukadnezari, Bershazari, naDariusi Ⅰ (Gen. 10:10; 11:1–9; Ⅱ Madz. 24–25; Jer. 27:1–29:10; Ezk. 1:1; Dan. 1–12; Omu. 1:22; Eta 1:33–43).

  4. Shushani (Susa) Guta guru reHutongi hwePersia riri pasi pehutongi hwaDariusi wekutanga (Dariusi Mukuru), Zekisisi (Ahasuerusi), naArtashasta. Kwaigara Mambokadzi Estere, uyo kushinga kwake nerutendo kwakaponesa maJuda. Danieri, mushure mezvo, Nehemia vakashandirawo pano (Neh.1:1; 2:1; Est. 1:1; Dan. 8:2).

  5. Bani reDura Shadraki, Meshaki naAbedi-nego vakakandwa mubisiro raipisa zvikuru pavakaramba kunamata chimufananidzo chegoridhe chakange chagadzirwa naNebukadnezari; Mwanakomana waMwari akavachengetedza, uye vakabuda mubisiro vasina kumbokuvara (Dan. 3).

  6. Asiria Asharia raive guta guru rekutanga reAsiria, richizoteverwa neNinive. Vatongi veAsiria Sharmaneseri wechishanu naSargoni wechipiri vakapamba Umambo HweKuchamhembe hweIsraeri vakatakura madzinza gumi muhusungwa muna 721 Kristu asati azvarwa (Ⅱ Madz. 14–15, 17–19). Asiria yaive chityiso kunaJuda kusvikira muna 612 Kristu asati azvarwa. Asiria payakurirwa neBabironi.

  7. Ninive Guta guru reAsiria. Asiria yakarwisa nyika yeJuda munguva yehutongi hwaHezekia nehushumiri hwemuporofita Isaya. Jerusarema guta guru reJuda, rakapunyutswa zvinoshamisa apo ngirozi yakauraya mauto 185,000 vechiAsiria (Ⅱ Madz. 19:32–37). Ishe akaudza muporofita Jona kuti aparidzire kuvanhu veguta iri kuti vagotendeuka (Jona 1:2; 3:1–4).

  8. Harani Abrahama akagara pano kwechinguvana asati aenda kuKanani. Baba vaAbrahama nemukoma wake vakasara vari pano. Rebeka (Mukadzi waIsaka), uye Rakeri, Rea, Birha naZirpa (Vakadzi vaJakobo), vakabva panzvimbo ino (Gen. 11:31–32; 24:10; 29:4–6; Abr. 2:4–5).

  9. Karkemishi Farao Neko akakundwa pano naNebukadnezari wechipiri, zvakazopedza masimba eMaEgipita muKanani (Ⅱ Mak. 35:20–36:6).

  10. Sidoni Guta rino rakatangwa naSidoni, muzukuru waHami, uye ndiro guta rechiKanani rekuchamhembe kwekupedzisira (Gen. 10:15–20). Raive musha waJesaberi, uyo akaunza kunamatwa kwaBaari muIsraeri (Ⅰ Madz. 16:30–33).

  11. Tire Iri raive guta raikosha munezvekutengeserana uye riri chiteshi chengarava muSiria. Hirami weTire akatumira sidha negoridhe nevarume vaishanda kuzobatsira Soromoni mukuvaka temberi (Ⅰ Madz. 5:1–10, 18; 9:11).

  12. Damasiko Abrahama akanunura Roti pano. Raive guta guru reSiria. Munguva yekutonga kwaMambo Davidi, maIsraeri vakapamba guta iri. Erija akaropafadza Hazaeri kuti aite mambo weDamasiko (Gen. 14:14–15; Ⅱ Sam. 8:5–6; Ⅰ Madz. 19:15).

  13. Kanani Abrahama nezvizvarwa zvake vakapihwa nzvimbo iyi kuti igove yavo nekusingaperi (Gen. 17:8).

  14. Gomo reSinai (Horebi) Ishe vakataura kuna Mosesi kubva muchigwenzi chaibvira (Eks. 3:1–2). Mosesi akapihwa Mutemo neMirairo Gumi (Eks. 19–20). Ishe akataura kuna Erija muizwi, rakadzikama riri diki (Ⅰ Madz. 19:8–12).

  15. Ezioni-geberi Mambo Soromoni akavaka ngarava dzehondo muEzioni-geberi (Ⅰ Madz. 9:26). Zvingagodaro kuti pachiteshi chengarava ichi, mambokadzi Sheba, mushure mekunzwa mukurumbira waSoromoni, akasvikira pano kuti amuone (Ⅰ Madz. 10:1–13).

  16. Egipita Abrahama akafambira kuno nokuda kwenzara huru muUri (Abr. 2:1, 21). Ishe akaudza Abrahama kuti adzidzise maEgipita zvaakange iye aratidzwa naIshe (Abr. 3:15). Vakoma vaJosefa vakamutengesa muhunhapwa (Gen. 37:28). Josefa akave mutongi wemba yaPotifari pano. Akakandwa mutorongo. Akadudzira chiroto chaFarao akabva apihwa chinzvimbo chamasimba muEgipita. Josefa nevakoma vake vakaunzwa pamwechete. Jakobo nemhuri yake vakatamira pano (Gen. 39–46). Vana veIsraeri vakagara muGosheni munguva dzemafambiro avo muEgipita (Gen. 47:6).

    MaIsraeri vakawanda vakapararira nekuva namasimba makuru; apo ndipo pavakazopinzwa muhunhapwa nemaEgipita (Eks. 1:7–14). Mushure mezvikondombera zvaiteedzana teedzana Farao akabvumira Israeri kubva muEgipita (Eks. 12:31–41). Jeremia akaendeswa kuEgipita (Jer. 43:4–7).

  17. Kaftori (Krita) Nzvimbo yakare yemaMinoenzi.