Na Vakavinavinaka: Na Salatu ki na Bula Marau

Meu wasea mada e dua na italanoa totoka oqo vei kemuni. E dua na matavuvale a sotava tiko na veika dredre. Sa rui dredre sara me ratou sega ni raica tiko vakabibi na veika e bolei iratou oqo. A vola vakaoqo o tinadratou, “Sa vakacacani vakadua na neitou bula ka keitou sa vakanaulu yani vua na Tamada Vakalomalagi me veidusimaki mai. Ni oti ga o ya keitou sa vakila ni keitou sa solegi ena veika vinaka ka vakayaloqaqataki mai na veiyasana kecega. Sa tekivu sara ga ena loma ni neitou matavuvale me keitou dui veivakavinavinakataki vakai keitou ka vakakina vua na Turaga ena veisiga yadua. E dua na noqu itokani voleka a vakaraitaka vei au ni sa sinai vuabale tu na neitou ‘basikete ni veivakalougatataki’. Mai na veivosaki o ya a tekivu mai kina e dua na qito ka’u taleitaka kei iratou na luvequ. Ni bera ni cabori na masu vakamatavuvale ena veibogi keitou dau veivosakitaka mada e liu na neitou dui cakacaka ena siga o ya ka wasea na veika ni veivakalougatataki sa vakuri ena neitou ‘basikete ni veivakalougatataki’. Na levu ga ni neitou vakaraitaka tiko na neitou vakavinavinaka, na kena levu cake na neitou vakavinavinakataka na veika era yaco mai. Keitou vakila na loloma ni Turaga ena dua na sala talei ena kena sa yaco mai na veimadigi ni veivakatorocaketaki.²

Na cava ena vakuria na “basikete ni veivakalougatataki” ki na nomu matavuvale?

E gadrevi me vulici ka vakayacori na vakavinavinaka, ka sega ni me vakilai walega, ia me vakaraitaki yani. Sa dau vakavuqa na noda dau sega ni kidava rawa ni sa vakayaco ka tiko vei keda na Turaga. Eda vosa kudrukudru, vakatoto, veivorati, vakalelewa, ka da dau sega ni vakavinavinaka. Ena iVola i Momani, eda vulica kina ni o ira era vosa kudrukudru era sega ni kila “na loma ni Kalou o koya … sa buli [ira]”³ Sa vakasalataki keda tiko kina na Turaga me da kakua ni vosa kudrukudru baleta ni na dredre kina vua na Yalotabu me cakacaka vata kei keda.

Na vakavinavinaka sai koya na ivakavuvuli sa vakasinaiti tu ena Yalotabu. E tadolava na noda vakasama ki na dua na vuravura ka sa curuma taucoko tu na iyau ni dua na Kalou bula. Ni da umani kina eda na kidava vakayalo na veivakurabuitaki ni veika lalai, ka na dau vakamarautaka na yaloda ena itukutuku ni Nona loloma na Kalou. Na veivakayadrati cecere oqo ena vakatorocaketaka na noda kidava rawa tiko na veidusimaki vakalou. Ni da veivakavinavinakataki, ena rawa me da sobuti ena Yalotabu ka sema yani kivei ira era tiko voliti keda ka vakakina vua na Turaga. Na vakavinavinaka e vakauqeta na marau ka yaco kina na veivakauqeti vakalou. “Dau vakavinavinakataka vua ena veisiga,” e kaya vakaoqo o Amuleki, “na nona loloma, kei na isolisoli sa solia vei kemudou.”⁴

Na loloma veivueti kei na veivakalougatataki e dauyaco mai ena veimataqali sala—ena so na gauna o ya na veika dredre. Ia, e kaya kina na Turaga, “Mo vakavinavinakataka vua na Turaga na nomu Kalou na nona isolisoli kecega.”⁵ Na isolisoli kecega sa kena ibalebale sara ga o ya: na veika vinaka, na veika dredre—e sega ni vica walega na ka. Sa vakaroti keda o Koya me da dau vakavinavinaka baleta ni na kauta mai na bula marau. Oqo e dua tale na ivakaraitaki ni sa lomani keda o Koya.

Na cava e dau yaco vei iko ni dua e vakavinavinakataki iko? Ena dua na Sigatabu au a laki dabe tikiva sara e dua na marama lewe ni iSoqosoqo ni Veivukei kau laki kilai koya sara kina vakavinaka. Ni oti toka e vica na siga a yaco mai vei au e dua na i-meli: “Vinaka vakalevu na nomu a laki dabe e yasai luvequ ena soqoni ni iSoqosoqo ni Veivukei. O a mokoti koya. Ko na sega ni kila na kena bibi vei koya kei au na ka o cakava o ya.”⁶ Au a kurabui sara ena vosa oqo nei tinani gone oya; a yaco kina vei au na marau.

Na cava beka o dau vakila ni ko dau vakavinavinakataki ira na tamata? Au gadreva meu vakavinavinaka vua e dua e dau kauwaitaki ira na makubuqu. Ena vica na vula sa oti, au a tiko kina mai Texas, kau a tarogi Thomas e yabaki ono me baleti nona Bisopi. E a kaya, “I Bubu, o iko na kilai koya. E dau dara na sutu loaloa, vakasote vulavula vakataki Tata ka taliva na nona vava ka vakaneketai damudamu. E vakamatailoilo o koya ka dau matadredredre.” Au kila rawa sara na bisopi nei Thomas na gauna ga au a raici koya kina. Sa vakasinaiti na yaloqu ena noqu vakavinavinakataki koya. Vinaka vakalevu Bisopi Goodman, ka vinaka vakalevu vei kemuni kece sara na bisopi totoka.

E volai tu ena Luke wase 17 na veika e a sotava na iVakabula ena gauna sa vakabulai iratou kina na lewe 10 na tamata vukavuka. Me vaka ko ni sa kila tu, ni a dua ga vei ira na lewe tini na tamata vukavuka oqo a lesu mai ka mai vakaraitaka na nona vakavinavinaka. E sega beka ni ka talei ni a sega ni kaya na Turaga vakaoqo, “sa vakabulai iko na nomu vakavinavinaka”? Ia, a kaya ga, “Sa vakabulai iko na nomu vakabauta.”⁷

Na ivakaraitaki ni ivakavinavinaka nei koya na tamata vukavuka o ya a kila rawa na iVakabula ni sa ivakaraitaki ni nona vakabauta. Ena gauna eda masu ka vakaraitaka kina na noda vakavinavinaka vua na Tamada Vakalomalagi dauloloma, ia e sa tabogo, eda sa vakaraitaka tale tikoga na noda vakabauti Koya. Na vakavinavinaka sai koya na idole kamikamica ni loloma ni Turaga ki na noda bula, o ya sa ivakaraitaki tiko ni noda vakabauta.

Ena 1832, sa raica kina na Turaga na kena sa gadrevi me vakarautaki na Lotu me baleta na veika rarawa ni veisiga ni mataka. Na veika rarawa e vakarerevaki. Ia e kaya ga kina na Turaga, “Mo dou reki ga, ni’u sa tuberi kemudou tiko. Raica sa soli vei kemudou na matanitu, kei na kena veivakalougatataki.

“Ia ko koya sa vakavinavinakataka na ka kecega sa soli vua, ena vakalougatataki.”⁸

Na mataqali vakavinavinaka e dau vakavinavinakataka na veika rarawa sa gadrevi kina na yalo sa raramusumusu kei na yalo sa bibivoro; na yalomalumalumu ni kena ciqomi na veika e sega ni veisautaki rawa; na yalo rawarawa ni kena vakaraitaki na veika kecega oqo vua na Turaga—ena gauna mada ga ni da sega tu ni kila vakavinaka na vuna; na kena vakavinavinakataki na veimadigi vivinaka e se bera ni vakaraitaki mai. Sa na qai yaco mai na bula vakacegu.

Na cava beka na iotioti ni gauna ko a vakavinavinakataka kina na Turaga me baleta na nomu vakatovolei kei na veika rarawa o sotava? Na veika dredre sa dau vakavuna me da dau biuti keda sobu kina ki ra; ka dau cakava talega na ka oqo na kena vakavinavinakataki na veika e veisaqasaqa?

E kaya vakaoqo o Peresitedi David O. McKay, “Eda na liaci ena gauna ni veivakararawataki ni meca na vakatovolei dina ni noda vakavinavinaka … ni sa sega ni vakatau ki na veika e sotavi tiko ena gauna oqo, ena rarawa se marau.”⁹

Kivei kemuni na marama totoka yalodina ena Lotu, au sa vakavinavinaka vei kemuni ena vuku ni nomuni matataka na loloma ni Turaga ena nomuni veiqaravi: na nomuni karoni ira na matavuvale ena gauna e mate kina e dua na nodra daulomani; na nomuni veiqarauni tiko me vakayacori na veisiko; na nomuni yalodina ki na bucini na nodra ivakadinadina na gone ena nomuni ilesilesi ena Lalai; na nomuni gauna ena nodra vakarautaki na goneyalewa ki na bula vakamarama. Vinaka vakalevu na yalodina tiko. Au sa sotava na loloma ni Turaga ena vuku ni nomuni yalodina tiko. Au kalougata dina meu mai veiqaravi ena kemuni maliwa; sa vakasinaiti tu na yaloqu ena vakavinavinaka kei na noqu lomani kemuni yadudua sara. Au sa vakavinavinaka vakalevu sara kivei ira na lewe ni matabete au dau veiqaravi tiko kina.

Na noqu vakavinavinaka cecere duadua sa vagolei ki vua na noqu iVakabula, sai Koya na Luvena sa cakava na ka kecega sa tukuna Vua o Tamana, ka a veisorovaki ena vukui keda yadudua. Niu vakananumi Koya kau sa vakavinavinakataka na Nona loloma, au sa gadreva dina meu ucui Koya. Me da vakalougatataki mada ga me da vakila rawa kina na Nona loloma ki na noda bula ena veisiga. “Me ia na vakavinavinaka vua na Kalou ena vuku ni nona isolisoli sa sega ni tukuni rawa.”¹⁰ Ena yaca tabu i Jisu Karisito, emeni.