Ki Vei Ira na Matabete i Eroni: Vakavakarau me baleta na Tini na Yabaki ni Vakatulewa

iVakatakilakila

Sa dua na ka marautaki meu tiko ena kemuni iserau na taciqu, ni kemuni vakasoqoni vata e vuravura raraba. Au vakananuma lesu na qaqa ni sere, “Raica! E dua na mataivalu vakatui, tauri drotini, seleiwau, kei na isasabai, era toso ki liu me ra veivakadrukai ena buca levu ni valu ni bula.”¹ E dina, oi kemuni na mataivalu vakaturaga ni Kalou, yalododonu ka dina.

Ena bogi nikua au via vosa vei ira era lewe ni mataivalu oqo era gone taudua—na Matabete i Eroni: dikoni, ivakavuvuli, kei na bete era lakova yani na buca ni ivalu ni bula. E dina ga ni ko sega ni nanuma, ko a vola na yacamu ena cakacaka oqo ena duabulu na vakatulewa, ka a caka vakadede sara tu ena noda bula taumada. E kea, ena Bose Vakaturaga mai Lomalagi, ko a lewa kina mo muria na lomadrau na Tamada Vakalomalagi kei na Luvena ko Jisu Karisito. Nanuma tiko oqo: ko iko na luve ni Kalou ka ko sa lewa mo muria na iVakabula ena gauna e vinakata vakalevu duadua kina, ka sa yaco kina mo dua na tamata cecere vakaidina.

Baleta na nomu lewa vakalou ka vakatulewataka na nomu toso ki liu tawamudu, ko ciqoma e dua na yago vakayago, rawata na galala ni digidigi mo digitaka kina na vinaka mai na ca, ka ko sa tubu tiko ena gauna oqo mo vakavakarau mo taura na itovo ni noda iVakabula. Ko sa papitaiso ka ciqoma na Yalo Tabu. Ko sa vulica tiko ko cei ko iko, na vuna o tiko kina eke, kei na vanua ko lako tiko kina. Ia oqo ko sa ciqoma na Matabete i Eroni!

Na Matabete i Eroni e matabete ni veivakarautaki, ka soli ena gauna ni veivakarautaki oqo ena nomu bula. Na ivakarau ni nomu cakacakataka [na] matabete oqori ena gauna oqo ena vakarautaki iko ena nomu veivakatulewa bibi kece ena gauna se bera mai. Na veilewa oqori e oka kina na ciqomi ni Matabete i Melikiseteki, lako ki na valetabu, veiqaravi ni kaulotu, vuli, digitaki ni cakacaka, kei na digitaki ni itokani mo drau vauci vata ena valetabu ena gauna oqo ka tawamudu. Sa dui vagauna kei na draki na noda vakatulewa kecega. Vakadeitaka ni ko sa vakatulewa tiko ena kena gauna kei na draki dodonu. Era na vakayacori na vakatulewa ni veisautaki ni bula kece oqo ena dua na gauna osooso sara, ka lekaleka na gauna ni ko se yabaki 20 vakacaca—ena gauna au vakatoka me “Tini na Yabaki ni Vakatulewa.”

Niu vuli tiko meu pailate ni waqavuka ni vala, au vakarautaki au meu vakayacora e dua na vakatulewa bibi ena vanua ni vakatovotovo ni vakavuka waqavuka. Me kena ivakaraitaki, au vakatovotovotaka na vakatulewa ni gauna meu biuta kina na waqabuka ke waqa mai na cina ni ivakasala ni kama kau vakasosowiriwiri yani sega ni lewai rawa. Au nanuma e dua na itokani lomani ka sega ni a kitaka na vakavakarau oqo. Ena vakasaqara e dua na sala me kua ni tiko kina ena vuli ni vakatovotovo oqo ka laki qito golf se qalo. E sega vakadua ni vulica na iwalewale ni leqa tubukoso! Ni oti tale e vica na vula, a kama na nona waqavuka, ka vakasosowiriwiri yani ki na qele ena yameyame. Ni raica na cina ni ivakasala ni kama, na nona itokani gone, e sa vakarautaki koya oti tu ki na ituvatuva vakarautaki ni bera ni yaco na leqa vakaoqo, e kila na gauna me biuta kina na waqavuka ka vakaivukavuka me taqomaki kina. Ia na noqu itokani ka sega tu ni vakarautaki koya me vakatulewa e a tikoga ena waqavuka ka voca mate.

Ena tini tale na yabaki mai oqo ena vakaiyalayala ga na nomu gauna ni vakavakarau. Ni ko ni lewe ni Matabete i Eroni, e rui bibi mo vakavakarau oqo. E dodonu mo tara na nomu ituvatuva ni veika me vakayacori ni bera ni yaco na leqa vakaoqo me baleta na vakatulewa bibi ko na vakayacora ena tini na yabaki ka tarava ni nomu bula. E dodonu mo kila na ka mo vakayacora kei na gauna mo vakayacora kina ena veigauna kece mo vakatulewa kina. Nanuma na nomu sega ni vakatulewa e rawa ni vakatubuleqa me vaka ga na nomu vakatulewa cala. E vuqa sara na vakatulewa ko vakayacora se sega ni vakayacora ena tiko na kena isau tawamudu.

Oqo na kena gauna mo yaco kina mo dua na tisaipeli nei Jisu Karisito, e kena ibalebale mo ciqoma na Nona veisureti mo “lako mai, mo muri au.”² Oqo na vakatulewa eda a vakayacora ena noda bula taumada. Oqo e dodonu me da vakayacora tale ena bula vakayago oqo, ena veisiga, ena veituvaki kecega ena noda taura vei keda na yaca ni iVakabula, vakananuma na Nona veisorovaki ni solibula, ka maroroya na Nona ivakaro. Oqo eda yalataka me da vakayacora ena gauna eda papitaiso kina, ka tiko na gauna me da vakavouya na veiyalayalati oqori ena veimacawa ni da vakaivotavota ena sakaramede.

Oqo na kena gauna me da tauyavutaka ka vakarautaki keda me noda itokani tikoga na Yalo Tabu. E kena ibalebale oqo mo ni vakayacora na veika era vakavulica vei kemuni na nomuni itubutubu kei ira na iliuliu—vulica na ivolanikalou; masu ena mataka kei na bogi; mo savasava, ka rairai vinaka; vakamuria e dua na ituvatuva; tuvalaka ka rawata na nomu lalawa; yalodina ena veika ko vakayacora; maroroya na nomu yalayala; ka kilikili ena matabete ko lewena. Mo bulataka tikoga, tikoga, na ivakatagedegede, e vakatakilai mai vei ira na parofita, ena ivolalailai Me iSakisaki ni iTabagone.

Oqo na kena gauna mo vakatulewataka se ko cei me nomu itokani ka mo kilikili me dua na nomu itokani yalododonu ka tawamudu. E ka rawarawa sara, kemuni na veitacini. Me vaka e vakavulica vei au ko tinaqu. “Veikilai ga na toa ni Qamea.” Ko ira era taba vata kei kemuni era rawa ni vakayarayarataki kemuni mo ni vakayacora na veika lelevu se temaki iko ki na veisala duatani ka dau veivakararawataki. Era vakarawarawataka na bulataki ni kosipeli ko ira na itokani dina. Era sega vakadua ni lavaka vei keda me da digia na nodra sala mai na nona sala na Turaga. Era vukei keda me da mataqali tamata ka vakayarayarataki ira mai na itokani dina tale eso. Ka ra vukei keda me da yaco me da mataqali tamata era rawa ni digia na itokani yalododonu me ra tiko vata me tawamudu. Kevaka ko gadreva na mataqali itokani vaka o ya, tarogi iko: Au sa itokani beka o ya vei ira na tani? Au sa tautauvata tiko li kei koya au na vinakata me noqu itokani tawamudu?”

Oqo na kena gauna mo vakavakarau me baleta na nomu kaulotu. Vakatau ki na nomu ituvaki yadua, e rawa ni ko qarava na cakacaka ni kaulotu tudei. Ni ka bibi oqo, ia nanuma ni bibi cake na lako ki na valetabu ni bera na nomu ilakolako ki kaulotu. Na kaulotu e dua na gauna talei me maroroi kina na veiyalayalati ni valetabu ena kena bulataki na lawa ni soli ka—mo solia na nomu gauna taucoko, isolisoli, kei na taledi vua na Turaga ka qaravi Koya ena yalomudou taucoko, igu, nanuma kecega kei na nomudou kaukauwa. Au dau vakila ni rua na yabaki ni nomu veiqaravi ena ikatini ni gauna ni imatai ni 20 na yabaki ni nomu bula. Ia kevaka sara mada ga ko sega ni kaulotu tudei, ko rawa ni vakarautaki iko ena dua na siga ena gauna mai muri, ni sa donu na gauna, mo gole ki na valetabu ka vakayacora na veiyalayalati tabu me rawa kina ni ko ciqoma na nomu veivakalougatataki tawamudu.

Oqo na kena gauna mo vakarau mo vakavulici, vuli, ka cakacaka. Me vaka ni ko ni cauravou ni Matabete i Eroni, ko ni tiko mo ni vakarautaki ena bula. Na nomu gugumatua e koronivuli edaidai ena vakarautaki iko mo maroroya na ivakasala nei Peresitedi Hinckley ena gauna se bera mai—mo rawata na vuli kecega ko rawa ni rawata.³ Mo lewa oqo mo vakayacora na nomu vinaka duadua e koronivuli kei na vanua ni cakacaka. Ena gauna ko ya, ni yaco mai na kena gauna donu, ko na tu vakarau mo ciqoma ka vakayagataki ira. E dodonu me da nanuma kece: “Sa vuqa na isolisoli ka sa soli vei ira na tamata yadua.”⁴ Vakavinakataka na nomu isolisoli kei na taledi. Kemuni na cauravou, digitaka na nomu kalasi ena masumasu, parokaramu ni vakavulici, kei na cakacaka me vakarautaki iko ki na veigauna lelevu kei na itavi e levu cake ena gauna e se bera mai.

Oqo na kena gauna ni talairawarawa. Ena bula taumada e a sega ni vakatikina ga na noda talairawarawa. Eda a sega ni tomika se digia na tiki ni ituvatuva tawamudu cava me da muria. Au vulica na lesoni ko ya ena imatai ni bogi au vuka taudua kina ena noqu vuli tiko meu pailate ni soli kece vei keimami na ivakasala: “Kua ni vuka vakaiwalewale nodra na daucaka iba ena bogi. Kemuni pailate vou ka sega vei kemuni na iyaya ni veivakavulici ni vuka.” Ena dua na gauna e muri, e digia e dua na pailate e vinaka vakarauta ga kei na dua na itokani cecere me talaidredre ki na ivakaro ko ya. Ena gauna e vuka vakadodonu cake ka vakababa ka vakatoboicu e macawa ena bogi e delai Texas, e rai basikata na laca ena idabedabe ni pailate ka nanuma ni raica na kalokalo era tu e cake vua, ia e raica dina tiko na cina ni misini ni keli waiwai e ra. E sotava tiko na veilecayaki: Na idre ni lawa ni macawa ena nona waqavuka e vakayacora tiko me vaka e vuki vakadodonu cake tu, ia e vakatoboicu tu. Ena gauna e tabaka kina na gacagaca ni waqavuka me vuka cake e macawa ena bogi, e dokoulu sobu ki vuravura ka voca ena cina kataremoremo ni rara ni waiwai e ra.

Ni ko vukataka tiko e dua na waqavuka, ke ko veisautaka na nomu itutu ena dua mada ga na diqiri (degree) ena dua na gauna, na daligamu e loma e sega ni na taura rawa na veisau. Kemuni na wekaqu gone kei na qase, ni da vakayacora me da talairawarawa ki na so ga na ivakaro, eda veisautaka na noda itutu ni veiwekani kei na Turaga—ka vakalevu ena dua ga na diqiri ena dua na gauna. Ni cakacaka vei keda na kaukauwa veivakacalai ni meca, eda sega ni kilai ira rawa, ka da sotava na veilecayaki vakayalo. Ena rairai me vaka eda lako tiko ena mua donu, na kena dina sai koya, eda toso tiko ki na ka e rerevaki. Ena bula taumada, na noda vakatulewa me da muria na Turaga e taucoko. Na vakamuri ni ituvatuva taucoko ko ya ena noda bula vakatovolei ena kauti keda lesu tale vua na Tamada Vakalomalagi.

Oqo na kena gauna me da vakayagataka vakamatau na noda gauna. “Raica me vakarautaki koya na tamata ena bula oqo me na lesu tale vua na Kalou.”⁵ Au vakadinadinataka ni na veirauti nomu gauna ena vuravura oqo, kevaka ko vulica mo vakayagataka vakayalomatua ena gauna ni nomu cauravou. “Mo nanuma na ka oqo na luvequ, ka vuli mai kina ni ko sa cauravou ga; io mo vakamatautaki iko mo muria na vunau ni Turaga ni ko sa cauravou tiko.”⁶

Oqo na kena gauna mo taqomaka na nomu itutu vakaulumatua. Ni voleka ni mai cava na nona bula, ko Jekope na parofita ni Veiyalayalati Makawa e a solia na veivakalougatataki vakatama ki vei ira yadudua na luvena tagane. E sucu e liu ko Rupeni ka nona na itutu vakaulumatua—na veivakalougatataki uasivi me nona ga. Ia ena nona vakalougatataki Rupeni, e kaya ko tamana, “Ko sa … sega ni tarovi vaka na wai, ka ko na sega ni uasivi cake.”⁷ Vakasamataka mada vakalailai na cava na ibalebale ni malanivosa sega ni tarovi vaka na wai. Ni katakata na wai, e yaco me cawa. Ni batabata, e cevata. Ni sega ni vakasalaniwaitaki, e vakavuna na sisi ni qele ka vakarusa na veika kece e donuya na kena gaunisala.

Ni ko lewe ni Matabete i Eroni, e nomu talega na itutu vakaulumatua. Au bolei iko mo talairawarawa ka qaqa. Au bolei iko mo qumia matua na nomu inakinaki kei na nomu yalayala mo muria na iVakabula. Tudei me vaka na vatu ni bulataki na kosipeli. E sega ni dua vei keda e kila kece na veivakalougatataki e waraki keda tu. Na gaunisala ga eda vakayalia kina na veivakalougatataki oqori ni da talaidredre. Kakua ni biuta laivi na nomu ivotavota tawamudu me baleta na veika vakavuravura. Me da talairawarawa ka vakavakarau oqo me da rokova, taqomaka, ka ciqoma na noda itutu lagilagi vakaulumatua.

Kemuni na cauravou, ko ni kaukauwa bibi ena mataivalu ni Turaga, na tamata ivalu qaqa ni gauna oqo.⁸ “Na ka ga drau sa kaburaka, drau na tamusuka tale.”⁹ Vakananuma na tatamusuki lagilagi sa tu mai liu, au sureti iko mo vakasamataka vakabibi mo na vakatulewa vakacava ena tini na yabaki ka tarava.

Na lawa ni tatamusuki e solia e dua na iwalewale ni vakatulewa. Vakarautaki iko ena masumasu, mo kila ni ko iko e dua na luvena tagane na Kalou. Tea na sorenikau ena nomu veivosaki kei ira era na solia na ivakasala vivinaka; qai vakasaqara na veidusimaki ni Yalo Tabu. Laiva me tubu na sore ni veivakauqeti. Na vakasama ni buroro e vinakati me qaravi. Era vinakati me ra matua. Na rarama ni veivakauqeti ena kauta mai na tatamusuki vakayalo ka na yaco mai ni da kerea vua na Tamada Vakalomalagi ena masumasu kevaka eda sa vakayacora e dua na vakatulewa dodonu. Ni da vakamuria na rarama ko ya, ena yali yani na butobuto ka na “tubu tikoga na rarama me yacova na siga lagilagi ko ya”¹⁰—ni da tiko ena iserau nei Tamada mai Lomalagi.

Me iotioti, mo tiko e kea. Oi keda yadua eda a tiko e kea ena Bose mai Lomalagi ka da digitaka na yavu cecere ni marau eda sa marautaka tu oqo. Kemuni na cauravou, ko ni sa yalayala tu vei kemuni, nomu matavuvale, nomu bisopi, nomu iliuliu vakacakacaka, mo tiko ekea. Ena gauna mo tiko kina ena lotu, ena Muavata, se vakayacora e dua na itavi vakabete, mo tiko ekea. Ena gauna ni tauritutu mai koronivuli se parokaramu ni veivakarautaki ki na cakacaka, mo tiko ekea. Ena gauna me ia kina na kaulotu, mo tiko ekea. Ni tekiduru na goneyalewa ko lomana vakalevu ena itutu ni vakamau ena valetabu ni Kalou, mo tiko ekea (sega ni ivakadinadina). Ni ra vakasoqoni na nomu matavuvale ena matanitu vakasilesitieli, mo tiko ekea. Ni waraki iko na iVakabula me kidavaki iko ni ko lesu tale ena lagilagi mai na nomu bula ena vuravura oqo ka vinakata na Tamada Vakalomalagi me vakavolivoliti iko na Nona loloma, mo tiko ekea.

Ni oti na nomu tini na yabaki ni vakatulewa, mo lako ki liu ka lako cake. “Tucake Oi [kemudou] na tagane ni Kalou!”¹¹ Mo ni lewenivale ka tama yalodina. Mo ni dina. Ni tucake ka kilikili vei ira na luvena yalewa kilikili ni Kalou era vukei keda ka tokoni keda. Me da dokai ira mada ga me vaka eda doka na Turaga.

Au vakadinadinataka ni kila na Tamada Vakalomalagi ni ko tiko eke ena bogi nikua. Ko ni tiki ni Nona mataivalu qaqa, vakaturaga ka kena “na iyatu era vakatawani ena sotia, duavata, doudou, ka kaukauwa, era vakamuria na nodra iLiuliu ka lagata na nodra sere ni reki: Qaqa, qaqa, mai vei Koya e vueti keda! Qaqa, qaqa, mai vei Jisu Karisito, noda Turaga!”¹² E tiko ekea ko Koya, E vinakata me da tiko vata kei Koya, E tuberi keda, kei na noda qaqa e tiko Vua, au vakadinadinataka ena yaca i Jisu Karisito, emeni.