2019
Kapau Naʻá Ke Foki Teʻeki ʻOsi Hoʻo Ngāue Fakafaifekaú, ʻOua ʻE Foʻi
Siulai 2019


Kakai Lalahi Kei Talavoú

Kapau Naʻá Ke Foki Teʻeki ʻOsi Hoʻo Ngāue Fakafaifekaú, ʻOua ʻE Foʻi

ʻOku nofo ʻa e tokotaha naʻá ne faʻú ʻi ʻIutā, USA.

ʻOku ʻikai holo ho mahuʻingá ʻi hoʻo foki ki ʻapi ʻoku teʻeki ʻosi hoʻo ngāue fakafaifekaú.

ʻĪmisi
missionary returning home

Tā fakatātaaʻi ʻe David Green

Kapau ʻokú ke lau ʻeni, mahalo kuó ke ʻosi ʻiloʻi e faingataʻa fau ʻo e foki teʻeki ʻosi ki ʻapi mei he ngāue fakafaifekaú. ʻE lava ke aʻusia ʻe he kakai lalahi kei talavou ʻoku nau ngāué e lavea fakatuʻasinó, ngaahi faingataʻa ʻi he moʻui lelei fakaeʻatamaí, ngaahi meʻa fakavavevave fakapuleʻangá, ngaahi meʻa kaunga ki he moʻui tāú, fepaki lahi mo e niʻihi kehé, pe talangataʻa ki he ngaahi tuʻutuʻuni ngāue fakafaifekaú, ʻo tupu ai haʻanau foki kimuʻa he ʻaho totonu ke tukuange ai kinautolú.

Neongo pe ko e hā e ʻuhingá, he ʻikai finangalo e ʻOtuá ke uesia tuʻuloa fakalaumālie ʻEne fānaú ʻe he faingataʻa ko ʻení. ʻE fakalakalaka fēfē ʻa e kau faifekau ne foki teʻeki ke nau ʻosí mei ha liliu faingataʻa pehē? Pea ʻe tokoni fēfē ʻa e mātuʻá, kau taki ʻo e Siasí, mo kinautolu ʻoku nau ʻofa aí?

Ko Ha Faifekau ʻi he Tohi ʻa Molomoná

ʻOku ʻomi ʻe ha talanoa mei he tohi ʻa ʻAlamaá ha sīpinga lelei. Naʻe tokangaʻi ʻe he palōfita Nīfai ko ʻAlamaá ha ngāue fakafaifekau ki he kau Sōlami fai angahalá, pea kau atu ki ai mo ha niʻihi fakafoʻituitui falalaʻanga. Ko e taha ʻo e niʻihi fakafoʻituitui ko ʻení ko hono foha ko Kolianitoní, “naʻá [ne] liʻaki ʻa e ngāue fakafaifekaú, kae ʻalu ki he fonua ko Sailoní ʻi he ngataʻanga ʻo e fonua ʻo e kau Leimaná, ʻo kumi ki he fai feʻauaki ko ʻIsapelí” (ʻAlamā 39:3). Ko ia ai, naʻe valokiʻi mālohi ʻe ʻAlamā ʻa Kolianitoni mo ui ia ke ne fakatomala, ʻo fakamahinoʻi ange, “ʻE ʻikai te u fie lea fuoloa ki hoʻo ngaahi hiá ke fakamamahiʻi ai ho laumālié, ʻo kapau ʻe ʻikai lelei ia kiate koe” (ʻAlamā 39:7).

Naʻe tali loto-fakatōkilalo ʻe Kolianitoni e valoki ʻa ʻene tamaí, fakatomala mei heʻene ngaahi angahalá, pea foki ke toe ngāue fakafaifekau ʻi he kau Sōlamí ke “fakahā ʻa e folofolá ʻi he moʻoni mo e loto-fakamātoato” (ʻAlamā 42:31). ʻOku hoko atu e fakamatalá ʻo pehē hili e lea ʻa ʻAlamā ki hono ngaahi fohá, “naʻe ʻalu atu ʻa e ngaahi foha ʻo ʻAlamaá [ʻa Sipiloni mo Kolianitoni fakatouʻosi] ʻi he kakaí, ke malanga ʻaki ʻa e folofolá kiate kinautolu” (ʻAlamā 43:1).

Foki Mai mo e Meʻa ʻe Malavá

Ko e hā ʻoku tau ako mei he talanoa ko ʻení? ʻUluakí, ko ha faifekau ʻoku foki teʻeki ke ʻosi—naʻa mo ha ngaahi ʻuhinga ʻe lava ʻo fakaʻehiʻehi mei ai—ʻe kei malava pē ke ne aʻusia ha ngaahi meʻa maʻongoʻonga. Neongo ne fakahoko ʻe Kolianitoni ha fehalaaki fakamamahi, ka naʻá ne kei hokohoko atu pē ke fakahoko ha ngāue maʻongoʻonga. ʻOku pehē foki ʻa e totonu ke ʻoua naʻa ongoʻi ʻe he kau faifekau ne foki koeʻuhí ko ha nunuʻa ʻo ʻenau tōʻongá ʻo hangē kuo nau fakaʻauha e meʻa kotoa te nau malava fakalaumālié. Naʻe ako ʻa Kolianitoni mei heʻene ngaahi fehalākí peá ne langa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi ha ngaahi founga lahi, pea ʻoku maʻu e ivi malava ko iá ʻe he taha kotoa ʻo tatau ai pē pe ko e hā e lahi ʻo ʻenau ongoʻi tōnounoú.

Uá, ʻoku tau ako e ngaahi fatongia mahuʻinga ʻo e niʻihi kehé ʻi he fakaakeake fakalaumālie ʻa e faifekau ʻoku foki teʻeki ʻosi hono taimí. Naʻe faleʻi ʻe ʻAlamā—ko e tamai mo e taki lakanga fakataulaʻeiki ʻa Kolianitoní—ʻa Kolianitoni ʻi he lea māsila kae ʻi he loto-falala foki te ne kei lava ʻo aʻusia e meʻa te ne malava fakalaumālié. Hangē ko ia ne hoko kia Kolianitoní, kuo pau ke hoko mai e ngaahi nunuʻa ʻo e talangataʻa ʻi he ngāue fakafaifekaú, ka ko e founga fakatonutonu kotoa pē ʻoku totonu ke fai ʻi he ʻofa, faʻa fakamolemole, mo e ʻaloʻofa (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:41–44).

Foki ki he Faifakamoʻuí

ʻOku kei ongo mai pē e pōpoaki tatau ʻo e ʻamanaki leleí ki he kau faifekau kuo nau foki teʻeki ke ʻosi ʻenau ngāue fakafaifekaú he ʻahó ni. Naʻe foki ʻa Māsolo ʻoku teʻeki ke ʻosi koeʻuhí ko ha ngaahi faingataʻa fakaemoʻui lelei fakatuʻasino mo fakaʻatamai, peá ne ongoʻi fakaʻiseʻisa koeʻuhi ko e ngaahi fakafeʻātungia mo e ongoʻi taʻefeʻunga fakataautaha naʻá ne taʻofi ia mei heʻene hoko ko ha faifekau ngāue taimi kakató. Ka neongo iá, ʻokú ne ongoʻi naʻe mahuʻingamālie moʻoni e ngāue naʻá ne fakahokó.

ʻOku pehē ʻe Māsolo, “ʻI heʻemau hoko ko e kau faifekaú, ʻoku ʻikai ke mau haohaoa. ʻOku mau kei moʻulaloa pē ki he ʻahiʻahí; pea ʻe lava pē ke mau kei fai angahala. Ka ko hoʻo ngaahi tōnounoú ʻa e meʻa mahalo ʻoku fie maʻu ʻe Sētane ke tuku taha ki ai hoʻo tokangá—ke ke ongoʻi ʻoku ʻikai tali hoʻo ngaahi foakí ʻe he ʻEikí koeʻuhi ko e ngaahi taimi ne ʻikai ke ke hoko ai ko e faifekau lelei tahá.”

ʻOku tui ʻa Māsolo ʻoku finangalo e ʻEikí ke ʻiloʻi ʻe he kau faifekaú ʻokú Ne hoifua ki he ngāue kuo nau foakí, ʻo tatau ai pē pe naʻe taʻehaohaoa e ngāue ko iá tuʻunga ʻi ha fili pe tūkunga.

Kuo ako ʻa Māsolo ke ne fekuki mo ia pea maʻu e faifakamoʻuí ʻaki hono fakahoko e meʻa kotoa te ne lavá ke ne ofi ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi.

Foki ki he Fakatomalá

Naʻe fakafoki ha faifekau ʻe taha naʻe ngāue ʻi Kololato, ʻAmelika, mei heʻene misioná ʻi ha ngaahi ʻuhinga fakatonutonu pea tuʻusi ia mei he Siasí, ka naʻe toe papitaiso ia. ʻOkú ne pehē, “Naʻe faingataʻa e foki mai ki ʻapí. Naʻá ku ongoʻi hē mo taumuʻavalea. ʻI he taimi ʻe niʻihi, ko e konga faingataʻa taha ʻo e foki mai ki ʻapí ʻa [hono maʻu] e fakalotolahi ke hokohoko atu e maʻulotú, lau ʻo e folofolá, mo e lotú. Ko e fanga kiʻi meʻa faingofua tahá naʻe faingataʻa tahá.”

Ka naʻá ne maʻu ha mālohi ʻi he poupou ʻa e ngaahi kaungāmeʻá mo e fāmilí ʻi heʻene ngāue ke fakatomalá.

Naʻá ne tānaki mai, “Ko hono fokotuʻu e ngaahi taumuʻá, fakataha mo ʻeku pīsopé, mo e ʻalu ki he temipalé lolotonga ʻeku moʻui tāú ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga ki he malava ke toe haʻu ke ofi ange ki heʻeku Tamai Hēvaní. ʻOku ou manatuʻi e ngaahi taimi ne ʻikai lava ai ke u fakataha mo ʻeku pīsopé pe aʻusia ha niʻihi ʻo e ngaahi taumuʻá; ne ʻi ai maʻu pē e filí ʻo ʻahiʻahiʻi au.”

Naʻe malava ʻene fakaakeaké ʻi hono “manatuʻi maʻu pē ʻoku ʻi ai haʻaku Tamai Hēvani ʻokú Ne ʻofa ʻiate au pea finangalo ke u fiefia. ʻE lava ke tau haʻu maʻu ai pē ke ofi ange ki he ʻOtuá neongo pe ko e hā e vā mamaʻo ʻoku tau ongoʻí ʻi hono maʻu ʻo ha fakamoʻoni ki he Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí pea mo e fakatomalá.”

Naʻá ne hoko atu, ʻo fakamatala ki he ngaahi māhina naʻá ne ngāue ai kimuʻa pea hoko e ngaahi meʻa ne iku ai ki hono fakafoki ia ki ʻapí, “ʻI heʻeku vakai atu ki heʻeku ngāue fakafaifekaú, ʻoku ou kei ongoʻi pē ko e taha ia ʻo e ngaahi aʻusia lelei taha kuó u maʻú. Naʻá ku ako ha meʻa lahi, pea neongo ne ʻikai hoko ia ʻo fakatatau mo e meʻa naʻá ku palaní, ka naʻá ku kei lava pē ʻo mamata ki he liliu ʻa e ngaahi moʻui ʻe niʻihi koeʻuhí ko e ongoongoleleí. Naʻá ku fakahoko ha ngaahi fehalaaki, ka kuo tupulaki ʻeku fakamoʻoní ʻo lahi ange ʻi heʻeku faifeinga ke fakatomala mo laka ki muʻá.”

ʻOkú ne fie maʻu ke ʻiloʻi ʻe he kau faifekau ne foki teʻeki ʻosi koeʻuhí ko ʻenau ngaahi filí ʻoku “ʻikai ʻosi ai e māmaní. Ko e foki ki ʻapí ʻa e ʻuluaki sitepu ki he fakatomalá. Te ke maʻu ha meʻa lahi hili pē hoʻo foua e hala ʻo e fakatomalá. ʻE toʻo atu e kavenga mafasia ko iá. ʻOku ʻikai ha toe ongo lelei ange ka ko hono ʻiloʻi ʻokú ke taau ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá.”

Ko Hono ʻOfaʻi Kinautolu ʻOku Foki Teʻeki ʻOsí

ʻOku fakamamafaʻi ʻe he ongo faifekau ko ʻeni kuó na foki vave ki ʻapí ʻa hono mahuʻinga ke ʻofa mo poupouʻi e kau faifekau foki teʻeki ʻosí ʻe honau ngaahi kaungāmeʻá mo e fāmilí.

“ʻOange hanau faingamālie,” ko e lau ia ʻa Māsoló. “Kae fakapapauʻi ʻokú ke ofi pē, he ʻe malava ke kiʻi fakaloto-mafasia. Hoko ko hanau kaungāmeʻa.” ʻI hoʻo fakafanongo ki he Laumālié, te ke lava ʻo ʻiloʻi ʻenau ngaahi fiemaʻú mo ʻiloʻi e taimi ke tokoni aí mo e taimi ke fakaʻapaʻapaʻi ai honau taimi fakafoʻituituí.

“ʻOfa pē ʻiate kinautolu,” ko e tānaki mai ia ʻa e faifekau naʻe ngāue ʻi Kololató. “Poupouʻi kinautolu ke nau manatuʻi maʻu pē ʻa e feilaulau fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.”

ʻE lava ke tokoni e tōʻonga ʻa e niʻihi kehé ki he kau faifekau ne foki teʻeki ʻosí, ke fakahoko ha faikehekehe ʻi heʻenau hē atu tuʻunga ʻi he maá pe laka ki muʻa ʻi he tuí. ʻOku mahuʻinga leva ke talitali lelei kinautolu ʻo ʻikai fakamāuʻi.

ʻOku maʻu ʻe he kau faifekau ne foki teʻeki ʻosí, ʻo hangē ko Kolianitoní, ʻa e ivi malava ke nau hiki hake mei he tuʻunga laveangofua ʻoku nau ʻi aí ke hoko ko e ngaahi meʻangāue mālohi lahi ʻa e ʻEikí.

Maʻu e ʻAmanaki Lelei ʻi he Palani ʻa e ʻOtuá

Ne ʻomi ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ha ngaahi lea fakafiemālie ki he kau faifekau kuo nau foki teʻeki ʻosí. Naʻá ne pehē “Kapau ʻe fehuʻi atu ʻe ha taha pe naʻá ke ngāue fakafaifekau, talaange ʻio, … Mataʻikoloa ʻaki e ngāue kuó ke faí. Houngaʻia ʻi he faingamālie ke ke fakamoʻoniʻi, ke ke ʻalu atu ʻi he huafa ʻo e ʻEikí, pea mo tui e pine ʻo e kau faifekaú. … Kātaki, kātaki ʻoua te ke toe fakamanatu ʻeni; ʻoua te ke nofo ai; ʻoua naʻá ke fakakaukau ʻokú ke taʻefeʻunga pe taʻemalava.”1

Kiate kinautolu naʻa nau foki teʻeki ʻosi koeʻuhi ko e angahalá, manatuʻi e ngaahi lea ko ʻení meia Sisitā Siosi D. Sōnasi: “Kapau te tau faiangahala, ʻoku tau taʻetaau, ka ʻoku ʻikai ʻaupito ke tau taʻe-mahuʻinga!”2 ʻOkú ne fakapapauʻi mai ʻe tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá ke tau fakatupulaki e loto-falalá ʻiate kitautolu lolotonga e ngaahi momeniti tuenoa tahá kapau te tau tafoki kiate Ia.

ʻOku tatau pē e pōpoaki mei he Tohi ʻa Molomoná, mei he kau faifekau ne foki teʻeki ʻosí, pea mei he kau taki ʻo e Siasí: ʻOua naʻa tuku e ʻamanaki leleí, he ʻoku kei ʻi ai pē ha ngaahi palani ʻa e ʻOtuá maʻau ʻoku maʻongoʻonga ange ʻi he meʻa ʻokú ke lava ʻo makupusí. Ki he niʻihi ʻoku ʻofeina ʻe he kau faifekau ko ʻení, ʻe fakahoko ʻe he anga ʻo hoʻomou talitali ʻenau foki atu ki ʻapí ha faikehekehe lahi ʻi hono tokoniʻi kinautolu ke fakamoʻui mo aʻusia honau ivi malavá. Manatuʻi ʻe lava ke fakamoʻui ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí e kafo kotoa—ʻo kau ai kinautolu ʻoku foki teʻeki ʻosi mei he ngāue fakafaifekaú.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Jeffrey R. Holland, “Elder Holland’s Counsel for Early Returned Missionaries” (video), lds.org/media-library.

  2. Joy D. Jones, Palesiteni Lahi ʻo e Palaimelí, “Mahuʻinga Taʻe-Hano-Tatau,” Liahona, Nōvema 2017, 14.